ਓਂ ਸ਼੍ਰੀ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨੇ ਨਮਃ
ਅਥ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋਧ੍ਯਾਯਃ
ਸਾਂਖ੍ਯਯੋਗਃ
ਸਂਜਯ ਉਵਾਚ
ਤਂ ਤਥਾ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਯਾਵਿਸ਼੍ਟਮ੍ ਅਸ਼੍ਰੁਪੂਰ੍ਣਾਕੁਲੇਕ੍ਸ਼ਣਮ੍ ।
ਵਿਸ਼ੀਦਂਤਮਿਦਂ ਵਾਕ੍ਯਮ੍ ਉਵਾਚ ਮਧੁਸੂਦਨਃ ॥1॥
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਕੁਤਸ੍ਤ੍ਵਾ ਕਸ਼੍ਮਲਮਿਦਂ ਵਿਸ਼ਮੇ ਸਮੁਪਸ੍ਥਿਤਮ੍ ।
ਅਨਾਰ੍ਯਜੁਸ਼੍ਟਮਸ੍ਵਰ੍ਗ੍ਯਮ੍ ਅਕੀਰ੍ਤਿਕਰਮਰ੍ਜੁਨ ॥2॥
ਕ੍ਲੈਬ੍ਯਂ ਮਾ ਸ੍ਮ ਗਮਃ ਪਾਰ੍ਥ ਨੈਤਤ੍ਤ੍ਵਯ੍ਯੁਪਪਦ੍ਯਤੇ ।
ਕ੍ਸ਼ੁਦ੍ਰਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਦੌਰ੍ਬਲ੍ਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵੋਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠ ਪਰਂਤਪ ॥3॥
ਅਰ੍ਜੁਨ ਉਵਾਚ
ਕਥਂ ਭੀਸ਼੍ਮਮਹਂ ਸਂਖ੍ਯੇ ਦ੍ਰੋਣਂ ਚ ਮਧੁਸੂਦਨ ।
ਇਸ਼ੁਭਿਃ ਪ੍ਰਤਿਯੋਤ੍ਸ੍ਯਾਮਿ ਪੂਜਾਰ੍ਹਾਵਰਿਸੂਦਨ ॥4॥
ਗੁਰੂਨਹਤ੍ਵਾ ਹਿ ਮਹਾਨੁਭਾਵਾਨ੍ ਸ਼੍ਰੇਯੋ ਭੋਕ੍ਤੁਂ ਭੈਕ੍ਸ਼੍ਯਮਪੀਹ ਲੋਕੇ ।
ਹਤ੍ਵਾਰ੍ਥਕਾਮਾਂਸ੍ਤੁ ਗੁਰੂਨਿਹੈਵ ਭੁਂਜੀਯ ਭੋਗਾਨ੍ ਰੁਧਿਰਪ੍ਰਦਿਗ੍ਧਾਨ੍ ॥5॥
ਨ ਚੈਤਦ੍ਵਿਦ੍ਮਃ ਕਤਰਨ੍ਨੋ ਗਰੀਯਃ ਯਦ੍ਵਾ ਜਯੇਮ ਯਦਿ ਵਾ ਨੋ ਜਯੇਯੁਃ ।
ਯਾਨੇਵ ਹਤ੍ਵਾ ਨ ਜਿਜੀਵਿਸ਼ਾਮਃ ਤੇਵਸ੍ਥਿਤਾਃ ਪ੍ਰਮੁਖੇ ਧਾਰ੍ਤਰਾਸ਼੍ਟ੍ਰਾਃ ॥6॥
ਕਾਰ੍ਪਣ੍ਯਦੋਸ਼ੋਪਹਤਸ੍ਵਭਾਵਃ ਪ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛਾਮਿ ਤ੍ਵਾਂ ਧਰ੍ਮਸਮ੍ਮੂਢਚੇਤਾਃ ।
ਯਚ੍ਛ੍ਰੇਯਃ ਸ੍ਯਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਂ ਬ੍ਰੂਹਿ ਤਨ੍ਮੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਸ੍ਤੇਹਂ ਸ਼ਾਧਿ ਮਾਂ ਤ੍ਵਾਂ ਪ੍ਰਪਨ੍ਨਮ੍ ॥7॥
ਨ ਹਿ ਪ੍ਰਪਸ਼੍ਯਾਮਿ ਮਮਾਪਨੁਦ੍ਯਾਤ੍ ਯਚ੍ਛੋਕਮੁਚ੍ਛੋਸ਼ਣਮਿਂਦ੍ਰਿਯਾਣਾਮ੍ ।
ਅਵਾਪ੍ਯ ਭੂਮਾਵਸਪਤ੍ਨਮ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧਂ ਰਾਜ੍ਯਂ ਸੁਰਾਣਾਮਪਿ ਚਾਧਿਪਤ੍ਯਮ੍ ॥8॥
ਸਂਜਯ ਉਵਾਚ
ਏਵਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਹ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ੀਕੇਸ਼ਂ ਗੁਡਾਕੇਸ਼ਃ ਪਰਂਤਪਃ ।
ਨ ਯੋਤ੍ਸ੍ਯ ਇਤਿ ਗੋਵਿਂਦਮ੍ ਉਕ੍ਤ੍ਵਾ ਤੂਸ਼੍ਣੀਂ ਬਭੂਵ ਹ ॥9॥
ਤਮੁਵਾਚ ਹ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ੀਕੇਸ਼ਃ ਪ੍ਰਹਸਨ੍ਨਿਵ ਭਾਰਤ ।
ਸੇਨਯੋਰੁਭਯੋਰ੍ਮਧ੍ਯੇ ਵਿਸ਼ੀਦਂਤਮਿਦਂ ਵਚਃ ॥10॥
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਅਸ਼ੋਚ੍ਯਾਨਨ੍ਵਸ਼ੋਚਸ੍ਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਵਾਦਾਂਸ਼੍ਚ ਭਾਸ਼ਸੇ ।
ਗਤਾਸੂਨਗਤਾਸੂਂਸ਼੍ਚ ਨਾਨੁਸ਼ੋਚਂਤਿ ਪਂਡਿਤਾਃ ॥11॥
ਨ ਤ੍ਵੇਵਾਹਂ ਜਾਤੁ ਨਾਸਂ ਨ ਤ੍ਵਂ ਨੇਮੇ ਜਨਾਧਿਪਾਃ ।
ਨ ਚੈਵ ਨ ਭਵਿਸ਼੍ਯਾਮਃ ਸਰ੍ਵੇ ਵਯਮਤਃ ਪਰਮ੍ ॥12॥
ਦੇਹਿਨੋਸ੍ਮਿਨ੍ਯਥਾ ਦੇਹੇ ਕੌਮਾਰਂ ਯੌਵਨਂ ਜਰਾ ।
ਤਥਾ ਦੇਹਾਂਤਰਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਃ ਧੀਰਸ੍ਤਤ੍ਰ ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ॥13॥
ਮਾਤ੍ਰਾਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਸ੍ਤੁ ਕੌਂਤੇਯ ਸ਼ੀਤੋਸ਼੍ਣਸੁਖਦੁਃਖਦਾਃ ।
ਆਗਮਾਪਾਯਿਨੋਨਿਤ੍ਯਾਃ ਤਾਂਸ੍ਤਿਤਿਕ੍ਸ਼ਸ੍ਵ ਭਾਰਤ ॥14॥
ਯਂ ਹਿ ਨ ਵ੍ਯਥਯਂਤ੍ਯੇਤੇ ਪੁਰੁਸ਼ਂ ਪੁਰੁਸ਼ਰ੍ਸ਼ਭ ।
ਸਮਦੁਃਖਸੁਖਂ ਧੀਰਂ ਸੋਮ੍ਰੁਰੁਇਤਤ੍ਵਾਯ ਕਲ੍ਪਤੇ ॥15॥
ਨਾਸਤੋ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਭਾਵਃ ਨਾਭਾਵੋ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਸਤਃ ।
ਉਭਯੋਰਪਿ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟੋਂਤਃ ਤ੍ਵਨਯੋਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਿਭਿਃ ॥16॥
ਅਵਿਨਾਸ਼ਿ ਤੁ ਤਦ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਯੇਨ ਸਰ੍ਵਮਿਦਂ ਤਤਮ੍ ।
ਵਿਨਾਸ਼ਮਵ੍ਯਯਸ੍ਯਾਸ੍ਯ ਨ ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ਕਰ੍ਤੁਮਰ੍ਹਤਿ ॥17॥
ਅਂਤਵਂਤ ਇਮੇ ਦੇਹਾਃ ਨਿਤ੍ਯਸ੍ਯੋਕ੍ਤਾਃ ਸ਼ਰੀਰਿਣਃ ।
ਅਨਾਸ਼ਿਨੋਪ੍ਰਮੇਯਸ੍ਯ ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਯੁਧ੍ਯਸ੍ਵ ਭਾਰਤ ॥18॥
ਯ ਏਨਂ ਵੇਤ੍ਤਿ ਹਂਤਾਰਂ ਯਸ਼੍ਚੈਨਂ ਮਨ੍ਯਤੇ ਹਤਮ੍ ।
ਉਭੌ ਤੌ ਨ ਵਿਜਾਨੀਤਃ ਨਾਯਂ ਹਂਤਿ ਨ ਹਨ੍ਯਤੇ ॥19॥
ਨ ਜਾਯਤੇ ਮ੍ਰਿਯਤੇ ਵਾ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਨਾਯਂ ਭੂਤ੍ਵਾ ਭਵਿਤਾ ਵਾ ਨ ਭੂਯਃ ।
ਅਜੋ ਨਿਤ੍ਯਃ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤੋਯਂ ਪੁਰਾਣਃ ਨ ਹਨ੍ਯਤੇ ਹਨ੍ਯਮਾਨੇ ਸ਼ਰੀਰੇ ॥20॥
ਵੇਦਾਵਿਨਾਸ਼ਿਨਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਯ ਏਨਮਜਮਵ੍ਯਯਮ੍ ।
ਕਥਂ ਸ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਪਾਰ੍ਥ ਕਂ ਘਾਤਯਤਿ ਹਂਤਿ ਕਮ੍ ॥21॥
ਵਾਸਾਂਸਿ ਜੀਰ੍ਣਾਨਿ ਯਥਾ ਵਿਹਾਯ ਨਵਾਨਿ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ੍ਣਾਤਿ ਨਰੋਪਰਾਣਿ ।
ਤਥਾ ਸ਼ਰੀਰਾਣਿ ਵਿਹਾਯ ਜੀਰ੍ਣਾਨਿ ਅਨ੍ਯਾਨਿ ਸਂਯਾਤਿ ਨਵਾਨਿ ਦੇਹੀ ॥22॥
ਨੈਨਂ ਛਿਂਦਂਤਿ ਸ਼ਸ੍ਤ੍ਰਾਣਿ ਨੈਨਂ ਦਹਤਿ ਪਾਵਕਃ ।
ਨ ਚੈਨਂ ਕ੍ਲੇਦਯਂਤ੍ਯਾਪਃ ਨ ਸ਼ੋਸ਼ਯਤਿ ਮਾਰੁਤਃ ॥23॥
ਅਚ੍ਛੇਦ੍ਯੋਯਮਦਾਹ੍ਯੋਯਮ੍ ਅਕ੍ਲੇਦ੍ਯੋਸ਼ੋਸ਼੍ਯ ਏਵ ਚ ।
ਨਿਤ੍ਯਃ ਸਰ੍ਵਗਤਃ ਸ੍ਥਾਣੁਃ ਅਚਲੋਯਂ ਸਨਾਤਨਃ ॥24॥
ਅਵ੍ਯਕ੍ਤੋਯਮਚਿਂਤ੍ਯੋਯਮ੍ ਅਵਿਕਾਰ੍ਯੋਯਮੁਚ੍ਯਤੇ ।
ਤਸ੍ਮਾਦੇਵਂ ਵਿਦਿਤ੍ਵੈਨਂ ਨਾਨੁਸ਼ੋਚਿਤੁਮਰ੍ਹਸਿ ॥25॥
ਅਥ ਚੈਨਂ ਨਿਤ੍ਯਜਾਤਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਵਾ ਮਨ੍ਯਸੇ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ।
ਤਥਾਪਿ ਤ੍ਵਂ ਮਹਾਬਾਹੋ ਨੈਵਂ ਸ਼ੋਚਿਤੁਮਰ੍ਹਸਿ ॥26॥
ਜਾਤਸ੍ਯ ਹਿ ਧ੍ਰੁਵੋ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਯੁਃ ਧ੍ਰੁਵਂ ਜਨ੍ਮ ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਸ੍ਯ ਚ ।
ਤਸ੍ਮਾਦਪਰਿਹਾਰ੍ਯੇਰ੍ਥੇ ਨ ਤ੍ਵਂ ਸ਼ੋਚਿਤੁਮਰ੍ਹਸਿ ॥27॥
ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਾਦੀਨਿ ਭੂਤਾਨਿ ਵ੍ਯਕ੍ਤਮਧ੍ਯਾਨਿ ਭਾਰਤ ।
ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਨਿਧਨਾਨ੍ਯੇਵ ਤਤ੍ਰ ਕਾ ਪਰਿਦੇਵਨਾ ॥28॥
ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯਵਤ੍ਪਸ਼੍ਯਤਿ ਕਸ਼੍ਚਿਦੇਨਂ ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯਵਦ੍ਵਦਤਿ ਤਥੈਵ ਚਾਨ੍ਯਃ ।
ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯਵਚ੍ਚੈਨਮਨ੍ਯਃ ਸ਼੍ਰੁਰੁਇਣੋਤਿ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾਪ੍ਯੇਨਂ ਵੇਦ ਨ ਚੈਵ ਕਸ਼੍ਚਿਤ੍ ॥29॥
ਦੇਹੀ ਨਿਤ੍ਯਮਵਧ੍ਯੋਯਂ ਦੇਹੇ ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ ਭਾਰਤ ।
ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਸਰ੍ਵਾਣਿ ਭੂਤਾਨਿ ਨ ਤ੍ਵਂ ਸ਼ੋਚਿਤੁਮਰ੍ਹਸਿ ॥30॥
ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਮਪਿ ਚਾਵੇਕ੍ਸ਼੍ਯ ਨ ਵਿਕਂਪਿਤੁਮਰ੍ਹਸਿ ।
ਧਰ੍ਮ੍ਯਾਦ੍ਧਿ ਯੁਦ੍ਧਾਚ੍ਛ੍ਰੇਯੋਨ੍ਯਤ੍ ਕ੍ਸ਼ਤ੍ਰਿਯਸ੍ਯ ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ॥31॥
ਯਦ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛਯਾ ਚੋਪਪਨ੍ਨਂ ਸ੍ਵਰ੍ਗਦ੍ਵਾਰਮਪਾਵ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ।
ਸੁਖਿਨਃ ਕ੍ਸ਼ਤ੍ਰਿਯਾਃ ਪਾਰ੍ਥ ਲਭਂਤੇ ਯੁਦ੍ਧਮੀਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਮ੍ ॥32॥
ਅਥ ਚੇਤ੍ਤ੍ਵਮਿਮਂ ਧਰ੍ਮ੍ਯਂ ਸਂਗ੍ਰਾਮਂ ਨ ਕਰਿਸ਼੍ਯਸਿ ।
ਤਤਃ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਂ ਕੀਰ੍ਤਿਂ ਚ ਹਿਤ੍ਵਾ ਪਾਪਮਵਾਪ੍ਸ੍ਯਸਿ ॥33॥
ਅਕੀਰ੍ਤਿਂ ਚਾਪਿ ਭੂਤਾਨਿ ਕਥਯਿਸ਼੍ਯਂਤਿ ਤੇਵ੍ਯਯਾਮ੍ ।
ਸਂਭਾਵਿਤਸ੍ਯ ਚਾਕੀਰ੍ਤਿਃ ਮਰਣਾਦਤਿਰਿਚ੍ਯਤੇ ॥34॥
ਭਯਾਦ੍ਰਣਾਦੁਪਰਤਂ ਮਂਸ੍ਯਂਤੇ ਤ੍ਵਾਂ ਮਹਾਰਥਾਃ ।
ਯੇਸ਼ਾਂ ਚ ਤ੍ਵਂ ਬਹੁਮਤਃ ਭੂਤ੍ਵਾ ਯਾਸ੍ਯਸਿ ਲਾਘਵਮ੍ ॥35॥
ਅਵਾਚ੍ਯਵਾਦਾਂਸ਼੍ਚ ਬਹੂਨ੍ ਵਦਿਸ਼੍ਯਂਤਿ ਤਵਾਹਿਤਾਃ ।
ਨਿਂਦਂਤਸ੍ਤਵ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਂ ਤਤੋ ਦੁਃਖਤਰਂ ਨੁ ਕਿਮ੍ ॥36॥
ਹਤੋ ਵਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਸ੍ਯਸਿ ਸ੍ਵਰ੍ਗਂ ਜਿਤ੍ਵਾ ਵਾ ਭੋਕ੍ਸ਼੍ਯਸੇਮਹੀਮ੍ ।
ਤਸ੍ਮਾਦੁਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠ ਕੌਂਤੇਯ ਯੁਦ੍ਧਾਯ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਨਿਸ਼੍ਚਯਃ ॥37॥
ਸੁਖਦੁਃਖੇ ਸਮੇ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵਾ ਲਾਭਾਲਾਭੌ ਜਯਾਜਯੌ ।
ਤਤੋ ਯੁਦ੍ਧਾਯ ਯੁਜ੍ਯਸ੍ਵ ਨੈਵਂ ਪਾਪਮਵਾਪ੍ਸ੍ਯਸਿ ॥38॥
ਏਸ਼ਾ ਤੇਭਿਹਿਤਾ ਸਾਂਖ੍ਯੇ ਬੁਦ੍ਧਿਰ੍ਯੋਗੇ ਤ੍ਵਿਮਾਂ ਸ਼੍ਰੁਰੁਇਣੁ ।
ਬੁਦ੍ਧ੍ਯਾ ਯੁਕ੍ਤੋ ਯਯਾ ਪਾਰ੍ਥ ਕਰ੍ਮਬਂਧਂ ਪ੍ਰਹਾਸ੍ਯਸਿ ॥39॥
ਨੇਹਾਭਿਕ੍ਰਮਨਾਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯਵਾਯੋ ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ।
ਸ੍ਵਲ੍ਪਮਪ੍ਯਸ੍ਯ ਧਰ੍ਮਸ੍ਯ ਤ੍ਰਾਯਤੇ ਮਹਤੋ ਭਯਾਤ੍ ॥40॥
ਵ੍ਯਵਸਾਯਾਤ੍ਮਿਕਾ ਬੁਦ੍ਧਿਃ ਏਕੇਹ ਕੁਰੁਨਂਦਨ ।
ਬਹੁਸ਼ਾਖਾ ਹ੍ਯਨਂਤਾਸ਼੍ਚ ਬੁਦ੍ਧਯੋਵ੍ਯਵਸਾਯਿਨਾਮ੍ ॥41॥
ਯਾਮਿਮਾਂ ਪੁਸ਼੍ਪਿਤਾਂ ਵਾਚਂ ਪ੍ਰਵਦਂਤ੍ਯਵਿਪਸ਼੍ਚਿਤਃ ।
ਵੇਦਵਾਦਰਤਾਃ ਪਾਰ੍ਥ ਨਾਨ੍ਯਦਸ੍ਤੀਤਿ ਵਾਦਿਨਃ ॥42॥
ਕਾਮਾਤ੍ਮਾਨਃ ਸ੍ਵਰ੍ਗਪਰਾਃ ਜਨ੍ਮਕਰ੍ਮਫਲਪ੍ਰਦਾਮ੍ ।
ਕ੍ਰਿਯਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਬਹੁਲਾਂ ਭੋਗੈਸ਼੍ਵਰ੍ਯਗਤਿਂ ਪ੍ਰਤਿ ॥43॥
ਭੋਗੈਸ਼੍ਵਰ੍ਯਪ੍ਰਸਕ੍ਤਾਨਾਂ ਤਯਾਪਹ੍ਰੁਰੁਇਤਚੇਤਸਾਮ੍ ।
ਵ੍ਯਵਸਾਯਾਤ੍ਮਿਕਾ ਬੁਦ੍ਧਿਃ ਸਮਾਧੌ ਨ ਵਿਧੀਯਤੇ ॥44॥
ਤ੍ਰੈਗੁਣ੍ਯਵਿਸ਼ਯਾ ਵੇਦਾਃ ਨਿਸ੍ਤ੍ਰੈਗੁਣ੍ਯੋ ਭਵਾਰ੍ਜੁਨ ।
ਨਿਰ੍ਦ੍ਵਂਦ੍ਵੋ ਨਿਤ੍ਯਸਤ੍ਤ੍ਵਸ੍ਥਃ ਨਿਰ੍ਯੋਗਕ੍ਸ਼ੇਮ ਆਤ੍ਮਵਾਨ੍ ॥45॥
ਯਾਵਾਨਰ੍ਥ ਉਦਪਾਨੇ ਸਰ੍ਵਤਃ ਸਂਪ੍ਲੁਤੋਦਕੇ ।
ਤਾਵਾਨ੍ਸਰ੍ਵੇਸ਼ੁ ਵੇਦੇਸ਼ੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਯ ਵਿਜਾਨਤਃ ॥46॥
ਕਰ੍ਮਣ੍ਯੇਵਾਧਿਕਾਰਸ੍ਤੇ ਮਾ ਫਲੇਸ਼ੁ ਕਦਾਚਨ ।
ਮਾ ਕਰ੍ਮਫਲਹੇਤੁਰ੍ਭੂਃ ਮਾ ਤੇ ਸਂਗੋਸ੍ਤ੍ਵਕਰ੍ਮਣਿ ॥47॥
ਯੋਗਸ੍ਥਃ ਕੁਰੁ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਸਂਗਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਧਨਂਜਯ ।
ਸਿਦ੍ਧ੍ਯਸਿਦ੍ਧ੍ਯੋਃ ਸਮੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਸਮਤ੍ਵਂ ਯੋਗ ਉਚ੍ਯਤੇ ॥48॥
ਦੂਰੇਣ ਹ੍ਯਵਰਂ ਕਰ੍ਮ ਬੁਦ੍ਧਿਯੋਗਾਦ੍ਧਨਂਜਯ ।
ਬੁਦ੍ਧੌ ਸ਼ਰਣਮਨ੍ਵਿਚ੍ਛ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਣਾਃ ਫਲਹੇਤਵਃ ॥49॥
ਬੁਦ੍ਧਿਯੁਕ੍ਤੋ ਜਹਾਤੀਹ ਉਭੇ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤਦੁਸ਼੍ਕ੍ਰੁਰੁਇਤੇ ।
ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਯੋਗਾਯ ਯੁਜ੍ਯਸ੍ਵ ਯੋਗਃ ਕਰ੍ਮਸੁ ਕੌਸ਼ਲਮ੍ ॥50॥
ਕਰ੍ਮਜਂ ਬੁਦ੍ਧਿਯੁਕ੍ਤਾ ਹਿ ਫਲਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਮਨੀਸ਼ਿਣਃ ।
ਜਨ੍ਮਬਂਧਵਿਨਿਰ੍ਮੁਕ੍ਤਾਃ ਪਦਂ ਗਚ੍ਛਂਤ੍ਯਨਾਮਯਮ੍ ॥51॥
ਯਦਾ ਤੇ ਮੋਹਕਲਿਲਂ ਬੁਦ੍ਧਿਰ੍ਵ੍ਯਤਿਤਰਿਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਤਦਾ ਗਂਤਾਸਿ ਨਿਰ੍ਵੇਦਂ ਸ਼੍ਰੋਤਵ੍ਯਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰੁਤਸ੍ਯ ਚ ॥52॥
ਸ਼੍ਰੁਤਿਵਿਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨਾ ਤੇ ਯਦਾ ਸ੍ਥਾਸ੍ਯਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਲਾ ।
ਸਮਾਧਾਵਚਲਾ ਬੁਦ੍ਧਿਃ ਤਦਾ ਯੋਗਮਵਾਪ੍ਸ੍ਯਸਿ ॥53॥
ਅਰ੍ਜੁਨ ਉਵਾਚ
ਸ੍ਥਿਤਪ੍ਰਜ੍ਞਸ੍ਯ ਕਾ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮਾਧਿਸ੍ਥਸ੍ਯ ਕੇਸ਼ਵ ।
ਸ੍ਥਿਤਧੀਃ ਕਿਂ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ੇਤ ਕਿਮਾਸੀਤ ਵ੍ਰਜੇਤ ਕਿਮ੍ ॥54॥
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨੁਵਾਚ
ਪ੍ਰਜਹਾਤਿ ਯਦਾ ਕਾਮਾਨ੍ ਸਰ੍ਵਾਨ੍ਪਾਰ੍ਥ ਮਨੋਗਤਾਨ੍ ।
ਆਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵਾਤ੍ਮਨਾ ਤੁਸ਼੍ਟਃ ਸ੍ਥਿਤਪ੍ਰਜ੍ਞਸ੍ਤਦੋਚ੍ਯਤੇ ॥55॥
ਦੁਃਖੇਸ਼੍ਵਨੁਦ੍ਵਿਗ੍ਨਮਨਾਃ ਸੁਖੇਸ਼ੁ ਵਿਗਤਸ੍ਪ੍ਰੁਰੁਇਹਃ ।
ਵੀਤਰਾਗਭਯਕ੍ਰੋਧਃ ਸ੍ਥਿਤਧੀਰ੍ਮੁਨਿਰੁਚ੍ਯਤੇ ॥56॥
ਯਃ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਨਭਿਸ੍ਨੇਹਃ ਤਤ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਮ੍ ।
ਨਾਭਿਨਂਦਤਿ ਨ ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਟਿ ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਿਤਾ ॥57॥
ਯਦਾ ਸਂਹਰਤੇ ਚਾਯਂ ਕੂਰ੍ਮੋਂਗਾਨੀਵ ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ ।
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣੀਂਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥੇਭ੍ਯਃ ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਿਤਾ ॥58॥
ਵਿਸ਼ਯਾ ਵਿਨਿਵਰ੍ਤਂਤੇ ਨਿਰਾਹਾਰਸ੍ਯ ਦੇਹਿਨਃ ।
ਰਸਵਰ੍ਜਂ ਰਸੋਪ੍ਯਸ੍ਯ ਪਰਂ ਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟ੍ਵਾ ਨਿਵਰ੍ਤਤੇ ॥59॥
ਯਤਤੋ ਹ੍ਯਪਿ ਕੌਂਤੇਯ ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਵਿਪਸ਼੍ਚਿਤਃ ।
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਪ੍ਰਮਾਥੀਨਿ ਹਰਂਤਿ ਪ੍ਰਸਭਂ ਮਨਃ ॥60॥
ਤਾਨਿ ਸਰ੍ਵਾਣਿ ਸਂਯਮ੍ਯ ਯੁਕ੍ਤ ਆਸੀਤ ਮਤ੍ਪਰਃ ।
ਵਸ਼ੇ ਹਿ ਯਸ੍ਯੇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਿਤਾ ॥61॥
ਧ੍ਯਾਯਤੋ ਵਿਸ਼ਯਾਨ੍ਪੁਂਸਃ ਸਂਗਸ੍ਤੇਸ਼ੂਪਜਾਯਤੇ ।
ਸਂਗਾਤ੍ਸਂਜਾਯਤੇ ਕਾਮਃ ਕਾਮਾਤ੍ਕ੍ਰੋਧੋਭਿਜਾਯਤੇ ॥62॥
ਕ੍ਰੋਧਾਦ੍ਭਵਤਿ ਸਮ੍ਮੋਹਃ ਸਮ੍ਮੋਹਾਤ੍ਸ੍ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਿਵਿਭ੍ਰਮਃ ।
ਸ੍ਮ੍ਰੁਰੁਇਤਿਭ੍ਰਂਸ਼ਾਤ੍ ਬੁਦ੍ਧਿਨਾਸ਼ਃ ਬੁਦ੍ਧਿਨਾਸ਼ਾਤ੍ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ ॥63॥
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਵਿਯੁਕ੍ਤੈਸ੍ਤੁ ਵਿਸ਼ਯਾਨਿਂਦ੍ਰਿਯੈਸ਼੍ਚਰਨ੍ ।
ਆਤ੍ਮਵਸ਼੍ਯੈਰ੍ਵਿਧੇਯਾਤ੍ਮਾ ਪ੍ਰਸਾਦਮਧਿਗਚ੍ਛਤਿ ॥64॥
ਪ੍ਰਸਾਦੇ ਸਰ੍ਵਦੁਃਖਾਨਾਂ ਹਾਨਿਰਸ੍ਯੋਪਜਾਯਤੇ ।
ਪ੍ਰਸਨ੍ਨਚੇਤਸੋ ਹ੍ਯਾਸ਼ੁ ਬੁਦ੍ਧਿਃ ਪਰ੍ਯਵਤਿਸ਼੍ਠਤੇ ॥65॥
ਨਾਸ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਿਰਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਨ ਚਾਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਭਾਵਨਾ ।
ਨ ਚਾਭਾਵਯਤਃ ਸ਼ਾਂਤਿਃ ਅਸ਼ਾਂਤਸ੍ਯ ਕੁਤਃ ਸੁਖਮ੍ ॥66॥
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ ਹਿ ਚਰਤਾਂ ਯਨ੍ਮਨੋਨੁਵਿਧੀਯਤੇ ।
ਤਦਸ੍ਯ ਹਰਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਂ ਵਾਯੁਰ੍ਨਾਵਮਿਵਾਂਭਸਿ ॥67॥
ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਯਸ੍ਯ ਮਹਾਬਾਹੋ ਨਿਗ੍ਰੁਰੁਇਹੀਤਾਨਿ ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ ।
ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਣੀਂਦ੍ਰਿਯਾਰ੍ਥੇਭ੍ਯਃ ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਿਤਾ ॥68॥
ਯਾ ਨਿਸ਼ਾ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਾਂ ਤਸ੍ਯਾਂ ਜਾਗਰ੍ਤਿ ਸਂਯਮੀ ।
ਯਸ੍ਯਾਂ ਜਾਗ੍ਰਤਿ ਭੂਤਾਨਿ ਸਾ ਨਿਸ਼ਾ ਪਸ਼੍ਯਤੋ ਮੁਨੇਃ ॥69॥
ਆਪੂਰ੍ਯਮਾਣਮਚਲਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਂ ਸਮੁਦ੍ਰਮਾਪਃ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਂਤਿ ਯਦ੍ਵਤ੍ ।
ਤਦ੍ਵਤ੍ਕਾਮਾ ਯਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਂਤਿ ਸਰ੍ਵੇ ਸ ਸ਼ਾਂਤਿਮਾਪ੍ਨੋਤਿ ਨ ਕਾਮਕਾਮੀ ॥70॥
ਵਿਹਾਯ ਕਾਮਾਨ੍ਯਃ ਸਰ੍ਵਾਨ੍ ਪੁਮਾਂਸ਼੍ਚਰਤਿ ਨਿਸ੍ਸ੍ਪ੍ਰੁਰੁਇਹਃ ।
ਨਿਰ੍ਮਮੋ ਨਿਰਹਂਕਾਰਃ ਸ ਸ਼ਾਂਤਿਮਧਿਗਚ੍ਛਤਿ ॥71॥
ਏਸ਼ਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮੀ ਸ੍ਥਿਤਿਃ ਪਾਰ੍ਥ ਨੈਨਾਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਵਿਮੁਹ੍ਯਤਿ ।
ਸ੍ਥਿਤ੍ਵਾਸ੍ਯਾਮਂਤਕਾਲੇਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿਰ੍ਵਾਣਮ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛਤਿ ॥72॥
॥ ਓਂ ਤਤ੍ਸਦਿਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਦ੍ਗੀਤਾਸੁ ਉਪਨਿਸ਼ਤ੍ਸੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ੍ਯਾਯਾਂ
ਯੋਗਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ ਸ਼੍ਰੀਕ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਣਾਰ੍ਜੁਨਸਂਵਾਦੇ ਸਾਂਖ੍ਯਯੋਗੋ ਨਾਮ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥