ਓਂ ਸ਼੍ਰੀ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨੇ ਨਮਃ
ਅਥ ਚਤੁਰ੍ਥੋਧ੍ਯਾਯਃ
ਜ੍ਞਾਨਯੋਗਃ
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਇਮਂ ਵਿਵਸ੍ਵਤੇ ਯੋਗਂ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਵਾਨਹਮਵ੍ਯਯਮ੍ ।
ਵਿਵਸ੍ਵਾਨ੍ਮਨਵੇ ਪ੍ਰਾਹ ਮਨੁਰਿਕ੍ਸ਼੍ਵਾਕਵੇਬ੍ਰਵੀਤ੍ ॥1॥
ਏਵਂ ਪਰਂਪਰਾਪ੍ਰਾਪ੍ਤਮ੍ ਇਮਂ ਰਾਜਰ੍ਸ਼ਯੋ ਵਿਦੁਃ ।
ਸ ਕਾਲੇਨੇਹ ਮਹਤਾ ਯੋਗੋ ਨਸ਼੍ਟਃ ਪਰਂਤਪ ॥2॥
ਸ ਏਵਾਯਂ ਮਯਾ ਤੇਦ੍ਯ ਯੋਗਃ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਃ ਪੁਰਾਤਨਃ ।
ਭਕ੍ਤੋਸਿ ਮੇ ਸਖਾ ਚੇਤਿ ਰਹਸ੍ਯਂ ਹ੍ਯੇਤਦੁਤ੍ਤਮਮ੍ ॥3॥
ਅਰ੍ਜੁਨ ਉਵਾਚ
ਅਪਰਂ ਭਵਤੋ ਜਨ੍ਮ ਪਰਂ ਜਨ੍ਮ ਵਿਵਸ੍ਵਤਃ ।
ਕਥਮੇਤਦ੍ਵਿਜਾਨੀਯਾਂ ਤ੍ਵਮਾਦੌ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਵਾਨਿਤਿ ॥4॥
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਬਹੂਨਿ ਮੇ ਵ੍ਯਤੀਤਾਨਿ ਜਨ੍ਮਾਨਿ ਤਵ ਚਾਰ੍ਜੁਨ ।
ਤਾਨ੍ਯਹਂ ਵੇਦ ਸਰ੍ਵਾਣਿ ਨ ਤ੍ਵਂ ਵੇਤ੍ਥ ਪਰਂਤਪ ॥5॥
ਅਜੋਪਿ ਸਨ੍ਨਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਾ ਭੂਤਾਨਾਮੀਸ਼੍ਵਰੋਪਿ ਸਨ੍ ।
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਸ੍ਵਾਮਧਿਸ਼੍ਠਾਯ ਸਂਭਵਾਮ੍ਯਾਤ੍ਮਮਾਯਯਾ ॥6॥
ਯਦਾ ਯਦਾ ਹਿ ਧਰ੍ਮਸ੍ਯ ਗ੍ਲਾਨਿਰ੍ਭਵਤਿ ਭਾਰਤ ।
ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਮਧਰ੍ਮਸ੍ਯ ਤਦਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਰੁਰੁਇਜਾਮ੍ਯਹਮ੍ ॥7॥
ਪਰਿਤ੍ਰਾਣਾਯ ਸਾਧੂਨਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ਾਯ ਚ ਦੁਸ਼੍ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਮ੍ ।
ਧਰ੍ਮਸਂਸ੍ਥਾਪਨਾਰ੍ਥਾਯ ਸਂਭਵਾਮਿ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ ॥8॥
ਜਨ੍ਮ ਕਰ੍ਮ ਚ ਮੇ ਦਿਵ੍ਯਮ੍ ਏਵਂ ਯੋ ਵੇਤ੍ਤਿ ਤਤ੍ਤ੍ਵਤਃ ।
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਦੇਹਂ ਪੁਨਰ੍ਜਨ੍ਮ ਨੈਤਿ ਮਾਮੇਤਿ ਸੋਰ੍ਜੁਨ ॥9॥
ਵੀਤਰਾਗਭਯਕ੍ਰੋਧਾਃ ਮਨ੍ਮਯਾ ਮਾਮੁਪਾਸ਼੍ਰਿਤਾਃ ।
ਬਹਵੋ ਜ੍ਞਾਨਤਪਸਾ ਪੂਤਾ ਮਦ੍ਭਾਵਮਾਗਤਾਃ ॥10॥
ਯੇ ਯਥਾ ਮਾਂ ਪ੍ਰਪਦ੍ਯਂਤੇ ਤਾਂਸ੍ਤਥੈਵ ਭਜਾਮ੍ਯਹਮ੍ ।
ਮਮ ਵਰ੍ਤ੍ਮਾਨੁਵਰ੍ਤਂਤੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਃ ਪਾਰ੍ਥ ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ ॥11॥
ਕਾਂਕ੍ਸ਼ਂਤਃ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਯਜਂਤ ਇਹ ਦੇਵਤਾਃ ।
ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰਂ ਹਿ ਮਾਨੁਸ਼ੇ ਲੋਕੇ ਸਿਦ੍ਧਿਰ੍ਭਵਤਿ ਕਰ੍ਮਜਾ ॥12॥
ਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣ੍ਯਂ ਮਯਾ ਸ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟਂ ਗੁਣਕਰ੍ਮਵਿਭਾਗਸ਼ਃ ।
ਤਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾਰਮਪਿ ਮਾਂ ਵਿਦ੍ਧ੍ਯਕਰ੍ਤਾਰਮਵ੍ਯਯਮ੍ ॥13॥
ਨ ਮਾਂ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਲਿਂਪਂਤਿ ਨ ਮੇ ਕਰ੍ਮਫਲੇ ਸ੍ਪ੍ਰੁਰੁਇਹਾ ।
ਇਤਿ ਮਾਂ ਯੋਭਿਜਾਨਾਤਿ ਕਰ੍ਮਭਿਰ੍ਨ ਸ ਬਧ੍ਯਤੇ ॥14॥
ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਕਰ੍ਮ ਪੂਰ੍ਵੈਰਪਿ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਭਿਃ ।
ਕੁਰੁ ਕਰ੍ਮੈਵ ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਤ੍ਵਂ ਪੂਰ੍ਵੈਃ ਪੂਰ੍ਵਤਰਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥15॥
ਕਿਂ ਕਰ੍ਮ ਕਿਮਕਰ੍ਮੇਤਿ ਕਵਯੋਪ੍ਯਤ੍ਰ ਮੋਹਿਤਾਃ ।
ਤਤ੍ਤੇ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਮੋਕ੍ਸ਼੍ਯਸੇਸ਼ੁਭਾਤ੍ ॥16॥
ਕਰ੍ਮਣੋ ਹ੍ਯਪਿ ਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਚ ਵਿਕਰ੍ਮਣਃ ।
ਅਕਰ੍ਮਣਸ਼੍ਚ ਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਗਹਨਾ ਕਰ੍ਮਣੋ ਗਤਿਃ ॥17॥
ਕਰ੍ਮਣ੍ਯਕਰ੍ਮ ਯਃ ਪਸ਼੍ਯੇਤ੍ ਅਕਰ੍ਮਣਿ ਚ ਕਰ੍ਮ ਯਃ ।
ਸ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯੇਸ਼ੁ ਸ ਯੁਕ੍ਤਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ ॥18॥
ਯਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵੇ ਸਮਾਰਂਭਾਃ ਕਾਮਸਂਕਲ੍ਪਵਰ੍ਜਿਤਾਃ ।
ਜ੍ਞਾਨਾਗ੍ਨਿਦਗ੍ਧਕਰ੍ਮਾਣਂ ਤਮਾਹੁਃ ਪਂਡਿਤਂ ਬੁਧਾਃ ॥19॥
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਕਰ੍ਮਫਲਾਸਂਗਂ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਰੁਰੁਇਪ੍ਤੋ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯਃ ।
ਕਰ੍ਮਣ੍ਯਭਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤੋਪਿ ਨੈਵ ਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰੋਤਿ ਸਃ ॥20॥
ਨਿਰਾਸ਼ੀਰ੍ਯਤਚਿਤ੍ਤਾਤ੍ਮਾ ਤ੍ਯਕ੍ਤਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਃ ।
ਸ਼ਾਰੀਰਂ ਕੇਵਲਂ ਕਰ੍ਮ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਨਾਪ੍ਨੋਤਿ ਕਿਲ੍ਬਿਸ਼ਮ੍ ॥21॥
ਯਦ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛਾਲਾਭਸਂਤੁਸ਼੍ਟਃ ਦ੍ਵਂਦ੍ਵਾਤੀਤੋ ਵਿਮਤ੍ਸਰਃ ।
ਸਮਃ ਸਿਦ੍ਧਾਵਸਿਦ੍ਧੌ ਚ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵਾਪਿ ਨ ਨਿਬਧ੍ਯਤੇ ॥22॥
ਗਤਸਂਗਸ੍ਯ ਮੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਾਵਸ੍ਥਿਤਚੇਤਸਃ ।
ਯਜ੍ਞਾਯਾਚਰਤਃ ਕਰ੍ਮ ਸਮਗ੍ਰਂ ਪ੍ਰਵਿਲੀਯਤੇ ॥23॥
ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਰ੍ਪਣਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹਵਿਃ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਗ੍ਨੌ ਬ੍ਰਹ੍ਮਣਾ ਹੁਤਮ੍ ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮੈਵ ਤੇਨ ਗਂਤਵ੍ਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮਸਮਾਧਿਨਾ ॥24॥
ਦੈਵਮੇਵਾਪਰੇ ਯਜ੍ਞਂ ਯੋਗਿਨਃ ਪਰ੍ਯੁਪਾਸਤੇ ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਗ੍ਨਾਵਪਰੇ ਯਜ੍ਞਂ ਯਜ੍ਞੇਨੈਵੋਪਜੁਹ੍ਵਤਿ ॥25॥
ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਾਦੀਨੀਂਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਨ੍ਯੇ ਸਂਯਮਾਗ੍ਨਿਸ਼ੁ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ।
ਸ਼ਬ੍ਦਾਦੀਨ੍ਵਿਸ਼ਯਾਨਨ੍ਯੇ ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਗ੍ਨਿਸ਼ੁ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ॥26॥
ਸਰ੍ਵਾਣੀਂਦ੍ਰਿਯਕਰ੍ਮਾਣਿ ਪ੍ਰਾਣਕਰ੍ਮਾਣਿ ਚਾਪਰੇ ।
ਆਤ੍ਮਸਂਯਮਯੋਗਾਗ੍ਨੌ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ਜ੍ਞਾਨਦੀਪਿਤੇ ॥27॥
ਦ੍ਰਵ੍ਯਯਜ੍ਞਾਸ੍ਤਪੋਯਜ੍ਞਾਃ ਯੋਗਯਜ੍ਞਾਸ੍ਤਥਾਪਰੇ ।
ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਜ੍ਞਾਨਯਜ੍ਞਾਸ਼੍ਚ ਯਤਯਃ ਸਂਸ਼ਿਤਵ੍ਰਤਾਃ ॥28॥
ਅਪਾਨੇ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ਪ੍ਰਾਣਂ ਪ੍ਰਾਣੇਪਾਨਂ ਤਥਾਪਰੇ ।
ਪ੍ਰਾਣਾਪਾਨਗਤੀ ਰੁਦ੍ਧ੍ਵਾ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮਪਰਾਯਣਾਃ ॥29॥
ਅਪਰੇ ਨਿਯਤਾਹਾਰਾਃ ਪ੍ਰਾਣਾਨ੍ਪ੍ਰਾਣੇਸ਼ੁ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ।
ਸਰ੍ਵੇਪ੍ਯੇਤੇ ਯਜ੍ਞਵਿਦਃ ਯਜ੍ਞਕ੍ਸ਼ਪਿਤਕਲ੍ਮਸ਼ਾਃ ॥30॥
ਯਜ੍ਞਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਮ੍ਰੁਰੁਇਤਭੁਜਃ ਯਾਂਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸਨਾਤਨਮ੍ ।
ਨਾਯਂ ਲੋਕੋਸ੍ਤ੍ਯਯਜ੍ਞਸ੍ਯ ਕੁਤੋਨ੍ਯਃ ਕੁਰੁਸਤ੍ਤਮ ॥31॥
ਏਵਂ ਬਹੁਵਿਧਾ ਯਜ੍ਞਾਃ ਵਿਤਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਣੋ ਮੁਖੇ ।
ਕਰ੍ਮਜਾਨ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਤਾਨ੍ਸਰ੍ਵਾਨ੍ ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਵਿਮੋਕ੍ਸ਼੍ਯਸੇ ॥32॥
ਸ਼੍ਰੇਯਾਨ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯਾਦ੍ਯਜ੍ਞਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਯਜ੍ਞਃ ਪਰਂਤਪ ।
ਸਰ੍ਵਂ ਕਰ੍ਮਾਖਿਲਂ ਪਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨੇ ਪਰਿਸਮਾਪ੍ਯਤੇ ॥33॥
ਤਦ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਣਿਪਾਤੇਨ ਪਰਿਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇਨ ਸੇਵਯਾ ।
ਉਪਦੇਕ੍ਸ਼੍ਯਂਤਿ ਤੇ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਿਨਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਿਨਃ ॥34॥
ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਨ ਪੁਨਰ੍ਮੋਹਮ੍ ਏਵਂ ਯਾਸ੍ਯਸਿ ਪਾਂਡਵ ।
ਯੇਨ ਭੂਤਾਨ੍ਯਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਦ੍ਰਕ੍ਸ਼੍ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨ੍ਯਥੋ ਮਯਿ ॥35॥
ਅਪਿ ਚੇਦਸਿ ਪਾਪੇਭ੍ਯਃ ਸਰ੍ਵੇਭ੍ਯਃ ਪਾਪਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਮਃ ।
ਸਰ੍ਵਂ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਲਵੇਨੈਵ ਵ੍ਰੁਰੁਇਜਿਨਂ ਸਂਤਰਿਸ਼੍ਯਸਿ ॥36॥
ਯਥੈਧਾਂਸਿ ਸਮਿਦ੍ਧੋਗ੍ਨਿਃ ਭਸ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰੁਤੇਰ੍ਜੁਨ ।
ਜ੍ਞਾਨਾਗ੍ਨਿਃ ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮਾਣਿ ਭਸ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰੁਤੇ ਤਥਾ ॥37॥
ਨ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਂ ਪਵਿਤ੍ਰਮਿਹ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ।
ਤਤ੍ਸ੍ਵਯਂ ਯੋਗਸਂਸਿਦ੍ਧਃ ਕਾਲੇਨਾਤ੍ਮਨਿ ਵਿਂਦਤਿ ॥38॥
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਵਾਨ੍ ਲਭਤੇ ਜ੍ਞਾਨਂ ਤਤ੍ਪਰਃ ਸਂਯਤੇਂਦ੍ਰਿਯਃ ।
ਜ੍ਞਾਨਂ ਲਬ੍ਧ੍ਵਾ ਪਰਾਂ ਸ਼ਾਂਤਿਮ੍ ਅਚਿਰੇਣਾਧਿਗਚ੍ਛਤਿ ॥39॥
ਅਜ੍ਞਸ਼੍ਚਾਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨਸ਼੍ਚ ਸਂਸ਼ਯਾਤ੍ਮਾ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਨਾਯਂ ਲੋਕੋਸ੍ਤਿ ਨ ਪਰਃ ਨ ਸੁਖਂ ਸਂਸ਼ਯਾਤ੍ਮਨਃ ॥40॥
ਯੋਗਸਨ੍ਨ੍ਯਸ੍ਤਕਰ੍ਮਾਣਂ ਜ੍ਞਾਨਸਂਛਿਨ੍ਨਸਂਸ਼ਯਮ੍ ।
ਆਤ੍ਮਵਂਤਂ ਨ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਨਿਬਧ੍ਨਂਤਿ ਧਨਂਜਯ ॥41॥
ਤਸ੍ਮਾਦਜ੍ਞਾਨਸਂਭੂਤਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਥਂ ਜ੍ਞਾਨਾਸਿਨਾਤ੍ਮਨਃ ।
ਛਿਤ੍ਤ੍ਵੈਨਂ ਸਂਸ਼ਯਂ ਯੋਗਮ੍ ਆਤਿਸ਼੍ਠੋਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠ ਭਾਰਤ ॥42॥
॥ ਓਂ ਤਤ੍ਸਦਿਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਦ੍ਗੀਤਾਸੁ ਉਪਨਿਸ਼ਤ੍ਸੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ੍ਯਾਯਾਂ
ਯੋਗਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ ਸ਼੍ਰੀਕ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਣਾਰ੍ਜੁਨਸਂਵਾਦੇ ਜ੍ਞਾਨਯੋਗੋ ਨਾਮ ਚਤੁਰ੍ਥੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥