॥ ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਹਾਭਾਰਤੇ ਉਦ੍ਯੋਗਪਰ੍ਵਣਿ ਪ੍ਰਜਾਗਰਪਰ੍ਵਣਿ
ਵਿਦੁਰਵਾਕ੍ਯੇ ਸਪ੍ਤਤ੍ਰਿਂਸ਼ੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥
ਵਿਦੁਰ ਉਵਾਚ ।
ਸਪ੍ਤਦਸ਼ੇਮਾਨ੍ਰਾਜੇਂਦ੍ਰ ਮਨੁਃ ਸ੍ਵਾਯਂਭੁਵੋਬ੍ਰਵੀਤ੍ ।
ਵੈਚਿਤ੍ਰਵੀਰ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼ਾਨਾਕਾਸ਼ਂ ਮੁਸ਼੍ਟਿਭਿਰ੍ਘ੍ਨਤਃ ॥ 1॥
ਤਾਨੇਵਿਂਦ੍ਰਸ੍ਯ ਹਿ ਧਨੁਰਨਾਮ੍ਯਂ ਨਮਤੋਬ੍ਰਵੀਤ੍ ।
ਅਥੋ ਮਰੀਚਿਨਃ ਪਾਦਾਨਨਾਮ੍ਯਾਨ੍ਨਮਤਸ੍ਤਥਾ ॥ 2॥
ਯਸ਼੍ਚਾਸ਼ਿਸ਼੍ਯਂ ਸ਼ਾਸਤਿ ਯਸ਼੍ ਚ ਕੁਪ੍ਯਤੇ
ਯਸ਼੍ਚਾਤਿਵੇਲਂ ਭਜਤੇ ਦ੍ਵਿਸ਼ਂਤਮ੍ ।
ਸ੍ਤ੍ਰਿਯਸ਼੍ਚ ਯੋਰਕ੍ਸ਼ਤਿ ਭਦ੍ਰਮਸ੍ਤੁ ਤੇ
ਯਸ਼੍ਚਾਯਾਚ੍ਯਂ ਯਾਚਤਿ ਯਸ਼੍ ਚ ਕਤ੍ਥਤੇ ॥ 3॥
ਯਸ਼੍ਚਾਭਿਜਾਤਃ ਪ੍ਰਕਰੋਤ੍ਯਕਾਰ੍ਯਂ
ਯਸ਼੍ਚਾਬਲੋ ਬਲਿਨਾ ਨਿਤ੍ਯਵੈਰੀ ।
ਅਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨਾਯ ਚ ਯੋ ਬ੍ਰਵੀਤਿ
ਯਸ਼੍ਚਾਕਾਮ੍ਯਂ ਕਾਮਯਤੇ ਨਰੇਂਦ੍ਰ ॥ 4॥
ਵਧ੍ਵਾ ਹਾਸਂ ਸ਼੍ਵਸ਼ੁਰੋ ਯਸ਼੍ ਚ ਮਨ੍ਯਤੇ
ਵਧ੍ਵਾ ਵਸਨ੍ਨੁਤ ਯੋ ਮਾਨਕਾਮਃ ।
ਪਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇ ਨਿਰ੍ਵਪਤਿ ਯਸ਼੍ਚ ਬੀਜਂ
ਸ੍ਤ੍ਰਿਯਂ ਚ ਯਃ ਪਰਿਵਦਤੇਤਿਵੇਲਮ੍ ॥ 5॥
ਯਸ਼੍ਚੈਵ ਲਬ੍ਧ੍ਵਾ ਨ ਸ੍ਮਰਾਮੀਤ੍ਯੁਵਾਚ
ਦਤ੍ਤ੍ਵਾ ਚ ਯਃ ਕਤ੍ਥਤਿ ਯਾਚ੍ਯਮਾਨਃ ।
ਯਸ਼੍ਚਾਸਤਃ ਸਾਂਤ੍ਵਮੁਪਾਸਤੀਹ
ਏਤੇਨੁਯਾਂਤ੍ਯਨਿਲਂ ਪਾਸ਼ਹਸ੍ਤਾਃ ॥ 6॥
ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਯਥਾ ਵਰ੍ਤਤੇ ਯੋ ਮਨੁਸ਼੍ਯਸ੍
ਤਸ੍ਮਿਂਸ੍ਤਥਾ ਵਰ੍ਤਿਤਵ੍ਯਂ ਸ ਧਰ੍ਮਃ ।
ਮਾਯਾਚਾਰੋ ਮਾਯਯਾ ਵਰ੍ਤਿਤਵ੍ਯਃ
ਸਾਧ੍ਵਾਚਾਰਃ ਸਾਧੁਨਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਦੇਯਃ ॥ 7॥
ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰ ਉਵਾਚ ।
ਸ਼ਤਾਯੁਰੁਕ੍ਤਃ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸਰ੍ਵਵੇਦੇਸ਼ੁ ਵੈ ਯਦਾ ।
ਨਾਪ੍ਨੋਤ੍ਯਥ ਚ ਤਤ੍ਸਰ੍ਵਮਾਯੁਃ ਕੇਨੇਹ ਹੇਤੁਨਾ ॥ 8॥
ਵਿਦੁਰ ਉਵਾਚ ।
ਅਤਿਵਾਦੋਤਿਮਾਨਸ਼੍ਚ ਤਥਾਤ੍ਯਾਗੋ ਨਰਾਧਿਪਃ ।
ਕ੍ਰੋਧਸ਼੍ਚਾਤਿਵਿਵਿਤ੍ਸਾ ਚ ਮਿਤ੍ਰਦ੍ਰੋਹਸ਼੍ਚ ਤਾਨਿ ਸ਼ਟ੍ ॥ 9॥
ਏਤ ਏਵਾਸਯਸ੍ਤੀਕ੍ਸ਼੍ਣਾਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਂਤਂਤ੍ਯਾਯੂਂਸ਼ਿ ਦੇਹਿਨਾਮ੍ ।
ਏਤਾਨਿ ਮਾਨਵਾਨ੍ਘ੍ਨਂਤਿ ਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਰ੍ਭਦ੍ਰਮਸ੍ਤੁ ਤੇ ॥ 10॥
ਵਿਸ਼੍ਵਸ੍ਤਸ੍ਯੈਤਿ ਯੋ ਦਾਰਾਨ੍ਯਸ਼੍ਚਾਪਿ ਗੁਰੁ ਤਕ੍ਪਗਃ ।
ਵ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਲੀ ਪਤਿਰ੍ਦ੍ਵਿਜੋ ਯਸ਼੍ਚ ਪਾਨਪਸ਼੍ਚੈਵ ਭਾਰਤ ॥ 11॥
ਸ਼ਰਣਾਗਤਹਾ ਚੈਵ ਸਰ੍ਵੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਹਣੈਃ ਸਮਾਃ ।
ਏਤੈਃ ਸਮੇਤ੍ਯ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਂ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਮਿਤਿ ਸ਼੍ਰੁਤਿਃ ॥ 12॥
ਗ੍ਰੁਰੁਇਹੀ ਵਦਾਨ੍ਯੋਨਪਵਿਦ੍ਧ ਵਾਕ੍ਯਃ
ਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਨ ਭੋਕਾਪ੍ਯਵਿਹਿਂਸਕਸ਼੍ ਚ ।
ਨਾਨਰ੍ਥਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤ੍ਯਕ੍ਤਕਲਿਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਜ੍ਞਃ
ਸਤ੍ਯੋ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁਃ ਸ੍ਵਰ੍ਗਮੁਪੈਤਿ ਵਿਦ੍ਵਾਨ੍ ॥ 13॥
ਸੁਲਭਾਃ ਪੁਰੁਸ਼ਾ ਰਾਜਨ੍ਸਤਤਂ ਪ੍ਰਿਯਵਾਦਿਨਃ ।
ਅਪ੍ਰਿਯਸ੍ਯ ਤੁ ਪਥ੍ਯਸ੍ਯ ਵਕ੍ਤਾ ਸ਼੍ਰੋਤਾ ਚ ਦੁਰ੍ਲਭਃ ॥ 14॥
ਯੋ ਹਿ ਧਰ੍ਮਂ ਵ੍ਯਪਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ ਹਿਤ੍ਵਾ ਭਰ੍ਤੁਃ ਪ੍ਰਿਯਾਪ੍ਰਿਯੇ ।
ਅਪ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਾਹ ਪਥ੍ਯਾਨਿ ਤੇਨ ਰਾਜਾ ਸਹਾਯਵਾਨ੍ ॥ 15॥
ਤ੍ਯਜੇਤ੍ਕੁਲਾਰ੍ਥੇ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਗ੍ਰਾਮਸ੍ਯਾਰ੍ਥੇ ਕੁਲਂ ਤ੍ਯਜੇਤ੍ ।
ਗ੍ਰਾਮਂ ਜਨਪਦਸ੍ਯਾਰ੍ਥੇ ਆਤ੍ਮਾਰ੍ਥੇ ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਿਵੀਂ ਤ੍ਯਜੇਤ੍ ॥ 16॥
ਆਪਦਰ੍ਥਂ ਧਨਂ ਰਕ੍ਸ਼ੇਦ੍ਦਾਰਾਨ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਦ੍ਧਨੈਰਪਿ ।
ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਸਤਤਂ ਰਕ੍ਸ਼ੇਦ੍ਦਾਰੈਰਪਿ ਧਨੈਰਪਿ ॥ 17॥
ਉਕ੍ਤਂ ਮਯਾ ਦ੍ਯੂਤਕਾਲੇਪਿ ਰਾਜਨ੍
ਨੈਵਂ ਯੁਕ੍ਤਂ ਵਚਨਂ ਪ੍ਰਾਤਿਪੀਯ ।
ਤਦੌਸ਼ਧਂ ਪਥ੍ਯਮਿਵਾਤੁਰਸ੍ਯ
ਨ ਰੋਚਤੇ ਤਵ ਵੈਚਿਤ੍ਰ ਵੀਰ੍ਯ ॥ 18॥
ਕਾਕੈਰਿਮਾਂਸ਼੍ਚਿਤ੍ਰਬਰ੍ਹਾਨ੍ਮਯੂਰਾਨ੍
ਪਰਾਜੈਸ਼੍ਠਾਃ ਪਾਂਡਵਾਂਧਾਰ੍ਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰੈਃ ।
ਹਿਤ੍ਵਾ ਸਿਂਹਾਨ੍ਕ੍ਰੋਸ਼੍ਟੁ ਕਾਨ੍ਗੂਹਮਾਨਃ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੇ ਕਾਲੇ ਸ਼ੋਚਿਤਾ ਤ੍ਵਂ ਨਰੇਂਦ੍ਰ ॥ 19॥
ਯਸ੍ਤਾਤ ਨ ਕ੍ਰੁਧ੍ਯਤਿ ਸਰ੍ਵਕਾਲਂ
ਭ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਸ੍ਯ ਭਕ੍ਤਸ੍ਯ ਹਿਤੇ ਰਤਸ੍ਯ ।
ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਭ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਾ ਭਰ੍ਤਰਿ ਵਿਸ਼੍ਵਸਂਤਿ
ਨ ਚੈਨਮਾਪਤ੍ਸੁ ਪਰਿਤ੍ਯਜਂਤਿ ॥ 20॥
ਨ ਭ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਾਨਾਂ ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿ ਸਂਰੋਧਨੇਨ
ਬਾਹ੍ਯਂ ਜਨਂ ਸਂਜਿਘ੍ਰੁਰੁਇਕ੍ਸ਼ੇਦਪੂਰ੍ਵਮ੍ ।
ਤ੍ਯਜਂਤਿ ਹ੍ਯੇਨਮੁਚਿਤਾਵਰੁਦ੍ਧਾਃ
ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਾ ਹ੍ਯਮਾਤ੍ਯਾਃ ਪਰਿਹੀਨਭੋਗਾਃ ॥ 21॥
ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਾਨਿ ਪੂਰ੍ਵਂ ਪਰਿਸਂਖ੍ਯਾਯ ਸਰ੍ਵਾਣ੍ਯ੍
ਆਯਵ੍ਯਯਾਵਨੁਰੂਪਾਂ ਚ ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿਮ੍ ।
ਸਂਗ੍ਰੁਰੁਇਹ੍ਣੀਯਾਦਨੁਰੂਪਾਨ੍ਸਹਾਯਾਨ੍
ਸਹਾਯਸਾਧ੍ਯਾਨਿ ਹਿ ਦੁਸ਼੍ਕਰਾਣਿ ॥ 22॥
ਅਭਿਪ੍ਰਾਯਂ ਯੋ ਵਿਦਿਤ੍ਵਾ ਤੁ ਭਰ੍ਤੁਃ
ਸਰ੍ਵਾਣਿ ਕਾਰ੍ਯਾਣਿ ਕਰੋਤ੍ਯਤਂਦ੍ਰੀਃ ।
ਵਕ੍ਤਾ ਹਿਤਾਨਾਮਨੁਰਕ੍ਤ ਆਰ੍ਯਃ
ਸ਼ਕ੍ਤਿਜ੍ਞ ਆਤ੍ਮੇਵ ਹਿ ਸੋਨੁਕਂਪ੍ਯਃ ॥ 23॥
ਵਾਕ੍ਯਂ ਤੁ ਯੋ ਨਾਦ੍ਰਿਯਤੇਨੁਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਾਹ ਯਸ਼੍ਚਾਪਿ ਨਿਯੁਜ੍ਯਮਾਨਃ ।
ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਭਿਮਾਨੀ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਵਾਦੀ
ਤ੍ਯਾਜ੍ਯਃ ਸ ਤਾਦ੍ਰੁਰੁਇਕ੍ਤ੍ਵਰਯੈਵ ਭ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਃ ॥ 24॥
ਅਸ੍ਤਬ੍ਧਮਕ੍ਲੀਬਮਦੀਰ੍ਘਸੂਤ੍ਰਂ
ਸਾਨੁਕ੍ਰੋਸ਼ਂ ਸ਼੍ਲਕ੍ਸ਼੍ਣਮਹਾਰ੍ਯਮਨ੍ਯੈਃ ।
ਅਰੋਗ ਜਾਤੀਯਮੁਦਾਰਵਾਕ੍ਯਂ
ਦੂਤਂ ਵਦਂਤ੍ਯਸ਼੍ਟ ਗੁਣੋਪਪਨ੍ਨਮ੍ ॥ 25॥
ਨ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸਾਜ੍ਜਾਤੁ ਪਰਸ੍ਯ ਗੇਹਂ
ਗਚ੍ਛੇਨ੍ਨਰਸ਼੍ਚੇਤਯਾਨੋ ਵਿਕਾਲੇ ।
ਨ ਚਤ੍ਵਰੇ ਨਿਸ਼ਿ ਤਿਸ਼੍ਠੇਨ੍ਨਿਗੂਢੋ
ਨ ਰਾਜਨ੍ਯਾਂ ਯੋਸ਼ਿਤਂ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਯੀਤ ॥ 26॥
ਨ ਨਿਹ੍ਨਵਂ ਸਤ੍ਰ ਗਤਸ੍ਯ ਗਚ੍ਛੇਤ੍
ਸਂਸ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟ ਮਂਤ੍ਰਸ੍ਯ ਕੁਸਂਗਤਸ੍ਯ ।
ਨ ਚ ਬ੍ਰੂਯਾਨ੍ਨਾਸ਼੍ਵਸਾਮਿ ਤ੍ਵਯੀਤਿ
ਸ ਕਾਰਣਂ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਂ ਤੁ ਕੁਰ੍ਯਾਤ੍ ॥ 27॥
ਘ੍ਰੁਰੁਇਣੀ ਰਾਜਾ ਪੁਂਸ਼੍ਚਲੀ ਰਾਜਭ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯਃ
ਪੁਤ੍ਰੋ ਭ੍ਰਾਤਾ ਵਿਧਵਾ ਬਾਲ ਪੁਤ੍ਰਾ ।
ਸੇਨਾ ਜੀਵੀ ਚੋਦ੍ਧ੍ਰੁਰੁਇਤ ਭਕ੍ਤ ਏਵ
ਵ੍ਯਵਹਾਰੇ ਵੈ ਵਰ੍ਜਨੀਯਾਃ ਸ੍ਯੁਰੇਤੇ ॥ 28॥
ਗੁਣਾ ਦਸ਼ ਸ੍ਨਾਨਸ਼ੀਲਂ ਭਜਂਤੇ
ਬਲਂ ਰੂਪਂ ਸ੍ਵਰਵਰ੍ਣਪ੍ਰਸ਼ੁਦ੍ਧਿਃ ।
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਸ਼੍ਚ ਗਂਧਸ਼੍ਚ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ ਚ
ਸ਼੍ਰੀਃ ਸੌਕੁਮਾਰ੍ਯਂ ਪ੍ਰਵਰਾਸ਼੍ਚ ਨਾਰ੍ਯਃ ॥ 29॥
ਗੁਣਾਸ਼੍ਚ ਸ਼ਣ੍ਮਿਤਭੁਕ੍ਤਂ ਭਜਂਤੇ
ਆਰੋਗ੍ਯਮਾਯੁਸ਼੍ਚ ਸੁਖਂ ਬਲਂ ਚ ।
ਅਨਾਵਿਲਂ ਚਾਸ੍ਯ ਭਵੇਦਪਤ੍ਯਂ
ਨ ਚੈਨਮਾਦ੍ਯੂਨ ਇਤਿ ਕ੍ਸ਼ਿਪਂਤਿ ॥ 30॥
ਅਕਰ੍ਮ ਸ਼ੀਲਂ ਚ ਮਹਾਸ਼ਨਂ ਚ
ਲੋਕਦ੍ਵਿਸ਼੍ਟਂ ਬਹੁ ਮਾਯਂ ਨ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਂਸਮ੍ ।
ਅਦੇਸ਼ਕਾਲਜ੍ਞਮਨਿਸ਼੍ਟ ਵੇਸ਼ਮ੍
ਏਤਾਨ੍ਗ੍ਰੁਰੁਇਹੇ ਨ ਪ੍ਰਤਿਵਾਸਯੀਤ ॥ 31॥
ਕਦਰ੍ਯਮਾਕ੍ਰੋਸ਼ਕਮਸ਼੍ਰੁਤਂ ਚ
ਵਰਾਕ ਸਂਭੂਤਮਮਾਨ੍ਯ ਮਾਨਿਨਮ੍ ।
ਨਿਸ਼੍ਠੂਰਿਣਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਵੈਰਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਘ੍ਨਮ੍
ਏਤਾਨ੍ਭ੍ਰੁਰੁਇਤਾਰ੍ਤੋਪਿ ਨ ਜਾਤੁ ਯਾਚੇਤ੍ ॥ 32॥
ਸਂਕ੍ਲਿਸ਼੍ਟਕਰ੍ਮਾਣਮਤਿਪ੍ਰਵਾਦਂ
ਨਿਤ੍ਯਾਨ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਚਾਦ੍ਰੁਰੁਇਢ ਭਕ੍ਤਿਕਂ ਚ ।
ਵਿਕ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟਰਾਗਂ ਬਹੁਮਾਨਿਨਂ ਚਾਪ੍ਯ੍
ਏਤਾਨ੍ਨ ਸੇਵੇਤ ਨਰਾਧਮਾਨ੍ਸ਼ਟ੍ ॥ 33॥
ਸਹਾਯਬਂਧਨਾ ਹ੍ਯਰ੍ਥਾਃ ਸਹਾਯਾਸ਼੍ਚਾਰ੍ਥਬਂਧਨਾਃ ।
ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਬਂਧਨਾਵੇਤੌ ਵਿਨਾਨ੍ਯੋਨ੍ਯਂ ਨ ਸਿਧ੍ਯਤਃ ॥ 34॥
ਉਤ੍ਪਾਦ੍ਯ ਪੁਤ੍ਰਾਨਨ੍ਰੁਰੁਇਣਾਂਸ਼੍ਚ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵਾ
ਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿਂ ਚ ਤੇਭ੍ਯੋਨੁਵਿਧਾਯ ਕਾਂ ਚਿਤ੍ ।
ਸ੍ਥਾਨੇ ਕੁਮਾਰੀਃ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦ੍ਯ ਸਰ੍ਵਾ
ਅਰਣ੍ਯਸਂਸ੍ਥੋ ਮੁਨਿਵਦ੍ਬੁਭੂਸ਼ੇਤ੍ ॥ 35॥
ਹਿਤਂ ਯਤ੍ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਾਮਾਤ੍ਮਨਸ਼੍ਚ ਸੁਖਾਵਹਮ੍ ।
ਤਤ੍ਕੁਰ੍ਯਾਦੀਸ਼੍ਵਰੋ ਹ੍ਯੇਤਨ੍ਮੂਲਂ ਧਰ੍ਮਾਰ੍ਥਸਿਦ੍ਧਯੇ ॥ 36॥
ਬੁਦ੍ਧਿਃ ਪ੍ਰਭਾਵਸ੍ਤੇਜਸ਼੍ਚ ਸਤ੍ਤ੍ਵਮੁਤ੍ਥਾਨਮੇਵ ਚ ।
ਵ੍ਯਵਸਾਯਸ਼੍ਚ ਯਸ੍ਯ ਸ੍ਯਾਤ੍ਤਸ੍ਯਾਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਿ ਭਯਂ ਕੁਤਃ ॥ 37॥
ਪਸ਼੍ਯ ਦੋਸ਼ਾਨ੍ਪਾਂਡਵੈਰ੍ਵਿਗ੍ਰਹੇ ਤ੍ਵਂ
ਯਤ੍ਰ ਵ੍ਯਥੇਰਨ੍ਨਪਿ ਦੇਵਾਃ ਸ ਸ਼ਕ੍ਰਾਃ ।
ਪੁਤ੍ਰੈਰ੍ਵੈਰਂ ਨਿਤ੍ਯਮੁਦ੍ਵਿਗ੍ਨਵਾਸੋ
ਯਸ਼ਃ ਪ੍ਰਣਾਸ਼ੋ ਦ੍ਵਿਸ਼ਤਾਂ ਚ ਹਰ੍ਸ਼ਃ ॥ 38॥
ਭੀਸ਼੍ਮਸ੍ਯ ਕੋਪਸ੍ਤਵ ਚੇਂਦ੍ਰ ਕਲ੍ਪ
ਦ੍ਰੋਣਸ੍ਯ ਰਾਜ੍ਞਸ਼੍ਚ ਯੁਧਿਸ਼੍ਠਿਰਸ੍ਯ ।
ਉਤ੍ਸਾਦਯੇਲ੍ਲੋਕਮਿਮਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਃ
ਸ਼੍ਵੇਤੋ ਗ੍ਰਹਸ੍ਤਿਰ੍ਯਗਿਵਾਪਤਨ੍ਖੇ ॥ 39॥
ਤਵ ਪੁਤ੍ਰਸ਼ਤਂ ਚੈਵ ਕਰ੍ਣਃ ਪਂਚ ਚ ਪਾਂਡਵਾਃ ।
ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਿਵੀਮਨੁਸ਼ਾਸੇਯੁਰਖਿਲਾਂ ਸਾਗਰਾਂਬਰਾਮ੍ ॥ 40॥
ਧਾਰ੍ਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰਾ ਵਨਂ ਰਾਜਨ੍ਵ੍ਯਾਘ੍ਰਾਃ ਪਾਂਡੁਸੁਤਾ ਮਤਾਃ ।
ਮਾ ਵਨਂ ਛਿਂਧਿ ਸ ਵ੍ਯਾਘ੍ਰਂ ਮਾ ਵ੍ਯਾਘ੍ਰਾਨ੍ਨੀਨਸ਼ੋ ਵਨਾਤ੍ ॥ 41॥
ਨ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਨਮ੍ਰੁਰੁਇਤੇ ਵ੍ਯਾਘ੍ਰਾਨ੍ਵ੍ਯਾਘ੍ਰਾ ਨ ਸ੍ਯੁਰ੍ਰੁਰੁਇਤੇ ਵਨਮ੍ ।
ਵਨਂ ਹਿ ਰਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ ਵ੍ਯਾਘ੍ਰੈਰ੍ਵ੍ਯਾਘ੍ਰਾਨ੍ਰਕ੍ਸ਼ਤਿ ਕਾਨਨਮ੍ ॥ 42॥
ਨ ਤਥੇਚ੍ਛਂਤ੍ਯਕਲ੍ਯਾਣਾਃ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਵੇਦਿਤੁਂ ਗੁਣਾਨ੍ ।
ਯਥੈਸ਼ਾਂ ਜ੍ਞਾਤੁਮਿਚ੍ਛਂਤਿ ਨੈਰ੍ਗੁਣ੍ਯਂ ਪਾਪਚੇਤਸਃ ॥ 43॥
ਅਰ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਂ ਪਰਾਮਿਚ੍ਛਂਧਰ੍ਮਮੇਵਾਦਿਤਸ਼੍ ਚਰੇਤ੍ ।
ਨ ਹਿ ਧਰ੍ਮਾਦਪੈਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ਸ੍ਵਰ੍ਗਲੋਕਾਦਿਵਾਮ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥ 44॥
ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ਵਿਰਤਃ ਪਾਪਾਤ੍ਕਲ੍ਯਾਣੇ ਚ ਨਿਵੇਸ਼ਿਤਃ ।
ਤੇਨ ਸਰ੍ਵਮਿਦਂ ਬੁਦ੍ਧਂ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਰ੍ਵਿਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਰ੍ਸ਼੍ਚ ਯਾ ॥ 45॥
ਯੋ ਧਰ੍ਮਮਰ੍ਥਂ ਕਾਮਂ ਚ ਯਥਾਕਾਲਂ ਨਿਸ਼ੇਵਤੇ ।
ਧਰ੍ਮਾਰ੍ਥਕਾਮਸਂਯੋਗਂ ਯੋਮੁਤ੍ਰੇਹ ਚ ਵਿਂਦਤਿ ॥ 46॥
ਸਨ੍ਨਿਯਚ੍ਛਤਿ ਯੋ ਵੇਗਮੁਤ੍ਥਿਤਂ ਕ੍ਰੋਧਹਰ੍ਸ਼ਯੋਃ ।
ਸ ਸ਼੍ਰਿਯੋ ਭਾਜਨਂ ਰਾਜਨ੍ਯਸ਼੍ਚਾਪਤ੍ਸੁ ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ॥ 47॥
ਬਲਂ ਪਂਚ ਵਿਧਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਪੁਰੁਸ਼ਾਣਾਂ ਨਿਬੋਧ ਮੇ ।
ਯਤ੍ਤੁ ਬਾਹੁਬਲਂ ਨਾਮ ਕਨਿਸ਼੍ਠਂ ਬਲਮੁਚ੍ਯਤੇ ॥ 48॥
ਅਮਾਤ੍ਯਲਾਭੋ ਭਦ੍ਰਂ ਤੇ ਦ੍ਵਿਤੀਯਂ ਬਲਮੁਚ੍ਯਤੇ ।
ਧਨਲਾਭਸ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤੀਯਂ ਤੁ ਬਲਮਾਹੁਰ੍ਜਿਗੀਸ਼ਵਃ ॥ 49॥
ਯਤ੍ਤ੍ਵਸ੍ਯ ਸਹਜਂ ਰਾਜਨ੍ਪਿਤ੍ਰੁਰੁਇਪੈਤਾਮਹਂ ਬਲਮ੍ ।
ਅਭਿਜਾਤ ਬਲਂ ਨਾਮ ਤਚ੍ਚਤੁਰ੍ਥਂ ਬਲਂ ਸ੍ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥ 50॥
ਯੇਨ ਤ੍ਵੇਤਾਨਿ ਸਰ੍ਵਾਣਿ ਸਂਗ੍ਰੁਰੁਇਹੀਤਾਨਿ ਭਾਰਤ ।
ਯਦ੍ਬਲਾਨਾਂ ਬਲਂ ਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠਂ ਤਤ੍ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਬਲਮੁਚ੍ਯਤੇ ॥ 51॥
ਮਹਤੇ ਯੋਪਕਾਰਾਯ ਨਰਸ੍ਯ ਪ੍ਰਭਵੇਨ੍ਨਰਃ ।
ਤੇਨ ਵੈਰਂ ਸਮਾਸਜ੍ਯ ਦੂਰਸ੍ਥੋਸ੍ਮੀਤਿ ਨਾਸ਼੍ਵਸੇਤ੍ ॥ 52॥
ਸ੍ਤ੍ਰੀਸ਼ੁ ਰਾਜਸੁ ਸਰ੍ਪੇਸ਼ੁ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯੇ ਸ਼ਤ੍ਰੁਸੇਵਿਸ਼ੁ ।
ਭੋਗੇ ਚਾਯੁਸ਼ਿ ਵਿਸ਼੍ਵਾਸਂ ਕਃ ਪ੍ਰਾਜ੍ਞਃ ਕਰ੍ਤੁਮਰ੍ਹਤਿ ॥ 53॥
ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਸ਼ਰੇਣਾਭਿਹਤਸ੍ਯ ਜਂਤੋਸ਼੍
ਚਿਕਿਤ੍ਸਕਾਃ ਸਂਤਿ ਨ ਚੌਸ਼ਧਾਨਿ ।
ਨ ਹੋਮਮਂਤ੍ਰਾ ਨ ਚ ਮਂਗਲਾਨਿ
ਨਾਥਰ੍ਵਣਾ ਨਾਪ੍ਯਗਦਾਃ ਸੁਸਿਦ੍ਧਾਃ ॥ 54॥
ਸਰ੍ਪਸ਼੍ਚਾਗ੍ਨਿਸ਼੍ਚ ਸਿਂਹਸ਼੍ਚ ਕੁਲਪੁਤ੍ਰਸ਼੍ਚ ਭਾਰਤ ।
ਨਾਵਜ੍ਞੇਯਾ ਮਨੁਸ਼੍ਯੇਣ ਸਰ੍ਵੇ ਤੇ ਹ੍ਯਤਿਤੇਜਸਃ ॥ 55॥
ਅਗ੍ਨਿਸ੍ਤੇਜੋ ਮਹਲ੍ਲੋਕੇ ਗੂਢਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਦਾਰੁਸ਼ੁ ।
ਨ ਚੋਪਯੁਂਕ੍ਤੇ ਤਦ੍ਦਾਰੁ ਯਾਵਨ੍ਨੋ ਦੀਪ੍ਯਤੇ ਪਰੈਃ ॥ 56॥
ਸ ਏਵ ਖਲੁ ਦਾਰੁਭ੍ਯੋ ਯਦਾ ਨਿਰ੍ਮਥ੍ਯ ਦੀਪ੍ਯਤੇ ।
ਤਦਾ ਤਚ੍ਚ ਵਨਂ ਚਾਨ੍ਯਨ੍ਨਿਰ੍ਦਹਤ੍ਯਾਸ਼ੁ ਤੇਜਸਾ ॥ 57॥
ਏਵਮੇਵ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਃ ਪਾਵਕੋਪਮ ਤੇਜਸਃ ।
ਕ੍ਸ਼ਮਾਵਂਤੋ ਨਿਰਾਕਾਰਾਃ ਕਾਸ਼੍ਠੇਗ੍ਨਿਰਿਵ ਸ਼ੇਰਤੇ ॥ 58॥
ਲਤਾ ਧਰ੍ਮਾ ਤ੍ਵਂ ਸਪੁਤ੍ਰਃ ਸ਼ਾਲਾਃ ਪਾਂਡੁਸੁਤਾ ਮਤਾਃ ।
ਨ ਲਤਾ ਵਰ੍ਧਤੇ ਜਾਤੁ ਮਹਾਦ੍ਰੁਮਮਨਾਸ਼੍ਰਿਤਾ ॥ 59॥
ਵਨਂ ਰਾਜਂਸ੍ਤ੍ਵਂ ਸਪੁਤ੍ਰੋਂਬਿਕੇਯ
ਸਿਂਹਾਨ੍ਵਨੇ ਪਾਂਡਵਾਂਸ੍ਤਾਤ ਵਿਦ੍ਧਿ ।
ਸਿਂਹੈਰ੍ਵਿਹੀਨਂ ਹਿ ਵਨਂ ਵਿਨਸ਼੍ਯੇਤ੍
ਸਿਂਹਾ ਵਿਨਸ਼੍ਯੇਯੁਰ੍ਰੁਰੁਇਤੇ ਵਨੇਨ ॥ 60॥
॥ ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਹਾਭਾਰਤੇ ਉਦ੍ਯੋਗਪਰ੍ਵਣਿ ਪ੍ਰਜਾਗਰਪਰ੍ਵਣਿ
ਵਿਦੁਰਵਾਕ੍ਯੇ ਸਪ੍ਤਤ੍ਰਿਂਸ਼ੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥ 37॥