ਅਥ ਚਤੁਰ੍ਥੋਧ੍ਯਾਯਃ ।
ਜ੍ਞਾਨਯੋਗਃ
ਸ਼੍ਰੀਭਗਵਾਨੁਵਾਚ ।
ਇਮਂ ਵਿਵਸ੍ਵਤੇ ਯੋਗਂ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਵਾਨਹਮਵ੍ਯਯਮ੍ ।
ਵਿਵਸ੍ਵਾਨ੍ਮਨਵੇ ਪ੍ਰਾਹ ਮਨੁਰਿਕ੍ਸ਼੍ਵਾਕਵੇਬ੍ਰਵੀਤ੍ ॥ 1 ॥
ਏਵਂ ਪਰਂਪਰਾਪ੍ਰਾਪ੍ਤਮਿਮਂ ਰਾਜਰ੍ਸ਼ਯੋ ਵਿਦੁਃ ।
ਸ ਕਾਲੇਨੇਹ ਮਹਤਾ ਯੋਗੋ ਨਸ਼੍ਟਃ ਪਰਂਤਪ ॥ 2 ॥
ਸ ਏਵਾਯਂ ਮਯਾ ਤੇਦ੍ਯ ਯੋਗਃ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਃ ਪੁਰਾਤਨਃ ।
ਭਕ੍ਤੋਸਿ ਮੇ ਸਖਾ ਚੇਤਿ ਰਹਸ੍ਯਂ ਹ੍ਯੇਤਦੁਤ੍ਤਮਮ੍ ॥ 3 ॥
ਅਰ੍ਜੁਨ ਉਵਾਚ ।
ਅਪਰਂ ਭਵਤੋ ਜਨ੍ਮ ਪਰਂ ਜਨ੍ਮ ਵਿਵਸ੍ਵਤਃ ।
ਕਥਮੇਤਦ੍ਵਿਜਾਨੀਯਾਂ ਤ੍ਵਮਾਦੌ ਪ੍ਰੋਕ੍ਤਵਾਨਿਤਿ ॥ 4 ॥
ਸ਼੍ਰੀਭਗਵਾਨੁਵਾਚ ।
ਬਹੂਨਿ ਮੇ ਵ੍ਯਤੀਤਾਨਿ ਜਨ੍ਮਾਨਿ ਤਵ ਚਾਰ੍ਜੁਨ ।
ਤਾਨ੍ਯਹਂ ਵੇਦ ਸਰ੍ਵਾਣਿ ਨ ਤ੍ਵਂ ਵੇਤ੍ਥ ਪਰਂਤਪ ॥ 5 ॥
ਅਜੋਪਿ ਸਨ੍ਨਵ੍ਯਯਾਤ੍ਮਾ ਭੂਤਾਨਾਮੀਸ਼੍ਵਰੋਪਿ ਸਨ੍ ।
ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿਂ ਸ੍ਵਾਮਧਿਸ਼੍ਠਾਯ ਸਂਭਵਾਮ੍ਯਾਤ੍ਮਮਾਯਯਾ ॥ 6 ॥
ਯਦਾ ਯਦਾ ਹਿ ਧਰ੍ਮਸ੍ਯ ਗ੍ਲਾਨਿਰ੍ਭਵਤਿ ਭਾਰਤ ।
ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਮਧਰ੍ਮਸ੍ਯ ਤਦਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਰੁਰੁਇਜਾਮ੍ਯਹਮ੍ ॥ 7 ॥
ਪਰਿਤ੍ਰਾਣਾਯ ਸਾਧੂਨਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ਾਯ ਚ ਦੁਸ਼੍ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਮ੍ ।
ਧਰ੍ਮਸਂਸ੍ਥਾਪਨਾਰ੍ਥਾਯ ਸਂਭਵਾਮਿ ਯੁਗੇ ਯੁਗੇ ॥ 8 ॥
ਜਨ੍ਮ ਕਰ੍ਮ ਚ ਮੇ ਦਿਵ੍ਯਮੇਵਂ ਯੋ ਵੇਤ੍ਤਿ ਤਤ੍ਤ੍ਵਤਃ ।
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਦੇਹਂ ਪੁਨਰ੍ਜਨ੍ਮ ਨੈਤਿ ਮਾਮੇਤਿ ਸੋਰ੍ਜੁਨ ॥ 9 ॥
ਵੀਤਰਾਗਭਯਕ੍ਰੋਧਾ ਮਨ੍ਮਯਾ ਮਾਮੁਪਾਸ਼੍ਰਿਤਾਃ ।
ਬਹਵੋ ਜ੍ਞਾਨਤਪਸਾ ਪੂਤਾ ਮਦ੍ਭਾਵਮਾਗਤਾਃ ॥ 10 ॥
ਯੇ ਯਥਾ ਮਾਂ ਪ੍ਰਪਦ੍ਯਂਤੇ ਤਾਂਸ੍ਤਥੈਵ ਭਜਾਮ੍ਯਹਮ੍ ।
ਮਮ ਵਰ੍ਤ੍ਮਾਨੁਵਰ੍ਤਂਤੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਃ ਪਾਰ੍ਥ ਸਰ੍ਵਸ਼ਃ ॥ 11 ॥
ਕਾਂਕ੍ਸ਼ਂਤਃ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਯਜਂਤ ਇਹ ਦੇਵਤਾਃ ।
ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਰਂ ਹਿ ਮਾਨੁਸ਼ੇ ਲੋਕੇ ਸਿਦ੍ਧਿਰ੍ਭਵਤਿ ਕਰ੍ਮਜਾ ॥ 12 ॥
ਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣ੍ਯਂ ਮਯਾ ਸ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟਂ ਗੁਣਕਰ੍ਮਵਿਭਾਗਸ਼ਃ ।
ਤਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾਰਮਪਿ ਮਾਂ ਵਿਦ੍ਧ੍ਯਕਰ੍ਤਾਰਮਵ੍ਯਯਮ੍ ॥ 13 ॥
ਨ ਮਾਂ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਲਿਂਪਂਤਿ ਨ ਮੇ ਕਰ੍ਮਫਲੇ ਸ੍ਪ੍ਰੁਰੁਇਹਾ ।
ਇਤਿ ਮਾਂ ਯੋਭਿਜਾਨਾਤਿ ਕਰ੍ਮਭਿਰ੍ਨ ਸ ਬਧ੍ਯਤੇ ॥ 14 ॥
ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਂ ਕਰ੍ਮ ਪੂਰ੍ਵੈਰਪਿ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਭਿਃ ।
ਕੁਰੁ ਕਰ੍ਮੈਵ ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਤ੍ਵਂ ਪੂਰ੍ਵੈਃ ਪੂਰ੍ਵਤਰਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਮ੍ ॥ 15 ॥
ਕਿਂ ਕਰ੍ਮ ਕਿਮਕਰ੍ਮੇਤਿ ਕਵਯੋਪ੍ਯਤ੍ਰ ਮੋਹਿਤਾਃ ।
ਤਤ੍ਤੇ ਕਰ੍ਮ ਪ੍ਰਵਕ੍ਸ਼੍ਯਾਮਿ ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਮੋਕ੍ਸ਼੍ਯਸੇਸ਼ੁਭਾਤ੍ ॥ 16 ॥
ਕਰ੍ਮਣੋ ਹ੍ਯਪਿ ਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਚ ਵਿਕਰ੍ਮਣਃ ।
ਅਕਰ੍ਮਣਸ਼੍ਚ ਬੋਦ੍ਧਵ੍ਯਂ ਗਹਨਾ ਕਰ੍ਮਣੋ ਗਤਿਃ ॥ 17 ॥
ਕਰ੍ਮਣ੍ਯਕਰ੍ਮ ਯਃ ਪਸ਼੍ਯੇਦਕਰ੍ਮਣਿ ਚ ਕਰ੍ਮ ਯਃ ।
ਸ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾਨ੍ਮਨੁਸ਼੍ਯੇਸ਼ੁ ਸ ਯੁਕ੍ਤਃ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਨਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ ॥ 18 ॥
ਯਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵੇ ਸਮਾਰਂਭਾਃ ਕਾਮਸਂਕਲ੍ਪਵਰ੍ਜਿਤਾਃ ।
ਜ੍ਞਾਨਾਗ੍ਨਿਦਗ੍ਧਕਰ੍ਮਾਣਂ ਤਮਾਹੁਃ ਪਂਡਿਤਂ ਬੁਧਾਃ ॥ 19 ॥
ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਕਰ੍ਮਫਲਾਸਂਗਂ ਨਿਤ੍ਯਤ੍ਰੁਰੁਇਪ੍ਤੋ ਨਿਰਾਸ਼੍ਰਯਃ ।
ਕਰ੍ਮਣ੍ਯਭਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤੋਪਿ ਨੈਵ ਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰੋਤਿ ਸਃ ॥ 20 ॥
ਨਿਰਾਸ਼ੀਰ੍ਯਤਚਿਤ੍ਤਾਤ੍ਮਾ ਤ੍ਯਕ੍ਤਸਰ੍ਵਪਰਿਗ੍ਰਹਃ ।
ਸ਼ਾਰੀਰਂ ਕੇਵਲਂ ਕਰ੍ਮ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਨਾਪ੍ਨੋਤਿ ਕਿਲ੍ਬਿਸ਼ਮ੍ ॥ 21 ॥
ਯਦ੍ਰੁਰੁਇਚ੍ਛਾਲਾਭਸਂਤੁਸ਼੍ਟੋ ਦ੍ਵਂਦ੍ਵਾਤੀਤੋ ਵਿਮਤ੍ਸਰਃ ।
ਸਮਃ ਸਿਦ੍ਧਾਵਸਿਦ੍ਧੌ ਚ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਵਾਪਿ ਨ ਨਿਬਧ੍ਯਤੇ ॥ 22 ॥
ਗਤਸਂਗਸ੍ਯ ਮੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਾਵਸ੍ਥਿਤਚੇਤਸਃ ।
ਯਜ੍ਞਾਯਾਚਰਤਃ ਕਰ੍ਮ ਸਮਗ੍ਰਂ ਪ੍ਰਵਿਲੀਯਤੇ ॥ 23 ॥
ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਰ੍ਪਣਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਹਵਿਰ੍ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਗ੍ਨੌ ਬ੍ਰਹ੍ਮਣਾ ਹੁਤਮ੍ ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮੈਵ ਤੇਨ ਗਂਤਵ੍ਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਰ੍ਮਸਮਾਧਿਨਾ ॥ 24 ॥
ਦੈਵਮੇਵਾਪਰੇ ਯਜ੍ਞਂ ਯੋਗਿਨਃ ਪਰ੍ਯੁਪਾਸਤੇ ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਗ੍ਨਾਵਪਰੇ ਯਜ੍ਞਂ ਯਜ੍ਞੇਨੈਵੋਪਜੁਹ੍ਵਤਿ ॥ 25 ॥
ਸ਼੍ਰੋਤ੍ਰਾਦੀਨੀਂਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਨ੍ਯੇ ਸਂਯਮਾਗ੍ਨਿਸ਼ੁ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ।
ਸ਼ਬ੍ਦਾਦੀਨ੍ਵਿਸ਼ਯਾਨਨ੍ਯ ਇਂਦ੍ਰਿਯਾਗ੍ਨਿਸ਼ੁ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ॥ 26 ॥
ਸਰ੍ਵਾਣੀਂਦ੍ਰਿਯਕਰ੍ਮਾਣਿ ਪ੍ਰਾਣਕਰ੍ਮਾਣਿ ਚਾਪਰੇ ।
ਆਤ੍ਮਸਂਯਮਯੋਗਾਗ੍ਨੌ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ਜ੍ਞਾਨਦੀਪਿਤੇ ॥ 27 ॥
ਦ੍ਰਵ੍ਯਯਜ੍ਞਾਸ੍ਤਪੋਯਜ੍ਞਾ ਯੋਗਯਜ੍ਞਾਸ੍ਤਥਾਪਰੇ ।
ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਜ੍ਞਾਨਯਜ੍ਞਾਸ਼੍ਚ ਯਤਯਃ ਸਂਸ਼ਿਤਵ੍ਰਤਾਃ ॥ 28 ॥
ਅਪਾਨੇ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ਪ੍ਰਾਣਂ ਪ੍ਰਾਣੇਪਾਨਂ ਤਥਾਪਰੇ ।
ਪ੍ਰਾਣਾਪਾਨਗਤੀ ਰੁਦ੍ਧ੍ਵਾ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮਪਰਾਯਣਾਃ ॥ 29 ॥
ਅਪਰੇ ਨਿਯਤਾਹਾਰਾਃ ਪ੍ਰਾਣਾਨ੍ਪ੍ਰਾਣੇਸ਼ੁ ਜੁਹ੍ਵਤਿ ।
ਸਰ੍ਵੇਪ੍ਯੇਤੇ ਯਜ੍ਞਵਿਦੋ ਯਜ੍ਞਕ੍ਸ਼ਪਿਤਕਲ੍ਮਸ਼ਾਃ ॥ 30 ॥
ਯਜ੍ਞਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਮ੍ਰੁਰੁਇਤਭੁਜੋ ਯਾਂਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸਨਾਤਨਮ੍ ।
ਨਾਯਂ ਲੋਕੋਸ੍ਤ੍ਯਯਜ੍ਞਸ੍ਯ ਕੁਤੋਨ੍ਯਃ ਕੁਰੁਸਤ੍ਤਮ ॥ 31 ॥
ਏਵਂ ਬਹੁਵਿਧਾ ਯਜ੍ਞਾ ਵਿਤਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਣੋ ਮੁਖੇ ।
ਕਰ੍ਮਜਾਨ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਤਾਨ੍ਸਰ੍ਵਾਨੇਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਵਿਮੋਕ੍ਸ਼੍ਯਸੇ ॥ 32 ॥
ਸ਼੍ਰੇਯਾਂਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯਾਦ੍ਯਜ੍ਞਾਜ੍ਜ੍ਞਾਨਯਜ੍ਞਃ ਪਰਂਤਪ ।
ਸਰ੍ਵਂ ਕਰ੍ਮਾਖਿਲਂ ਪਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨੇ ਪਰਿਸਮਾਪ੍ਯਤੇ ॥ 33 ॥
ਤਦ੍ਵਿਦ੍ਧਿ ਪ੍ਰਣਿਪਾਤੇਨ ਪਰਿਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇਨ ਸੇਵਯਾ ।
ਉਪਦੇਕ੍ਸ਼੍ਯਂਤਿ ਤੇ ਜ੍ਞਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਿਨਸ੍ਤਤ੍ਤ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਿਨਃ ॥ 34 ॥
ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਨ ਪੁਨਰ੍ਮੋਹਮੇਵਂ ਯਾਸ੍ਯਸਿ ਪਾਂਡਵ ।
ਯੇਨ ਭੂਤਾਨ੍ਯਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਦ੍ਰਕ੍ਸ਼੍ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨ੍ਯਥੋ ਮਯਿ ॥ 35 ॥
ਅਪਿ ਚੇਦਸਿ ਪਾਪੇਭ੍ਯਃ ਸਰ੍ਵੇਭ੍ਯਃ ਪਾਪਕ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਤਮਃ ।
ਸਰ੍ਵਂ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਲਵੇਨੈਵ ਵ੍ਰੁਰੁਇਜਿਨਂ ਸਂਤਰਿਸ਼੍ਯਸਿ ॥ 36 ॥
ਯਥੈਧਾਂਸਿ ਸਮਿਦ੍ਧੋਗ੍ਨਿਰ੍ਭਸ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰੁਤੇਰ੍ਜੁਨ ।
ਜ੍ਞਾਨਾਗ੍ਨਿਃ ਸਰ੍ਵਕਰ੍ਮਾਣਿ ਭਸ੍ਮਸਾਤ੍ਕੁਰੁਤੇ ਤਥਾ ॥ 37 ॥
ਨ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਸਦ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਂ ਪਵਿਤ੍ਰਮਿਹ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ।
ਤਤ੍ਸ੍ਵਯਂ ਯੋਗਸਂਸਿਦ੍ਧਃ ਕਾਲੇਨਾਤ੍ਮਨਿ ਵਿਂਦਤਿ ॥ 38 ॥
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਵਾ~ਂਲ੍ਲਭਤੇ ਜ੍ਞਾਨਂ ਤਤ੍ਪਰਃ ਸਂਯਤੇਂਦ੍ਰਿਯਃ ।
ਜ੍ਞਾਨਂ ਲਬ੍ਧ੍ਵਾ ਪਰਾਂ ਸ਼ਾਂਤਿਮਚਿਰੇਣਾਧਿਗਚ੍ਛਤਿ ॥ 39 ॥
ਅਜ੍ਞਸ਼੍ਚਾਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨਸ਼੍ਚ ਸਂਸ਼ਯਾਤ੍ਮਾ ਵਿਨਸ਼੍ਯਤਿ ।
ਨਾਯਂ ਲੋਕੋਸ੍ਤਿ ਨ ਪਰੋ ਨ ਸੁਖਂ ਸਂਸ਼ਯਾਤ੍ਮਨਃ ॥ 40 ॥
ਯੋਗਸਂਨ੍ਯਸ੍ਤਕਰ੍ਮਾਣਂ ਜ੍ਞਾਨਸਂਛਿਨ੍ਨਸਂਸ਼ਯਮ੍ ।
ਆਤ੍ਮਵਂਤਂ ਨ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਨਿਬਧ੍ਨਂਤਿ ਧਨਂਜਯ ॥ 41 ॥
ਤਸ੍ਮਾਦਜ੍ਞਾਨਸਂਭੂਤਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਤ੍ਸ੍ਥਂ ਜ੍ਞਾਨਾਸਿਨਾਤ੍ਮਨਃ ।
ਛਿਤ੍ਤ੍ਵੈਨਂ ਸਂਸ਼ਯਂ ਯੋਗਮਾਤਿਸ਼੍ਠੋਤ੍ਤਿਸ਼੍ਠ ਭਾਰਤ ॥ 42 ॥
ਓਂ ਤਤ੍ਸਦਿਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਦ੍ਗੀਤਾਸੂਪਨਿਸ਼ਤ੍ਸੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਵਿਦ੍ਯਾਯਾਂ ਯੋਗਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੇ ਸ਼੍ਰੀਕ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਣਾਰ੍ਜੁਨਸਂਵਾਦੇ
ਜ੍ਞਾਨਕਰ੍ਮਸਂਨ੍ਯਾਸਯੋਗੋ ਨਾਮ ਚਤੁਰ੍ਥੋਧ੍ਯਾਯਃ ॥4 ॥