ਓਂ ਸ਼੍ਰੀ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨੇ ਨਮਃ
ਅਥ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੋਧ੍ਯਾਯਃ
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਵਿਭਾਗਯੋਗਃ
ਅਰ੍ਜੁਨ ਉਵਾਚ
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਚੈਵ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਮੇਵ ਚ ।
ਏਤਤ੍ ਵੇਦਿਤੁਮਿਚ੍ਛਾਮਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਚ ਕੇਸ਼ਵ ॥0॥
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਇਦਂ ਸ਼ਰੀਰਂ ਕੌਂਤੇਯ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮਿਤ੍ਯਭਿਧੀਯਤੇ ।
ਏਤਦ੍ਯੋ ਵੇਤ੍ਤਿ ਤਂ ਪ੍ਰਾਹੁਃ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞ ਇਤਿ ਤਦ੍ਵਿਦਃ ॥1॥
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਂ ਚਾਪਿ ਮਾਂ ਵਿਦ੍ਧਿ ਸਰ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ਭਾਰਤ ।
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਯੋਰ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਯਤ੍ਤਜ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਮਤਂ ਮਮ ॥2॥
ਤਤ੍ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਯਚ੍ਚ ਯਾਦ੍ਰੁਰੁਇਕ੍ਚ ਯਦ੍ਵਿਕਾਰਿ ਯਤਸ਼੍ਚ ਯਤ੍ ।
ਸ ਚ ਯੋ ਯਤ੍ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼੍ਚ ਤਤ੍ਸਮਾਸੇਨ ਮੇ ਸ਼੍ਰੁਰੁਇਣੁ ॥3॥
ਰੁਰੁਇਸ਼ਿਭਿਰ੍ਬਹੁਧਾ ਗੀਤਂ ਛਂਦੋਭਿਰ੍ਵਿਵਿਧੈਃ ਪ੍ਰੁਰੁਇਥਕ੍ ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮਸੂਤ੍ਰਪਦੈਸ਼੍ਚੈਵ ਹੇਤੁਮਦ੍ਭਿਰ੍ਵਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤੈਃ ॥4॥
ਮਹਾਭੂਤਾਨ੍ਯਹਂਕਾਰਃ ਬੁਦ੍ਧਿਰਵ੍ਯਕ੍ਤਮੇਵ ਚ ।
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਦਸ਼ੈਕਂ ਚ ਪਂਚ ਚੇਂਦ੍ਰਿਯਗੋਚਰਾਃ ॥5॥
ਇਚ੍ਛਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ਃ ਸੁਖਂ ਦੁਃਖਂ ਸਂਘਾਤਸ਼੍ਚੇਤਨਾ ਧ੍ਰੁਰੁਇਤਿਃ ।
ਏਤਤ੍ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਸਮਾਸੇਨ ਸਵਿਕਾਰਮੁਦਾਹ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥6॥
ਅਮਾਨਿਤ੍ਵਮਦਂਭਿਤ੍ਵਮ੍ ਅਹਿਂਸਾ ਕ੍ਸ਼ਾਂਤਿਰਾਰ੍ਜਵਮ੍ ।
ਆਚਾਰ੍ਯੋਪਾਸਨਂ ਸ਼ੌਚਂ ਸ੍ਥੈਰ੍ਯਮਾਤ੍ਮਵਿਨਿਗ੍ਰਹਃ ॥7॥
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਵੈਰਾਗ੍ਯਮ੍ ਅਨਹਂਕਾਰ ਏਵ ਚ ।
ਜਨ੍ਮਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਜਰਾਵ੍ਯਾਧਿ-ਦੁਃਖਦੋਸ਼ਾਨੁਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ॥8॥
ਅਸਕ੍ਤਿਰਨਭਿਸ਼੍ਵਂਗਃ ਪੁਤ੍ਰਦਾਰਗ੍ਰੁਰੁਇਹਾਦਿਸ਼ੁ ।
ਨਿਤ੍ਯਂ ਚ ਸਮਚਿਤ੍ਤਤ੍ਵਮ੍ ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟੋਪਪਤ੍ਤਿਸ਼ੁ ॥9॥
ਮਯਿ ਚਾਨਨ੍ਯਯੋਗੇਨ ਭਕ੍ਤਿਰਵ੍ਯਭਿਚਾਰਿਣੀ ।
ਵਿਵਿਕ੍ਤਦੇਸ਼ਸੇਵਿਤ੍ਵਮ੍ ਅਰਤਿਰ੍ਜਨਸਂਸਦਿ ॥10॥
ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਨਿਤ੍ਯਤ੍ਵਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਾਨਾਰ੍ਥਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍ ।
ਏਤਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਮ੍ ਅਜ੍ਞਾਨਂ ਯਦਤੋਨ੍ਯਥਾ ॥11॥
ਜ੍ਞੇਯਂ ਯਤ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾਮ੍ਰੁਰੁਇਤਮਸ਼੍ਨੁਤੇ ।
ਅਨਾਦਿਮਤ੍ਪਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਨ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਾਸਦੁਚ੍ਯਤੇ ॥12॥
ਸਰ੍ਵਤਃ ਪਾਣਿਪਾਦਂ ਤਤ੍ ਸਰ੍ਵਤੋਕ੍ਸ਼ਿਸ਼ਿਰੋਮੁਖਮ੍ ।
ਸਰ੍ਵਤਃ ਸ਼੍ਰੁਤਿਮਲ੍ਲੋਕੇ ਸਰ੍ਵਮਾਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ॥13॥
ਸਰ੍ਵੇਂਦ੍ਰਿਯਗੁਣਾਭਾਸਂ ਸਰ੍ਵੇਂਦ੍ਰਿਯਵਿਵਰ੍ਜਿਤਮ੍ ।
ਅਸਕ੍ਤਂ ਸਰ੍ਵਭ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਚੈਵ ਨਿਰ੍ਗੁਣਂ ਗੁਣਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇ ਚ ॥14॥
ਬਹਿਰਂਤਸ਼੍ਚ ਭੂਤਾਨਾਮ੍ ਅਚਰਂ ਚਰਮੇਵ ਚ ।
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਾਤ੍ਤਦਵਿਜ੍ਞੇਯਂ ਦੂਰਸ੍ਥਂ ਚਾਂਤਿਕੇ ਚ ਤਤ੍ ॥15॥
ਅਵਿਭਕ੍ਤਂ ਚ ਭੂਤੇਸ਼ੁ ਵਿਭਕ੍ਤਮਿਵ ਚ ਸ੍ਥਿਤਮ੍ ।
ਭੂਤਭਰ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇ ਚ ਤਜ੍ਜ੍ਞੇਯਂ ਗ੍ਰਸਿਸ਼੍ਣੁ ਪ੍ਰਭਵਿਸ਼੍ਣੁ ਚ ॥16॥
ਜ੍ਯੋਤਿਸ਼ਾਮਪਿ ਤਜ੍ਜ੍ਯੋਤਿਃ ਤਮਸਃ ਪਰਮੁਚ੍ਯਤੇ ।
ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਜ੍ਞਾਨਗਮ੍ਯਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਿ ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਠਿਤਮ੍ ॥17॥
ਇਤਿ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞੇਯਂ ਚੋਕ੍ਤਂ ਸਮਾਸਤਃ ।
ਮਦ੍ਭਕ੍ਤ ਏਤਦ੍ਵਿਜ੍ਞਾਯ ਮਦ੍ਭਾਵਾਯੋਪਪਦ੍ਯਤੇ ॥18॥
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਚੈਵ ਵਿਦ੍ਧ੍ਯਨਾਦੀ ਉਭਾਵਪਿ ।
ਵਿਕਾਰਾਂਸ਼੍ਚ ਗੁਣਾਂਸ਼੍ਚੈਵ ਵਿਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਸਂਭਵਾਨ੍ ॥19॥
ਕਾਰ੍ਯਕਰਣਕਰ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵੇ ਹੇਤੁਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਰੁਚ੍ਯਤੇ ।
ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸੁਖਦੁਃਖਾਨਾਂ ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵੇ ਹੇਤੁਰੁਚ੍ਯਤੇ ॥20॥
ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਸ੍ਥੋ ਹਿ ਭੁਂਕ੍ਤੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਜਾਨ੍ਗੁਣਾਨ੍ ।
ਕਾਰਣਂ ਗੁਣਸਂਗੋਸ੍ਯ ਸਦਸਦ੍ਯੋਨਿਜਨ੍ਮਸੁ ॥21॥
ਉਪਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾਨੁਮਂਤਾ ਚ ਭਰ੍ਤਾ ਭੋਕ੍ਤਾ ਮਹੇਸ਼੍ਵਰਃ ।
ਪਰਮਾਤ੍ਮੇਤਿ ਚਾਪ੍ਯੁਕ੍ਤਃ ਦੇਹੇਸ੍ਮਿਨ੍ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਪਰਃ ॥22॥
ਯ ਏਵਂ ਵੇਤ੍ਤਿ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਚ ਗੁਣੈਃ ਸਹ ।
ਸਰ੍ਵਥਾ ਵਰ੍ਤਮਾਨੋਪਿ ਨ ਸ ਭੂਯੋਭਿਜਾਯਤੇ ॥23॥
ਧ੍ਯਾਨੇਨਾਤ੍ਮਨਿ ਪਸ਼੍ਯਂਤਿ ਕੇਚਿਦਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਨਾ ।
ਅਨ੍ਯੇ ਸਾਂਖ੍ਯੇਨ ਯੋਗੇਨ ਕਰ੍ਮਯੋਗੇਨ ਚਾਪਰੇ ॥24॥
ਅਨ੍ਯੇ ਤ੍ਵੇਵਮਜਾਨਂਤਃ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾਨ੍ਯੇਭ੍ਯ ਉਪਾਸਤੇ ।
ਤੇਪਿ ਚਾਤਿਤਰਂਤ੍ਯੇਵ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਂ ਸ਼੍ਰੁਤਿਪਰਾਯਣਾਃ ॥25॥
ਯਾਵਤ੍ਸਂਜਾਯਤੇ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਸਤ੍ਤ੍ਵਂ ਸ੍ਥਾਵਰਜਂਗਮਮ੍ ।
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਸਂਯੋਗਾਤ੍ ਤਦ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਭਰਤਰ੍ਸ਼ਭ ॥26॥
ਸਮਂ ਸਰ੍ਵੇਸ਼ੁ ਭੂਤੇਸ਼ੁ ਤਿਸ਼੍ਠਂਤਂ ਪਰਮੇਸ਼੍ਵਰਮ੍ ।
ਵਿਨਸ਼੍ਯਤ੍ਸ੍ਵਵਿਨਸ਼੍ਯਂਤਂ ਯਃ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਸ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ॥27॥
ਸਮਂ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਹਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਮੀਸ਼੍ਵਰਮ੍ ।
ਨ ਹਿਨਸ੍ਤ੍ਯਾਤ੍ਮਨਾਤ੍ਮਾਨਂ ਤਤੋ ਯਾਤਿ ਪਰਾਂ ਗਤਿਮ੍ ॥28॥
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੈਵ ਚ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨਿ ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ ।
ਯਃ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਤਥਾਤ੍ਮਾਨਮ੍ ਅਕਰ੍ਤਾਰਂ ਸ ਪਸ਼੍ਯਤਿ ॥29॥
ਯਦਾ ਭੂਤਪ੍ਰੁਰੁਇਥਗ੍ਭਾਵਮ੍ ਏਕਸ੍ਥਮਨੁਪਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਤਤ ਏਵ ਚ ਵਿਸ੍ਤਾਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸਂਪਦ੍ਯਤੇ ਤਦਾ ॥30॥
ਅਨਾਦਿਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਰ੍ਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਯਮਵ੍ਯਯਃ ।
ਸ਼ਰੀਰਸ੍ਥੋਪਿ ਕੌਂਤੇਯ ਨ ਕਰੋਤਿ ਨ ਲਿਪ੍ਯਤੇ ॥31॥
ਯਥਾ ਸਰ੍ਵਗਤਂ ਸੌਕ੍ਸ਼੍ਮ੍ਯਾਤ੍ ਆਕਾਸ਼ਂ ਨੋਪਲਿਪ੍ਯਤੇ ।
ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਵਸ੍ਥਿਤੋ ਦੇਹੇ ਤਥਾਤ੍ਮਾ ਨੋਪਲਿਪ੍ਯਤੇ ॥32॥
ਯਥਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤ੍ਯੇਕਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਂ ਲੋਕਮਿਮਂ ਰਵਿਃ ।
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੀ ਤਥਾ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ ਭਾਰਤ ॥33॥
ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਯੋਰੇਵਮ੍ ਅਂਤਰਂ ਜ੍ਞਾਨਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾ ।
ਭੂਤਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਮੋਕ੍ਸ਼ਂ ਚ ਯੇ ਵਿਦੁਰ੍ਯਾਂਤਿ ਤੇ ਪਰਮ੍ ॥34॥
॥ ਓਂ ਤਤ੍ਸਦਿਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਦ੍ਗੀਤਾਸੁ ਉਪਨਿਸ਼ਤ੍ਸੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ੍ਯਾਯਾਂ
ਯੋਗਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ ਸ਼੍ਰੀਕ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਣਾਰ੍ਜੁਨਸਂਵਾਦੇ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਜ੍ਞਵਿਭਾਗਯੋਗੋ ਨਾਮ ਤ੍ਰਯੋਦਸ਼ੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥