ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਚਰਿਤ ਮਾਨਸ – ਅਯੋਧ੍ਯਾਕਾਂਡDownload PDF

ਸ਼੍ਰੀਗਣੇਸ਼ਾਯਨਮਃ
ਸ਼੍ਰੀਜਾਨਕੀਵਲ੍ਲਭੋ ਵਿਜਯਤੇ
ਸ਼੍ਰੀਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸ
ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਸੋਪਾਨ (ਅਯੋਧ੍ਯਾ-ਕਾਂਡ)

ਯਸ੍ਯਾਂਕੇ ਚ ਵਿਭਾਤਿ ਭੂਧਰਸੁਤਾ ਦੇਵਾਪਗਾ ਮਸ੍ਤਕੇ
ਭਾਲੇ ਬਾਲਵਿਧੁਰ੍ਗਲੇ ਚ ਗਰਲਂ ਯਸ੍ਯੋਰਸਿ ਵ੍ਯਾਲਰਾਟ੍।
ਸੋ਽ਯਂ ਭੂਤਿਵਿਭੂਸ਼ਣਃ ਸੁਰਵਰਃ ਸਰ੍ਵਾਧਿਪਃ ਸਰ੍ਵਦਾ
ਸ਼ਰ੍ਵਃ ਸਰ੍ਵਗਤਃ ਸ਼ਿਵਃ ਸ਼ਸ਼ਿਨਿਭਃ ਸ਼੍ਰੀਸ਼ਂਕਰਃ ਪਾਤੁ ਮਾਮ੍ ॥ 1 ॥

ਪ੍ਰਸਨ੍ਨਤਾਂ ਯਾ ਨ ਗਤਾਭਿਸ਼ੇਕਤਸ੍ਤਥਾ ਨ ਮਮ੍ਲੇ ਵਨਵਾਸਦੁਃਖਤਃ।
ਮੁਖਾਂਬੁਜਸ਼੍ਰੀ ਰਘੁਨਂਦਨਸ੍ਯ ਮੇ ਸਦਾਸ੍ਤੁ ਸਾ ਮਂਜੁਲਮਂਗਲਪ੍ਰਦਾ ॥ 2 ॥

ਨੀਲਾਂਬੁਜਸ਼੍ਯਾਮਲਕੋਮਲਾਂਗਂ ਸੀਤਾਸਮਾਰੋਪਿਤਵਾਮਭਾਗਮ੍।
ਪਾਣੌ ਮਹਾਸਾਯਕਚਾਰੁਚਾਪਂ ਨਮਾਮਿ ਰਾਮਂ ਰਘੁਵਂਸ਼ਨਾਥਮ੍ ॥ 3 ॥

ਦੋ. ਸ਼੍ਰੀਗੁਰੁ ਚਰਨ ਸਰੋਜ ਰਜ ਨਿਜ ਮਨੁ ਮੁਕੁਰੁ ਸੁਧਾਰਿ।
ਬਰਨੁਁ ਰਘੁਬਰ ਬਿਮਲ ਜਸੁ ਜੋ ਦਾਯਕੁ ਫਲ ਚਾਰਿ ॥
ਜਬ ਤੇਂ ਰਾਮੁ ਬ੍ਯਾਹਿ ਘਰ ਆਏ। ਨਿਤ ਨਵ ਮਂਗਲ ਮੋਦ ਬਧਾਏ ॥
ਭੁਵਨ ਚਾਰਿਦਸ ਭੂਧਰ ਭਾਰੀ। ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਮੇਘ ਬਰਸ਼ਹਿ ਸੁਖ ਬਾਰੀ ॥

ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਸਂਪਤਿ ਨਦੀਂ ਸੁਹਾਈ। ਉਮਗਿ ਅਵਧ ਅਂਬੁਧਿ ਕਹੁਁ ਆਈ ॥
ਮਨਿਗਨ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰਿ ਸੁਜਾਤੀ। ਸੁਚਿ ਅਮੋਲ ਸੁਂਦਰ ਸਬ ਭਾਁਤੀ ॥
ਕਹਿ ਨ ਜਾਇ ਕਛੁ ਨਗਰ ਬਿਭੂਤੀ। ਜਨੁ ਏਤਨਿਅ ਬਿਰਂਚਿ ਕਰਤੂਤੀ ॥
ਸਬ ਬਿਧਿ ਸਬ ਪੁਰ ਲੋਗ ਸੁਖਾਰੀ। ਰਾਮਚਂਦ ਮੁਖ ਚਂਦੁ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਮੁਦਿਤ ਮਾਤੁ ਸਬ ਸਖੀਂ ਸਹੇਲੀ। ਫਲਿਤ ਬਿਲੋਕਿ ਮਨੋਰਥ ਬੇਲੀ ॥
ਰਾਮ ਰੂਪੁ ਗੁਨਸੀਲੁ ਸੁਭ੍AU। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਹੋਇ ਦੇਖਿ ਸੁਨਿ ਰ੍AU ॥

ਦੋ. ਸਬ ਕੇਂ ਉਰ ਅਭਿਲਾਸ਼ੁ ਅਸ ਕਹਹਿਂ ਮਨਾਇ ਮਹੇਸੁ।
ਆਪ ਅਛਤ ਜੁਬਰਾਜ ਪਦ ਰਾਮਹਿ ਦੇਉ ਨਰੇਸੁ ॥ 1 ॥

ਏਕ ਸਮਯ ਸਬ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜਾ। ਰਾਜਸਭਾਁ ਰਘੁਰਾਜੁ ਬਿਰਾਜਾ ॥
ਸਕਲ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਮੂਰਤਿ ਨਰਨਾਹੂ। ਰਾਮ ਸੁਜਸੁ ਸੁਨਿ ਅਤਿਹਿ ਉਛਾਹੂ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸਬ ਰਹਹਿਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਅਭਿਲਾਸ਼ੇਂ। ਲੋਕਪ ਕਰਹਿਂ ਪ੍ਰੀਤਿ ਰੁਖ ਰਾਖੇਮ੍ ॥
ਤਿਭੁਵਨ ਤੀਨਿ ਕਾਲ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਭੂਰਿ ਭਾਗ ਦਸਰਥ ਸਮ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਮਂਗਲਮੂਲ ਰਾਮੁ ਸੁਤ ਜਾਸੂ। ਜੋ ਕਛੁ ਕਹਿਜ ਥੋਰ ਸਬੁ ਤਾਸੂ ॥
ਰਾਯਁ ਸੁਭਾਯਁ ਮੁਕੁਰੁ ਕਰ ਲੀਨ੍ਹਾ। ਬਦਨੁ ਬਿਲੋਕਿ ਮੁਕੁਟ ਸਮ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਸ਼੍ਰਵਨ ਸਮੀਪ ਭੇ ਸਿਤ ਕੇਸਾ। ਮਨਹੁਁ ਜਰਠਪਨੁ ਅਸ ਉਪਦੇਸਾ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਜੁਬਰਾਜ ਰਾਮ ਕਹੁਁ ਦੇਹੂ। ਜੀਵਨ ਜਨਮ ਲਾਹੁ ਕਿਨ ਲੇਹੂ ॥

ਦੋ. ਯਹ ਬਿਚਾਰੁ ਉਰ ਆਨਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸੁਦਿਨੁ ਸੁਅਵਸਰੁ ਪਾਇ।
ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਲਕਿ ਤਨ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਗੁਰਹਿ ਸੁਨਾਯੁ ਜਾਇ ॥ 2 ॥

ਕਹਿ ਭੁਆਲੁ ਸੁਨਿਅ ਮੁਨਿਨਾਯਕ। ਭੇ ਰਾਮ ਸਬ ਬਿਧਿ ਸਬ ਲਾਯਕ ॥
ਸੇਵਕ ਸਚਿਵ ਸਕਲ ਪੁਰਬਾਸੀ। ਜੇ ਹਮਾਰੇ ਅਰਿ ਮਿਤ੍ਰ ਉਦਾਸੀ ॥
ਸਬਹਿ ਰਾਮੁ ਪ੍ਰਿਯ ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਮੋਹੀ। ਪ੍ਰਭੁ ਅਸੀਸ ਜਨੁ ਤਨੁ ਧਰਿ ਸੋਹੀ ॥
ਬਿਪ੍ਰ ਸਹਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਗੋਸਾਈਂ। ਕਰਹਿਂ ਛੋਹੁ ਸਬ ਰੌਰਿਹਿ ਨਾਈ ॥
ਜੇ ਗੁਰ ਚਰਨ ਰੇਨੁ ਸਿਰ ਧਰਹੀਂ। ਤੇ ਜਨੁ ਸਕਲ ਬਿਭਵ ਬਸ ਕਰਹੀਮ੍ ॥
ਮੋਹਿ ਸਮ ਯਹੁ ਅਨੁਭਯੁ ਨ ਦੂਜੇਂ। ਸਬੁ ਪਾਯੁਁ ਰਜ ਪਾਵਨਿ ਪੂਜੇਮ੍ ॥
ਅਬ ਅਭਿਲਾਸ਼ੁ ਏਕੁ ਮਨ ਮੋਰੇਂ। ਪੂਜਹਿ ਨਾਥ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤੋਰੇਮ੍ ॥
ਮੁਨਿ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਲਖਿ ਸਹਜ ਸਨੇਹੂ। ਕਹੇਉ ਨਰੇਸ ਰਜਾਯਸੁ ਦੇਹੂ ॥

ਦੋ. ਰਾਜਨ ਰਾਉਰ ਨਾਮੁ ਜਸੁ ਸਬ ਅਭਿਮਤ ਦਾਤਾਰ।
ਫਲ ਅਨੁਗਾਮੀ ਮਹਿਪ ਮਨਿ ਮਨ ਅਭਿਲਾਸ਼ੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ॥ 3 ॥

ਸਬ ਬਿਧਿ ਗੁਰੁ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਜਿਯਁ ਜਾਨੀ। ਬੋਲੇਉ ਰਾਉ ਰਹਁਸਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਨਾਥ ਰਾਮੁ ਕਰਿਅਹਿਂ ਜੁਬਰਾਜੂ। ਕਹਿਅ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਕਰਿ ਕਰਿਅ ਸਮਾਜੂ ॥
ਮੋਹਿ ਅਛਤ ਯਹੁ ਹੋਇ ਉਛਾਹੂ। ਲਹਹਿਂ ਲੋਗ ਸਬ ਲੋਚਨ ਲਾਹੂ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿਵ ਸਬਿ ਨਿਬਾਹੀਂ। ਯਹ ਲਾਲਸਾ ਏਕ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਪੁਨਿ ਨ ਸੋਚ ਤਨੁ ਰਹੁ ਕਿ ਜ੍AU। ਜੇਹਿਂ ਨ ਹੋਇ ਪਾਛੇਂ ਪਛਿਤ੍AU ॥
ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਦਸਰਥ ਬਚਨ ਸੁਹਾਏ। ਮਂਗਲ ਮੋਦ ਮੂਲ ਮਨ ਭਾਏ ॥
ਸੁਨੁ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਜਾਸੁ ਬਿਮੁਖ ਪਛਿਤਾਹੀਂ। ਜਾਸੁ ਭਜਨ ਬਿਨੁ ਜਰਨਿ ਨ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਭਯੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਤਨਯ ਸੋਇ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਰਾਮੁ ਪੁਨੀਤ ਪ੍ਰੇਮ ਅਨੁਗਾਮੀ ॥

ਦੋ. ਬੇਗਿ ਬਿਲਂਬੁ ਨ ਕਰਿਅ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸਾਜਿਅ ਸਬੁਇ ਸਮਾਜੁ।
ਸੁਦਿਨ ਸੁਮਂਗਲੁ ਤਬਹਿਂ ਜਬ ਰਾਮੁ ਹੋਹਿਂ ਜੁਬਰਾਜੁ ॥ 4 ॥

ਮੁਦਿਤ ਮਹਿਪਤਿ ਮਂਦਿਰ ਆਏ। ਸੇਵਕ ਸਚਿਵ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਬੋਲਾਏ ॥
ਕਹਿ ਜਯਜੀਵ ਸੀਸ ਤਿਨ੍ਹ ਨਾਏ। ਭੂਪ ਸੁਮਂਗਲ ਬਚਨ ਸੁਨਾਏ ॥
ਜੌਂ ਪਾਁਚਹਿ ਮਤ ਲਾਗੈ ਨੀਕਾ। ਕਰਹੁ ਹਰਸ਼ਿ ਹਿਯਁ ਰਾਮਹਿ ਟੀਕਾ ॥
ਮਂਤ੍ਰੀ ਮੁਦਿਤ ਸੁਨਤ ਪ੍ਰਿਯ ਬਾਨੀ। ਅਭਿਮਤ ਬਿਰਵਁ ਪਰੇਉ ਜਨੁ ਪਾਨੀ ॥
ਬਿਨਤੀ ਸਚਿਵ ਕਰਹਿ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਜਿਅਹੁ ਜਗਤਪਤਿ ਬਰਿਸ ਕਰੋਰੀ ॥
ਜਗ ਮਂਗਲ ਭਲ ਕਾਜੁ ਬਿਚਾਰਾ। ਬੇਗਿਅ ਨਾਥ ਨ ਲਾਇਅ ਬਾਰਾ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਮੋਦੁ ਸੁਨਿ ਸਚਿਵ ਸੁਭਾਸ਼ਾ। ਬਢ਼ਤ ਬੌਂਡ਼ ਜਨੁ ਲਹੀ ਸੁਸਾਖਾ ॥

ਦੋ. ਕਹੇਉ ਭੂਪ ਮੁਨਿਰਾਜ ਕਰ ਜੋਇ ਜੋਇ ਆਯਸੁ ਹੋਇ।
ਰਾਮ ਰਾਜ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਹਿਤ ਬੇਗਿ ਕਰਹੁ ਸੋਇ ਸੋਇ ॥ 5 ॥

ਹਰਸ਼ਿ ਮੁਨੀਸ ਕਹੇਉ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਆਨਹੁ ਸਕਲ ਸੁਤੀਰਥ ਪਾਨੀ ॥
ਔਸ਼ਧ ਮੂਲ ਫੂਲ ਫਲ ਪਾਨਾ। ਕਹੇ ਨਾਮ ਗਨਿ ਮਂਗਲ ਨਾਨਾ ॥
ਚਾਮਰ ਚਰਮ ਬਸਨ ਬਹੁ ਭਾਁਤੀ। ਰੋਮ ਪਾਟ ਪਟ ਅਗਨਿਤ ਜਾਤੀ ॥
ਮਨਿਗਨ ਮਂਗਲ ਬਸ੍ਤੁ ਅਨੇਕਾ। ਜੋ ਜਗ ਜੋਗੁ ਭੂਪ ਅਭਿਸ਼ੇਕਾ ॥
ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਕਹਿ ਸਕਲ ਬਿਧਾਨਾ। ਕਹੇਉ ਰਚਹੁ ਪੁਰ ਬਿਬਿਧ ਬਿਤਾਨਾ ॥
ਸਫਲ ਰਸਾਲ ਪੂਗਫਲ ਕੇਰਾ। ਰੋਪਹੁ ਬੀਥਿਨ੍ਹ ਪੁਰ ਚਹੁਁ ਫੇਰਾ ॥
ਰਚਹੁ ਮਂਜੁ ਮਨਿ ਚੌਕੇਂ ਚਾਰੂ। ਕਹਹੁ ਬਨਾਵਨ ਬੇਗਿ ਬਜਾਰੂ ॥
ਪੂਜਹੁ ਗਨਪਤਿ ਗੁਰ ਕੁਲਦੇਵਾ। ਸਬ ਬਿਧਿ ਕਰਹੁ ਭੂਮਿਸੁਰ ਸੇਵਾ ॥

ਦੋ. ਧ੍ਵਜ ਪਤਾਕ ਤੋਰਨ ਕਲਸ ਸਜਹੁ ਤੁਰਗ ਰਥ ਨਾਗ।
ਸਿਰ ਧਰਿ ਮੁਨਿਬਰ ਬਚਨ ਸਬੁ ਨਿਜ ਨਿਜ ਕਾਜਹਿਂ ਲਾਗ ॥ 6 ॥

ਜੋ ਮੁਨੀਸ ਜੇਹਿ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਸੋ ਤੇਹਿਂ ਕਾਜੁ ਪ੍ਰਥਮ ਜਨੁ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਬਿਪ੍ਰ ਸਾਧੁ ਸੁਰ ਪੂਜਤ ਰਾਜਾ। ਕਰਤ ਰਾਮ ਹਿਤ ਮਂਗਲ ਕਾਜਾ ॥
ਸੁਨਤ ਰਾਮ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਸੁਹਾਵਾ। ਬਾਜ ਗਹਾਗਹ ਅਵਧ ਬਧਾਵਾ ॥
ਰਾਮ ਸੀਯ ਤਨ ਸਗੁਨ ਜਨਾਏ। ਫਰਕਹਿਂ ਮਂਗਲ ਅਂਗ ਸੁਹਾਏ ॥
ਪੁਲਕਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਪਰਸਪਰ ਕਹਹੀਂ। ਭਰਤ ਆਗਮਨੁ ਸੂਚਕ ਅਹਹੀਮ੍ ॥
ਭੇ ਬਹੁਤ ਦਿਨ ਅਤਿ ਅਵਸੇਰੀ। ਸਗੁਨ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਭੇਂਟ ਪ੍ਰਿਯ ਕੇਰੀ ॥
ਭਰਤ ਸਰਿਸ ਪ੍ਰਿਯ ਕੋ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਇਹਿ ਸਗੁਨ ਫਲੁ ਦੂਸਰ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਮਹਿ ਬਂਧੁ ਸੋਚ ਦਿਨ ਰਾਤੀ। ਅਂਡਨ੍ਹਿ ਕਮਠ ਹ੍ਰਦੁ ਜੇਹਿ ਭਾਁਤੀ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਅਵਸਰ ਮਂਗਲੁ ਪਰਮ ਸੁਨਿ ਰਹਁਸੇਉ ਰਨਿਵਾਸੁ।
ਸੋਭਤ ਲਖਿ ਬਿਧੁ ਬਢ਼ਤ ਜਨੁ ਬਾਰਿਧਿ ਬੀਚਿ ਬਿਲਾਸੁ ॥ 7 ॥

ਪ੍ਰਥਮ ਜਾਇ ਜਿਨ੍ਹ ਬਚਨ ਸੁਨਾਏ। ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਭੂਰਿ ਤਿਨ੍ਹ ਪਾਏ ॥
ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਲਕਿ ਤਨ ਮਨ ਅਨੁਰਾਗੀਂ। ਮਂਗਲ ਕਲਸ ਸਜਨ ਸਬ ਲਾਗੀਮ੍ ॥
ਚੌਕੇਂ ਚਾਰੁ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾਁ ਪੁਰੀ। ਮਨਿਮਯ ਬਿਬਿਧ ਭਾਁਤਿ ਅਤਿ ਰੁਰੀ ॥
ਆਨਁਦ ਮਗਨ ਰਾਮ ਮਹਤਾਰੀ। ਦਿਏ ਦਾਨ ਬਹੁ ਬਿਪ੍ਰ ਹਁਕਾਰੀ ॥
ਪੂਜੀਂ ਗ੍ਰਾਮਦੇਬਿ ਸੁਰ ਨਾਗਾ। ਕਹੇਉ ਬਹੋਰਿ ਦੇਨ ਬਲਿਭਾਗਾ ॥
ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਹੋਇ ਰਾਮ ਕਲ੍ਯਾਨੂ। ਦੇਹੁ ਦਯਾ ਕਰਿ ਸੋ ਬਰਦਾਨੂ ॥
ਗਾਵਹਿਂ ਮਂਗਲ ਕੋਕਿਲਬਯਨੀਂ। ਬਿਧੁਬਦਨੀਂ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਸਾਵਕਨਯਨੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਰਾਜ ਅਭਿਸ਼ੇਕੁ ਸੁਨਿ ਹਿਯਁ ਹਰਸ਼ੇ ਨਰ ਨਾਰਿ।
ਲਗੇ ਸੁਮਂਗਲ ਸਜਨ ਸਬ ਬਿਧਿ ਅਨੁਕੂਲ ਬਿਚਾਰਿ ॥ 8 ॥

ਤਬ ਨਰਨਾਹਁ ਬਸਿਸ਼੍ਠੁ ਬੋਲਾਏ। ਰਾਮਧਾਮ ਸਿਖ ਦੇਨ ਪਠਾਏ ॥
ਗੁਰ ਆਗਮਨੁ ਸੁਨਤ ਰਘੁਨਾਥਾ। ਦ੍ਵਾਰ ਆਇ ਪਦ ਨਾਯੁ ਮਾਥਾ ॥
ਸਾਦਰ ਅਰਘ ਦੇਇ ਘਰ ਆਨੇ। ਸੋਰਹ ਭਾਁਤਿ ਪੂਜਿ ਸਨਮਾਨੇ ॥
ਗਹੇ ਚਰਨ ਸਿਯ ਸਹਿਤ ਬਹੋਰੀ। ਬੋਲੇ ਰਾਮੁ ਕਮਲ ਕਰ ਜੋਰੀ ॥
ਸੇਵਕ ਸਦਨ ਸ੍ਵਾਮਿ ਆਗਮਨੂ। ਮਂਗਲ ਮੂਲ ਅਮਂਗਲ ਦਮਨੂ ॥
ਤਦਪਿ ਉਚਿਤ ਜਨੁ ਬੋਲਿ ਸਪ੍ਰੀਤੀ। ਪਠਿਅ ਕਾਜ ਨਾਥ ਅਸਿ ਨੀਤੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਤਜਿ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀਨ੍ਹ ਸਨੇਹੂ। ਭਯੁ ਪੁਨੀਤ ਆਜੁ ਯਹੁ ਗੇਹੂ ॥
ਆਯਸੁ ਹੋਇ ਸੋ ਕਰੌਂ ਗੋਸਾਈ। ਸੇਵਕ ਲਹਿ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸੇਵਕਾਈ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਿ ਸਨੇਹ ਸਾਨੇ ਬਚਨ ਮੁਨਿ ਰਘੁਬਰਹਿ ਪ੍ਰਸਂਸ।
ਰਾਮ ਕਸ ਨ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹਹੁ ਅਸ ਹਂਸ ਬਂਸ ਅਵਤਂਸ ॥ 9 ॥

ਬਰਨਿ ਰਾਮ ਗੁਨ ਸੀਲੁ ਸੁਭ੍AU। ਬੋਲੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਲਕਿ ਮੁਨਿਰ੍AU ॥
ਭੂਪ ਸਜੇਉ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਸਮਾਜੂ। ਚਾਹਤ ਦੇਨ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਜੁਬਰਾਜੂ ॥
ਰਾਮ ਕਰਹੁ ਸਬ ਸਂਜਮ ਆਜੂ। ਜੌਂ ਬਿਧਿ ਕੁਸਲ ਨਿਬਾਹੈ ਕਾਜੂ ॥
ਗੁਰੁ ਸਿਖ ਦੇਇ ਰਾਯ ਪਹਿਂ ਗਯੁ। ਰਾਮ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਅਸ ਬਿਸਮੁ ਭਯੂ ॥
ਜਨਮੇ ਏਕ ਸਂਗ ਸਬ ਭਾਈ। ਭੋਜਨ ਸਯਨ ਕੇਲਿ ਲਰਿਕਾਈ ॥
ਕਰਨਬੇਧ ਉਪਬੀਤ ਬਿਆਹਾ। ਸਂਗ ਸਂਗ ਸਬ ਭੇ ਉਛਾਹਾ ॥
ਬਿਮਲ ਬਂਸ ਯਹੁ ਅਨੁਚਿਤ ਏਕੂ। ਬਂਧੁ ਬਿਹਾਇ ਬਡ਼ਏਹਿ ਅਭਿਸ਼ੇਕੂ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਸਪ੍ਰੇਮ ਪਛਿਤਾਨਿ ਸੁਹਾਈ। ਹਰੁ ਭਗਤ ਮਨ ਕੈ ਕੁਟਿਲਾਈ ॥

ਦੋ. ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਆਏ ਲਖਨ ਮਗਨ ਪ੍ਰੇਮ ਆਨਂਦ।
ਸਨਮਾਨੇ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਕਹਿ ਰਘੁਕੁਲ ਕੈਰਵ ਚਂਦ ॥ 10 ॥

ਬਾਜਹਿਂ ਬਾਜਨੇ ਬਿਬਿਧ ਬਿਧਾਨਾ। ਪੁਰ ਪ੍ਰਮੋਦੁ ਨਹਿਂ ਜਾਇ ਬਖਾਨਾ ॥
ਭਰਤ ਆਗਮਨੁ ਸਕਲ ਮਨਾਵਹਿਂ। ਆਵਹੁਁ ਬੇਗਿ ਨਯਨ ਫਲੁ ਪਾਵਹਿਮ੍ ॥
ਹਾਟ ਬਾਟ ਘਰ ਗਲੀਂ ਅਥਾਈ। ਕਹਹਿਂ ਪਰਸਪਰ ਲੋਗ ਲੋਗਾਈ ॥
ਕਾਲਿ ਲਗਨ ਭਲਿ ਕੇਤਿਕ ਬਾਰਾ। ਪੂਜਿਹਿ ਬਿਧਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ੁ ਹਮਾਰਾ ॥
ਕਨਕ ਸਿਂਘਾਸਨ ਸੀਯ ਸਮੇਤਾ। ਬੈਠਹਿਂ ਰਾਮੁ ਹੋਇ ਚਿਤ ਚੇਤਾ ॥
ਸਕਲ ਕਹਹਿਂ ਕਬ ਹੋਇਹਿ ਕਾਲੀ। ਬਿਘਨ ਮਨਾਵਹਿਂ ਦੇਵ ਕੁਚਾਲੀ ॥
ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਸੋਹਾਇ ਨ ਅਵਧ ਬਧਾਵਾ। ਚੋਰਹਿ ਚਂਦਿਨਿ ਰਾਤਿ ਨ ਭਾਵਾ ॥
ਸਾਰਦ ਬੋਲਿ ਬਿਨਯ ਸੁਰ ਕਰਹੀਂ। ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰ ਪਾਯ ਲੈ ਪਰਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਬਿਪਤਿ ਹਮਾਰਿ ਬਿਲੋਕਿ ਬਡ਼ਇ ਮਾਤੁ ਕਰਿਅ ਸੋਇ ਆਜੁ।
ਰਾਮੁ ਜਾਹਿਂ ਬਨ ਰਾਜੁ ਤਜਿ ਹੋਇ ਸਕਲ ਸੁਰਕਾਜੁ ॥ 11 ॥

ਸੁਨਿ ਸੁਰ ਬਿਨਯ ਠਾਢ਼ਇ ਪਛਿਤਾਤੀ। ਭਿਉਁ ਸਰੋਜ ਬਿਪਿਨ ਹਿਮਰਾਤੀ ॥
ਦੇਖਿ ਦੇਵ ਪੁਨਿ ਕਹਹਿਂ ਨਿਹੋਰੀ। ਮਾਤੁ ਤੋਹਿ ਨਹਿਂ ਥੋਰਿਉ ਖੋਰੀ ॥
ਬਿਸਮਯ ਹਰਸ਼ ਰਹਿਤ ਰਘੁਰ੍AU। ਤੁਮ੍ਹ ਜਾਨਹੁ ਸਬ ਰਾਮ ਪ੍ਰਭ੍AU ॥
ਜੀਵ ਕਰਮ ਬਸ ਸੁਖ ਦੁਖ ਭਾਗੀ। ਜਾਇਅ ਅਵਧ ਦੇਵ ਹਿਤ ਲਾਗੀ ॥
ਬਾਰ ਬਾਰ ਗਹਿ ਚਰਨ ਸਁਕੋਚੌ। ਚਲੀ ਬਿਚਾਰਿ ਬਿਬੁਧ ਮਤਿ ਪੋਚੀ ॥
ਊਁਚ ਨਿਵਾਸੁ ਨੀਚਿ ਕਰਤੂਤੀ। ਦੇਖਿ ਨ ਸਕਹਿਂ ਪਰਾਇ ਬਿਭੂਤੀ ॥
ਆਗਿਲ ਕਾਜੁ ਬਿਚਾਰਿ ਬਹੋਰੀ। ਕਰਹਹਿਂ ਚਾਹ ਕੁਸਲ ਕਬਿ ਮੋਰੀ ॥
ਹਰਸ਼ਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਦਸਰਥ ਪੁਰ ਆਈ। ਜਨੁ ਗ੍ਰਹ ਦਸਾ ਦੁਸਹ ਦੁਖਦਾਈ ॥

ਦੋ. ਨਾਮੁ ਮਂਥਰਾ ਮਂਦਮਤਿ ਚੇਰੀ ਕੈਕੇਇ ਕੇਰਿ।
ਅਜਸ ਪੇਟਾਰੀ ਤਾਹਿ ਕਰਿ ਗੀ ਗਿਰਾ ਮਤਿ ਫੇਰਿ ॥ 12 ॥

ਦੀਖ ਮਂਥਰਾ ਨਗਰੁ ਬਨਾਵਾ। ਮਂਜੁਲ ਮਂਗਲ ਬਾਜ ਬਧਾਵਾ ॥
ਪੂਛੇਸਿ ਲੋਗਨ੍ਹ ਕਾਹ ਉਛਾਹੂ। ਰਾਮ ਤਿਲਕੁ ਸੁਨਿ ਭਾ ਉਰ ਦਾਹੂ ॥
ਕਰਿ ਬਿਚਾਰੁ ਕੁਬੁਦ੍ਧਿ ਕੁਜਾਤੀ। ਹੋਇ ਅਕਾਜੁ ਕਵਨਿ ਬਿਧਿ ਰਾਤੀ ॥
ਦੇਖਿ ਲਾਗਿ ਮਧੁ ਕੁਟਿਲ ਕਿਰਾਤੀ। ਜਿਮਿ ਗਵਁ ਤਕਿ ਲੇਉਁ ਕੇਹਿ ਭਾਁਤੀ ॥
ਭਰਤ ਮਾਤੁ ਪਹਿਂ ਗਿ ਬਿਲਖਾਨੀ। ਕਾ ਅਨਮਨਿ ਹਸਿ ਕਹ ਹਁਸਿ ਰਾਨੀ ॥
ਊਤਰੁ ਦੇਇ ਨ ਲੇਇ ਉਸਾਸੂ। ਨਾਰਿ ਚਰਿਤ ਕਰਿ ਢਾਰਿ ਆਁਸੂ ॥
ਹਁਸਿ ਕਹ ਰਾਨਿ ਗਾਲੁ ਬਡ਼ ਤੋਰੇਂ। ਦੀਨ੍ਹ ਲਖਨ ਸਿਖ ਅਸ ਮਨ ਮੋਰੇਮ੍ ॥
ਤਬਹੁਁ ਨ ਬੋਲ ਚੇਰਿ ਬਡ਼ਇ ਪਾਪਿਨਿ। ਛਾਡ਼ਇ ਸ੍ਵਾਸ ਕਾਰਿ ਜਨੁ ਸਾਁਪਿਨਿ ॥

ਦੋ. ਸਭਯ ਰਾਨਿ ਕਹ ਕਹਸਿ ਕਿਨ ਕੁਸਲ ਰਾਮੁ ਮਹਿਪਾਲੁ।
ਲਖਨੁ ਭਰਤੁ ਰਿਪੁਦਮਨੁ ਸੁਨਿ ਭਾ ਕੁਬਰੀ ਉਰ ਸਾਲੁ ॥ 13 ॥

ਕਤ ਸਿਖ ਦੇਇ ਹਮਹਿ ਕੌ ਮਾਈ। ਗਾਲੁ ਕਰਬ ਕੇਹਿ ਕਰ ਬਲੁ ਪਾਈ ॥
ਰਾਮਹਿ ਛਾਡ਼ਇ ਕੁਸਲ ਕੇਹਿ ਆਜੂ। ਜੇਹਿ ਜਨੇਸੁ ਦੇਇ ਜੁਬਰਾਜੂ ॥
ਭਯੁ ਕੌਸਿਲਹਿ ਬਿਧਿ ਅਤਿ ਦਾਹਿਨ। ਦੇਖਤ ਗਰਬ ਰਹਤ ਉਰ ਨਾਹਿਨ ॥
ਦੇਖੇਹੁ ਕਸ ਨ ਜਾਇ ਸਬ ਸੋਭਾ। ਜੋ ਅਵਲੋਕਿ ਮੋਰ ਮਨੁ ਛੋਭਾ ॥
ਪੂਤੁ ਬਿਦੇਸ ਨ ਸੋਚੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ। ਜਾਨਤਿ ਹਹੁ ਬਸ ਨਾਹੁ ਹਮਾਰੇਮ੍ ॥
ਨੀਦ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਿਯ ਸੇਜ ਤੁਰਾਈ। ਲਖਹੁ ਨ ਭੂਪ ਕਪਟ ਚਤੁਰਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਮਲਿਨ ਮਨੁ ਜਾਨੀ। ਝੁਕੀ ਰਾਨਿ ਅਬ ਰਹੁ ਅਰਗਾਨੀ ॥
ਪੁਨਿ ਅਸ ਕਬਹੁਁ ਕਹਸਿ ਘਰਫੋਰੀ। ਤਬ ਧਰਿ ਜੀਭ ਕਢ਼ਆਵੁਁ ਤੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਕਾਨੇ ਖੋਰੇ ਕੂਬਰੇ ਕੁਟਿਲ ਕੁਚਾਲੀ ਜਾਨਿ।
ਤਿਯ ਬਿਸੇਸ਼ਿ ਪੁਨਿ ਚੇਰਿ ਕਹਿ ਭਰਤਮਾਤੁ ਮੁਸੁਕਾਨਿ ॥ 14 ॥

ਪ੍ਰਿਯਬਾਦਿਨਿ ਸਿਖ ਦੀਨ੍ਹਿਉਁ ਤੋਹੀ। ਸਪਨੇਹੁਁ ਤੋ ਪਰ ਕੋਪੁ ਨ ਮੋਹੀ ॥
ਸੁਦਿਨੁ ਸੁਮਂਗਲ ਦਾਯਕੁ ਸੋਈ। ਤੋਰ ਕਹਾ ਫੁਰ ਜੇਹਿ ਦਿਨ ਹੋਈ ॥
ਜੇਠ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸੇਵਕ ਲਘੁ ਭਾਈ। ਯਹ ਦਿਨਕਰ ਕੁਲ ਰੀਤਿ ਸੁਹਾਈ ॥
ਰਾਮ ਤਿਲਕੁ ਜੌਂ ਸਾਁਚੇਹੁਁ ਕਾਲੀ। ਦੇਉਁ ਮਾਗੁ ਮਨ ਭਾਵਤ ਆਲੀ ॥
ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਸਮ ਸਬ ਮਹਤਾਰੀ। ਰਾਮਹਿ ਸਹਜ ਸੁਭਾਯਁ ਪਿਆਰੀ ॥
ਮੋ ਪਰ ਕਰਹਿਂ ਸਨੇਹੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਮੈਂ ਕਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਰੀਛਾ ਦੇਖੀ ॥
ਜੌਂ ਬਿਧਿ ਜਨਮੁ ਦੇਇ ਕਰਿ ਛੋਹੂ। ਹੋਹੁਁ ਰਾਮ ਸਿਯ ਪੂਤ ਪੁਤੋਹੂ ॥
ਪ੍ਰਾਨ ਤੇਂ ਅਧਿਕ ਰਾਮੁ ਪ੍ਰਿਯ ਮੋਰੇਂ। ਤਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਤਿਲਕ ਛੋਭੁ ਕਸ ਤੋਰੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਸਪਥ ਤੋਹਿ ਸਤ੍ਯ ਕਹੁ ਪਰਿਹਰਿ ਕਪਟ ਦੁਰਾਉ।
ਹਰਸ਼ ਸਮਯ ਬਿਸਮੁ ਕਰਸਿ ਕਾਰਨ ਮੋਹਿ ਸੁਨਾਉ ॥ 15 ॥

ਏਕਹਿਂ ਬਾਰ ਆਸ ਸਬ ਪੂਜੀ। ਅਬ ਕਛੁ ਕਹਬ ਜੀਭ ਕਰਿ ਦੂਜੀ ॥
ਫੋਰੈ ਜੋਗੁ ਕਪਾਰੁ ਅਭਾਗਾ। ਭਲੇਉ ਕਹਤ ਦੁਖ ਰੁਰੇਹਿ ਲਾਗਾ ॥
ਕਹਹਿਂ ਝੂਠਿ ਫੁਰਿ ਬਾਤ ਬਨਾਈ। ਤੇ ਪ੍ਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਕਰੁਇ ਮੈਂ ਮਾਈ ॥
ਹਮਹੁਁ ਕਹਬਿ ਅਬ ਠਕੁਰਸੋਹਾਤੀ। ਨਾਹਿਂ ਤ ਮੌਨ ਰਹਬ ਦਿਨੁ ਰਾਤੀ ॥
ਕਰਿ ਕੁਰੂਪ ਬਿਧਿ ਪਰਬਸ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਬਵਾ ਸੋ ਲੁਨਿਅ ਲਹਿਅ ਜੋ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਕੌ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਹੌ ਹਮਹਿ ਕਾ ਹਾਨੀ। ਚੇਰਿ ਛਾਡ਼ਇ ਅਬ ਹੋਬ ਕਿ ਰਾਨੀ ॥
ਜਾਰੈ ਜੋਗੁ ਸੁਭਾਉ ਹਮਾਰਾ। ਅਨਭਲ ਦੇਖਿ ਨ ਜਾਇ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ॥
ਤਾਤੇਂ ਕਛੁਕ ਬਾਤ ਅਨੁਸਾਰੀ। ਛਮਿਅ ਦੇਬਿ ਬਡ਼ਇ ਚੂਕ ਹਮਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਗੂਢ਼ ਕਪਟ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਤੀਯ ਅਧਰਬੁਧਿ ਰਾਨਿ।
ਸੁਰਮਾਯਾ ਬਸ ਬੈਰਿਨਿਹਿ ਸੁਹ੍ਦ ਜਾਨਿ ਪਤਿਆਨਿ ॥ 16 ॥

ਸਾਦਰ ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਪੂਁਛਤਿ ਓਹੀ। ਸਬਰੀ ਗਾਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗੀ ਜਨੁ ਮੋਹੀ ॥
ਤਸਿ ਮਤਿ ਫਿਰੀ ਅਹਿ ਜਸਿ ਭਾਬੀ। ਰਹਸੀ ਚੇਰਿ ਘਾਤ ਜਨੁ ਫਾਬੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਪੂਁਛਹੁ ਮੈਂ ਕਹਤ ਡੇਰ੍AUਁ। ਧਰੇਉ ਮੋਰ ਘਰਫੋਰੀ ਨ੍AUਁ ॥
ਸਜਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਬਹੁਬਿਧਿ ਗਢ਼ਇ ਛੋਲੀ। ਅਵਧ ਸਾਢ਼ਸਾਤੀ ਤਬ ਬੋਲੀ ॥
ਪ੍ਰਿਯ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਕਹਾ ਤੁਮ੍ਹ ਰਾਨੀ। ਰਾਮਹਿ ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰਿਯ ਸੋ ਫੁਰਿ ਬਾਨੀ ॥
ਰਹਾ ਪ੍ਰਥਮ ਅਬ ਤੇ ਦਿਨ ਬੀਤੇ। ਸਮੁ ਫਿਰੇਂ ਰਿਪੁ ਹੋਹਿਂ ਪਿਂਰੀਤੇ ॥
ਭਾਨੁ ਕਮਲ ਕੁਲ ਪੋਸ਼ਨਿਹਾਰਾ। ਬਿਨੁ ਜਲ ਜਾਰਿ ਕਰਿ ਸੋਇ ਛਾਰਾ ॥
ਜਰਿ ਤੁਮ੍ਹਾਰਿ ਚਹ ਸਵਤਿ ਉਖਾਰੀ। ਰੂਁਧਹੁ ਕਰਿ ਉਪਾਉ ਬਰ ਬਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਨ ਸੋਚੁ ਸੋਹਾਗ ਬਲ ਨਿਜ ਬਸ ਜਾਨਹੁ ਰਾਉ।
ਮਨ ਮਲੀਨ ਮੁਹ ਮੀਠ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਰਾਉਰ ਸਰਲ ਸੁਭਾਉ ॥ 17 ॥

ਚਤੁਰ ਗਁਭੀਰ ਰਾਮ ਮਹਤਾਰੀ। ਬੀਚੁ ਪਾਇ ਨਿਜ ਬਾਤ ਸਁਵਾਰੀ ॥
ਪਠੇ ਭਰਤੁ ਭੂਪ ਨਨਿਔਰੇਂ। ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਮਤ ਜਾਨਵ ਰੁਰੇਮ੍ ॥
ਸੇਵਹਿਂ ਸਕਲ ਸਵਤਿ ਮੋਹਿ ਨੀਕੇਂ। ਗਰਬਿਤ ਭਰਤ ਮਾਤੁ ਬਲ ਪੀ ਕੇਮ੍ ॥
ਸਾਲੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਕੌਸਿਲਹਿ ਮਾਈ। ਕਪਟ ਚਤੁਰ ਨਹਿਂ ਹੋਇ ਜਨਾਈ ॥
ਰਾਜਹਿ ਤੁਮ੍ਹ ਪਰ ਪ੍ਰੇਮੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਸਵਤਿ ਸੁਭਾਉ ਸਕਿ ਨਹਿਂ ਦੇਖੀ ॥
ਰਚੀ ਪ੍ਰਂਪਚੁ ਭੂਪਹਿ ਅਪਨਾਈ। ਰਾਮ ਤਿਲਕ ਹਿਤ ਲਗਨ ਧਰਾਈ ॥
ਯਹ ਕੁਲ ਉਚਿਤ ਰਾਮ ਕਹੁਁ ਟੀਕਾ। ਸਬਹਿ ਸੋਹਾਇ ਮੋਹਿ ਸੁਠਿ ਨੀਕਾ ॥
ਆਗਿਲਿ ਬਾਤ ਸਮੁਝਿ ਡਰੁ ਮੋਹੀ। ਦੇਉ ਦੈਉ ਫਿਰਿ ਸੋ ਫਲੁ ਓਹੀ ॥

ਦੋ. ਰਚਿ ਪਚਿ ਕੋਟਿਕ ਕੁਟਿਲਪਨ ਕੀਨ੍ਹੇਸਿ ਕਪਟ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ॥
ਕਹਿਸਿ ਕਥਾ ਸਤ ਸਵਤਿ ਕੈ ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਬਾਢ਼ ਬਿਰੋਧੁ ॥ 18 ॥

ਭਾਵੀ ਬਸ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਉਰ ਆਈ। ਪੂਁਛ ਰਾਨਿ ਪੁਨਿ ਸਪਥ ਦੇਵਾਈ ॥
ਕਾ ਪੂਛਹੁਁ ਤੁਮ੍ਹ ਅਬਹੁਁ ਨ ਜਾਨਾ। ਨਿਜ ਹਿਤ ਅਨਹਿਤ ਪਸੁ ਪਹਿਚਾਨਾ ॥
ਭਯੁ ਪਾਖੁ ਦਿਨ ਸਜਤ ਸਮਾਜੂ। ਤੁਮ੍ਹ ਪਾਈ ਸੁਧਿ ਮੋਹਿ ਸਨ ਆਜੂ ॥
ਖਾਇਅ ਪਹਿਰਿਅ ਰਾਜ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ। ਸਤ੍ਯ ਕਹੇਂ ਨਹਿਂ ਦੋਸ਼ੁ ਹਮਾਰੇਮ੍ ॥
ਜੌਂ ਅਸਤ੍ਯ ਕਛੁ ਕਹਬ ਬਨਾਈ। ਤੌ ਬਿਧਿ ਦੇਇਹਿ ਹਮਹਿ ਸਜਾਈ ॥
ਰਾਮਹਿ ਤਿਲਕ ਕਾਲਿ ਜੌਂ ਭਯੂ।þ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਬਿਪਤਿ ਬੀਜੁ ਬਿਧਿ ਬਯੂ ॥
ਰੇਖ ਖਁਚਾਇ ਕਹੁਁ ਬਲੁ ਭਾਸ਼ੀ। ਭਾਮਿਨਿ ਭਿਹੁ ਦੂਧ ਕਿ ਮਾਖੀ ॥
ਜੌਂ ਸੁਤ ਸਹਿਤ ਕਰਹੁ ਸੇਵਕਾਈ। ਤੌ ਘਰ ਰਹਹੁ ਨ ਆਨ ਉਪਾਈ ॥

ਦੋ. ਕਦ੍ਰੂਁ ਬਿਨਤਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਦੁਖੁ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਕੌਸਿਲਾਁ ਦੇਬ।
ਭਰਤੁ ਬਂਦਿਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਸੇਇਹਹਿਂ ਲਖਨੁ ਰਾਮ ਕੇ ਨੇਬ ॥ 19 ॥

ਕੈਕਯਸੁਤਾ ਸੁਨਤ ਕਟੁ ਬਾਨੀ। ਕਹਿ ਨ ਸਕਿ ਕਛੁ ਸਹਮਿ ਸੁਖਾਨੀ ॥
ਤਨ ਪਸੇਉ ਕਦਲੀ ਜਿਮਿ ਕਾਁਪੀ। ਕੁਬਰੀਂ ਦਸਨ ਜੀਭ ਤਬ ਚਾਁਪੀ ॥
ਕਹਿ ਕਹਿ ਕੋਟਿਕ ਕਪਟ ਕਹਾਨੀ। ਧੀਰਜੁ ਧਰਹੁ ਪ੍ਰਬੋਧਿਸਿ ਰਾਨੀ ॥
ਫਿਰਾ ਕਰਮੁ ਪ੍ਰਿਯ ਲਾਗਿ ਕੁਚਾਲੀ। ਬਕਿਹਿ ਸਰਾਹਿ ਮਾਨਿ ਮਰਾਲੀ ॥
ਸੁਨੁ ਮਂਥਰਾ ਬਾਤ ਫੁਰਿ ਤੋਰੀ। ਦਹਿਨਿ ਆਁਖਿ ਨਿਤ ਫਰਕਿ ਮੋਰੀ ॥
ਦਿਨ ਪ੍ਰਤਿ ਦੇਖੁਁ ਰਾਤਿ ਕੁਸਪਨੇ। ਕਹੁਁ ਨ ਤੋਹਿ ਮੋਹ ਬਸ ਅਪਨੇ ॥
ਕਾਹ ਕਰੌ ਸਖਿ ਸੂਧ ਸੁਭ੍AU। ਦਾਹਿਨ ਬਾਮ ਨ ਜਾਨੁਁ ਕ੍AU ॥

ਦੋ. ਅਪਨੇ ਚਲਤ ਨ ਆਜੁ ਲਗਿ ਅਨਭਲ ਕਾਹੁਕ ਕੀਨ੍ਹ।
ਕੇਹਿਂ ਅਘ ਏਕਹਿ ਬਾਰ ਮੋਹਿ ਦੈਅਁ ਦੁਸਹ ਦੁਖੁ ਦੀਨ੍ਹ ॥ 20 ॥

ਨੈਹਰ ਜਨਮੁ ਭਰਬ ਬਰੁ ਜਾਇ। ਜਿਅਤ ਨ ਕਰਬਿ ਸਵਤਿ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਅਰਿ ਬਸ ਦੈਉ ਜਿਆਵਤ ਜਾਹੀ। ਮਰਨੁ ਨੀਕ ਤੇਹਿ ਜੀਵਨ ਚਾਹੀ ॥
ਦੀਨ ਬਚਨ ਕਹ ਬਹੁਬਿਧਿ ਰਾਨੀ। ਸੁਨਿ ਕੁਬਰੀਂ ਤਿਯਮਾਯਾ ਠਾਨੀ ॥
ਅਸ ਕਸ ਕਹਹੁ ਮਾਨਿ ਮਨ ਊਨਾ। ਸੁਖੁ ਸੋਹਾਗੁ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਦਿਨ ਦੂਨਾ ॥
ਜੇਹਿਂ ਰਾਉਰ ਅਤਿ ਅਨਭਲ ਤਾਕਾ। ਸੋਇ ਪਾਇਹਿ ਯਹੁ ਫਲੁ ਪਰਿਪਾਕਾ ॥
ਜਬ ਤੇਂ ਕੁਮਤ ਸੁਨਾ ਮੈਂ ਸ੍ਵਾਮਿਨਿ। ਭੂਖ ਨ ਬਾਸਰ ਨੀਂਦ ਨ ਜਾਮਿਨਿ ॥
ਪੂਁਛੇਉ ਗੁਨਿਨ੍ਹ ਰੇਖ ਤਿਨ੍ਹ ਖਾਁਚੀ। ਭਰਤ ਭੁਆਲ ਹੋਹਿਂ ਯਹ ਸਾਁਚੀ ॥
ਭਾਮਿਨਿ ਕਰਹੁ ਤ ਕਹੌਂ ਉਪ੍AU। ਹੈ ਤੁਮ੍ਹਰੀਂ ਸੇਵਾ ਬਸ ਰ੍AU ॥

ਦੋ. ਪਰੁਁ ਕੂਪ ਤੁਅ ਬਚਨ ਪਰ ਸਕੁਁ ਪੂਤ ਪਤਿ ਤ੍ਯਾਗਿ।
ਕਹਸਿ ਮੋਰ ਦੁਖੁ ਦੇਖਿ ਬਡ਼ ਕਸ ਨ ਕਰਬ ਹਿਤ ਲਾਗਿ ॥ 21 ॥

ਕੁਬਰੀਂ ਕਰਿ ਕਬੁਲੀ ਕੈਕੇਈ। ਕਪਟ ਛੁਰੀ ਉਰ ਪਾਹਨ ਟੇਈ ॥
ਲਖਿ ਨ ਰਾਨਿ ਨਿਕਟ ਦੁਖੁ ਕੈਂਸੇ। ਚਰਿ ਹਰਿਤ ਤਿਨ ਬਲਿਪਸੁ ਜੈਸੇਮ੍ ॥
ਸੁਨਤ ਬਾਤ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਅਂਤ ਕਠੋਰੀ। ਦੇਤਿ ਮਨਹੁਁ ਮਧੁ ਮਾਹੁਰ ਘੋਰੀ ॥
ਕਹਿ ਚੇਰਿ ਸੁਧਿ ਅਹਿ ਕਿ ਨਾਹੀ। ਸ੍ਵਾਮਿਨਿ ਕਹਿਹੁ ਕਥਾ ਮੋਹਿ ਪਾਹੀਮ੍ ॥
ਦੁਇ ਬਰਦਾਨ ਭੂਪ ਸਨ ਥਾਤੀ। ਮਾਗਹੁ ਆਜੁ ਜੁਡ਼ਆਵਹੁ ਛਾਤੀ ॥
ਸੁਤਹਿ ਰਾਜੁ ਰਾਮਹਿ ਬਨਵਾਸੂ। ਦੇਹੁ ਲੇਹੁ ਸਬ ਸਵਤਿ ਹੁਲਾਸੁ ॥
ਭੂਪਤਿ ਰਾਮ ਸਪਥ ਜਬ ਕਰੀ। ਤਬ ਮਾਗੇਹੁ ਜੇਹਿਂ ਬਚਨੁ ਨ ਟਰੀ ॥
ਹੋਇ ਅਕਾਜੁ ਆਜੁ ਨਿਸਿ ਬੀਤੇਂ। ਬਚਨੁ ਮੋਰ ਪ੍ਰਿਯ ਮਾਨੇਹੁ ਜੀ ਤੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਬਡ਼ ਕੁਘਾਤੁ ਕਰਿ ਪਾਤਕਿਨਿ ਕਹੇਸਿ ਕੋਪਗ੍ਰੁਰੁਇਹਁ ਜਾਹੁ।
ਕਾਜੁ ਸਁਵਾਰੇਹੁ ਸਜਗ ਸਬੁ ਸਹਸਾ ਜਨਿ ਪਤਿਆਹੁ ॥ 22 ॥

ਕੁਬਰਿਹਿ ਰਾਨਿ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਜਾਨੀ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਬਡ਼ਇ ਬੁਦ੍ਧਿ ਬਖਾਨੀ ॥
ਤੋਹਿ ਸਮ ਹਿਤ ਨ ਮੋਰ ਸਂਸਾਰਾ। ਬਹੇ ਜਾਤ ਕਿ ਭਿਸਿ ਅਧਾਰਾ ॥
ਜੌਂ ਬਿਧਿ ਪੁਰਬ ਮਨੋਰਥੁ ਕਾਲੀ। ਕਰੌਂ ਤੋਹਿ ਚਖ ਪੂਤਰਿ ਆਲੀ ॥
ਬਹੁਬਿਧਿ ਚੇਰਿਹਿ ਆਦਰੁ ਦੇਈ। ਕੋਪਭਵਨ ਗਵਨਿ ਕੈਕੇਈ ॥
ਬਿਪਤਿ ਬੀਜੁ ਬਰਸ਼ਾ ਰਿਤੁ ਚੇਰੀ। ਭੁਇਁ ਭਿ ਕੁਮਤਿ ਕੈਕੇਈ ਕੇਰੀ ॥
ਪਾਇ ਕਪਟ ਜਲੁ ਅਂਕੁਰ ਜਾਮਾ। ਬਰ ਦੌ ਦਲ ਦੁਖ ਫਲ ਪਰਿਨਾਮਾ ॥
ਕੋਪ ਸਮਾਜੁ ਸਾਜਿ ਸਬੁ ਸੋਈ। ਰਾਜੁ ਕਰਤ ਨਿਜ ਕੁਮਤਿ ਬਿਗੋਈ ॥
ਰਾਉਰ ਨਗਰ ਕੋਲਾਹਲੁ ਹੋਈ। ਯਹ ਕੁਚਾਲਿ ਕਛੁ ਜਾਨ ਨ ਕੋਈ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰਿ। ਸਬ ਸਜਹਿਂ ਸੁਮਂਗਲਚਾਰ।
ਏਕ ਪ੍ਰਬਿਸਹਿਂ ਏਕ ਨਿਰ੍ਗਮਹਿਂ ਭੀਰ ਭੂਪ ਦਰਬਾਰ ॥ 23 ॥

ਬਾਲ ਸਖਾ ਸੁਨ ਹਿਯਁ ਹਰਸ਼ਾਹੀਂ। ਮਿਲਿ ਦਸ ਪਾਁਚ ਰਾਮ ਪਹਿਂ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਆਦਰਹਿਂ ਪ੍ਰੇਮੁ ਪਹਿਚਾਨੀ। ਪੂਁਛਹਿਂ ਕੁਸਲ ਖੇਮ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਫਿਰਹਿਂ ਭਵਨ ਪ੍ਰਿਯ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਕਰਤ ਪਰਸਪਰ ਰਾਮ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਕੋ ਰਘੁਬੀਰ ਸਰਿਸ ਸਂਸਾਰਾ। ਸੀਲੁ ਸਨੇਹ ਨਿਬਾਹਨਿਹਾਰਾ।
ਜੇਂਹਿ ਜੇਂਹਿ ਜੋਨਿ ਕਰਮ ਬਸ ਭ੍ਰਮਹੀਂ। ਤਹਁ ਤਹਁ ਈਸੁ ਦੇਉ ਯਹ ਹਮਹੀਮ੍ ॥
ਸੇਵਕ ਹਮ ਸ੍ਵਾਮੀ ਸਿਯਨਾਹੂ। ਹੌ ਨਾਤ ਯਹ ਓਰ ਨਿਬਾਹੂ ॥
ਅਸ ਅਭਿਲਾਸ਼ੁ ਨਗਰ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਕੈਕਯਸੁਤਾ ਹ੍ਦਯਁ ਅਤਿ ਦਾਹੂ ॥
ਕੋ ਨ ਕੁਸਂਗਤਿ ਪਾਇ ਨਸਾਈ। ਰਹਿ ਨ ਨੀਚ ਮਤੇਂ ਚਤੁਰਾਈ ॥

ਦੋ. ਸਾਁਸ ਸਮਯ ਸਾਨਂਦ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਗਯੁ ਕੈਕੇਈ ਗੇਹਁ।
ਗਵਨੁ ਨਿਠੁਰਤਾ ਨਿਕਟ ਕਿਯ ਜਨੁ ਧਰਿ ਦੇਹ ਸਨੇਹਁ ॥ 24 ॥

ਕੋਪਭਵਨ ਸੁਨਿ ਸਕੁਚੇਉ ਰਾਉ। ਭਯ ਬਸ ਅਗਹੁਡ਼ ਪਰਿ ਨ ਪ੍AU ॥
ਸੁਰਪਤਿ ਬਸਿ ਬਾਹਁਬਲ ਜਾਕੇ। ਨਰਪਤਿ ਸਕਲ ਰਹਹਿਂ ਰੁਖ ਤਾਕੇਮ੍ ॥
ਸੋ ਸੁਨਿ ਤਿਯ ਰਿਸ ਗਯੁ ਸੁਖਾਈ। ਦੇਖਹੁ ਕਾਮ ਪ੍ਰਤਾਪ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਸੂਲ ਕੁਲਿਸ ਅਸਿ ਅਁਗਵਨਿਹਾਰੇ। ਤੇ ਰਤਿਨਾਥ ਸੁਮਨ ਸਰ ਮਾਰੇ ॥
ਸਭਯ ਨਰੇਸੁ ਪ੍ਰਿਯਾ ਪਹਿਂ ਗਯੂ। ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਦੁਖੁ ਦਾਰੁਨ ਭਯੂ ॥
ਭੂਮਿ ਸਯਨ ਪਟੁ ਮੋਟ ਪੁਰਾਨਾ। ਦਿਏ ਡਾਰਿ ਤਨ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਨਾ ॥
ਕੁਮਤਿਹਿ ਕਸਿ ਕੁਬੇਸ਼ਤਾ ਫਾਬੀ। ਅਨ ਅਹਿਵਾਤੁ ਸੂਚ ਜਨੁ ਭਾਬੀ ॥
ਜਾਇ ਨਿਕਟ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਕਹ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯਾ ਕੇਹਿ ਹੇਤੁ ਰਿਸਾਨੀ ॥

ਛਂ. ਕੇਹਿ ਹੇਤੁ ਰਾਨਿ ਰਿਸਾਨਿ ਪਰਸਤ ਪਾਨਿ ਪਤਿਹਿ ਨੇਵਾਰੀ।
ਮਾਨਹੁਁ ਸਰੋਸ਼ ਭੁਅਂਗ ਭਾਮਿਨਿ ਬਿਸ਼ਮ ਭਾਁਤਿ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਦੌ ਬਾਸਨਾ ਰਸਨਾ ਦਸਨ ਬਰ ਮਰਮ ਠਾਹਰੁ ਦੇਖੀ।
ਤੁਲਸੀ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਤਿ ਭਵਤਬ੍ਯਤਾ ਬਸ ਕਾਮ ਕੌਤੁਕ ਲੇਖੀ ॥

ਸੋ. ਬਾਰ ਬਾਰ ਕਹ ਰਾਉ ਸੁਮੁਖਿ ਸੁਲੋਚਿਨਿ ਪਿਕਬਚਨਿ।
ਕਾਰਨ ਮੋਹਿ ਸੁਨਾਉ ਗਜਗਾਮਿਨਿ ਨਿਜ ਕੋਪ ਕਰ ॥ 25 ॥

ਅਨਹਿਤ ਤੋਰ ਪ੍ਰਿਯਾ ਕੇਇਁ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਕੇਹਿ ਦੁਇ ਸਿਰ ਕੇਹਿ ਜਮੁ ਚਹ ਲੀਨ੍ਹਾ ॥
ਕਹੁ ਕੇਹਿ ਰਂਕਹਿ ਕਰੌ ਨਰੇਸੂ। ਕਹੁ ਕੇਹਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਨਿਕਾਸੌਂ ਦੇਸੂ ॥
ਸਕੁਁ ਤੋਰ ਅਰਿ ਅਮਰੁ ਮਾਰੀ। ਕਾਹ ਕੀਟ ਬਪੁਰੇ ਨਰ ਨਾਰੀ ॥
ਜਾਨਸਿ ਮੋਰ ਸੁਭਾਉ ਬਰੋਰੂ। ਮਨੁ ਤਵ ਆਨਨ ਚਂਦ ਚਕੋਰੂ ॥
ਪ੍ਰਿਯਾ ਪ੍ਰਾਨ ਸੁਤ ਸਰਬਸੁ ਮੋਰੇਂ। ਪਰਿਜਨ ਪ੍ਰਜਾ ਸਕਲ ਬਸ ਤੋਰੇਮ੍ ॥
ਜੌਂ ਕਛੁ ਕਹੌ ਕਪਟੁ ਕਰਿ ਤੋਹੀ। ਭਾਮਿਨਿ ਰਾਮ ਸਪਥ ਸਤ ਮੋਹੀ ॥
ਬਿਹਸਿ ਮਾਗੁ ਮਨਭਾਵਤਿ ਬਾਤਾ। ਭੂਸ਼ਨ ਸਜਹਿ ਮਨੋਹਰ ਗਾਤਾ ॥
ਘਰੀ ਕੁਘਰੀ ਸਮੁਝਿ ਜਿਯਁ ਦੇਖੂ। ਬੇਗਿ ਪ੍ਰਿਯਾ ਪਰਿਹਰਹਿ ਕੁਬੇਸ਼ੂ ॥

ਦੋ. ਯਹ ਸੁਨਿ ਮਨ ਗੁਨਿ ਸਪਥ ਬਡ਼ਇ ਬਿਹਸਿ ਉਠੀ ਮਤਿਮਂਦ।
ਭੂਸ਼ਨ ਸਜਤਿ ਬਿਲੋਕਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗੁ ਮਨਹੁਁ ਕਿਰਾਤਿਨਿ ਫਂਦ ॥ 26 ॥

ਪੁਨਿ ਕਹ ਰਾਉ ਸੁਹ੍ਰਦ ਜਿਯਁ ਜਾਨੀ। ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਲਕਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮਂਜੁਲ ਬਾਨੀ ॥
ਭਾਮਿਨਿ ਭਯੁ ਤੋਰ ਮਨਭਾਵਾ। ਘਰ ਘਰ ਨਗਰ ਅਨਂਦ ਬਧਾਵਾ ॥
ਰਾਮਹਿ ਦੇਉਁ ਕਾਲਿ ਜੁਬਰਾਜੂ। ਸਜਹਿ ਸੁਲੋਚਨਿ ਮਂਗਲ ਸਾਜੂ ॥
ਦਲਕਿ ਉਠੇਉ ਸੁਨਿ ਹ੍ਰਦੁ ਕਠੋਰੂ। ਜਨੁ ਛੁਇ ਗਯੁ ਪਾਕ ਬਰਤੋਰੂ ॥
ਐਸਿਉ ਪੀਰ ਬਿਹਸਿ ਤੇਹਿ ਗੋਈ। ਚੋਰ ਨਾਰਿ ਜਿਮਿ ਪ੍ਰਗਟਿ ਨ ਰੋਈ ॥
ਲਖਹਿਂ ਨ ਭੂਪ ਕਪਟ ਚਤੁਰਾਈ। ਕੋਟਿ ਕੁਟਿਲ ਮਨਿ ਗੁਰੂ ਪਢ਼ਆਈ ॥
ਜਦ੍ਯਪਿ ਨੀਤਿ ਨਿਪੁਨ ਨਰਨਾਹੂ। ਨਾਰਿਚਰਿਤ ਜਲਨਿਧਿ ਅਵਗਾਹੂ ॥
ਕਪਟ ਸਨੇਹੁ ਬਢ਼ਆਇ ਬਹੋਰੀ। ਬੋਲੀ ਬਿਹਸਿ ਨਯਨ ਮੁਹੁ ਮੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਮਾਗੁ ਮਾਗੁ ਪੈ ਕਹਹੁ ਪਿਯ ਕਬਹੁਁ ਨ ਦੇਹੁ ਨ ਲੇਹੁ।
ਦੇਨ ਕਹੇਹੁ ਬਰਦਾਨ ਦੁਇ ਤੇਉ ਪਾਵਤ ਸਂਦੇਹੁ ॥ 27 ॥

ਜਾਨੇਉਁ ਮਰਮੁ ਰਾਉ ਹਁਸਿ ਕਹੀ। ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਕੋਹਾਬ ਪਰਮ ਪ੍ਰਿਯ ਅਹੀ ॥
ਥਾਤਿ ਰਾਖਿ ਨ ਮਾਗਿਹੁ ਕ੍AU। ਬਿਸਰਿ ਗਯੁ ਮੋਹਿ ਭੋਰ ਸੁਭ੍AU ॥
ਝੂਠੇਹੁਁ ਹਮਹਿ ਦੋਸ਼ੁ ਜਨਿ ਦੇਹੂ। ਦੁਇ ਕੈ ਚਾਰਿ ਮਾਗਿ ਮਕੁ ਲੇਹੂ ॥
ਰਘੁਕੁਲ ਰੀਤਿ ਸਦਾ ਚਲਿ ਆਈ। ਪ੍ਰਾਨ ਜਾਹੁਁ ਬਰੁ ਬਚਨੁ ਨ ਜਾਈ ॥
ਨਹਿਂ ਅਸਤ੍ਯ ਸਮ ਪਾਤਕ ਪੁਂਜਾ। ਗਿਰਿ ਸਮ ਹੋਹਿਂ ਕਿ ਕੋਟਿਕ ਗੁਂਜਾ ॥
ਸਤ੍ਯਮੂਲ ਸਬ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸੁਹਾਏ। ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਬਿਦਿਤ ਮਨੁ ਗਾਏ ॥
ਤੇਹਿ ਪਰ ਰਾਮ ਸਪਥ ਕਰਿ ਆਈ। ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸਨੇਹ ਅਵਧਿ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਬਾਤ ਦ੍ਰੁਰੁਇਢ਼ਆਇ ਕੁਮਤਿ ਹਁਸਿ ਬੋਲੀ। ਕੁਮਤ ਕੁਬਿਹਗ ਕੁਲਹ ਜਨੁ ਖੋਲੀ ॥

ਦੋ. ਭੂਪ ਮਨੋਰਥ ਸੁਭਗ ਬਨੁ ਸੁਖ ਸੁਬਿਹਂਗ ਸਮਾਜੁ।
ਭਿਲ੍ਲਨਿ ਜਿਮਿ ਛਾਡ਼ਨ ਚਹਤਿ ਬਚਨੁ ਭਯਂਕਰੁ ਬਾਜੁ ॥ 28 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਤੇਰਹਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਸੁਨਹੁ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਭਾਵਤ ਜੀ ਕਾ। ਦੇਹੁ ਏਕ ਬਰ ਭਰਤਹਿ ਟੀਕਾ ॥
ਮਾਗੁਁ ਦੂਸਰ ਬਰ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਪੁਰਵਹੁ ਨਾਥ ਮਨੋਰਥ ਮੋਰੀ ॥
ਤਾਪਸ ਬੇਸ਼ ਬਿਸੇਸ਼ਿ ਉਦਾਸੀ। ਚੌਦਹ ਬਰਿਸ ਰਾਮੁ ਬਨਬਾਸੀ ॥
ਸੁਨਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਭੂਪ ਹਿਯਁ ਸੋਕੂ। ਸਸਿ ਕਰ ਛੁਅਤ ਬਿਕਲ ਜਿਮਿ ਕੋਕੂ ॥
ਗਯੁ ਸਹਮਿ ਨਹਿਂ ਕਛੁ ਕਹਿ ਆਵਾ। ਜਨੁ ਸਚਾਨ ਬਨ ਝਪਟੇਉ ਲਾਵਾ ॥
ਬਿਬਰਨ ਭਯੁ ਨਿਪਟ ਨਰਪਾਲੂ। ਦਾਮਿਨਿ ਹਨੇਉ ਮਨਹੁਁ ਤਰੁ ਤਾਲੂ ॥
ਮਾਥੇ ਹਾਥ ਮੂਦਿ ਦੌ ਲੋਚਨ। ਤਨੁ ਧਰਿ ਸੋਚੁ ਲਾਗ ਜਨੁ ਸੋਚਨ ॥
ਮੋਰ ਮਨੋਰਥੁ ਸੁਰਤਰੁ ਫੂਲਾ। ਫਰਤ ਕਰਿਨਿ ਜਿਮਿ ਹਤੇਉ ਸਮੂਲਾ ॥
ਅਵਧ ਉਜਾਰਿ ਕੀਨ੍ਹਿ ਕੈਕੇਈਂ। ਦੀਨ੍ਹਸਿ ਅਚਲ ਬਿਪਤਿ ਕੈ ਨੇਈਮ੍ ॥

ਦੋ. ਕਵਨੇਂ ਅਵਸਰ ਕਾ ਭਯੁ ਗਯੁਁ ਨਾਰਿ ਬਿਸ੍ਵਾਸ।
ਜੋਗ ਸਿਦ੍ਧਿ ਫਲ ਸਮਯ ਜਿਮਿ ਜਤਿਹਿ ਅਬਿਦ੍ਯਾ ਨਾਸ ॥ 29 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਰਾਉ ਮਨਹਿਂ ਮਨ ਝਾਁਖਾ। ਦੇਖਿ ਕੁਭਾਁਤਿ ਕੁਮਤਿ ਮਨ ਮਾਖਾ ॥
ਭਰਤੁ ਕਿ ਰਾਉਰ ਪੂਤ ਨ ਹੋਹੀਂ। ਆਨੇਹੁ ਮੋਲ ਬੇਸਾਹਿ ਕਿ ਮੋਹੀ ॥
ਜੋ ਸੁਨਿ ਸਰੁ ਅਸ ਲਾਗ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ। ਕਾਹੇ ਨ ਬੋਲਹੁ ਬਚਨੁ ਸਁਭਾਰੇ ॥
ਦੇਹੁ ਉਤਰੁ ਅਨੁ ਕਰਹੁ ਕਿ ਨਾਹੀਂ। ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਤੁਮ੍ਹ ਰਘੁਕੁਲ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਦੇਨ ਕਹੇਹੁ ਅਬ ਜਨਿ ਬਰੁ ਦੇਹੂ। ਤਜਹੁਁ ਸਤ੍ਯ ਜਗ ਅਪਜਸੁ ਲੇਹੂ ॥
ਸਤ੍ਯ ਸਰਾਹਿ ਕਹੇਹੁ ਬਰੁ ਦੇਨਾ। ਜਾਨੇਹੁ ਲੇਇਹਿ ਮਾਗਿ ਚਬੇਨਾ ॥
ਸਿਬਿ ਦਧੀਚਿ ਬਲਿ ਜੋ ਕਛੁ ਭਾਸ਼ਾ। ਤਨੁ ਧਨੁ ਤਜੇਉ ਬਚਨ ਪਨੁ ਰਾਖਾ ॥
ਅਤਿ ਕਟੁ ਬਚਨ ਕਹਤਿ ਕੈਕੇਈ। ਮਾਨਹੁਁ ਲੋਨ ਜਰੇ ਪਰ ਦੇਈ ॥

ਦੋ. ਧਰਮ ਧੁਰਂਧਰ ਧੀਰ ਧਰਿ ਨਯਨ ਉਘਾਰੇ ਰਾਯਁ।
ਸਿਰੁ ਧੁਨਿ ਲੀਨ੍ਹਿ ਉਸਾਸ ਅਸਿ ਮਾਰੇਸਿ ਮੋਹਿ ਕੁਠਾਯਁ ॥ 30 ॥

ਆਗੇਂ ਦੀਖਿ ਜਰਤ ਰਿਸ ਭਾਰੀ। ਮਨਹੁਁ ਰੋਸ਼ ਤਰਵਾਰਿ ਉਘਾਰੀ ॥
ਮੂਠਿ ਕੁਬੁਦ੍ਧਿ ਧਾਰ ਨਿਠੁਰਾਈ। ਧਰੀ ਕੂਬਰੀਂ ਸਾਨ ਬਨਾਈ ॥
ਲਖੀ ਮਹੀਪ ਕਰਾਲ ਕਠੋਰਾ। ਸਤ੍ਯ ਕਿ ਜੀਵਨੁ ਲੇਇਹਿ ਮੋਰਾ ॥
ਬੋਲੇ ਰਾਉ ਕਠਿਨ ਕਰਿ ਛਾਤੀ। ਬਾਨੀ ਸਬਿਨਯ ਤਾਸੁ ਸੋਹਾਤੀ ॥
ਪ੍ਰਿਯਾ ਬਚਨ ਕਸ ਕਹਸਿ ਕੁਭਾਁਤੀ। ਭੀਰ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਿ ਹਾਁਤੀ ॥
ਮੋਰੇਂ ਭਰਤੁ ਰਾਮੁ ਦੁਇ ਆਁਖੀ। ਸਤ੍ਯ ਕਹੁਁ ਕਰਿ ਸਂਕਰੂ ਸਾਖੀ ॥
ਅਵਸਿ ਦੂਤੁ ਮੈਂ ਪਠਿਬ ਪ੍ਰਾਤਾ। ਐਹਹਿਂ ਬੇਗਿ ਸੁਨਤ ਦੌ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
ਸੁਦਿਨ ਸੋਧਿ ਸਬੁ ਸਾਜੁ ਸਜਾਈ। ਦੇਉਁ ਭਰਤ ਕਹੁਁ ਰਾਜੁ ਬਜਾਈ ॥

ਦੋ. ਲੋਭੁ ਨ ਰਾਮਹਿ ਰਾਜੁ ਕਰ ਬਹੁਤ ਭਰਤ ਪਰ ਪ੍ਰੀਤਿ।
ਮੈਂ ਬਡ਼ ਛੋਟ ਬਿਚਾਰਿ ਜਿਯਁ ਕਰਤ ਰਹੇਉਁ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਨੀਤਿ ॥ 31 ॥

ਰਾਮ ਸਪਥ ਸਤ ਕਹੂਁ ਸੁਭ੍AU। ਰਾਮਮਾਤੁ ਕਛੁ ਕਹੇਉ ਨ ਕ੍AU ॥
ਮੈਂ ਸਬੁ ਕੀਨ੍ਹ ਤੋਹਿ ਬਿਨੁ ਪੂਁਛੇਂ। ਤੇਹਿ ਤੇਂ ਪਰੇਉ ਮਨੋਰਥੁ ਛੂਛੇਮ੍ ॥
ਰਿਸ ਪਰਿਹਰੂ ਅਬ ਮਂਗਲ ਸਾਜੂ। ਕਛੁ ਦਿਨ ਗੇਁ ਭਰਤ ਜੁਬਰਾਜੂ ॥
ਏਕਹਿ ਬਾਤ ਮੋਹਿ ਦੁਖੁ ਲਾਗਾ। ਬਰ ਦੂਸਰ ਅਸਮਂਜਸ ਮਾਗਾ ॥
ਅਜਹੁਁ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਜਰਤ ਤੇਹਿ ਆਁਚਾ। ਰਿਸ ਪਰਿਹਾਸ ਕਿ ਸਾਁਚੇਹੁਁ ਸਾਁਚਾ ॥
ਕਹੁ ਤਜਿ ਰੋਸ਼ੁ ਰਾਮ ਅਪਰਾਧੂ। ਸਬੁ ਕੌ ਕਹਿ ਰਾਮੁ ਸੁਠਿ ਸਾਧੂ ॥
ਤੁਹੂਁ ਸਰਾਹਸਿ ਕਰਸਿ ਸਨੇਹੂ। ਅਬ ਸੁਨਿ ਮੋਹਿ ਭਯੁ ਸਂਦੇਹੂ ॥
ਜਾਸੁ ਸੁਭਾਉ ਅਰਿਹਿ ਅਨੁਕੂਲਾ। ਸੋ ਕਿਮਿ ਕਰਿਹਿ ਮਾਤੁ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਾ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਿਯਾ ਹਾਸ ਰਿਸ ਪਰਿਹਰਹਿ ਮਾਗੁ ਬਿਚਾਰਿ ਬਿਬੇਕੁ।
ਜੇਹਿਂ ਦੇਖਾਁ ਅਬ ਨਯਨ ਭਰਿ ਭਰਤ ਰਾਜ ਅਭਿਸ਼ੇਕੁ ॥ 32 ॥

ਜਿਐ ਮੀਨ ਬਰੂ ਬਾਰਿ ਬਿਹੀਨਾ। ਮਨਿ ਬਿਨੁ ਫਨਿਕੁ ਜਿਐ ਦੁਖ ਦੀਨਾ ॥
ਕਹੁਁ ਸੁਭਾਉ ਨ ਛਲੁ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਜੀਵਨੁ ਮੋਰ ਰਾਮ ਬਿਨੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸਮੁਝਿ ਦੇਖੁ ਜਿਯਁ ਪ੍ਰਿਯਾ ਪ੍ਰਬੀਨਾ। ਜੀਵਨੁ ਰਾਮ ਦਰਸ ਆਧੀਨਾ ॥
ਸੁਨਿ ਮ੍ਰਦੁ ਬਚਨ ਕੁਮਤਿ ਅਤਿ ਜਰੀ। ਮਨਹੁਁ ਅਨਲ ਆਹੁਤਿ ਘ੍ਰੁਰੁਇਤ ਪਰੀ ॥
ਕਹਿ ਕਰਹੁ ਕਿਨ ਕੋਟਿ ਉਪਾਯਾ। ਇਹਾਁ ਨ ਲਾਗਿਹਿ ਰਾਉਰਿ ਮਾਯਾ ॥
ਦੇਹੁ ਕਿ ਲੇਹੁ ਅਜਸੁ ਕਰਿ ਨਾਹੀਂ। ਮੋਹਿ ਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਪਂਚ ਸੋਹਾਹੀਂ।
ਰਾਮੁ ਸਾਧੁ ਤੁਮ੍ਹ ਸਾਧੁ ਸਯਾਨੇ। ਰਾਮਮਾਤੁ ਭਲਿ ਸਬ ਪਹਿਚਾਨੇ ॥
ਜਸ ਕੌਸਿਲਾਁ ਮੋਰ ਭਲ ਤਾਕਾ। ਤਸ ਫਲੁ ਉਨ੍ਹਹਿ ਦੇਉਁ ਕਰਿ ਸਾਕਾ ॥

ਦੋ. ਹੋਤ ਪ੍ਰਾਤ ਮੁਨਿਬੇਸ਼ ਧਰਿ ਜੌਂ ਨ ਰਾਮੁ ਬਨ ਜਾਹਿਂ।
ਮੋਰ ਮਰਨੁ ਰਾਉਰ ਅਜਸ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸਮੁਝਿਅ ਮਨ ਮਾਹਿਮ੍ ॥ 33 ॥

ਅਸ ਕਹਿ ਕੁਟਿਲ ਭੀ ਉਠਿ ਠਾਢ਼ਈ। ਮਾਨਹੁਁ ਰੋਸ਼ ਤਰਂਗਿਨਿ ਬਾਢ਼ਈ ॥
ਪਾਪ ਪਹਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਭਿ ਸੋਈ। ਭਰੀ ਕ੍ਰੋਧ ਜਲ ਜਾਇ ਨ ਜੋਈ ॥
ਦੌ ਬਰ ਕੂਲ ਕਠਿਨ ਹਠ ਧਾਰਾ। ਭਵਁਰ ਕੂਬਰੀ ਬਚਨ ਪ੍ਰਚਾਰਾ ॥
ਢਾਹਤ ਭੂਪਰੂਪ ਤਰੁ ਮੂਲਾ। ਚਲੀ ਬਿਪਤਿ ਬਾਰਿਧਿ ਅਨੁਕੂਲਾ ॥
ਲਖੀ ਨਰੇਸ ਬਾਤ ਫੁਰਿ ਸਾਁਚੀ। ਤਿਯ ਮਿਸ ਮੀਚੁ ਸੀਸ ਪਰ ਨਾਚੀ ॥
ਗਹਿ ਪਦ ਬਿਨਯ ਕੀਨ੍ਹ ਬੈਠਾਰੀ। ਜਨਿ ਦਿਨਕਰ ਕੁਲ ਹੋਸਿ ਕੁਠਾਰੀ ॥
ਮਾਗੁ ਮਾਥ ਅਬਹੀਂ ਦੇਉਁ ਤੋਹੀ। ਰਾਮ ਬਿਰਹਁ ਜਨਿ ਮਾਰਸਿ ਮੋਹੀ ॥
ਰਾਖੁ ਰਾਮ ਕਹੁਁ ਜੇਹਿ ਤੇਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਨਾਹਿਂ ਤ ਜਰਿਹਿ ਜਨਮ ਭਰਿ ਛਾਤੀ ॥

ਦੋ. ਦੇਖੀ ਬ੍ਯਾਧਿ ਅਸਾਧ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਪਰੇਉ ਧਰਨਿ ਧੁਨਿ ਮਾਥ।
ਕਹਤ ਪਰਮ ਆਰਤ ਬਚਨ ਰਾਮ ਰਾਮ ਰਘੁਨਾਥ ॥ 34 ॥

ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਰਾਉ ਸਿਥਿਲ ਸਬ ਗਾਤਾ। ਕਰਿਨਿ ਕਲਪਤਰੁ ਮਨਹੁਁ ਨਿਪਾਤਾ ॥
ਕਂਠੁ ਸੂਖ ਮੁਖ ਆਵ ਨ ਬਾਨੀ। ਜਨੁ ਪਾਠੀਨੁ ਦੀਨ ਬਿਨੁ ਪਾਨੀ ॥
ਪੁਨਿ ਕਹ ਕਟੁ ਕਠੋਰ ਕੈਕੇਈ। ਮਨਹੁਁ ਘਾਯ ਮਹੁਁ ਮਾਹੁਰ ਦੇਈ ॥
ਜੌਂ ਅਂਤਹੁਁ ਅਸ ਕਰਤਬੁ ਰਹੇਊ। ਮਾਗੁ ਮਾਗੁ ਤੁਮ੍ਹ ਕੇਹਿਂ ਬਲ ਕਹੇਊ ॥
ਦੁਇ ਕਿ ਹੋਇ ਏਕ ਸਮਯ ਭੁਆਲਾ। ਹਁਸਬ ਠਠਾਇ ਫੁਲਾਉਬ ਗਾਲਾ ॥
ਦਾਨਿ ਕਹਾਉਬ ਅਰੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਨਾਈ। ਹੋਇ ਕਿ ਖੇਮ ਕੁਸਲ ਰੌਤਾਈ ॥
ਛਾਡ਼ਹੁ ਬਚਨੁ ਕਿ ਧੀਰਜੁ ਧਰਹੂ। ਜਨਿ ਅਬਲਾ ਜਿਮਿ ਕਰੁਨਾ ਕਰਹੂ ॥
ਤਨੁ ਤਿਯ ਤਨਯ ਧਾਮੁ ਧਨੁ ਧਰਨੀ। ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਕਹੁਁ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਸਮ ਬਰਨੀ ॥

ਦੋ. ਮਰਮ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਰਾਉ ਕਹ ਕਹੁ ਕਛੁ ਦੋਸ਼ੁ ਨ ਤੋਰ।
ਲਾਗੇਉ ਤੋਹਿ ਪਿਸਾਚ ਜਿਮਿ ਕਾਲੁ ਕਹਾਵਤ ਮੋਰ ॥ 35 ॥ û

ਚਹਤ ਨ ਭਰਤ ਭੂਪਤਹਿ ਭੋਰੇਂ। ਬਿਧਿ ਬਸ ਕੁਮਤਿ ਬਸੀ ਜਿਯ ਤੋਰੇਮ੍ ॥
ਸੋ ਸਬੁ ਮੋਰ ਪਾਪ ਪਰਿਨਾਮੂ। ਭਯੁ ਕੁਠਾਹਰ ਜੇਹਿਂ ਬਿਧਿ ਬਾਮੂ ॥
ਸੁਬਸ ਬਸਿਹਿ ਫਿਰਿ ਅਵਧ ਸੁਹਾਈ। ਸਬ ਗੁਨ ਧਾਮ ਰਾਮ ਪ੍ਰਭੁਤਾਈ ॥
ਕਰਿਹਹਿਂ ਭਾਇ ਸਕਲ ਸੇਵਕਾਈ। ਹੋਇਹਿ ਤਿਹੁਁ ਪੁਰ ਰਾਮ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਤੋਰ ਕਲਂਕੁ ਮੋਰ ਪਛਿਤ੍AU। ਮੁਏਹੁਁ ਨ ਮਿਟਹਿ ਨ ਜਾਇਹਿ ਕ੍AU ॥
ਅਬ ਤੋਹਿ ਨੀਕ ਲਾਗ ਕਰੁ ਸੋਈ। ਲੋਚਨ ਓਟ ਬੈਠੁ ਮੁਹੁ ਗੋਈ ॥
ਜਬ ਲਗਿ ਜਿਔਂ ਕਹੁਁ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਤਬ ਲਗਿ ਜਨਿ ਕਛੁ ਕਹਸਿ ਬਹੋਰੀ ॥
ਫਿਰਿ ਪਛਿਤੈਹਸਿ ਅਂਤ ਅਭਾਗੀ। ਮਾਰਸਿ ਗਾਇ ਨਹਾਰੁ ਲਾਗੀ ॥

ਦੋ. ਪਰੇਉ ਰਾਉ ਕਹਿ ਕੋਟਿ ਬਿਧਿ ਕਾਹੇ ਕਰਸਿ ਨਿਦਾਨੁ।
ਕਪਟ ਸਯਾਨਿ ਨ ਕਹਤਿ ਕਛੁ ਜਾਗਤਿ ਮਨਹੁਁ ਮਸਾਨੁ ॥ 36 ॥

ਰਾਮ ਰਾਮ ਰਟ ਬਿਕਲ ਭੁਆਲੂ। ਜਨੁ ਬਿਨੁ ਪਂਖ ਬਿਹਂਗ ਬੇਹਾਲੂ ॥
ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਮਨਾਵ ਭੋਰੁ ਜਨਿ ਹੋਈ। ਰਾਮਹਿ ਜਾਇ ਕਹੈ ਜਨਿ ਕੋਈ ॥
ਉਦੁ ਕਰਹੁ ਜਨਿ ਰਬਿ ਰਘੁਕੁਲ ਗੁਰ। ਅਵਧ ਬਿਲੋਕਿ ਸੂਲ ਹੋਇਹਿ ਉਰ ॥
ਭੂਪ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕੈਕਿ ਕਠਿਨਾਈ। ਉਭਯ ਅਵਧਿ ਬਿਧਿ ਰਚੀ ਬਨਾਈ ॥
ਬਿਲਪਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਭਯੁ ਭਿਨੁਸਾਰਾ। ਬੀਨਾ ਬੇਨੁ ਸਂਖ ਧੁਨਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ॥
ਪਢ਼ਹਿਂ ਭਾਟ ਗੁਨ ਗਾਵਹਿਂ ਗਾਯਕ। ਸੁਨਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਜਨੁ ਲਾਗਹਿਂ ਸਾਯਕ ॥
ਮਂਗਲ ਸਕਲ ਸੋਹਾਹਿਂ ਨ ਕੈਸੇਂ। ਸਹਗਾਮਿਨਿਹਿ ਬਿਭੂਸ਼ਨ ਜੈਸੇਮ੍ ॥
ਤੇਹਿਂ ਨਿਸਿ ਨੀਦ ਪਰੀ ਨਹਿ ਕਾਹੂ। ਰਾਮ ਦਰਸ ਲਾਲਸਾ ਉਛਾਹੂ ॥

ਦੋ. ਦ੍ਵਾਰ ਭੀਰ ਸੇਵਕ ਸਚਿਵ ਕਹਹਿਂ ਉਦਿਤ ਰਬਿ ਦੇਖਿ।
ਜਾਗੇਉ ਅਜਹੁਁ ਨ ਅਵਧਪਤਿ ਕਾਰਨੁ ਕਵਨੁ ਬਿਸੇਸ਼ਿ ॥ 37 ॥

ਪਛਿਲੇ ਪਹਰ ਭੂਪੁ ਨਿਤ ਜਾਗਾ। ਆਜੁ ਹਮਹਿ ਬਡ਼ ਅਚਰਜੁ ਲਾਗਾ ॥
ਜਾਹੁ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਜਗਾਵਹੁ ਜਾਈ। ਕੀਜਿਅ ਕਾਜੁ ਰਜਾਯਸੁ ਪਾਈ ॥
ਗੇ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਤਬ ਰਾਉਰ ਮਾਹੀ। ਦੇਖਿ ਭਯਾਵਨ ਜਾਤ ਡੇਰਾਹੀਮ੍ ॥
ਧਾਇ ਖਾਇ ਜਨੁ ਜਾਇ ਨ ਹੇਰਾ। ਮਾਨਹੁਁ ਬਿਪਤਿ ਬਿਸ਼ਾਦ ਬਸੇਰਾ ॥
ਪੂਛੇਂ ਕੌ ਨ ਊਤਰੁ ਦੇਈ। ਗੇ ਜੇਂਹਿਂ ਭਵਨ ਭੂਪ ਕੈਕਈਇ ॥
ਕਹਿ ਜਯਜੀਵ ਬੈਠ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਦੈਖਿ ਭੂਪ ਗਤਿ ਗਯੁ ਸੁਖਾਈ ॥
ਸੋਚ ਬਿਕਲ ਬਿਬਰਨ ਮਹਿ ਪਰੇਊ। ਮਾਨਹੁਁ ਕਮਲ ਮੂਲੁ ਪਰਿਹਰੇਊ ॥
ਸਚਿਉ ਸਭੀਤ ਸਕਿ ਨਹਿਂ ਪੂਁਛੀ। ਬੋਲੀ ਅਸੁਭ ਭਰੀ ਸੁਭ ਛੂਛੀ ॥

ਦੋ. ਪਰੀ ਨ ਰਾਜਹਿ ਨੀਦ ਨਿਸਿ ਹੇਤੁ ਜਾਨ ਜਗਦੀਸੁ।
ਰਾਮੁ ਰਾਮੁ ਰਟਿ ਭੋਰੁ ਕਿਯ ਕਹਿ ਨ ਮਰਮੁ ਮਹੀਸੁ ॥ 38 ॥

ਆਨਹੁ ਰਾਮਹਿ ਬੇਗਿ ਬੋਲਾਈ। ਸਮਾਚਾਰ ਤਬ ਪੂਁਛੇਹੁ ਆਈ ॥
ਚਲੇਉ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਰਾਯ ਰੂਖ ਜਾਨੀ। ਲਖੀ ਕੁਚਾਲਿ ਕੀਨ੍ਹਿ ਕਛੁ ਰਾਨੀ ॥
ਸੋਚ ਬਿਕਲ ਮਗ ਪਰਿ ਨ ਪ੍AU। ਰਾਮਹਿ ਬੋਲਿ ਕਹਿਹਿ ਕਾ ਰ੍AU ॥
ਉਰ ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਗਯੁ ਦੁਆਰੇਂ। ਪੂਛਁਹਿਂ ਸਕਲ ਦੇਖਿ ਮਨੁ ਮਾਰੇਮ੍ ॥
ਸਮਾਧਾਨੁ ਕਰਿ ਸੋ ਸਬਹੀ ਕਾ। ਗਯੁ ਜਹਾਁ ਦਿਨਕਰ ਕੁਲ ਟੀਕਾ ॥
ਰਾਮੁ ਸੁਮਂਤ੍ਰਹਿ ਆਵਤ ਦੇਖਾ। ਆਦਰੁ ਕੀਨ੍ਹ ਪਿਤਾ ਸਮ ਲੇਖਾ ॥
ਨਿਰਖਿ ਬਦਨੁ ਕਹਿ ਭੂਪ ਰਜਾਈ। ਰਘੁਕੁਲਦੀਪਹਿ ਚਲੇਉ ਲੇਵਾਈ ॥
ਰਾਮੁ ਕੁਭਾਁਤਿ ਸਚਿਵ ਸਁਗ ਜਾਹੀਂ। ਦੇਖਿ ਲੋਗ ਜਹਁ ਤਹਁ ਬਿਲਖਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਜਾਇ ਦੀਖ ਰਘੁਬਂਸਮਨਿ ਨਰਪਤਿ ਨਿਪਟ ਕੁਸਾਜੁ ॥
ਸਹਮਿ ਪਰੇਉ ਲਖਿ ਸਿਂਘਿਨਿਹਿ ਮਨਹੁਁ ਬ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧ ਗਜਰਾਜੁ ॥ 39 ॥

ਸੂਖਹਿਂ ਅਧਰ ਜਰਿ ਸਬੁ ਅਂਗੂ। ਮਨਹੁਁ ਦੀਨ ਮਨਿਹੀਨ ਭੁਅਂਗੂ ॥
ਸਰੁਸ਼ ਸਮੀਪ ਦੀਖਿ ਕੈਕੇਈ। ਮਾਨਹੁਁ ਮੀਚੁ ਘਰੀ ਗਨਿ ਲੇਈ ॥
ਕਰੁਨਾਮਯ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਰਾਮ ਸੁਭ੍AU। ਪ੍ਰਥਮ ਦੀਖ ਦੁਖੁ ਸੁਨਾ ਨ ਕ੍AU ॥
ਤਦਪਿ ਧੀਰ ਧਰਿ ਸਮੁ ਬਿਚਾਰੀ। ਪੂਁਛੀ ਮਧੁਰ ਬਚਨ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਮੋਹਿ ਕਹੁ ਮਾਤੁ ਤਾਤ ਦੁਖ ਕਾਰਨ। ਕਰਿਅ ਜਤਨ ਜੇਹਿਂ ਹੋਇ ਨਿਵਾਰਨ ॥
ਸੁਨਹੁ ਰਾਮ ਸਬੁ ਕਾਰਨ ਏਹੂ। ਰਾਜਹਿ ਤੁਮ ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਨੇਹੂ ॥
ਦੇਨ ਕਹੇਨ੍ਹਿ ਮੋਹਿ ਦੁਇ ਬਰਦਾਨਾ। ਮਾਗੇਉਁ ਜੋ ਕਛੁ ਮੋਹਿ ਸੋਹਾਨਾ।
ਸੋ ਸੁਨਿ ਭਯੁ ਭੂਪ ਉਰ ਸੋਚੂ। ਛਾਡ਼ਇ ਨ ਸਕਹਿਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਸਁਕੋਚੂ ॥

ਦੋ. ਸੁਤ ਸਨੇਹ ਇਤ ਬਚਨੁ ਉਤ ਸਂਕਟ ਪਰੇਉ ਨਰੇਸੁ।
ਸਕਹੁ ਨ ਆਯਸੁ ਧਰਹੁ ਸਿਰ ਮੇਟਹੁ ਕਠਿਨ ਕਲੇਸੁ ॥ 40 ॥

ਨਿਧਰਕ ਬੈਠਿ ਕਹਿ ਕਟੁ ਬਾਨੀ। ਸੁਨਤ ਕਠਿਨਤਾ ਅਤਿ ਅਕੁਲਾਨੀ ॥
ਜੀਭ ਕਮਾਨ ਬਚਨ ਸਰ ਨਾਨਾ। ਮਨਹੁਁ ਮਹਿਪ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਲਚ੍ਛ ਸਮਾਨਾ ॥
ਜਨੁ ਕਠੋਰਪਨੁ ਧਰੇਂ ਸਰੀਰੂ। ਸਿਖਿ ਧਨੁਸ਼ਬਿਦ੍ਯਾ ਬਰ ਬੀਰੂ ॥
ਸਬ ਪ੍ਰਸਂਗੁ ਰਘੁਪਤਿਹਿ ਸੁਨਾਈ। ਬੈਠਿ ਮਨਹੁਁ ਤਨੁ ਧਰਿ ਨਿਠੁਰਾਈ ॥
ਮਨ ਮੁਸਕਾਇ ਭਾਨੁਕੁਲ ਭਾਨੁ। ਰਾਮੁ ਸਹਜ ਆਨਂਦ ਨਿਧਾਨੂ ॥
ਬੋਲੇ ਬਚਨ ਬਿਗਤ ਸਬ ਦੂਸ਼ਨ। ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮਂਜੁਲ ਜਨੁ ਬਾਗ ਬਿਭੂਸ਼ਨ ॥
ਸੁਨੁ ਜਨਨੀ ਸੋਇ ਸੁਤੁ ਬਡ਼ਭਾਗੀ। ਜੋ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਬਚਨ ਅਨੁਰਾਗੀ ॥
ਤਨਯ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਤੋਸ਼ਨਿਹਾਰਾ। ਦੁਰ੍ਲਭ ਜਨਨਿ ਸਕਲ ਸਂਸਾਰਾ ॥

ਦੋ. ਮੁਨਿਗਨ ਮਿਲਨੁ ਬਿਸੇਸ਼ਿ ਬਨ ਸਬਹਿ ਭਾਁਤਿ ਹਿਤ ਮੋਰ।
ਤੇਹਿ ਮਹਁ ਪਿਤੁ ਆਯਸੁ ਬਹੁਰਿ ਸਂਮਤ ਜਨਨੀ ਤੋਰ ॥ 41 ॥

ਭਰਤ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਪਾਵਹਿਂ ਰਾਜੂ। ਬਿਧਿ ਸਬ ਬਿਧਿ ਮੋਹਿ ਸਨਮੁਖ ਆਜੁ।
ਜੋਂ ਨ ਜਾਉਁ ਬਨ ਐਸੇਹੁ ਕਾਜਾ। ਪ੍ਰਥਮ ਗਨਿਅ ਮੋਹਿ ਮੂਢ਼ ਸਮਾਜਾ ॥
ਸੇਵਹਿਂ ਅਰਁਡੁ ਕਲਪਤਰੁ ਤ੍ਯਾਗੀ। ਪਰਿਹਰਿ ਅਮ੍ਰੁਰੁਇਤ ਲੇਹਿਂ ਬਿਸ਼ੁ ਮਾਗੀ ॥
ਤੇਉ ਨ ਪਾਇ ਅਸ ਸਮੁ ਚੁਕਾਹੀਂ। ਦੇਖੁ ਬਿਚਾਰਿ ਮਾਤੁ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਅਂਬ ਏਕ ਦੁਖੁ ਮੋਹਿ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਨਿਪਟ ਬਿਕਲ ਨਰਨਾਯਕੁ ਦੇਖੀ ॥
ਥੋਰਿਹਿਂ ਬਾਤ ਪਿਤਹਿ ਦੁਖ ਭਾਰੀ। ਹੋਤਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਨ ਮੋਹਿ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਰਾਉ ਧੀਰ ਗੁਨ ਉਦਧਿ ਅਗਾਧੂ। ਭਾ ਮੋਹਿ ਤੇ ਕਛੁ ਬਡ਼ ਅਪਰਾਧੂ ॥
ਜਾਤੇਂ ਮੋਹਿ ਨ ਕਹਤ ਕਛੁ ਰ੍AU। ਮੋਰਿ ਸਪਥ ਤੋਹਿ ਕਹੁ ਸਤਿਭ੍AU ॥

ਦੋ. ਸਹਜ ਸਰਲ ਰਘੁਬਰ ਬਚਨ ਕੁਮਤਿ ਕੁਟਿਲ ਕਰਿ ਜਾਨ।
ਚਲਿ ਜੋਂਕ ਜਲ ਬਕ੍ਰਗਤਿ ਜਦ੍ਯਪਿ ਸਲਿਲੁ ਸਮਾਨ ॥ 42 ॥

ਰਹਸੀ ਰਾਨਿ ਰਾਮ ਰੁਖ ਪਾਈ। ਬੋਲੀ ਕਪਟ ਸਨੇਹੁ ਜਨਾਈ ॥
ਸਪਥ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਭਰਤ ਕੈ ਆਨਾ। ਹੇਤੁ ਨ ਦੂਸਰ ਮੈ ਕਛੁ ਜਾਨਾ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਅਪਰਾਧ ਜੋਗੁ ਨਹਿਂ ਤਾਤਾ। ਜਨਨੀ ਜਨਕ ਬਂਧੁ ਸੁਖਦਾਤਾ ॥
ਰਾਮ ਸਤ੍ਯ ਸਬੁ ਜੋ ਕਛੁ ਕਹਹੂ। ਤੁਮ੍ਹ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਬਚਨ ਰਤ ਅਹਹੂ ॥
ਪਿਤਹਿ ਬੁਝਾਇ ਕਹਹੁ ਬਲਿ ਸੋਈ। ਚੌਥੇਂਪਨ ਜੇਹਿਂ ਅਜਸੁ ਨ ਹੋਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਸਮ ਸੁਅਨ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਜੇਹਿਂ ਦੀਨ੍ਹੇ। ਉਚਿਤ ਨ ਤਾਸੁ ਨਿਰਾਦਰੁ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥
ਲਾਗਹਿਂ ਕੁਮੁਖ ਬਚਨ ਸੁਭ ਕੈਸੇ। ਮਗਹਁ ਗਯਾਦਿਕ ਤੀਰਥ ਜੈਸੇ ॥
ਰਾਮਹਿ ਮਾਤੁ ਬਚਨ ਸਬ ਭਾਏ। ਜਿਮਿ ਸੁਰਸਰਿ ਗਤ ਸਲਿਲ ਸੁਹਾਏ ॥

ਦੋ. ਗਿ ਮੁਰੁਛਾ ਰਾਮਹਿ ਸੁਮਿਰਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਫਿਰਿ ਕਰਵਟ ਲੀਨ੍ਹ।
ਸਚਿਵ ਰਾਮ ਆਗਮਨ ਕਹਿ ਬਿਨਯ ਸਮਯ ਸਮ ਕੀਨ੍ਹ ॥ 43 ॥

ਅਵਨਿਪ ਅਕਨਿ ਰਾਮੁ ਪਗੁ ਧਾਰੇ। ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਤਬ ਨਯਨ ਉਘਾਰੇ ॥
ਸਚਿਵਁ ਸਁਭਾਰਿ ਰਾਉ ਬੈਠਾਰੇ। ਚਰਨ ਪਰਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਰਾਮੁ ਨਿਹਾਰੇ ॥
ਲਿਏ ਸਨੇਹ ਬਿਕਲ ਉਰ ਲਾਈ। ਗੈ ਮਨਿ ਮਨਹੁਁ ਫਨਿਕ ਫਿਰਿ ਪਾਈ ॥
ਰਾਮਹਿ ਚਿਤਿ ਰਹੇਉ ਨਰਨਾਹੂ। ਚਲਾ ਬਿਲੋਚਨ ਬਾਰਿ ਪ੍ਰਬਾਹੂ ॥
ਸੋਕ ਬਿਬਸ ਕਛੁ ਕਹੈ ਨ ਪਾਰਾ। ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਲਗਾਵਤ ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰਾ ॥
ਬਿਧਿਹਿ ਮਨਾਵ ਰਾਉ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਜੇਹਿਂ ਰਘੁਨਾਥ ਨ ਕਾਨਨ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਮਿਰਿ ਮਹੇਸਹਿ ਕਹਿ ਨਿਹੋਰੀ। ਬਿਨਤੀ ਸੁਨਹੁ ਸਦਾਸਿਵ ਮੋਰੀ ॥
ਆਸੁਤੋਸ਼ ਤੁਮ੍ਹ ਅਵਢਰ ਦਾਨੀ। ਆਰਤਿ ਹਰਹੁ ਦੀਨ ਜਨੁ ਜਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰੇਰਕ ਸਬ ਕੇ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸੋ ਮਤਿ ਰਾਮਹਿ ਦੇਹੁ।
ਬਚਨੁ ਮੋਰ ਤਜਿ ਰਹਹਿ ਘਰ ਪਰਿਹਰਿ ਸੀਲੁ ਸਨੇਹੁ ॥ 44 ॥

ਅਜਸੁ ਹੌ ਜਗ ਸੁਜਸੁ ਨਸ੍AU। ਨਰਕ ਪਰੌ ਬਰੁ ਸੁਰਪੁਰੁ ਜ੍AU ॥
ਸਬ ਦੁਖ ਦੁਸਹ ਸਹਾਵਹੁ ਮੋਹੀ। ਲੋਚਨ ਓਟ ਰਾਮੁ ਜਨਿ ਹੋਂਹੀ ॥
ਅਸ ਮਨ ਗੁਨਿ ਰਾਉ ਨਹਿਂ ਬੋਲਾ। ਪੀਪਰ ਪਾਤ ਸਰਿਸ ਮਨੁ ਡੋਲਾ ॥
ਰਘੁਪਤਿ ਪਿਤਹਿ ਪ੍ਰੇਮਬਸ ਜਾਨੀ। ਪੁਨਿ ਕਛੁ ਕਹਿਹਿ ਮਾਤੁ ਅਨੁਮਾਨੀ ॥
ਦੇਸ ਕਾਲ ਅਵਸਰ ਅਨੁਸਾਰੀ। ਬੋਲੇ ਬਚਨ ਬਿਨੀਤ ਬਿਚਾਰੀ ॥
ਤਾਤ ਕਹੁਁ ਕਛੁ ਕਰੁਁ ਢਿਠਾਈ। ਅਨੁਚਿਤੁ ਛਮਬ ਜਾਨਿ ਲਰਿਕਾਈ ॥
ਅਤਿ ਲਘੁ ਬਾਤ ਲਾਗਿ ਦੁਖੁ ਪਾਵਾ। ਕਾਹੁਁ ਨ ਮੋਹਿ ਕਹਿ ਪ੍ਰਥਮ ਜਨਾਵਾ ॥
ਦੇਖਿ ਗੋਸਾਇਁਹਿ ਪੂਁਛਿਉਁ ਮਾਤਾ। ਸੁਨਿ ਪ੍ਰਸਂਗੁ ਭੇ ਸੀਤਲ ਗਾਤਾ ॥

ਦੋ. ਮਂਗਲ ਸਮਯ ਸਨੇਹ ਬਸ ਸੋਚ ਪਰਿਹਰਿਅ ਤਾਤ।
ਆਯਸੁ ਦੇਇਅ ਹਰਸ਼ਿ ਹਿਯਁ ਕਹਿ ਪੁਲਕੇ ਪ੍ਰਭੁ ਗਾਤ ॥ 45 ॥

ਧਨ੍ਯ ਜਨਮੁ ਜਗਤੀਤਲ ਤਾਸੂ। ਪਿਤਹਿ ਪ੍ਰਮੋਦੁ ਚਰਿਤ ਸੁਨਿ ਜਾਸੂ ॥
ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਕਰਤਲ ਤਾਕੇਂ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਪ੍ਰਾਨ ਸਮ ਜਾਕੇਮ੍ ॥
ਆਯਸੁ ਪਾਲਿ ਜਨਮ ਫਲੁ ਪਾਈ। ਐਹੁਁ ਬੇਗਿਹਿਂ ਹੌ ਰਜਾਈ ॥
ਬਿਦਾ ਮਾਤੁ ਸਨ ਆਵੁਁ ਮਾਗੀ। ਚਲਿਹੁਁ ਬਨਹਿ ਬਹੁਰਿ ਪਗ ਲਾਗੀ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਰਾਮ ਗਵਨੁ ਤਬ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਭੂਪ ਸੋਕ ਬਸੁ ਉਤਰੁ ਨ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਨਗਰ ਬ੍ਯਾਪਿ ਗਿ ਬਾਤ ਸੁਤੀਛੀ। ਛੁਅਤ ਚਢ਼ਈ ਜਨੁ ਸਬ ਤਨ ਬੀਛੀ ॥
ਸੁਨਿ ਭੇ ਬਿਕਲ ਸਕਲ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਬੇਲਿ ਬਿਟਪ ਜਿਮਿ ਦੇਖਿ ਦਵਾਰੀ ॥
ਜੋ ਜਹਁ ਸੁਨਿ ਧੁਨਿ ਸਿਰੁ ਸੋਈ। ਬਡ਼ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ਨਹਿਂ ਧੀਰਜੁ ਹੋਈ ॥

ਦੋ. ਮੁਖ ਸੁਖਾਹਿਂ ਲੋਚਨ ਸ੍ਤ੍ਰਵਹਿ ਸੋਕੁ ਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸਮਾਇ।
ਮਨਹੁਁ ਕਰੁਨ ਰਸ ਕਟਕੀ ਉਤਰੀ ਅਵਧ ਬਜਾਇ ॥ 46 ॥

ਮਿਲੇਹਿ ਮਾਝ ਬਿਧਿ ਬਾਤ ਬੇਗਾਰੀ। ਜਹਁ ਤਹਁ ਦੇਹਿਂ ਕੈਕੇਇਹਿ ਗਾਰੀ ॥
ਏਹਿ ਪਾਪਿਨਿਹਿ ਬੂਝਿ ਕਾ ਪਰੇਊ। ਛਾਇ ਭਵਨ ਪਰ ਪਾਵਕੁ ਧਰੇਊ ॥
ਨਿਜ ਕਰ ਨਯਨ ਕਾਢ਼ਇ ਚਹ ਦੀਖਾ। ਡਾਰਿ ਸੁਧਾ ਬਿਸ਼ੁ ਚਾਹਤ ਚੀਖਾ ॥
ਕੁਟਿਲ ਕਠੋਰ ਕੁਬੁਦ੍ਧਿ ਅਭਾਗੀ। ਭਿ ਰਘੁਬਂਸ ਬੇਨੁ ਬਨ ਆਗੀ ॥
ਪਾਲਵ ਬੈਠਿ ਪੇਡ਼ਉ ਏਹਿਂ ਕਾਟਾ। ਸੁਖ ਮਹੁਁ ਸੋਕ ਠਾਟੁ ਧਰਿ ਠਾਟਾ ॥
ਸਦਾ ਰਾਮੁ ਏਹਿ ਪ੍ਰਾਨ ਸਮਾਨਾ। ਕਾਰਨ ਕਵਨ ਕੁਟਿਲਪਨੁ ਠਾਨਾ ॥
ਸਤ੍ਯ ਕਹਹਿਂ ਕਬਿ ਨਾਰਿ ਸੁਭ੍AU। ਸਬ ਬਿਧਿ ਅਗਹੁ ਅਗਾਧ ਦੁਰ੍AU ॥
ਨਿਜ ਪ੍ਰਤਿਬਿਂਬੁ ਬਰੁਕੁ ਗਹਿ ਜਾਈ। ਜਾਨਿ ਨ ਜਾਇ ਨਾਰਿ ਗਤਿ ਭਾਈ ॥

ਦੋ. ਕਾਹ ਨ ਪਾਵਕੁ ਜਾਰਿ ਸਕ ਕਾ ਨ ਸਮੁਦ੍ਰ ਸਮਾਇ।
ਕਾ ਨ ਕਰੈ ਅਬਲਾ ਪ੍ਰਬਲ ਕੇਹਿ ਜਗ ਕਾਲੁ ਨ ਖਾਇ ॥ 47 ॥

ਕਾ ਸੁਨਾਇ ਬਿਧਿ ਕਾਹ ਸੁਨਾਵਾ। ਕਾ ਦੇਖਾਇ ਚਹ ਕਾਹ ਦੇਖਾਵਾ ॥
ਏਕ ਕਹਹਿਂ ਭਲ ਭੂਪ ਨ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਬਰੁ ਬਿਚਾਰਿ ਨਹਿਂ ਕੁਮਤਿਹਿ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਜੋ ਹਠਿ ਭਯੁ ਸਕਲ ਦੁਖ ਭਾਜਨੁ। ਅਬਲਾ ਬਿਬਸ ਗ੍ਯਾਨੁ ਗੁਨੁ ਗਾ ਜਨੁ ॥
ਏਕ ਧਰਮ ਪਰਮਿਤਿ ਪਹਿਚਾਨੇ। ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਦੋਸੁ ਨਹਿਂ ਦੇਹਿਂ ਸਯਾਨੇ ॥
ਸਿਬਿ ਦਧੀਚਿ ਹਰਿਚਂਦ ਕਹਾਨੀ। ਏਕ ਏਕ ਸਨ ਕਹਹਿਂ ਬਖਾਨੀ ॥
ਏਕ ਭਰਤ ਕਰ ਸਂਮਤ ਕਹਹੀਂ। ਏਕ ਉਦਾਸ ਭਾਯਁ ਸੁਨਿ ਰਹਹੀਮ੍ ॥
ਕਾਨ ਮੂਦਿ ਕਰ ਰਦ ਗਹਿ ਜੀਹਾ। ਏਕ ਕਹਹਿਂ ਯਹ ਬਾਤ ਅਲੀਹਾ ॥
ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਜਾਹਿਂ ਅਸ ਕਹਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ। ਰਾਮੁ ਭਰਤ ਕਹੁਁ ਪ੍ਰਾਨਪਿਆਰੇ ॥

ਦੋ. ਚਂਦੁ ਚਵੈ ਬਰੁ ਅਨਲ ਕਨ ਸੁਧਾ ਹੋਇ ਬਿਸ਼ਤੂਲ।
ਸਪਨੇਹੁਁ ਕਬਹੁਁ ਨ ਕਰਹਿਂ ਕਿਛੁ ਭਰਤੁ ਰਾਮ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲ ॥ 48 ॥

ਏਕ ਬਿਧਾਤਹਿਂ ਦੂਸ਼ਨੁ ਦੇਂਹੀਂ। ਸੁਧਾ ਦੇਖਾਇ ਦੀਨ੍ਹ ਬਿਸ਼ੁ ਜੇਹੀਮ੍ ॥
ਖਰਭਰੁ ਨਗਰ ਸੋਚੁ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਦੁਸਹ ਦਾਹੁ ਉਰ ਮਿਟਾ ਉਛਾਹੂ ॥
ਬਿਪ੍ਰਬਧੂ ਕੁਲਮਾਨ੍ਯ ਜਠੇਰੀ। ਜੇ ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਮ ਕੈਕੇਈ ਕੇਰੀ ॥
ਲਗੀਂ ਦੇਨ ਸਿਖ ਸੀਲੁ ਸਰਾਹੀ। ਬਚਨ ਬਾਨਸਮ ਲਾਗਹਿਂ ਤਾਹੀ ॥
ਭਰਤੁ ਨ ਮੋਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਰਾਮ ਸਮਾਨਾ। ਸਦਾ ਕਹਹੁ ਯਹੁ ਸਬੁ ਜਗੁ ਜਾਨਾ ॥
ਕਰਹੁ ਰਾਮ ਪਰ ਸਹਜ ਸਨੇਹੂ। ਕੇਹਿਂ ਅਪਰਾਧ ਆਜੁ ਬਨੁ ਦੇਹੂ ॥
ਕਬਹੁਁ ਨ ਕਿਯਹੁ ਸਵਤਿ ਆਰੇਸੂ। ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਜਾਨ ਸਬੁ ਦੇਸੂ ॥
ਕੌਸਲ੍ਯਾਁ ਅਬ ਕਾਹ ਬਿਗਾਰਾ। ਤੁਮ੍ਹ ਜੇਹਿ ਲਾਗਿ ਬਜ੍ਰ ਪੁਰ ਪਾਰਾ ॥

ਦੋ. ਸੀਯ ਕਿ ਪਿਯ ਸਁਗੁ ਪਰਿਹਰਿਹਿ ਲਖਨੁ ਕਿ ਰਹਿਹਹਿਂ ਧਾਮ।
ਰਾਜੁ ਕਿ ਭੂਁਜਬ ਭਰਤ ਪੁਰ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਕਿ ਜੀਹਿ ਬਿਨੁ ਰਾਮ ॥ 49 ॥

ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਉਰ ਛਾਡ਼ਹੁ ਕੋਹੂ। ਸੋਕ ਕਲਂਕ ਕੋਠਿ ਜਨਿ ਹੋਹੂ ॥
ਭਰਤਹਿ ਅਵਸਿ ਦੇਹੁ ਜੁਬਰਾਜੂ। ਕਾਨਨ ਕਾਹ ਰਾਮ ਕਰ ਕਾਜੂ ॥
ਨਾਹਿਨ ਰਾਮੁ ਰਾਜ ਕੇ ਭੂਖੇ। ਧਰਮ ਧੁਰੀਨ ਬਿਸ਼ਯ ਰਸ ਰੂਖੇ ॥
ਗੁਰ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਬਸਹੁਁ ਰਾਮੁ ਤਜਿ ਗੇਹੂ। ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸਨ ਅਸ ਬਰੁ ਦੂਸਰ ਲੇਹੂ ॥
ਜੌਂ ਨਹਿਂ ਲਗਿਹਹੁ ਕਹੇਂ ਹਮਾਰੇ। ਨਹਿਂ ਲਾਗਿਹਿ ਕਛੁ ਹਾਥ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ॥
ਜੌਂ ਪਰਿਹਾਸ ਕੀਨ੍ਹਿ ਕਛੁ ਹੋਈ। ਤੌ ਕਹਿ ਪ੍ਰਗਟ ਜਨਾਵਹੁ ਸੋਈ ॥
ਰਾਮ ਸਰਿਸ ਸੁਤ ਕਾਨਨ ਜੋਗੂ। ਕਾਹ ਕਹਿਹਿ ਸੁਨਿ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਲੋਗੂ ॥
ਉਠਹੁ ਬੇਗਿ ਸੋਇ ਕਰਹੁ ਉਪਾਈ। ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਸੋਕੁ ਕਲਂਕੁ ਨਸਾਈ ॥

ਛਂ. ਜੇਹਿ ਭਾਁਤਿ ਸੋਕੁ ਕਲਂਕੁ ਜਾਇ ਉਪਾਯ ਕਰਿ ਕੁਲ ਪਾਲਹੀ।
ਹਠਿ ਫੇਰੁ ਰਾਮਹਿ ਜਾਤ ਬਨ ਜਨਿ ਬਾਤ ਦੂਸਰਿ ਚਾਲਹੀ ॥
ਜਿਮਿ ਭਾਨੁ ਬਿਨੁ ਦਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਬਿਨੁ ਤਨੁ ਚਂਦ ਬਿਨੁ ਜਿਮਿ ਜਾਮਿਨੀ।
ਤਿਮਿ ਅਵਧ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਪ੍ਰਭੁ ਬਿਨੁ ਸਮੁਝਿ ਧੌਂ ਜਿਯਁ ਭਾਮਿਨੀ ॥

ਸੋ. ਸਖਿਨ੍ਹ ਸਿਖਾਵਨੁ ਦੀਨ੍ਹ ਸੁਨਤ ਮਧੁਰ ਪਰਿਨਾਮ ਹਿਤ।
ਤੇਇਁ ਕਛੁ ਕਾਨ ਨ ਕੀਨ੍ਹ ਕੁਟਿਲ ਪ੍ਰਬੋਧੀ ਕੂਬਰੀ ॥ 50 ॥

ਉਤਰੁ ਨ ਦੇਇ ਦੁਸਹ ਰਿਸ ਰੂਖੀ। ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਿਨ੍ਹ ਚਿਤਵ ਜਨੁ ਬਾਘਿਨਿ ਭੂਖੀ ॥
ਬ੍ਯਾਧਿ ਅਸਾਧਿ ਜਾਨਿ ਤਿਨ੍ਹ ਤ੍ਯਾਗੀ। ਚਲੀਂ ਕਹਤ ਮਤਿਮਂਦ ਅਭਾਗੀ ॥
ਰਾਜੁ ਕਰਤ ਯਹ ਦੈਅਁ ਬਿਗੋਈ। ਕੀਨ੍ਹੇਸਿ ਅਸ ਜਸ ਕਰਿ ਨ ਕੋਈ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਬਿਲਪਹਿਂ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰੀਂ। ਦੇਹਿਂ ਕੁਚਾਲਿਹਿ ਕੋਟਿਕ ਗਾਰੀਮ੍ ॥
ਜਰਹਿਂ ਬਿਸ਼ਮ ਜਰ ਲੇਹਿਂ ਉਸਾਸਾ। ਕਵਨਿ ਰਾਮ ਬਿਨੁ ਜੀਵਨ ਆਸਾ ॥
ਬਿਪੁਲ ਬਿਯੋਗ ਪ੍ਰਜਾ ਅਕੁਲਾਨੀ। ਜਨੁ ਜਲਚਰ ਗਨ ਸੂਖਤ ਪਾਨੀ ॥
ਅਤਿ ਬਿਸ਼ਾਦ ਬਸ ਲੋਗ ਲੋਗਾਈ। ਗੇ ਮਾਤੁ ਪਹਿਂ ਰਾਮੁ ਗੋਸਾਈ ॥
ਮੁਖ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਚਿਤ ਚੌਗੁਨ ਚ੍AU। ਮਿਟਾ ਸੋਚੁ ਜਨਿ ਰਾਖੈ ਰ੍AU ॥
ਦੋ. ਨਵ ਗਯਂਦੁ ਰਘੁਬੀਰ ਮਨੁ ਰਾਜੁ ਅਲਾਨ ਸਮਾਨ।
ਛੂਟ ਜਾਨਿ ਬਨ ਗਵਨੁ ਸੁਨਿ ਉਰ ਅਨਂਦੁ ਅਧਿਕਾਨ ॥ 51 ॥

ਰਘੁਕੁਲਤਿਲਕ ਜੋਰਿ ਦੌ ਹਾਥਾ। ਮੁਦਿਤ ਮਾਤੁ ਪਦ ਨਾਯੁ ਮਾਥਾ ॥
ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਸੀਸ ਲਾਇ ਉਰ ਲੀਨ੍ਹੇ। ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਨਿਛਾਵਰਿ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥
ਬਾਰ ਬਾਰ ਮੁਖ ਚੁਂਬਤਿ ਮਾਤਾ। ਨਯਨ ਨੇਹ ਜਲੁ ਪੁਲਕਿਤ ਗਾਤਾ ॥
ਗੋਦ ਰਾਖਿ ਪੁਨਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਲਗਾਏ। ਸ੍ਤ੍ਰਵਤ ਪ੍ਰੇਨਰਸ ਪਯਦ ਸੁਹਾਏ ॥
ਪ੍ਰੇਮੁ ਪ੍ਰਮੋਦੁ ਨ ਕਛੁ ਕਹਿ ਜਾਈ। ਰਂਕ ਧਨਦ ਪਦਬੀ ਜਨੁ ਪਾਈ ॥
ਸਾਦਰ ਸੁਂਦਰ ਬਦਨੁ ਨਿਹਾਰੀ। ਬੋਲੀ ਮਧੁਰ ਬਚਨ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਕਹਹੁ ਤਾਤ ਜਨਨੀ ਬਲਿਹਾਰੀ। ਕਬਹਿਂ ਲਗਨ ਮੁਦ ਮਂਗਲਕਾਰੀ ॥
ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸੀਲ ਸੁਖ ਸੀਵਁ ਸੁਹਾਈ। ਜਨਮ ਲਾਭ ਕਿ ਅਵਧਿ ਅਘਾਈ ॥

ਦੋ. ਜੇਹਿ ਚਾਹਤ ਨਰ ਨਾਰਿ ਸਬ ਅਤਿ ਆਰਤ ਏਹਿ ਭਾਁਤਿ।
ਜਿਮਿ ਚਾਤਕ ਚਾਤਕਿ ਤ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ਿਤ ਬ੍ਰੁਰੁਇਸ਼੍ਟਿ ਸਰਦ ਰਿਤੁ ਸ੍ਵਾਤਿ ॥ 52 ॥

ਤਾਤ ਜਾਉਁ ਬਲਿ ਬੇਗਿ ਨਹਾਹੂ। ਜੋ ਮਨ ਭਾਵ ਮਧੁਰ ਕਛੁ ਖਾਹੂ ॥
ਪਿਤੁ ਸਮੀਪ ਤਬ ਜਾਏਹੁ ਭੈਆ। ਭਿ ਬਡ਼ਇ ਬਾਰ ਜਾਇ ਬਲਿ ਮੈਆ ॥
ਮਾਤੁ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਅਤਿ ਅਨੁਕੂਲਾ। ਜਨੁ ਸਨੇਹ ਸੁਰਤਰੁ ਕੇ ਫੂਲਾ ॥
ਸੁਖ ਮਕਰਂਦ ਭਰੇ ਸ਼੍ਰਿਯਮੂਲਾ। ਨਿਰਖਿ ਰਾਮ ਮਨੁ ਭਵਰੁਁ ਨ ਭੂਲਾ ॥
ਧਰਮ ਧੁਰੀਨ ਧਰਮ ਗਤਿ ਜਾਨੀ। ਕਹੇਉ ਮਾਤੁ ਸਨ ਅਤਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਪਿਤਾਁ ਦੀਨ੍ਹ ਮੋਹਿ ਕਾਨਨ ਰਾਜੂ। ਜਹਁ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਮੋਰ ਬਡ਼ ਕਾਜੂ ॥
ਆਯਸੁ ਦੇਹਿ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਮਾਤਾ। ਜੇਹਿਂ ਮੁਦ ਮਂਗਲ ਕਾਨਨ ਜਾਤਾ ॥
ਜਨਿ ਸਨੇਹ ਬਸ ਡਰਪਸਿ ਭੋਰੇਂ। ਆਨਁਦੁ ਅਂਬ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤੋਰੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਬਰਸ਼ ਚਾਰਿਦਸ ਬਿਪਿਨ ਬਸਿ ਕਰਿ ਪਿਤੁ ਬਚਨ ਪ੍ਰਮਾਨ।
ਆਇ ਪਾਯ ਪੁਨਿ ਦੇਖਿਹੁਁ ਮਨੁ ਜਨਿ ਕਰਸਿ ਮਲਾਨ ॥ 53 ॥

ਬਚਨ ਬਿਨੀਤ ਮਧੁਰ ਰਘੁਬਰ ਕੇ। ਸਰ ਸਮ ਲਗੇ ਮਾਤੁ ਉਰ ਕਰਕੇ ॥
ਸਹਮਿ ਸੂਖਿ ਸੁਨਿ ਸੀਤਲਿ ਬਾਨੀ। ਜਿਮਿ ਜਵਾਸ ਪਰੇਂ ਪਾਵਸ ਪਾਨੀ ॥
ਕਹਿ ਨ ਜਾਇ ਕਛੁ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਬਿਸ਼ਾਦੂ। ਮਨਹੁਁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗੀ ਸੁਨਿ ਕੇਹਰਿ ਨਾਦੂ ॥
ਨਯਨ ਸਜਲ ਤਨ ਥਰ ਥਰ ਕਾਁਪੀ। ਮਾਜਹਿ ਖਾਇ ਮੀਨ ਜਨੁ ਮਾਪੀ ॥
ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਸੁਤ ਬਦਨੁ ਨਿਹਾਰੀ। ਗਦਗਦ ਬਚਨ ਕਹਤਿ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਤਾਤ ਪਿਤਹਿ ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰਾਨਪਿਆਰੇ। ਦੇਖਿ ਮੁਦਿਤ ਨਿਤ ਚਰਿਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ॥
ਰਾਜੁ ਦੇਨ ਕਹੁਁ ਸੁਭ ਦਿਨ ਸਾਧਾ। ਕਹੇਉ ਜਾਨ ਬਨ ਕੇਹਿਂ ਅਪਰਾਧਾ ॥
ਤਾਤ ਸੁਨਾਵਹੁ ਮੋਹਿ ਨਿਦਾਨੂ। ਕੋ ਦਿਨਕਰ ਕੁਲ ਭਯੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਸਾਨੂ ॥

ਦੋ. ਨਿਰਖਿ ਰਾਮ ਰੁਖ ਸਚਿਵਸੁਤ ਕਾਰਨੁ ਕਹੇਉ ਬੁਝਾਇ।
ਸੁਨਿ ਪ੍ਰਸਂਗੁ ਰਹਿ ਮੂਕ ਜਿਮਿ ਦਸਾ ਬਰਨਿ ਨਹਿਂ ਜਾਇ ॥ 54 ॥

ਰਾਖਿ ਨ ਸਕਿ ਨ ਕਹਿ ਸਕ ਜਾਹੂ। ਦੁਹੂਁ ਭਾਁਤਿ ਉਰ ਦਾਰੁਨ ਦਾਹੂ ॥
ਲਿਖਤ ਸੁਧਾਕਰ ਗਾ ਲਿਖਿ ਰਾਹੂ। ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਬਾਮ ਸਦਾ ਸਬ ਕਾਹੂ ॥
ਧਰਮ ਸਨੇਹ ਉਭਯਁ ਮਤਿ ਘੇਰੀ। ਭਿ ਗਤਿ ਸਾਁਪ ਛੁਛੁਂਦਰਿ ਕੇਰੀ ॥
ਰਾਖੁਁ ਸੁਤਹਿ ਕਰੁਁ ਅਨੁਰੋਧੂ। ਧਰਮੁ ਜਾਇ ਅਰੁ ਬਂਧੁ ਬਿਰੋਧੂ ॥
ਕਹੁਁ ਜਾਨ ਬਨ ਤੌ ਬਡ਼ਇ ਹਾਨੀ। ਸਂਕਟ ਸੋਚ ਬਿਬਸ ਭਿ ਰਾਨੀ ॥
ਬਹੁਰਿ ਸਮੁਝਿ ਤਿਯ ਧਰਮੁ ਸਯਾਨੀ। ਰਾਮੁ ਭਰਤੁ ਦੌ ਸੁਤ ਸਮ ਜਾਨੀ ॥
ਸਰਲ ਸੁਭਾਉ ਰਾਮ ਮਹਤਾਰੀ। ਬੋਲੀ ਬਚਨ ਧੀਰ ਧਰਿ ਭਾਰੀ ॥
ਤਾਤ ਜਾਉਁ ਬਲਿ ਕੀਨ੍ਹੇਹੁ ਨੀਕਾ। ਪਿਤੁ ਆਯਸੁ ਸਬ ਧਰਮਕ ਟੀਕਾ ॥

ਦੋ. ਰਾਜੁ ਦੇਨ ਕਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਬਨੁ ਮੋਹਿ ਨ ਸੋ ਦੁਖ ਲੇਸੁ।
ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਭਰਤਹਿ ਭੂਪਤਿਹਿ ਪ੍ਰਜਹਿ ਪ੍ਰਚਂਡ ਕਲੇਸੁ ॥ 55 ॥

ਜੌਂ ਕੇਵਲ ਪਿਤੁ ਆਯਸੁ ਤਾਤਾ। ਤੌ ਜਨਿ ਜਾਹੁ ਜਾਨਿ ਬਡ਼ਇ ਮਾਤਾ ॥
ਜੌਂ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਕਹੇਉ ਬਨ ਜਾਨਾ। ਤੌਂ ਕਾਨਨ ਸਤ ਅਵਧ ਸਮਾਨਾ ॥
ਪਿਤੁ ਬਨਦੇਵ ਮਾਤੁ ਬਨਦੇਵੀ। ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਚਰਨ ਸਰੋਰੁਹ ਸੇਵੀ ॥
ਅਂਤਹੁਁ ਉਚਿਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਬਨਬਾਸੂ। ਬਯ ਬਿਲੋਕਿ ਹਿਯਁ ਹੋਇ ਹਰਾਁਸੂ ॥
ਬਡ਼ਭਾਗੀ ਬਨੁ ਅਵਧ ਅਭਾਗੀ। ਜੋ ਰਘੁਬਂਸਤਿਲਕ ਤੁਮ੍ਹ ਤ੍ਯਾਗੀ ॥
ਜੌਂ ਸੁਤ ਕਹੌ ਸਂਗ ਮੋਹਿ ਲੇਹੂ। ਤੁਮ੍ਹਰੇ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਹੋਇ ਸਂਦੇਹੂ ॥
ਪੂਤ ਪਰਮ ਪ੍ਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹ ਸਬਹੀ ਕੇ। ਪ੍ਰਾਨ ਪ੍ਰਾਨ ਕੇ ਜੀਵਨ ਜੀ ਕੇ ॥
ਤੇ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹਹੁ ਮਾਤੁ ਬਨ ਜ੍AUਁ। ਮੈਂ ਸੁਨਿ ਬਚਨ ਬੈਠਿ ਪਛਿਤ੍AUਁ ॥

ਦੋ. ਯਹ ਬਿਚਾਰਿ ਨਹਿਂ ਕਰੁਁ ਹਠ ਝੂਠ ਸਨੇਹੁ ਬਢ਼ਆਇ।
ਮਾਨਿ ਮਾਤੁ ਕਰ ਨਾਤ ਬਲਿ ਸੁਰਤਿ ਬਿਸਰਿ ਜਨਿ ਜਾਇ ॥ 56 ॥

ਦੇਵ ਪਿਤਰ ਸਬ ਤੁਨ੍ਹਹਿ ਗੋਸਾਈ। ਰਾਖਹੁਁ ਪਲਕ ਨਯਨ ਕੀ ਨਾਈ ॥
ਅਵਧਿ ਅਂਬੁ ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਜਨ ਮੀਨਾ। ਤੁਮ੍ਹ ਕਰੁਨਾਕਰ ਧਰਮ ਧੁਰੀਨਾ ॥
ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਸੋਇ ਕਰਹੁ ਉਪਾਈ। ਸਬਹਿ ਜਿਅਤ ਜੇਹਿਂ ਭੇਂਟੇਹੁ ਆਈ ॥
ਜਾਹੁ ਸੁਖੇਨ ਬਨਹਿ ਬਲਿ ਜ੍AUਁ। ਕਰਿ ਅਨਾਥ ਜਨ ਪਰਿਜਨ ਗ੍AUਁ ॥
ਸਬ ਕਰ ਆਜੁ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਫਲ ਬੀਤਾ। ਭਯੁ ਕਰਾਲ ਕਾਲੁ ਬਿਪਰੀਤਾ ॥
ਬਹੁਬਿਧਿ ਬਿਲਪਿ ਚਰਨ ਲਪਟਾਨੀ। ਪਰਮ ਅਭਾਗਿਨਿ ਆਪੁਹਿ ਜਾਨੀ ॥
ਦਾਰੁਨ ਦੁਸਹ ਦਾਹੁ ਉਰ ਬ੍ਯਾਪਾ। ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਹਿਂ ਬਿਲਾਪ ਕਲਾਪਾ ॥
ਰਾਮ ਉਠਾਇ ਮਾਤੁ ਉਰ ਲਾਈ। ਕਹਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਬਹੁਰਿ ਸਮੁਝਾਈ ॥

ਦੋ. ਸਮਾਚਾਰ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਸੁਨਿ ਸੀਯ ਉਠੀ ਅਕੁਲਾਇ।
ਜਾਇ ਸਾਸੁ ਪਦ ਕਮਲ ਜੁਗ ਬਂਦਿ ਬੈਠਿ ਸਿਰੁ ਨਾਇ ॥ 57 ॥

ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਸੀਸ ਸਾਸੁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਅਤਿ ਸੁਕੁਮਾਰਿ ਦੇਖਿ ਅਕੁਲਾਨੀ ॥
ਬੈਠਿ ਨਮਿਤਮੁਖ ਸੋਚਤਿ ਸੀਤਾ। ਰੂਪ ਰਾਸਿ ਪਤਿ ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਨੀਤਾ ॥
ਚਲਨ ਚਹਤ ਬਨ ਜੀਵਨਨਾਥੂ। ਕੇਹਿ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤੀ ਸਨ ਹੋਇਹਿ ਸਾਥੂ ॥
ਕੀ ਤਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕਿ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰਾਨਾ। ਬਿਧਿ ਕਰਤਬੁ ਕਛੁ ਜਾਇ ਨ ਜਾਨਾ ॥
ਚਾਰੁ ਚਰਨ ਨਖ ਲੇਖਤਿ ਧਰਨੀ। ਨੂਪੁਰ ਮੁਖਰ ਮਧੁਰ ਕਬਿ ਬਰਨੀ ॥
ਮਨਹੁਁ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਬਿਨਤੀ ਕਰਹੀਂ। ਹਮਹਿ ਸੀਯ ਪਦ ਜਨਿ ਪਰਿਹਰਹੀਮ੍ ॥
ਮਂਜੁ ਬਿਲੋਚਨ ਮੋਚਤਿ ਬਾਰੀ। ਬੋਲੀ ਦੇਖਿ ਰਾਮ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਤਾਤ ਸੁਨਹੁ ਸਿਯ ਅਤਿ ਸੁਕੁਮਾਰੀ। ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਪਰਿਜਨਹਿ ਪਿਆਰੀ ॥

ਦੋ. ਪਿਤਾ ਜਨਕ ਭੂਪਾਲ ਮਨਿ ਸਸੁਰ ਭਾਨੁਕੁਲ ਭਾਨੁ।
ਪਤਿ ਰਬਿਕੁਲ ਕੈਰਵ ਬਿਪਿਨ ਬਿਧੁ ਗੁਨ ਰੂਪ ਨਿਧਾਨੁ ॥ 58 ॥

ਮੈਂ ਪੁਨਿ ਪੁਤ੍ਰਬਧੂ ਪ੍ਰਿਯ ਪਾਈ। ਰੂਪ ਰਾਸਿ ਗੁਨ ਸੀਲ ਸੁਹਾਈ ॥
ਨਯਨ ਪੁਤਰਿ ਕਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਢ਼ਆਈ। ਰਾਖੇਉਁ ਪ੍ਰਾਨ ਜਾਨਿਕਿਹਿਂ ਲਾਈ ॥
ਕਲਪਬੇਲਿ ਜਿਮਿ ਬਹੁਬਿਧਿ ਲਾਲੀ। ਸੀਂਚਿ ਸਨੇਹ ਸਲਿਲ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲੀ ॥
ਫੂਲਤ ਫਲਤ ਭਯੁ ਬਿਧਿ ਬਾਮਾ। ਜਾਨਿ ਨ ਜਾਇ ਕਾਹ ਪਰਿਨਾਮਾ ॥
ਪਲਁਗ ਪੀਠ ਤਜਿ ਗੋਦ ਹਿਂਡ਼ਓਰਾ। ਸਿਯਁ ਨ ਦੀਨ੍ਹ ਪਗੁ ਅਵਨਿ ਕਠੋਰਾ ॥
ਜਿਅਨਮੂਰਿ ਜਿਮਿ ਜੋਗਵਤ ਰਹੂਁ। ਦੀਪ ਬਾਤਿ ਨਹਿਂ ਟਾਰਨ ਕਹੂਁ ॥
ਸੋਇ ਸਿਯ ਚਲਨ ਚਹਤਿ ਬਨ ਸਾਥਾ। ਆਯਸੁ ਕਾਹ ਹੋਇ ਰਘੁਨਾਥਾ।
ਚਂਦ ਕਿਰਨ ਰਸ ਰਸਿਕ ਚਕੋਰੀ। ਰਬਿ ਰੁਖ ਨਯਨ ਸਕਿ ਕਿਮਿ ਜੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਨਿਸਿਚਰ ਚਰਹਿਂ ਦੁਸ਼੍ਟ ਜਂਤੁ ਬਨ ਭੂਰਿ।
ਬਿਸ਼ ਬਾਟਿਕਾਁ ਕਿ ਸੋਹ ਸੁਤ ਸੁਭਗ ਸਜੀਵਨਿ ਮੂਰਿ ॥ 59 ॥

ਬਨ ਹਿਤ ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ ਕਿਸੋਰੀ। ਰਚੀਂ ਬਿਰਂਚਿ ਬਿਸ਼ਯ ਸੁਖ ਭੋਰੀ ॥
ਪਾਇਨ ਕ੍ਰੁਰੁਇਮਿ ਜਿਮਿ ਕਠਿਨ ਸੁਭ੍AU। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਕਲੇਸੁ ਨ ਕਾਨਨ ਕ੍AU ॥
ਕੈ ਤਾਪਸ ਤਿਯ ਕਾਨਨ ਜੋਗੂ। ਜਿਨ੍ਹ ਤਪ ਹੇਤੁ ਤਜਾ ਸਬ ਭੋਗੂ ॥
ਸਿਯ ਬਨ ਬਸਿਹਿ ਤਾਤ ਕੇਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਚਿਤ੍ਰਲਿਖਿਤ ਕਪਿ ਦੇਖਿ ਡੇਰਾਤੀ ॥
ਸੁਰਸਰ ਸੁਭਗ ਬਨਜ ਬਨ ਚਾਰੀ। ਡਾਬਰ ਜੋਗੁ ਕਿ ਹਂਸਕੁਮਾਰੀ ॥
ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਜਸ ਆਯਸੁ ਹੋਈ। ਮੈਂ ਸਿਖ ਦੇਉਁ ਜਾਨਕਿਹਿ ਸੋਈ ॥
ਜੌਂ ਸਿਯ ਭਵਨ ਰਹੈ ਕਹ ਅਂਬਾ। ਮੋਹਿ ਕਹਁ ਹੋਇ ਬਹੁਤ ਅਵਲਂਬਾ ॥
ਸੁਨਿ ਰਘੁਬੀਰ ਮਾਤੁ ਪ੍ਰਿਯ ਬਾਨੀ। ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਸੁਧਾਁ ਜਨੁ ਸਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਕਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਬਿਬੇਕਮਯ ਕੀਨ੍ਹਿ ਮਾਤੁ ਪਰਿਤੋਸ਼।
ਲਗੇ ਪ੍ਰਬੋਧਨ ਜਾਨਕਿਹਿ ਪ੍ਰਗਟਿ ਬਿਪਿਨ ਗੁਨ ਦੋਸ਼ ॥ 60 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਚੌਦਹਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਮਾਤੁ ਸਮੀਪ ਕਹਤ ਸਕੁਚਾਹੀਂ। ਬੋਲੇ ਸਮੁ ਸਮੁਝਿ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਜਕੁਮਾਰਿ ਸਿਖਾਵਨ ਸੁਨਹੂ। ਆਨ ਭਾਁਤਿ ਜਿਯਁ ਜਨਿ ਕਛੁ ਗੁਨਹੂ ॥
ਆਪਨ ਮੋਰ ਨੀਕ ਜੌਂ ਚਹਹੂ। ਬਚਨੁ ਹਮਾਰ ਮਾਨਿ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਰਹਹੂ ॥
ਆਯਸੁ ਮੋਰ ਸਾਸੁ ਸੇਵਕਾਈ। ਸਬ ਬਿਧਿ ਭਾਮਿਨਿ ਭਵਨ ਭਲਾਈ ॥
ਏਹਿ ਤੇ ਅਧਿਕ ਧਰਮੁ ਨਹਿਂ ਦੂਜਾ। ਸਾਦਰ ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਪਦ ਪੂਜਾ ॥
ਜਬ ਜਬ ਮਾਤੁ ਕਰਿਹਿ ਸੁਧਿ ਮੋਰੀ। ਹੋਇਹਿ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਕਲ ਮਤਿ ਭੋਰੀ ॥
ਤਬ ਤਬ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹਿ ਕਥਾ ਪੁਰਾਨੀ। ਸੁਂਦਰਿ ਸਮੁਝਾਏਹੁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਕਹੁਁ ਸੁਭਾਯਁ ਸਪਥ ਸਤ ਮੋਹੀ। ਸੁਮੁਖਿ ਮਾਤੁ ਹਿਤ ਰਾਖੁਁ ਤੋਹੀ ॥

ਦੋ. ਗੁਰ ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਸਂਮਤ ਧਰਮ ਫਲੁ ਪਾਇਅ ਬਿਨਹਿਂ ਕਲੇਸ।
ਹਠ ਬਸ ਸਬ ਸਂਕਟ ਸਹੇ ਗਾਲਵ ਨਹੁਸ਼ ਨਰੇਸ ॥ 61 ॥

ਮੈਂ ਪੁਨਿ ਕਰਿ ਪ੍ਰਵਾਨ ਪਿਤੁ ਬਾਨੀ। ਬੇਗਿ ਫਿਰਬ ਸੁਨੁ ਸੁਮੁਖਿ ਸਯਾਨੀ ॥
ਦਿਵਸ ਜਾਤ ਨਹਿਂ ਲਾਗਿਹਿ ਬਾਰਾ। ਸੁਂਦਰਿ ਸਿਖਵਨੁ ਸੁਨਹੁ ਹਮਾਰਾ ॥
ਜੌ ਹਠ ਕਰਹੁ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਬਾਮਾ। ਤੌ ਤੁਮ੍ਹ ਦੁਖੁ ਪਾਉਬ ਪਰਿਨਾਮਾ ॥
ਕਾਨਨੁ ਕਠਿਨ ਭਯਂਕਰੁ ਭਾਰੀ। ਘੋਰ ਘਾਮੁ ਹਿਮ ਬਾਰਿ ਬਯਾਰੀ ॥
ਕੁਸ ਕਂਟਕ ਮਗ ਕਾਁਕਰ ਨਾਨਾ। ਚਲਬ ਪਯਾਦੇਹਿਂ ਬਿਨੁ ਪਦਤ੍ਰਾਨਾ ॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਮੁਦੁ ਮਂਜੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ। ਮਾਰਗ ਅਗਮ ਭੂਮਿਧਰ ਭਾਰੇ ॥
ਕਂਦਰ ਖੋਹ ਨਦੀਂ ਨਦ ਨਾਰੇ। ਅਗਮ ਅਗਾਧ ਨ ਜਾਹਿਂ ਨਿਹਾਰੇ ॥
ਭਾਲੁ ਬਾਘ ਬ੍ਰੁਰੁਇਕ ਕੇਹਰਿ ਨਾਗਾ। ਕਰਹਿਂ ਨਾਦ ਸੁਨਿ ਧੀਰਜੁ ਭਾਗਾ ॥

ਦੋ. ਭੂਮਿ ਸਯਨ ਬਲਕਲ ਬਸਨ ਅਸਨੁ ਕਂਦ ਫਲ ਮੂਲ।
ਤੇ ਕਿ ਸਦਾ ਸਬ ਦਿਨ ਮਿਲਿਹਿਂ ਸਬੁਇ ਸਮਯ ਅਨੁਕੂਲ ॥ 62 ॥

ਨਰ ਅਹਾਰ ਰਜਨੀਚਰ ਚਰਹੀਂ। ਕਪਟ ਬੇਸ਼ ਬਿਧਿ ਕੋਟਿਕ ਕਰਹੀਮ੍ ॥
ਲਾਗਿ ਅਤਿ ਪਹਾਰ ਕਰ ਪਾਨੀ। ਬਿਪਿਨ ਬਿਪਤਿ ਨਹਿਂ ਜਾਇ ਬਖਾਨੀ ॥
ਬ੍ਯਾਲ ਕਰਾਲ ਬਿਹਗ ਬਨ ਘੋਰਾ। ਨਿਸਿਚਰ ਨਿਕਰ ਨਾਰਿ ਨਰ ਚੋਰਾ ॥
ਡਰਪਹਿਂ ਧੀਰ ਗਹਨ ਸੁਧਿ ਆਏਁ। ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਲੋਚਨਿ ਤੁਮ੍ਹ ਭੀਰੁ ਸੁਭਾਏਁ ॥
ਹਂਸਗਵਨਿ ਤੁਮ੍ਹ ਨਹਿਂ ਬਨ ਜੋਗੂ। ਸੁਨਿ ਅਪਜਸੁ ਮੋਹਿ ਦੇਇਹਿ ਲੋਗੂ ॥
ਮਾਨਸ ਸਲਿਲ ਸੁਧਾਁ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲੀ। ਜਿਐ ਕਿ ਲਵਨ ਪਯੋਧਿ ਮਰਾਲੀ ॥
ਨਵ ਰਸਾਲ ਬਨ ਬਿਹਰਨਸੀਲਾ। ਸੋਹ ਕਿ ਕੋਕਿਲ ਬਿਪਿਨ ਕਰੀਲਾ ॥
ਰਹਹੁ ਭਵਨ ਅਸ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਬਿਚਾਰੀ। ਚਂਦਬਦਨਿ ਦੁਖੁ ਕਾਨਨ ਭਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਸਹਜ ਸੁਹ੍ਦ ਗੁਰ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਿਖ ਜੋ ਨ ਕਰਿ ਸਿਰ ਮਾਨਿ ॥
ਸੋ ਪਛਿਤਾਇ ਅਘਾਇ ਉਰ ਅਵਸਿ ਹੋਇ ਹਿਤ ਹਾਨਿ ॥ 63 ॥

ਸੁਨਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਮਨੋਹਰ ਪਿਯ ਕੇ। ਲੋਚਨ ਲਲਿਤ ਭਰੇ ਜਲ ਸਿਯ ਕੇ ॥
ਸੀਤਲ ਸਿਖ ਦਾਹਕ ਭਿ ਕੈਂਸੇਂ। ਚਕਿਹਿ ਸਰਦ ਚਂਦ ਨਿਸਿ ਜੈਂਸੇਮ੍ ॥
ਉਤਰੁ ਨ ਆਵ ਬਿਕਲ ਬੈਦੇਹੀ। ਤਜਨ ਚਹਤ ਸੁਚਿ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਨੇਹੀ ॥
ਬਰਬਸ ਰੋਕਿ ਬਿਲੋਚਨ ਬਾਰੀ। ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਉਰ ਅਵਨਿਕੁਮਾਰੀ ॥
ਲਾਗਿ ਸਾਸੁ ਪਗ ਕਹ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਛਮਬਿ ਦੇਬਿ ਬਡ਼ਇ ਅਬਿਨਯ ਮੋਰੀ ॥
ਦੀਨ੍ਹਿ ਪ੍ਰਾਨਪਤਿ ਮੋਹਿ ਸਿਖ ਸੋਈ। ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਮੋਰ ਪਰਮ ਹਿਤ ਹੋਈ ॥
ਮੈਂ ਪੁਨਿ ਸਮੁਝਿ ਦੀਖਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਪਿਯ ਬਿਯੋਗ ਸਮ ਦੁਖੁ ਜਗ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਾਨਨਾਥ ਕਰੁਨਾਯਤਨ ਸੁਂਦਰ ਸੁਖਦ ਸੁਜਾਨ।
ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਰਘੁਕੁਲ ਕੁਮੁਦ ਬਿਧੁ ਸੁਰਪੁਰ ਨਰਕ ਸਮਾਨ ॥ 64 ॥

ਮਾਤੁ ਪਿਤਾ ਭਗਿਨੀ ਪ੍ਰਿਯ ਭਾਈ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰੁ ਸੁਹ੍ਰਦ ਸਮੁਦਾਈ ॥
ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਗੁਰ ਸਜਨ ਸਹਾਈ। ਸੁਤ ਸੁਂਦਰ ਸੁਸੀਲ ਸੁਖਦਾਈ ॥
ਜਹਁ ਲਗਿ ਨਾਥ ਨੇਹ ਅਰੁ ਨਾਤੇ। ਪਿਯ ਬਿਨੁ ਤਿਯਹਿ ਤਰਨਿਹੁ ਤੇ ਤਾਤੇ ॥
ਤਨੁ ਧਨੁ ਧਾਮੁ ਧਰਨਿ ਪੁਰ ਰਾਜੂ। ਪਤਿ ਬਿਹੀਨ ਸਬੁ ਸੋਕ ਸਮਾਜੂ ॥
ਭੋਗ ਰੋਗਸਮ ਭੂਸ਼ਨ ਭਾਰੂ। ਜਮ ਜਾਤਨਾ ਸਰਿਸ ਸਂਸਾਰੂ ॥
ਪ੍ਰਾਨਨਾਥ ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਮੋ ਕਹੁਁ ਸੁਖਦ ਕਤਹੁਁ ਕਛੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਜਿਯ ਬਿਨੁ ਦੇਹ ਨਦੀ ਬਿਨੁ ਬਾਰੀ। ਤੈਸਿਅ ਨਾਥ ਪੁਰੁਸ਼ ਬਿਨੁ ਨਾਰੀ ॥
ਨਾਥ ਸਕਲ ਸੁਖ ਸਾਥ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ। ਸਰਦ ਬਿਮਲ ਬਿਧੁ ਬਦਨੁ ਨਿਹਾਰੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਪਰਿਜਨ ਨਗਰੁ ਬਨੁ ਬਲਕਲ ਬਿਮਲ ਦੁਕੂਲ।
ਨਾਥ ਸਾਥ ਸੁਰਸਦਨ ਸਮ ਪਰਨਸਾਲ ਸੁਖ ਮੂਲ ॥ 65 ॥

ਬਨਦੇਵੀਂ ਬਨਦੇਵ ਉਦਾਰਾ। ਕਰਿਹਹਿਂ ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਸਮ ਸਾਰਾ ॥
ਕੁਸ ਕਿਸਲਯ ਸਾਥਰੀ ਸੁਹਾਈ। ਪ੍ਰਭੁ ਸਁਗ ਮਂਜੁ ਮਨੋਜ ਤੁਰਾਈ ॥
ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਅਮਿਅ ਅਹਾਰੂ। ਅਵਧ ਸੌਧ ਸਤ ਸਰਿਸ ਪਹਾਰੂ ॥
ਛਿਨੁ ਛਿਨੁ ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਕਮਲ ਬਿਲੋਕਿ। ਰਹਿਹੁਁ ਮੁਦਿਤ ਦਿਵਸ ਜਿਮਿ ਕੋਕੀ ॥
ਬਨ ਦੁਖ ਨਾਥ ਕਹੇ ਬਹੁਤੇਰੇ। ਭਯ ਬਿਸ਼ਾਦ ਪਰਿਤਾਪ ਘਨੇਰੇ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਬਿਯੋਗ ਲਵਲੇਸ ਸਮਾਨਾ। ਸਬ ਮਿਲਿ ਹੋਹਿਂ ਨ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਾਨਾ ॥
ਅਸ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿ ਸੁਜਾਨ ਸਿਰੋਮਨਿ। ਲੇਇਅ ਸਂਗ ਮੋਹਿ ਛਾਡ਼ਇਅ ਜਨਿ ॥
ਬਿਨਤੀ ਬਹੁਤ ਕਰੌਂ ਕਾ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਕਰੁਨਾਮਯ ਉਰ ਅਂਤਰਜਾਮੀ ॥

ਦੋ. ਰਾਖਿਅ ਅਵਧ ਜੋ ਅਵਧਿ ਲਗਿ ਰਹਤ ਨ ਜਨਿਅਹਿਂ ਪ੍ਰਾਨ।
ਦੀਨਬਂਧੁ ਸਂਦਰ ਸੁਖਦ ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਨਿਧਾਨ ॥ 66 ॥

ਮੋਹਿ ਮਗ ਚਲਤ ਨ ਹੋਇਹਿ ਹਾਰੀ। ਛਿਨੁ ਛਿਨੁ ਚਰਨ ਸਰੋਜ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਸਬਹਿ ਭਾਁਤਿ ਪਿਯ ਸੇਵਾ ਕਰਿਹੌਂ। ਮਾਰਗ ਜਨਿਤ ਸਕਲ ਸ਼੍ਰਮ ਹਰਿਹੌਮ੍ ॥
ਪਾਯ ਪਖਾਰੀ ਬੈਠਿ ਤਰੁ ਛਾਹੀਂ। ਕਰਿਹੁਁ ਬਾਉ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਸ਼੍ਰਮ ਕਨ ਸਹਿਤ ਸ੍ਯਾਮ ਤਨੁ ਦੇਖੇਂ। ਕਹਁ ਦੁਖ ਸਮੁ ਪ੍ਰਾਨਪਤਿ ਪੇਖੇਮ੍ ॥
ਸਮ ਮਹਿ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਤਰੁਪਲ੍ਲਵ ਡਾਸੀ। ਪਾਗ ਪਲੋਟਿਹਿ ਸਬ ਨਿਸਿ ਦਾਸੀ ॥
ਬਾਰਬਾਰ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮੂਰਤਿ ਜੋਹੀ। ਲਾਗਹਿ ਤਾਤ ਬਯਾਰਿ ਨ ਮੋਹੀ।
ਕੋ ਪ੍ਰਭੁ ਸਁਗ ਮੋਹਿ ਚਿਤਵਨਿਹਾਰਾ। ਸਿਂਘਬਧੁਹਿ ਜਿਮਿ ਸਸਕ ਸਿਆਰਾ ॥
ਮੈਂ ਸੁਕੁਮਾਰਿ ਨਾਥ ਬਨ ਜੋਗੂ। ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਉਚਿਤ ਤਪ ਮੋ ਕਹੁਁ ਭੋਗੂ ॥

ਦੋ. ਐਸੇਉ ਬਚਨ ਕਠੋਰ ਸੁਨਿ ਜੌਂ ਨ ਹ੍ਰਦੁ ਬਿਲਗਾਨ।
ਤੌ ਪ੍ਰਭੁ ਬਿਸ਼ਮ ਬਿਯੋਗ ਦੁਖ ਸਹਿਹਹਿਂ ਪਾਵਁਰ ਪ੍ਰਾਨ ॥ 67 ॥

ਅਸ ਕਹਿ ਸੀਯ ਬਿਕਲ ਭਿ ਭਾਰੀ। ਬਚਨ ਬਿਯੋਗੁ ਨ ਸਕੀ ਸਁਭਾਰੀ ॥
ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਰਘੁਪਤਿ ਜਿਯਁ ਜਾਨਾ। ਹਠਿ ਰਾਖੇਂ ਨਹਿਂ ਰਾਖਿਹਿ ਪ੍ਰਾਨਾ ॥
ਕਹੇਉ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਭਾਨੁਕੁਲਨਾਥਾ। ਪਰਿਹਰਿ ਸੋਚੁ ਚਲਹੁ ਬਨ ਸਾਥਾ ॥
ਨਹਿਂ ਬਿਸ਼ਾਦ ਕਰ ਅਵਸਰੁ ਆਜੂ। ਬੇਗਿ ਕਰਹੁ ਬਨ ਗਵਨ ਸਮਾਜੂ ॥
ਕਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਪ੍ਰਿਯਾ ਸਮੁਝਾਈ। ਲਗੇ ਮਾਤੁ ਪਦ ਆਸਿਸ਼ ਪਾਈ ॥
ਬੇਗਿ ਪ੍ਰਜਾ ਦੁਖ ਮੇਟਬ ਆਈ। ਜਨਨੀ ਨਿਠੁਰ ਬਿਸਰਿ ਜਨਿ ਜਾਈ ॥
ਫਿਰਹਿ ਦਸਾ ਬਿਧਿ ਬਹੁਰਿ ਕਿ ਮੋਰੀ। ਦੇਖਿਹੁਁ ਨਯਨ ਮਨੋਹਰ ਜੋਰੀ ॥
ਸੁਦਿਨ ਸੁਘਰੀ ਤਾਤ ਕਬ ਹੋਇਹਿ। ਜਨਨੀ ਜਿਅਤ ਬਦਨ ਬਿਧੁ ਜੋਇਹਿ ॥

ਦੋ. ਬਹੁਰਿ ਬਚ੍ਛ ਕਹਿ ਲਾਲੁ ਕਹਿ ਰਘੁਪਤਿ ਰਘੁਬਰ ਤਾਤ।
ਕਬਹਿਂ ਬੋਲਾਇ ਲਗਾਇ ਹਿਯਁ ਹਰਸ਼ਿ ਨਿਰਖਿਹੁਁ ਗਾਤ ॥ 68 ॥

ਲਖਿ ਸਨੇਹ ਕਾਤਰਿ ਮਹਤਾਰੀ। ਬਚਨੁ ਨ ਆਵ ਬਿਕਲ ਭਿ ਭਾਰੀ ॥
ਰਾਮ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਕੀਨ੍ਹ ਬਿਧਿ ਨਾਨਾ। ਸਮੁ ਸਨੇਹੁ ਨ ਜਾਇ ਬਖਾਨਾ ॥
ਤਬ ਜਾਨਕੀ ਸਾਸੁ ਪਗ ਲਾਗੀ। ਸੁਨਿਅ ਮਾਯ ਮੈਂ ਪਰਮ ਅਭਾਗੀ ॥
ਸੇਵਾ ਸਮਯ ਦੈਅਁ ਬਨੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਮੋਰ ਮਨੋਰਥੁ ਸਫਲ ਨ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਤਜਬ ਛੋਭੁ ਜਨਿ ਛਾਡ਼ਇਅ ਛੋਹੂ। ਕਰਮੁ ਕਠਿਨ ਕਛੁ ਦੋਸੁ ਨ ਮੋਹੂ ॥
ਸੁਨਿ ਸਿਯ ਬਚਨ ਸਾਸੁ ਅਕੁਲਾਨੀ। ਦਸਾ ਕਵਨਿ ਬਿਧਿ ਕਹੌਂ ਬਖਾਨੀ ॥
ਬਾਰਹਿ ਬਾਰ ਲਾਇ ਉਰ ਲੀਨ੍ਹੀ। ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਸਿਖ ਆਸਿਸ਼ ਦੀਨ੍ਹੀ ॥
ਅਚਲ ਹੌ ਅਹਿਵਾਤੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਜਬ ਲਗਿ ਗਂਗ ਜਮੁਨ ਜਲ ਧਾਰਾ ॥

ਦੋ. ਸੀਤਹਿ ਸਾਸੁ ਅਸੀਸ ਸਿਖ ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ।
ਚਲੀ ਨਾਇ ਪਦ ਪਦੁਮ ਸਿਰੁ ਅਤਿ ਹਿਤ ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰ ॥ 69 ॥

ਸਮਾਚਾਰ ਜਬ ਲਛਿਮਨ ਪਾਏ। ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਬਿਲਖ ਬਦਨ ਉਠਿ ਧਾਏ ॥
ਕਂਪ ਪੁਲਕ ਤਨ ਨਯਨ ਸਨੀਰਾ। ਗਹੇ ਚਰਨ ਅਤਿ ਪ੍ਰੇਮ ਅਧੀਰਾ ॥
ਕਹਿ ਨ ਸਕਤ ਕਛੁ ਚਿਤਵਤ ਠਾਢ਼ਏ। ਮੀਨੁ ਦੀਨ ਜਨੁ ਜਲ ਤੇਂ ਕਾਢ਼ਏ ॥
ਸੋਚੁ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਬਿਧਿ ਕਾ ਹੋਨਿਹਾਰਾ। ਸਬੁ ਸੁਖੁ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸਿਰਾਨ ਹਮਾਰਾ ॥
ਮੋ ਕਹੁਁ ਕਾਹ ਕਹਬ ਰਘੁਨਾਥਾ। ਰਖਿਹਹਿਂ ਭਵਨ ਕਿ ਲੇਹਹਿਂ ਸਾਥਾ ॥
ਰਾਮ ਬਿਲੋਕਿ ਬਂਧੁ ਕਰ ਜੋਰੇਂ। ਦੇਹ ਗੇਹ ਸਬ ਸਨ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨੁ ਤੋਰੇਮ੍ ॥
ਬੋਲੇ ਬਚਨੁ ਰਾਮ ਨਯ ਨਾਗਰ। ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਸਰਲ ਸੁਖ ਸਾਗਰ ॥
ਤਾਤ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਜਨਿ ਕਦਰਾਹੂ। ਸਮੁਝਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਪਰਿਨਾਮ ਉਛਾਹੂ ॥

ਦੋ. ਮਾਤੁ ਪਿਤਾ ਗੁਰੁ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਿਖ ਸਿਰ ਧਰਿ ਕਰਹਿ ਸੁਭਾਯਁ।
ਲਹੇਉ ਲਾਭੁ ਤਿਨ੍ਹ ਜਨਮ ਕਰ ਨਤਰੁ ਜਨਮੁ ਜਗ ਜਾਯਁ ॥ 70 ॥

ਅਸ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿ ਸੁਨਹੁ ਸਿਖ ਭਾਈ। ਕਰਹੁ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਪਦ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਭਵਨ ਭਰਤੁ ਰਿਪੁਸੂਦਨ ਨਾਹੀਂ। ਰਾਉ ਬ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧ ਮਮ ਦੁਖੁ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਮੈਂ ਬਨ ਜਾਉਁ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਲੇਇ ਸਾਥਾ। ਹੋਇ ਸਬਹਿ ਬਿਧਿ ਅਵਧ ਅਨਾਥਾ ॥
ਗੁਰੁ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਪ੍ਰਜਾ ਪਰਿਵਾਰੂ। ਸਬ ਕਹੁਁ ਪਰਿ ਦੁਸਹ ਦੁਖ ਭਾਰੂ ॥
ਰਹਹੁ ਕਰਹੁ ਸਬ ਕਰ ਪਰਿਤੋਸ਼ੂ। ਨਤਰੁ ਤਾਤ ਹੋਇਹਿ ਬਡ਼ ਦੋਸ਼ੂ ॥
ਜਾਸੁ ਰਾਜ ਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰਜਾ ਦੁਖਾਰੀ। ਸੋ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਅਵਸਿ ਨਰਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ॥
ਰਹਹੁ ਤਾਤ ਅਸਿ ਨੀਤਿ ਬਿਚਾਰੀ। ਸੁਨਤ ਲਖਨੁ ਭੇ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭਾਰੀ ॥
ਸਿਅਰੇਂ ਬਚਨ ਸੂਖਿ ਗੇ ਕੈਂਸੇਂ। ਪਰਸਤ ਤੁਹਿਨ ਤਾਮਰਸੁ ਜੈਸੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਉਤਰੁ ਨ ਆਵਤ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਗਹੇ ਚਰਨ ਅਕੁਲਾਇ।
ਨਾਥ ਦਾਸੁ ਮੈਂ ਸ੍ਵਾਮਿ ਤੁਮ੍ਹ ਤਜਹੁ ਤ ਕਾਹ ਬਸਾਇ ॥ 71 ॥

ਦੀਨ੍ਹਿ ਮੋਹਿ ਸਿਖ ਨੀਕਿ ਗੋਸਾਈਂ। ਲਾਗਿ ਅਗਮ ਅਪਨੀ ਕਦਰਾਈਮ੍ ॥
ਨਰਬਰ ਧੀਰ ਧਰਮ ਧੁਰ ਧਾਰੀ। ਨਿਗਮ ਨੀਤਿ ਕਹੁਁ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ॥
ਮੈਂ ਸਿਸੁ ਪ੍ਰਭੁ ਸਨੇਹਁ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲਾ। ਮਂਦਰੁ ਮੇਰੁ ਕਿ ਲੇਹਿਂ ਮਰਾਲਾ ॥
ਗੁਰ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਨ ਜਾਨੁਁ ਕਾਹੂ। ਕਹੁਁ ਸੁਭਾਉ ਨਾਥ ਪਤਿਆਹੂ ॥
ਜਹਁ ਲਗਿ ਜਗਤ ਸਨੇਹ ਸਗਾਈ। ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਨਿਗਮ ਨਿਜੁ ਗਾਈ ॥
ਮੋਰੇਂ ਸਬਿ ਏਕ ਤੁਮ੍ਹ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਦੀਨਬਂਧੁ ਉਰ ਅਂਤਰਜਾਮੀ ॥
ਧਰਮ ਨੀਤਿ ਉਪਦੇਸਿਅ ਤਾਹੀ। ਕੀਰਤਿ ਭੂਤਿ ਸੁਗਤਿ ਪ੍ਰਿਯ ਜਾਹੀ ॥
ਮਨ ਕ੍ਰਮ ਬਚਨ ਚਰਨ ਰਤ ਹੋਈ। ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਪਰਿਹਰਿਅ ਕਿ ਸੋਈ ॥

ਦੋ. ਕਰੁਨਾਸਿਂਧੁ ਸੁਬਂਧ ਕੇ ਸੁਨਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਬਿਨੀਤ।
ਸਮੁਝਾਏ ਉਰ ਲਾਇ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਨਿ ਸਨੇਹਁ ਸਭੀਤ ॥ 72 ॥

ਮਾਗਹੁ ਬਿਦਾ ਮਾਤੁ ਸਨ ਜਾਈ। ਆਵਹੁ ਬੇਗਿ ਚਲਹੁ ਬਨ ਭਾਈ ॥
ਮੁਦਿਤ ਭੇ ਸੁਨਿ ਰਘੁਬਰ ਬਾਨੀ। ਭਯੁ ਲਾਭ ਬਡ਼ ਗਿ ਬਡ਼ਇ ਹਾਨੀ ॥
ਹਰਸ਼ਿਤ ਹ੍ਦਯਁ ਮਾਤੁ ਪਹਿਂ ਆਏ। ਮਨਹੁਁ ਅਂਧ ਫਿਰਿ ਲੋਚਨ ਪਾਏ।
ਜਾਇ ਜਨਨਿ ਪਗ ਨਾਯੁ ਮਾਥਾ। ਮਨੁ ਰਘੁਨਂਦਨ ਜਾਨਕਿ ਸਾਥਾ ॥
ਪੂਁਛੇ ਮਾਤੁ ਮਲਿਨ ਮਨ ਦੇਖੀ। ਲਖਨ ਕਹੀ ਸਬ ਕਥਾ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਗੀ ਸਹਮਿ ਸੁਨਿ ਬਚਨ ਕਠੋਰਾ। ਮ੍ਰੁਰੁਇਗੀ ਦੇਖਿ ਦਵ ਜਨੁ ਚਹੁ ਓਰਾ ॥
ਲਖਨ ਲਖੇਉ ਭਾ ਅਨਰਥ ਆਜੂ। ਏਹਿਂ ਸਨੇਹ ਬਸ ਕਰਬ ਅਕਾਜੂ ॥
ਮਾਗਤ ਬਿਦਾ ਸਭਯ ਸਕੁਚਾਹੀਂ। ਜਾਇ ਸਂਗ ਬਿਧਿ ਕਹਿਹਿ ਕਿ ਨਾਹੀ ॥

ਦੋ. ਸਮੁਝਿ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾਁ ਰਾਮ ਸਿਯ ਰੂਪ ਸੁਸੀਲੁ ਸੁਭਾਉ।
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸਨੇਹੁ ਲਖਿ ਧੁਨੇਉ ਸਿਰੁ ਪਾਪਿਨਿ ਦੀਨ੍ਹ ਕੁਦਾਉ ॥ 73 ॥

ਧੀਰਜੁ ਧਰੇਉ ਕੁਅਵਸਰ ਜਾਨੀ। ਸਹਜ ਸੁਹ੍ਦ ਬੋਲੀ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰਿ ਮਾਤੁ ਬੈਦੇਹੀ। ਪਿਤਾ ਰਾਮੁ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਸਨੇਹੀ ॥
ਅਵਧ ਤਹਾਁ ਜਹਁ ਰਾਮ ਨਿਵਾਸੂ। ਤਹਁਇਁ ਦਿਵਸੁ ਜਹਁ ਭਾਨੁ ਪ੍ਰਕਾਸੂ ॥
ਜੌ ਪੈ ਸੀਯ ਰਾਮੁ ਬਨ ਜਾਹੀਂ। ਅਵਧ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਕਾਜੁ ਕਛੁ ਨਾਹਿਮ੍ ॥
ਗੁਰ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਬਂਧੁ ਸੁਰ ਸਾਈ। ਸੇਇਅਹਿਂ ਸਕਲ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀ ਨਾਈਮ੍ ॥
ਰਾਮੁ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਜੀਵਨ ਜੀ ਕੇ। ਸ੍ਵਾਰਥ ਰਹਿਤ ਸਖਾ ਸਬਹੀ ਕੈ ॥
ਪੂਜਨੀਯ ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਮ ਜਹਾਁ ਤੇਂ। ਸਬ ਮਾਨਿਅਹਿਂ ਰਾਮ ਕੇ ਨਾਤੇਮ੍ ॥
ਅਸ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿ ਸਂਗ ਬਨ ਜਾਹੂ। ਲੇਹੁ ਤਾਤ ਜਗ ਜੀਵਨ ਲਾਹੂ ॥

ਦੋ. ਭੂਰਿ ਭਾਗ ਭਾਜਨੁ ਭਯਹੁ ਮੋਹਿ ਸਮੇਤ ਬਲਿ ਜਾਉਁ।
ਜੌਮ ਤੁਮ੍ਹਰੇਂ ਮਨ ਛਾਡ਼ਇ ਛਲੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਾਮ ਪਦ ਠਾਉਁ ॥ 74 ॥

ਪੁਤ੍ਰਵਤੀ ਜੁਬਤੀ ਜਗ ਸੋਈ। ਰਘੁਪਤਿ ਭਗਤੁ ਜਾਸੁ ਸੁਤੁ ਹੋਈ ॥
ਨਤਰੁ ਬਾਁਝ ਭਲਿ ਬਾਦਿ ਬਿਆਨੀ। ਰਾਮ ਬਿਮੁਖ ਸੁਤ ਤੇਂ ਹਿਤ ਜਾਨੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹਰੇਹਿਂ ਭਾਗ ਰਾਮੁ ਬਨ ਜਾਹੀਂ। ਦੂਸਰ ਹੇਤੁ ਤਾਤ ਕਛੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸਕਲ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਕਰ ਬਡ਼ ਫਲੁ ਏਹੂ। ਰਾਮ ਸੀਯ ਪਦ ਸਹਜ ਸਨੇਹੂ ॥
ਰਾਗ ਰੋਸ਼ੁ ਇਰਿਸ਼ਾ ਮਦੁ ਮੋਹੂ। ਜਨਿ ਸਪਨੇਹੁਁ ਇਨ੍ਹ ਕੇ ਬਸ ਹੋਹੂ ॥
ਸਕਲ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਿਕਾਰ ਬਿਹਾਈ। ਮਨ ਕ੍ਰਮ ਬਚਨ ਕਰੇਹੁ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਬਨ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਸੁਪਾਸੂ। ਸਁਗ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਰਾਮੁ ਸਿਯ ਜਾਸੂ ॥
ਜੇਹਿਂ ਨ ਰਾਮੁ ਬਨ ਲਹਹਿਂ ਕਲੇਸੂ। ਸੁਤ ਸੋਇ ਕਰੇਹੁ ਇਹਿ ਉਪਦੇਸੂ ॥

ਛਂ. ਉਪਦੇਸੁ ਯਹੁ ਜੇਹਿਂ ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹਰੇ ਰਾਮ ਸਿਯ ਸੁਖ ਪਾਵਹੀਂ।
ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰ ਪੁਰ ਸੁਖ ਸੁਰਤਿ ਬਨ ਬਿਸਰਾਵਹੀਂ।
ਤੁਲਸੀ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਸਿਖ ਦੇਇ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹ ਪੁਨਿ ਆਸਿਸ਼ ਦੀ।
ਰਤਿ ਹੌ ਅਬਿਰਲ ਅਮਲ ਸਿਯ ਰਘੁਬੀਰ ਪਦ ਨਿਤ ਨਿਤ ਨੀ ॥

ਸੋ. ਮਾਤੁ ਚਰਨ ਸਿਰੁ ਨਾਇ ਚਲੇ ਤੁਰਤ ਸਂਕਿਤ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ।
ਬਾਗੁਰ ਬਿਸ਼ਮ ਤੋਰਾਇ ਮਨਹੁਁ ਭਾਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗੁ ਭਾਗ ਬਸ ॥ 75 ॥

ਗੇ ਲਖਨੁ ਜਹਁ ਜਾਨਕਿਨਾਥੂ। ਭੇ ਮਨ ਮੁਦਿਤ ਪਾਇ ਪ੍ਰਿਯ ਸਾਥੂ ॥
ਬਂਦਿ ਰਾਮ ਸਿਯ ਚਰਨ ਸੁਹਾਏ। ਚਲੇ ਸਂਗ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਮਂਦਿਰ ਆਏ ॥
ਕਹਹਿਂ ਪਰਸਪਰ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਭਲਿ ਬਨਾਇ ਬਿਧਿ ਬਾਤ ਬਿਗਾਰੀ ॥
ਤਨ ਕ੍ਰੁਰੁਇਸ ਦੁਖੁ ਬਦਨ ਮਲੀਨੇ। ਬਿਕਲ ਮਨਹੁਁ ਮਾਖੀ ਮਧੁ ਛੀਨੇ ॥
ਕਰ ਮੀਜਹਿਂ ਸਿਰੁ ਧੁਨਿ ਪਛਿਤਾਹੀਂ। ਜਨੁ ਬਿਨ ਪਂਖ ਬਿਹਗ ਅਕੁਲਾਹੀਮ੍ ॥
ਭਿ ਬਡ਼ਇ ਭੀਰ ਭੂਪ ਦਰਬਾਰਾ। ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਇ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ਅਪਾਰਾ ॥
ਸਚਿਵਁ ਉਠਾਇ ਰਾਉ ਬੈਠਾਰੇ। ਕਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਰਾਮੁ ਪਗੁ ਧਾਰੇ ॥
ਸਿਯ ਸਮੇਤ ਦੌ ਤਨਯ ਨਿਹਾਰੀ। ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭਯੁ ਭੂਮਿਪਤਿ ਭਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਸੁਤ ਸੁਭਗ ਦੌ ਦੇਖਿ ਦੇਖਿ ਅਕੁਲਾਇ।
ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰ ਸਨੇਹ ਬਸ ਰਾਉ ਲੇਇ ਉਰ ਲਾਇ ॥ 76 ॥

ਸਕਿ ਨ ਬੋਲਿ ਬਿਕਲ ਨਰਨਾਹੂ। ਸੋਕ ਜਨਿਤ ਉਰ ਦਾਰੁਨ ਦਾਹੂ ॥
ਨਾਇ ਸੀਸੁ ਪਦ ਅਤਿ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਉਠਿ ਰਘੁਬੀਰ ਬਿਦਾ ਤਬ ਮਾਗਾ ॥
ਪਿਤੁ ਅਸੀਸ ਆਯਸੁ ਮੋਹਿ ਦੀਜੈ। ਹਰਸ਼ ਸਮਯ ਬਿਸਮੁ ਕਤ ਕੀਜੈ ॥
ਤਾਤ ਕਿਏਁ ਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਮਾਦੂ। ਜਸੁ ਜਗ ਜਾਇ ਹੋਇ ਅਪਬਾਦੂ ॥
ਸੁਨਿ ਸਨੇਹ ਬਸ ਉਠਿ ਨਰਨਾਹਾਁ। ਬੈਠਾਰੇ ਰਘੁਪਤਿ ਗਹਿ ਬਾਹਾਁ ॥
ਸੁਨਹੁ ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਮੁਨਿ ਕਹਹੀਂ। ਰਾਮੁ ਚਰਾਚਰ ਨਾਯਕ ਅਹਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਭ ਅਰੁ ਅਸੁਭ ਕਰਮ ਅਨੁਹਾਰੀ। ਈਸ ਦੇਇ ਫਲੁ ਹ੍ਦਯਁ ਬਿਚਾਰੀ ॥
ਕਰਿ ਜੋ ਕਰਮ ਪਾਵ ਫਲ ਸੋਈ। ਨਿਗਮ ਨੀਤਿ ਅਸਿ ਕਹ ਸਬੁ ਕੋਈ ॥

ਦੋ. -ਔਰੁ ਕਰੈ ਅਪਰਾਧੁ ਕੌ ਔਰ ਪਾਵ ਫਲ ਭੋਗੁ।
ਅਤਿ ਬਿਚਿਤ੍ਰ ਭਗਵਂਤ ਗਤਿ ਕੋ ਜਗ ਜਾਨੈ ਜੋਗੁ ॥ 77 ॥

ਰਾਯਁ ਰਾਮ ਰਾਖਨ ਹਿਤ ਲਾਗੀ। ਬਹੁਤ ਉਪਾਯ ਕਿਏ ਛਲੁ ਤ੍ਯਾਗੀ ॥
ਲਖੀ ਰਾਮ ਰੁਖ ਰਹਤ ਨ ਜਾਨੇ। ਧਰਮ ਧੁਰਂਧਰ ਧੀਰ ਸਯਾਨੇ ॥
ਤਬ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸੀਯ ਲਾਇ ਉਰ ਲੀਨ੍ਹੀ। ਅਤਿ ਹਿਤ ਬਹੁਤ ਭਾਁਤਿ ਸਿਖ ਦੀਨ੍ਹੀ ॥
ਕਹਿ ਬਨ ਕੇ ਦੁਖ ਦੁਸਹ ਸੁਨਾਏ। ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਪਿਤੁ ਸੁਖ ਸਮੁਝਾਏ ॥
ਸਿਯ ਮਨੁ ਰਾਮ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਘਰੁ ਨ ਸੁਗਮੁ ਬਨੁ ਬਿਸ਼ਮੁ ਨ ਲਾਗਾ ॥
ਔਰੁ ਸਬਹਿਂ ਸੀਯ ਸਮੁਝਾਈ। ਕਹਿ ਕਹਿ ਬਿਪਿਨ ਬਿਪਤਿ ਅਧਿਕਾਈ ॥
ਸਚਿਵ ਨਾਰਿ ਗੁਰ ਨਾਰਿ ਸਯਾਨੀ। ਸਹਿਤ ਸਨੇਹ ਕਹਹਿਂ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਤੌ ਨ ਦੀਨ੍ਹ ਬਨਬਾਸੂ। ਕਰਹੁ ਜੋ ਕਹਹਿਂ ਸਸੁਰ ਗੁਰ ਸਾਸੂ ॥

ਦੋ. -ਸਿਖ ਸੀਤਲਿ ਹਿਤ ਮਧੁਰ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਸੁਨਿ ਸੀਤਹਿ ਨ ਸੋਹਾਨਿ।
ਸਰਦ ਚਂਦ ਚਂਦਨਿ ਲਗਤ ਜਨੁ ਚਕੀ ਅਕੁਲਾਨਿ ॥ 78 ॥

ਸੀਯ ਸਕੁਚ ਬਸ ਉਤਰੁ ਨ ਦੇਈ। ਸੋ ਸੁਨਿ ਤਮਕਿ ਉਠੀ ਕੈਕੇਈ ॥
ਮੁਨਿ ਪਟ ਭੂਸ਼ਨ ਭਾਜਨ ਆਨੀ। ਆਗੇਂ ਧਰਿ ਬੋਲੀ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਪ੍ਰਾਨ ਪ੍ਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹ ਰਘੁਬੀਰਾ। ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਨ ਛਾਡ਼ਇਹਿ ਭੀਰਾ ॥
ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸੁਜਸੁ ਪਰਲੋਕੁ ਨਸ੍AU। ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਜਾਨ ਬਨ ਕਹਿਹਿ ਨ ਕ੍AU ॥
ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਸੋਇ ਕਰਹੁ ਜੋ ਭਾਵਾ। ਰਾਮ ਜਨਨਿ ਸਿਖ ਸੁਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਵਾ ॥
ਭੂਪਹਿ ਬਚਨ ਬਾਨਸਮ ਲਾਗੇ। ਕਰਹਿਂ ਨ ਪ੍ਰਾਨ ਪਯਾਨ ਅਭਾਗੇ ॥
ਲੋਗ ਬਿਕਲ ਮੁਰੁਛਿਤ ਨਰਨਾਹੂ। ਕਾਹ ਕਰਿਅ ਕਛੁ ਸੂਝ ਨ ਕਾਹੂ ॥
ਰਾਮੁ ਤੁਰਤ ਮੁਨਿ ਬੇਸ਼ੁ ਬਨਾਈ। ਚਲੇ ਜਨਕ ਜਨਨਿਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਈ ॥

ਦੋ. ਸਜਿ ਬਨ ਸਾਜੁ ਸਮਾਜੁ ਸਬੁ ਬਨਿਤਾ ਬਂਧੁ ਸਮੇਤ।
ਬਂਦਿ ਬਿਪ੍ਰ ਗੁਰ ਚਰਨ ਪ੍ਰਭੁ ਚਲੇ ਕਰਿ ਸਬਹਿ ਅਚੇਤ ॥ 79 ॥

ਨਿਕਸਿ ਬਸਿਸ਼੍ਠ ਦ੍ਵਾਰ ਭੇ ਠਾਢ਼ਏ। ਦੇਖੇ ਲੋਗ ਬਿਰਹ ਦਵ ਦਾਢ਼ਏ ॥
ਕਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਸਕਲ ਸਮੁਝਾਏ। ਬਿਪ੍ਰ ਬ੍ਰੁਰੁਇਂਦ ਰਘੁਬੀਰ ਬੋਲਾਏ ॥
ਗੁਰ ਸਨ ਕਹਿ ਬਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀਨ੍ਹੇ। ਆਦਰ ਦਾਨ ਬਿਨਯ ਬਸ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥
ਜਾਚਕ ਦਾਨ ਮਾਨ ਸਂਤੋਸ਼ੇ। ਮੀਤ ਪੁਨੀਤ ਪ੍ਰੇਮ ਪਰਿਤੋਸ਼ੇ ॥
ਦਾਸੀਂ ਦਾਸ ਬੋਲਾਇ ਬਹੋਰੀ। ਗੁਰਹਿ ਸੌਂਪਿ ਬੋਲੇ ਕਰ ਜੋਰੀ ॥
ਸਬ ਕੈ ਸਾਰ ਸਁਭਾਰ ਗੋਸਾਈਂ। ਕਰਬਿ ਜਨਕ ਜਨਨੀ ਕੀ ਨਾਈ ॥
ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰ ਜੋਰਿ ਜੁਗ ਪਾਨੀ। ਕਹਤ ਰਾਮੁ ਸਬ ਸਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਸੋਇ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਮੋਰ ਹਿਤਕਾਰੀ। ਜੇਹਿ ਤੇਂ ਰਹੈ ਭੁਆਲ ਸੁਖਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਮਾਤੁ ਸਕਲ ਮੋਰੇ ਬਿਰਹਁ ਜੇਹਿਂ ਨ ਹੋਹਿਂ ਦੁਖ ਦੀਨ।
ਸੋਇ ਉਪਾਉ ਤੁਮ੍ਹ ਕਰੇਹੁ ਸਬ ਪੁਰ ਜਨ ਪਰਮ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥ 80 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਰਾਮ ਸਬਹਿ ਸਮੁਝਾਵਾ। ਗੁਰ ਪਦ ਪਦੁਮ ਹਰਸ਼ਿ ਸਿਰੁ ਨਾਵਾ।
ਗਨਪਤੀ ਗੌਰਿ ਗਿਰੀਸੁ ਮਨਾਈ। ਚਲੇ ਅਸੀਸ ਪਾਇ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਰਾਮ ਚਲਤ ਅਤਿ ਭਯੁ ਬਿਸ਼ਾਦੂ। ਸੁਨਿ ਨ ਜਾਇ ਪੁਰ ਆਰਤ ਨਾਦੂ ॥
ਕੁਸਗੁਨ ਲਂਕ ਅਵਧ ਅਤਿ ਸੋਕੂ। ਹਹਰਸ਼ ਬਿਸ਼ਾਦ ਬਿਬਸ ਸੁਰਲੋਕੂ ॥
ਗਿ ਮੁਰੁਛਾ ਤਬ ਭੂਪਤਿ ਜਾਗੇ। ਬੋਲਿ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਕਹਨ ਅਸ ਲਾਗੇ ॥
ਰਾਮੁ ਚਲੇ ਬਨ ਪ੍ਰਾਨ ਨ ਜਾਹੀਂ। ਕੇਹਿ ਸੁਖ ਲਾਗਿ ਰਹਤ ਤਨ ਮਾਹੀਂ।
ਏਹਿ ਤੇਂ ਕਵਨ ਬ੍ਯਥਾ ਬਲਵਾਨਾ। ਜੋ ਦੁਖੁ ਪਾਇ ਤਜਹਿਂ ਤਨੁ ਪ੍ਰਾਨਾ ॥
ਪੁਨਿ ਧਰਿ ਧੀਰ ਕਹਿ ਨਰਨਾਹੂ। ਲੈ ਰਥੁ ਸਂਗ ਸਖਾ ਤੁਮ੍ਹ ਜਾਹੂ ॥

ਦੋ. -ਸੁਠਿ ਸੁਕੁਮਾਰ ਕੁਮਾਰ ਦੌ ਜਨਕਸੁਤਾ ਸੁਕੁਮਾਰਿ।
ਰਥ ਚਢ਼ਆਇ ਦੇਖਰਾਇ ਬਨੁ ਫਿਰੇਹੁ ਗੇਁ ਦਿਨ ਚਾਰਿ ॥ 81 ॥

ਜੌ ਨਹਿਂ ਫਿਰਹਿਂ ਧੀਰ ਦੌ ਭਾਈ। ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਦ੍ਰੁਰੁਇਢ਼ਬ੍ਰਤ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਤੌ ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨਯ ਕਰੇਹੁ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਫੇਰਿਅ ਪ੍ਰਭੁ ਮਿਥਿਲੇਸਕਿਸੋਰੀ ॥
ਜਬ ਸਿਯ ਕਾਨਨ ਦੇਖਿ ਡੇਰਾਈ। ਕਹੇਹੁ ਮੋਰਿ ਸਿਖ ਅਵਸਰੁ ਪਾਈ ॥
ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਅਸ ਕਹੇਉ ਸਁਦੇਸੂ। ਪੁਤ੍ਰਿ ਫਿਰਿਅ ਬਨ ਬਹੁਤ ਕਲੇਸੂ ॥
ਪਿਤ੍ਰੁਰੁਇਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਕਬਹੁਁ ਕਬਹੁਁ ਸਸੁਰਾਰੀ। ਰਹੇਹੁ ਜਹਾਁ ਰੁਚਿ ਹੋਇ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਕਰੇਹੁ ਉਪਾਯ ਕਦਂਬਾ। ਫਿਰਿ ਤ ਹੋਇ ਪ੍ਰਾਨ ਅਵਲਂਬਾ ॥
ਨਾਹਿਂ ਤ ਮੋਰ ਮਰਨੁ ਪਰਿਨਾਮਾ। ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਇ ਭੇਁ ਬਿਧਿ ਬਾਮਾ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਮੁਰੁਛਿ ਪਰਾ ਮਹਿ ਰ੍AU। ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਆਨਿ ਦੇਖ੍AU ॥

ਦੋ. -ਪਾਇ ਰਜਾਯਸੁ ਨਾਇ ਸਿਰੁ ਰਥੁ ਅਤਿ ਬੇਗ ਬਨਾਇ।
ਗਯੁ ਜਹਾਁ ਬਾਹੇਰ ਨਗਰ ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਦੌ ਭਾਇ ॥ 82 ॥

ਤਬ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਬਚਨ ਸੁਨਾਏ। ਕਰਿ ਬਿਨਤੀ ਰਥ ਰਾਮੁ ਚਢ਼ਆਏ ॥
ਚਢ਼ਇ ਰਥ ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਦੌ ਭਾਈ। ਚਲੇ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਅਵਧਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਈ ॥
ਚਲਤ ਰਾਮੁ ਲਖਿ ਅਵਧ ਅਨਾਥਾ। ਬਿਕਲ ਲੋਗ ਸਬ ਲਾਗੇ ਸਾਥਾ ॥
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਬਹੁਬਿਧਿ ਸਮੁਝਾਵਹਿਂ। ਫਿਰਹਿਂ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਪੁਨਿ ਫਿਰਿ ਆਵਹਿਮ੍ ॥
ਲਾਗਤਿ ਅਵਧ ਭਯਾਵਨਿ ਭਾਰੀ। ਮਾਨਹੁਁ ਕਾਲਰਾਤਿ ਅਁਧਿਆਰੀ ॥
ਘੋਰ ਜਂਤੁ ਸਮ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਡਰਪਹਿਂ ਏਕਹਿ ਏਕ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਘਰ ਮਸਾਨ ਪਰਿਜਨ ਜਨੁ ਭੂਤਾ। ਸੁਤ ਹਿਤ ਮੀਤ ਮਨਹੁਁ ਜਮਦੂਤਾ ॥
ਬਾਗਨ੍ਹ ਬਿਟਪ ਬੇਲਿ ਕੁਮ੍ਹਿਲਾਹੀਂ। ਸਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਦੇਖਿ ਨ ਜਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਹਯ ਗਯ ਕੋਟਿਨ੍ਹ ਕੇਲਿਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਪੁਰਪਸੁ ਚਾਤਕ ਮੋਰ।
ਪਿਕ ਰਥਾਂਗ ਸੁਕ ਸਾਰਿਕਾ ਸਾਰਸ ਹਂਸ ਚਕੋਰ ॥ 83 ॥

ਰਾਮ ਬਿਯੋਗ ਬਿਕਲ ਸਬ ਠਾਢ਼ਏ। ਜਹਁ ਤਹਁ ਮਨਹੁਁ ਚਿਤ੍ਰ ਲਿਖਿ ਕਾਢ਼ਏ ॥
ਨਗਰੁ ਸਫਲ ਬਨੁ ਗਹਬਰ ਭਾਰੀ। ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਬਿਪੁਲ ਸਕਲ ਨਰ ਨਾਰੀ ॥
ਬਿਧਿ ਕੈਕੇਈ ਕਿਰਾਤਿਨਿ ਕੀਨ੍ਹੀ। ਜੇਂਹਿ ਦਵ ਦੁਸਹ ਦਸਹੁਁ ਦਿਸਿ ਦੀਨ੍ਹੀ ॥
ਸਹਿ ਨ ਸਕੇ ਰਘੁਬਰ ਬਿਰਹਾਗੀ। ਚਲੇ ਲੋਗ ਸਬ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭਾਗੀ ॥
ਸਬਹਿਂ ਬਿਚਾਰ ਕੀਨ੍ਹ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਬਿਨੁ ਸੁਖੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਜਹਾਁ ਰਾਮੁ ਤਹਁ ਸਬੁਇ ਸਮਾਜੂ। ਬਿਨੁ ਰਘੁਬੀਰ ਅਵਧ ਨਹਿਂ ਕਾਜੂ ॥
ਚਲੇ ਸਾਥ ਅਸ ਮਂਤ੍ਰੁ ਦ੍ਰੁਰੁਇਢ਼ਆਈ। ਸੁਰ ਦੁਰ੍ਲਭ ਸੁਖ ਸਦਨ ਬਿਹਾਈ ॥
ਰਾਮ ਚਰਨ ਪਂਕਜ ਪ੍ਰਿਯ ਜਿਨ੍ਹਹੀ। ਬਿਸ਼ਯ ਭੋਗ ਬਸ ਕਰਹਿਂ ਕਿ ਤਿਨ੍ਹਹੀ ॥

ਦੋ. ਬਾਲਕ ਬ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧ ਬਿਹਾਇ ਗ੍ਰੁਰੁਇਁਹ ਲਗੇ ਲੋਗ ਸਬ ਸਾਥ।
ਤਮਸਾ ਤੀਰ ਨਿਵਾਸੁ ਕਿਯ ਪ੍ਰਥਮ ਦਿਵਸ ਰਘੁਨਾਥ ॥ 84 ॥

ਰਘੁਪਤਿ ਪ੍ਰਜਾ ਪ੍ਰੇਮਬਸ ਦੇਖੀ। ਸਦਯ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਦੁਖੁ ਭਯੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਕਰੁਨਾਮਯ ਰਘੁਨਾਥ ਗੋਸਾਁਈ। ਬੇਗਿ ਪਾਇਅਹਿਂ ਪੀਰ ਪਰਾਈ ॥
ਕਹਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਸੁਹਾਏ। ਬਹੁਬਿਧਿ ਰਾਮ ਲੋਗ ਸਮੁਝਾਏ ॥
ਕਿਏ ਧਰਮ ਉਪਦੇਸ ਘਨੇਰੇ। ਲੋਗ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਫਿਰਹਿਂ ਨ ਫੇਰੇ ॥
ਸੀਲੁ ਸਨੇਹੁ ਛਾਡ਼ਇ ਨਹਿਂ ਜਾਈ। ਅਸਮਂਜਸ ਬਸ ਭੇ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਲੋਗ ਸੋਗ ਸ਼੍ਰਮ ਬਸ ਗੇ ਸੋਈ। ਕਛੁਕ ਦੇਵਮਾਯਾਁ ਮਤਿ ਮੋਈ ॥
ਜਬਹਿਂ ਜਾਮ ਜੁਗ ਜਾਮਿਨਿ ਬੀਤੀ। ਰਾਮ ਸਚਿਵ ਸਨ ਕਹੇਉ ਸਪ੍ਰੀਤੀ ॥
ਖੋਜ ਮਾਰਿ ਰਥੁ ਹਾਁਕਹੁ ਤਾਤਾ। ਆਨ ਉਪਾਯਁ ਬਨਿਹਿ ਨਹਿਂ ਬਾਤਾ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਲਖਨ ਸੁਯ ਜਾਨ ਚਢ਼ਇ ਸਂਭੁ ਚਰਨ ਸਿਰੁ ਨਾਇ ॥
ਸਚਿਵਁ ਚਲਾਯੁ ਤੁਰਤ ਰਥੁ ਇਤ ਉਤ ਖੋਜ ਦੁਰਾਇ ॥ 85 ॥

ਜਾਗੇ ਸਕਲ ਲੋਗ ਭੇਁ ਭੋਰੂ। ਗੇ ਰਘੁਨਾਥ ਭਯੁ ਅਤਿ ਸੋਰੂ ॥
ਰਥ ਕਰ ਖੋਜ ਕਤਹਹੁਁ ਨਹਿਂ ਪਾਵਹਿਂ। ਰਾਮ ਰਾਮ ਕਹਿ ਚਹੁ ਦਿਸਿ ਧਾਵਹਿਮ੍ ॥
ਮਨਹੁਁ ਬਾਰਿਨਿਧਿ ਬੂਡ਼ ਜਹਾਜੂ। ਭਯੁ ਬਿਕਲ ਬਡ਼ ਬਨਿਕ ਸਮਾਜੂ ॥
ਏਕਹਿ ਏਕ ਦੇਂਹਿਂ ਉਪਦੇਸੂ। ਤਜੇ ਰਾਮ ਹਮ ਜਾਨਿ ਕਲੇਸੂ ॥
ਨਿਂਦਹਿਂ ਆਪੁ ਸਰਾਹਹਿਂ ਮੀਨਾ। ਧਿਗ ਜੀਵਨੁ ਰਘੁਬੀਰ ਬਿਹੀਨਾ ॥
ਜੌਂ ਪੈ ਪ੍ਰਿਯ ਬਿਯੋਗੁ ਬਿਧਿ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਤੌ ਕਸ ਮਰਨੁ ਨ ਮਾਗੇਂ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਕਰਤ ਪ੍ਰਲਾਪ ਕਲਾਪਾ। ਆਏ ਅਵਧ ਭਰੇ ਪਰਿਤਾਪਾ ॥
ਬਿਸ਼ਮ ਬਿਯੋਗੁ ਨ ਜਾਇ ਬਖਾਨਾ। ਅਵਧਿ ਆਸ ਸਬ ਰਾਖਹਿਂ ਪ੍ਰਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਦਰਸ ਹਿਤ ਨੇਮ ਬ੍ਰਤ ਲਗੇ ਕਰਨ ਨਰ ਨਾਰਿ।
ਮਨਹੁਁ ਕੋਕ ਕੋਕੀ ਕਮਲ ਦੀਨ ਬਿਹੀਨ ਤਮਾਰਿ ॥ 86 ॥

ਸੀਤਾ ਸਚਿਵ ਸਹਿਤ ਦੌ ਭਾਈ। ਸ੍ਰੁਰੁਇਂਗਬੇਰਪੁਰ ਪਹੁਁਚੇ ਜਾਈ ॥
ਉਤਰੇ ਰਾਮ ਦੇਵਸਰਿ ਦੇਖੀ। ਕੀਨ੍ਹ ਦਂਡਵਤ ਹਰਸ਼ੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਲਖਨ ਸਚਿਵਁ ਸਿਯਁ ਕਿਏ ਪ੍ਰਨਾਮਾ। ਸਬਹਿ ਸਹਿਤ ਸੁਖੁ ਪਾਯੁ ਰਾਮਾ ॥
ਗਂਗ ਸਕਲ ਮੁਦ ਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਸਬ ਸੁਖ ਕਰਨਿ ਹਰਨਿ ਸਬ ਸੂਲਾ ॥
ਕਹਿ ਕਹਿ ਕੋਟਿਕ ਕਥਾ ਪ੍ਰਸਂਗਾ। ਰਾਮੁ ਬਿਲੋਕਹਿਂ ਗਂਗ ਤਰਂਗਾ ॥
ਸਚਿਵਹਿ ਅਨੁਜਹਿ ਪ੍ਰਿਯਹਿ ਸੁਨਾਈ। ਬਿਬੁਧ ਨਦੀ ਮਹਿਮਾ ਅਧਿਕਾਈ ॥
ਮਜ੍ਜਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਪਂਥ ਸ਼੍ਰਮ ਗਯੂ। ਸੁਚਿ ਜਲੁ ਪਿਅਤ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਭਯੂ ॥
ਸੁਮਿਰਤ ਜਾਹਿ ਮਿਟਿ ਸ਼੍ਰਮ ਭਾਰੂ। ਤੇਹਿ ਸ਼੍ਰਮ ਯਹ ਲੌਕਿਕ ਬ੍ਯਵਹਾਰੂ ॥

ਦੋ. ਸੁਧ੍ਦ ਸਚਿਦਾਨਂਦਮਯ ਕਂਦ ਭਾਨੁਕੁਲ ਕੇਤੁ।
ਚਰਿਤ ਕਰਤ ਨਰ ਅਨੁਹਰਤ ਸਂਸ੍ਰੁਰੁਇਤਿ ਸਾਗਰ ਸੇਤੁ ॥ 87 ॥

ਯਹ ਸੁਧਿ ਗੁਹਁ ਨਿਸ਼ਾਦ ਜਬ ਪਾਈ। ਮੁਦਿਤ ਲਿਏ ਪ੍ਰਿਯ ਬਂਧੁ ਬੋਲਾਈ ॥
ਲਿਏ ਫਲ ਮੂਲ ਭੇਂਟ ਭਰਿ ਭਾਰਾ। ਮਿਲਨ ਚਲੇਉ ਹਿਁਯਁ ਹਰਸ਼ੁ ਅਪਾਰਾ ॥
ਕਰਿ ਦਂਡਵਤ ਭੇਂਟ ਧਰਿ ਆਗੇਂ। ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਬਿਲੋਕਤ ਅਤਿ ਅਨੁਰਾਗੇਮ੍ ॥
ਸਹਜ ਸਨੇਹ ਬਿਬਸ ਰਘੁਰਾਈ। ਪੂਁਛੀ ਕੁਸਲ ਨਿਕਟ ਬੈਠਾਈ ॥
ਨਾਥ ਕੁਸਲ ਪਦ ਪਂਕਜ ਦੇਖੇਂ। ਭਯੁਁ ਭਾਗਭਾਜਨ ਜਨ ਲੇਖੇਮ੍ ॥
ਦੇਵ ਧਰਨਿ ਧਨੁ ਧਾਮੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਮੈਂ ਜਨੁ ਨੀਚੁ ਸਹਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾ ॥
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਕਰਿਅ ਪੁਰ ਧਾਰਿਅ ਪ੍AU। ਥਾਪਿਯ ਜਨੁ ਸਬੁ ਲੋਗੁ ਸਿਹ੍AU ॥
ਕਹੇਹੁ ਸਤ੍ਯ ਸਬੁ ਸਖਾ ਸੁਜਾਨਾ। ਮੋਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਪਿਤੁ ਆਯਸੁ ਆਨਾ ॥

ਦੋ. ਬਰਸ਼ ਚਾਰਿਦਸ ਬਾਸੁ ਬਨ ਮੁਨਿ ਬ੍ਰਤ ਬੇਸ਼ੁ ਅਹਾਰੁ।
ਗ੍ਰਾਮ ਬਾਸੁ ਨਹਿਂ ਉਚਿਤ ਸੁਨਿ ਗੁਹਹਿ ਭਯੁ ਦੁਖੁ ਭਾਰੁ ॥ 88 ॥

ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰੀ। ਕਹਹਿਂ ਸਪ੍ਰੇਮ ਗ੍ਰਾਮ ਨਰ ਨਾਰੀ ॥
ਤੇ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਕਹਹੁ ਸਖਿ ਕੈਸੇ। ਜਿਨ੍ਹ ਪਠੇ ਬਨ ਬਾਲਕ ਐਸੇ ॥
ਏਕ ਕਹਹਿਂ ਭਲ ਭੂਪਤਿ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਲੋਯਨ ਲਾਹੁ ਹਮਹਿ ਬਿਧਿ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਤਬ ਨਿਸ਼ਾਦਪਤਿ ਉਰ ਅਨੁਮਾਨਾ। ਤਰੁ ਸਿਂਸੁਪਾ ਮਨੋਹਰ ਜਾਨਾ ॥
ਲੈ ਰਘੁਨਾਥਹਿ ਠਾਉਁ ਦੇਖਾਵਾ। ਕਹੇਉ ਰਾਮ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਸੁਹਾਵਾ ॥
ਪੁਰਜਨ ਕਰਿ ਜੋਹਾਰੁ ਘਰ ਆਏ। ਰਘੁਬਰ ਸਂਧ੍ਯਾ ਕਰਨ ਸਿਧਾਏ ॥
ਗੁਹਁ ਸਁਵਾਰਿ ਸਾਁਥਰੀ ਡਸਾਈ। ਕੁਸ ਕਿਸਲਯਮਯ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁਲ ਸੁਹਾਈ ॥
ਸੁਚਿ ਫਲ ਮੂਲ ਮਧੁਰ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਜਾਨੀ। ਦੋਨਾ ਭਰਿ ਭਰਿ ਰਾਖੇਸਿ ਪਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸਿਯ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਭ੍ਰਾਤਾ ਸਹਿਤ ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਖਾਇ।
ਸਯਨ ਕੀਨ੍ਹ ਰਘੁਬਂਸਮਨਿ ਪਾਯ ਪਲੋਟਤ ਭਾਇ ॥ 89 ॥

ਉਠੇ ਲਖਨੁ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਵਤ ਜਾਨੀ। ਕਹਿ ਸਚਿਵਹਿ ਸੋਵਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਕਛੁਕ ਦੂਰ ਸਜਿ ਬਾਨ ਸਰਾਸਨ। ਜਾਗਨ ਲਗੇ ਬੈਠਿ ਬੀਰਾਸਨ ॥
ਗੁਁਹ ਬੋਲਾਇ ਪਾਹਰੂ ਪ੍ਰਤੀਤੀ। ਠਾਵਁ ਠਾਁਵ ਰਾਖੇ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤੀ ॥
ਆਪੁ ਲਖਨ ਪਹਿਂ ਬੈਠੇਉ ਜਾਈ। ਕਟਿ ਭਾਥੀ ਸਰ ਚਾਪ ਚਢ਼ਆਈ ॥
ਸੋਵਤ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਨਿਹਾਰਿ ਨਿਸ਼ਾਦੂ। ਭਯੁ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਹ੍ਦਯਁ ਬਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਤਨੁ ਪੁਲਕਿਤ ਜਲੁ ਲੋਚਨ ਬਹੀ। ਬਚਨ ਸਪ੍ਰੇਮ ਲਖਨ ਸਨ ਕਹੀ ॥
ਭੂਪਤਿ ਭਵਨ ਸੁਭਾਯਁ ਸੁਹਾਵਾ। ਸੁਰਪਤਿ ਸਦਨੁ ਨ ਪਟਤਰ ਪਾਵਾ ॥
ਮਨਿਮਯ ਰਚਿਤ ਚਾਰੁ ਚੌਬਾਰੇ। ਜਨੁ ਰਤਿਪਤਿ ਨਿਜ ਹਾਥ ਸਁਵਾਰੇ ॥

ਦੋ. ਸੁਚਿ ਸੁਬਿਚਿਤ੍ਰ ਸੁਭੋਗਮਯ ਸੁਮਨ ਸੁਗਂਧ ਸੁਬਾਸ।
ਪਲਁਗ ਮਂਜੁ ਮਨਿਦੀਪ ਜਹਁ ਸਬ ਬਿਧਿ ਸਕਲ ਸੁਪਾਸ ॥ 90 ॥

ਬਿਬਿਧ ਬਸਨ ਉਪਧਾਨ ਤੁਰਾਈ। ਛੀਰ ਫੇਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਿਸਦ ਸੁਹਾਈ ॥
ਤਹਁ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਸਯਨ ਨਿਸਿ ਕਰਹੀਂ। ਨਿਜ ਛਬਿ ਰਤਿ ਮਨੋਜ ਮਦੁ ਹਰਹੀਮ੍ ॥
ਤੇ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਸਾਥਰੀਂ ਸੋਏ। ਸ਼੍ਰਮਿਤ ਬਸਨ ਬਿਨੁ ਜਾਹਿਂ ਨ ਜੋਏ ॥
ਮਾਤੁ ਪਿਤਾ ਪਰਿਜਨ ਪੁਰਬਾਸੀ। ਸਖਾ ਸੁਸੀਲ ਦਾਸ ਅਰੁ ਦਾਸੀ ॥
ਜੋਗਵਹਿਂ ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀ ਨਾਈ। ਮਹਿ ਸੋਵਤ ਤੇਇ ਰਾਮ ਗੋਸਾਈਮ੍ ॥
ਪਿਤਾ ਜਨਕ ਜਗ ਬਿਦਿਤ ਪ੍ਰਭ੍AU। ਸਸੁਰ ਸੁਰੇਸ ਸਖਾ ਰਘੁਰ੍AU ॥
ਰਾਮਚਂਦੁ ਪਤਿ ਸੋ ਬੈਦੇਹੀ। ਸੋਵਤ ਮਹਿ ਬਿਧਿ ਬਾਮ ਨ ਕੇਹੀ ॥
ਸਿਯ ਰਘੁਬੀਰ ਕਿ ਕਾਨਨ ਜੋਗੂ। ਕਰਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਤ੍ਯ ਕਹ ਲੋਗੂ ॥

ਦੋ. ਕੈਕਯਨਂਦਿਨਿ ਮਂਦਮਤਿ ਕਠਿਨ ਕੁਟਿਲਪਨੁ ਕੀਨ੍ਹ।
ਜੇਹੀਂ ਰਘੁਨਂਦਨ ਜਾਨਕਿਹਿ ਸੁਖ ਅਵਸਰ ਦੁਖੁ ਦੀਨ੍ਹ ॥ 91 ॥

ਭਿ ਦਿਨਕਰ ਕੁਲ ਬਿਟਪ ਕੁਠਾਰੀ। ਕੁਮਤਿ ਕੀਨ੍ਹ ਸਬ ਬਿਸ੍ਵ ਦੁਖਾਰੀ ॥
ਭਯੁ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ਨਿਸ਼ਾਦਹਿ ਭਾਰੀ। ਰਾਮ ਸੀਯ ਮਹਿ ਸਯਨ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਬੋਲੇ ਲਖਨ ਮਧੁਰ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਗ੍ਯਾਨ ਬਿਰਾਗ ਭਗਤਿ ਰਸ ਸਾਨੀ ॥
ਕਾਹੁ ਨ ਕੌ ਸੁਖ ਦੁਖ ਕਰ ਦਾਤਾ। ਨਿਜ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਕਰਮ ਭੋਗ ਸਬੁ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
ਜੋਗ ਬਿਯੋਗ ਭੋਗ ਭਲ ਮਂਦਾ। ਹਿਤ ਅਨਹਿਤ ਮਧ੍ਯਮ ਭ੍ਰਮ ਫਂਦਾ ॥
ਜਨਮੁ ਮਰਨੁ ਜਹਁ ਲਗਿ ਜਗ ਜਾਲੂ। ਸਂਪਤੀ ਬਿਪਤਿ ਕਰਮੁ ਅਰੁ ਕਾਲੂ ॥
ਧਰਨਿ ਧਾਮੁ ਧਨੁ ਪੁਰ ਪਰਿਵਾਰੂ। ਸਰਗੁ ਨਰਕੁ ਜਹਁ ਲਗਿ ਬ੍ਯਵਹਾਰੂ ॥
ਦੇਖਿਅ ਸੁਨਿਅ ਗੁਨਿਅ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਮੋਹ ਮੂਲ ਪਰਮਾਰਥੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਸਪਨੇਂ ਹੋਇ ਭਿਖਾਰਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਰਂਕੁ ਨਾਕਪਤਿ ਹੋਇ।
ਜਾਗੇਂ ਲਾਭੁ ਨ ਹਾਨਿ ਕਛੁ ਤਿਮਿ ਪ੍ਰਪਂਚ ਜਿਯਁ ਜੋਇ ॥ 92 ॥

ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਨਹਿਂ ਕੀਜਾ ਰੋਸੂ। ਕਾਹੁਹਿ ਬਾਦਿ ਨ ਦੇਇਅ ਦੋਸੂ ॥
ਮੋਹ ਨਿਸਾਁ ਸਬੁ ਸੋਵਨਿਹਾਰਾ। ਦੇਖਿਅ ਸਪਨ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਾ ॥
ਏਹਿਂ ਜਗ ਜਾਮਿਨਿ ਜਾਗਹਿਂ ਜੋਗੀ। ਪਰਮਾਰਥੀ ਪ੍ਰਪਂਚ ਬਿਯੋਗੀ ॥
ਜਾਨਿਅ ਤਬਹਿਂ ਜੀਵ ਜਗ ਜਾਗਾ। ਜਬ ਜਬ ਬਿਸ਼ਯ ਬਿਲਾਸ ਬਿਰਾਗਾ ॥
ਹੋਇ ਬਿਬੇਕੁ ਮੋਹ ਭ੍ਰਮ ਭਾਗਾ। ਤਬ ਰਘੁਨਾਥ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥
ਸਖਾ ਪਰਮ ਪਰਮਾਰਥੁ ਏਹੂ। ਮਨ ਕ੍ਰਮ ਬਚਨ ਰਾਮ ਪਦ ਨੇਹੂ ॥
ਰਾਮ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਪਰਮਾਰਥ ਰੂਪਾ। ਅਬਿਗਤ ਅਲਖ ਅਨਾਦਿ ਅਨੂਪਾ ॥
ਸਕਲ ਬਿਕਾਰ ਰਹਿਤ ਗਤਭੇਦਾ। ਕਹਿ ਨਿਤ ਨੇਤਿ ਨਿਰੂਪਹਿਂ ਬੇਦਾ।

ਦੋ. ਭਗਤ ਭੂਮਿ ਭੂਸੁਰ ਸੁਰਭਿ ਸੁਰ ਹਿਤ ਲਾਗਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ।
ਕਰਤ ਚਰਿਤ ਧਰਿ ਮਨੁਜ ਤਨੁ ਸੁਨਤ ਮਿਟਹਿ ਜਗ ਜਾਲ ॥ 93 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਪਂਦ੍ਰਹਵਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਸਖਾ ਸਮੁਝਿ ਅਸ ਪਰਿਹਰਿ ਮੋਹੁ। ਸਿਯ ਰਘੁਬੀਰ ਚਰਨ ਰਤ ਹੋਹੂ ॥
ਕਹਤ ਰਾਮ ਗੁਨ ਭਾ ਭਿਨੁਸਾਰਾ। ਜਾਗੇ ਜਗ ਮਂਗਲ ਸੁਖਦਾਰਾ ॥
ਸਕਲ ਸੋਚ ਕਰਿ ਰਾਮ ਨਹਾਵਾ। ਸੁਚਿ ਸੁਜਾਨ ਬਟ ਛੀਰ ਮਗਾਵਾ ॥
ਅਨੁਜ ਸਹਿਤ ਸਿਰ ਜਟਾ ਬਨਾਏ। ਦੇਖਿ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਨਯਨ ਜਲ ਛਾਏ ॥
ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਦਾਹੁ ਅਤਿ ਬਦਨ ਮਲੀਨਾ। ਕਹ ਕਰ ਜੋਰਿ ਬਚਨ ਅਤਿ ਦੀਨਾ ॥
ਨਾਥ ਕਹੇਉ ਅਸ ਕੋਸਲਨਾਥਾ। ਲੈ ਰਥੁ ਜਾਹੁ ਰਾਮ ਕੇਂ ਸਾਥਾ ॥
ਬਨੁ ਦੇਖਾਇ ਸੁਰਸਰਿ ਅਨ੍ਹਵਾਈ। ਆਨੇਹੁ ਫੇਰਿ ਬੇਗਿ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਲਖਨੁ ਰਾਮੁ ਸਿਯ ਆਨੇਹੁ ਫੇਰੀ। ਸਂਸਯ ਸਕਲ ਸਁਕੋਚ ਨਿਬੇਰੀ ॥

ਦੋ. ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਅਸ ਕਹੇਉ ਗੋਸਾਈਁ ਜਸ ਕਹਿ ਕਰੌਂ ਬਲਿ ਸੋਇ।
ਕਰਿ ਬਿਨਤੀ ਪਾਯਨ੍ਹ ਪਰੇਉ ਦੀਨ੍ਹ ਬਾਲ ਜਿਮਿ ਰੋਇ ॥ 94 ॥

ਤਾਤ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਕਰਿ ਕੀਜਿਅ ਸੋਈ। ਜਾਤੇਂ ਅਵਧ ਅਨਾਥ ਨ ਹੋਈ ॥
ਮਂਤ੍ਰਹਿ ਰਾਮ ਉਠਾਇ ਪ੍ਰਬੋਧਾ। ਤਾਤ ਧਰਮ ਮਤੁ ਤੁਮ੍ਹ ਸਬੁ ਸੋਧਾ ॥
ਸਿਬਿ ਦਧੀਚਿ ਹਰਿਚਂਦ ਨਰੇਸਾ। ਸਹੇ ਧਰਮ ਹਿਤ ਕੋਟਿ ਕਲੇਸਾ ॥
ਰਂਤਿਦੇਵ ਬਲਿ ਭੂਪ ਸੁਜਾਨਾ। ਧਰਮੁ ਧਰੇਉ ਸਹਿ ਸਂਕਟ ਨਾਨਾ ॥
ਧਰਮੁ ਨ ਦੂਸਰ ਸਤ੍ਯ ਸਮਾਨਾ। ਆਗਮ ਨਿਗਮ ਪੁਰਾਨ ਬਖਾਨਾ ॥
ਮੈਂ ਸੋਇ ਧਰਮੁ ਸੁਲਭ ਕਰਿ ਪਾਵਾ। ਤਜੇਂ ਤਿਹੂਁ ਪੁਰ ਅਪਜਸੁ ਛਾਵਾ ॥
ਸਂਭਾਵਿਤ ਕਹੁਁ ਅਪਜਸ ਲਾਹੂ। ਮਰਨ ਕੋਟਿ ਸਮ ਦਾਰੁਨ ਦਾਹੂ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਸਨ ਤਾਤ ਬਹੁਤ ਕਾ ਕਹੂਁ। ਦਿਏਁ ਉਤਰੁ ਫਿਰਿ ਪਾਤਕੁ ਲਹੂਁ ॥

ਦੋ. ਪਿਤੁ ਪਦ ਗਹਿ ਕਹਿ ਕੋਟਿ ਨਤਿ ਬਿਨਯ ਕਰਬ ਕਰ ਜੋਰਿ।
ਚਿਂਤਾ ਕਵਨਿਹੁ ਬਾਤ ਕੈ ਤਾਤ ਕਰਿਅ ਜਨਿ ਮੋਰਿ ॥ 95 ॥

ਤੁਮ੍ਹ ਪੁਨਿ ਪਿਤੁ ਸਮ ਅਤਿ ਹਿਤ ਮੋਰੇਂ। ਬਿਨਤੀ ਕਰੁਁ ਤਾਤ ਕਰ ਜੋਰੇਮ੍ ॥
ਸਬ ਬਿਧਿ ਸੋਇ ਕਰਤਬ੍ਯ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ। ਦੁਖ ਨ ਪਾਵ ਪਿਤੁ ਸੋਚ ਹਮਾਰੇਮ੍ ॥
ਸੁਨਿ ਰਘੁਨਾਥ ਸਚਿਵ ਸਂਬਾਦੂ। ਭਯੁ ਸਪਰਿਜਨ ਬਿਕਲ ਨਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਪੁਨਿ ਕਛੁ ਲਖਨ ਕਹੀ ਕਟੁ ਬਾਨੀ। ਪ੍ਰਭੁ ਬਰਜੇ ਬਡ਼ ਅਨੁਚਿਤ ਜਾਨੀ ॥
ਸਕੁਚਿ ਰਾਮ ਨਿਜ ਸਪਥ ਦੇਵਾਈ। ਲਖਨ ਸਁਦੇਸੁ ਕਹਿਅ ਜਨਿ ਜਾਈ ॥
ਕਹ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਪੁਨਿ ਭੂਪ ਸਁਦੇਸੂ। ਸਹਿ ਨ ਸਕਿਹਿ ਸਿਯ ਬਿਪਿਨ ਕਲੇਸੂ ॥
ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਅਵਧ ਆਵ ਫਿਰਿ ਸੀਯਾ। ਸੋਇ ਰਘੁਬਰਹਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਕਰਨੀਯਾ ॥
ਨਤਰੁ ਨਿਪਟ ਅਵਲਂਬ ਬਿਹੀਨਾ। ਮੈਂ ਨ ਜਿਅਬ ਜਿਮਿ ਜਲ ਬਿਨੁ ਮੀਨਾ ॥

ਦੋ. ਮਿਕੇਂ ਸਸਰੇਂ ਸਕਲ ਸੁਖ ਜਬਹਿਂ ਜਹਾਁ ਮਨੁ ਮਾਨ ॥
ਤਁਹ ਤਬ ਰਹਿਹਿ ਸੁਖੇਨ ਸਿਯ ਜਬ ਲਗਿ ਬਿਪਤਿ ਬਿਹਾਨ ॥ 96 ॥

ਬਿਨਤੀ ਭੂਪ ਕੀਨ੍ਹ ਜੇਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਆਰਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਸੋ ਕਹਿ ਜਾਤੀ ॥
ਪਿਤੁ ਸਁਦੇਸੁ ਸੁਨਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਾਨਾ। ਸਿਯਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਸਿਖ ਕੋਟਿ ਬਿਧਾਨਾ ॥
ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰੂ। ਫਿਰਤੁ ਤ ਸਬ ਕਰ ਮਿਟੈ ਖਭਾਰੂ ॥
ਸੁਨਿ ਪਤਿ ਬਚਨ ਕਹਤਿ ਬੈਦੇਹੀ। ਸੁਨਹੁ ਪ੍ਰਾਨਪਤਿ ਪਰਮ ਸਨੇਹੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਕਰੁਨਾਮਯ ਪਰਮ ਬਿਬੇਕੀ। ਤਨੁ ਤਜਿ ਰਹਤਿ ਛਾਁਹ ਕਿਮਿ ਛੇਂਕੀ ॥
ਪ੍ਰਭਾ ਜਾਇ ਕਹਁ ਭਾਨੁ ਬਿਹਾਈ। ਕਹਁ ਚਂਦ੍ਰਿਕਾ ਚਂਦੁ ਤਜਿ ਜਾਈ ॥
ਪਤਿਹਿ ਪ੍ਰੇਮਮਯ ਬਿਨਯ ਸੁਨਾਈ। ਕਹਤਿ ਸਚਿਵ ਸਨ ਗਿਰਾ ਸੁਹਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਪਿਤੁ ਸਸੁਰ ਸਰਿਸ ਹਿਤਕਾਰੀ। ਉਤਰੁ ਦੇਉਁ ਫਿਰਿ ਅਨੁਚਿਤ ਭਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਆਰਤਿ ਬਸ ਸਨਮੁਖ ਭਿਉਁ ਬਿਲਗੁ ਨ ਮਾਨਬ ਤਾਤ।
ਆਰਜਸੁਤ ਪਦ ਕਮਲ ਬਿਨੁ ਬਾਦਿ ਜਹਾਁ ਲਗਿ ਨਾਤ ॥ 97 ॥

ਪਿਤੁ ਬੈਭਵ ਬਿਲਾਸ ਮੈਂ ਡੀਠਾ। ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਮਨਿ ਮੁਕੁਟ ਮਿਲਿਤ ਪਦ ਪੀਠਾ ॥
ਸੁਖਨਿਧਾਨ ਅਸ ਪਿਤੁ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਮੋਰੇਂ। ਪਿਯ ਬਿਹੀਨ ਮਨ ਭਾਵ ਨ ਭੋਰੇਮ੍ ॥
ਸਸੁਰ ਚਕ੍ਕਵਿ ਕੋਸਲਰ੍AU। ਭੁਵਨ ਚਾਰਿਦਸ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਭ੍AU ॥
ਆਗੇਂ ਹੋਇ ਜੇਹਿ ਸੁਰਪਤਿ ਲੇਈ। ਅਰਧ ਸਿਂਘਾਸਨ ਆਸਨੁ ਦੇਈ ॥
ਸਸੁਰੁ ਏਤਾਦ੍ਰੁਰੁਇਸ ਅਵਧ ਨਿਵਾਸੂ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰੁ ਮਾਤੁ ਸਮ ਸਾਸੂ ॥
ਬਿਨੁ ਰਘੁਪਤਿ ਪਦ ਪਦੁਮ ਪਰਾਗਾ। ਮੋਹਿ ਕੇਉ ਸਪਨੇਹੁਁ ਸੁਖਦ ਨ ਲਾਗਾ ॥
ਅਗਮ ਪਂਥ ਬਨਭੂਮਿ ਪਹਾਰਾ। ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਸਰ ਸਰਿਤ ਅਪਾਰਾ ॥
ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ ਕੁਰਂਗ ਬਿਹਂਗਾ। ਮੋਹਿ ਸਬ ਸੁਖਦ ਪ੍ਰਾਨਪਤਿ ਸਂਗਾ ॥

ਦੋ. ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਸਨ ਮੋਰਿ ਹੁਁਤਿ ਬਿਨਯ ਕਰਬਿ ਪਰਿ ਪਾਯਁ ॥
ਮੋਰ ਸੋਚੁ ਜਨਿ ਕਰਿਅ ਕਛੁ ਮੈਂ ਬਨ ਸੁਖੀ ਸੁਭਾਯਁ ॥ 98 ॥

ਪ੍ਰਾਨਨਾਥ ਪ੍ਰਿਯ ਦੇਵਰ ਸਾਥਾ। ਬੀਰ ਧੁਰੀਨ ਧਰੇਂ ਧਨੁ ਭਾਥਾ ॥
ਨਹਿਂ ਮਗ ਸ਼੍ਰਮੁ ਭ੍ਰਮੁ ਦੁਖ ਮਨ ਮੋਰੇਂ। ਮੋਹਿ ਲਗਿ ਸੋਚੁ ਕਰਿਅ ਜਨਿ ਭੋਰੇਮ੍ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਸਿਯ ਸੀਤਲਿ ਬਾਨੀ। ਭਯੁ ਬਿਕਲ ਜਨੁ ਫਨਿ ਮਨਿ ਹਾਨੀ ॥
ਨਯਨ ਸੂਝ ਨਹਿਂ ਸੁਨਿ ਨ ਕਾਨਾ। ਕਹਿ ਨ ਸਕਿ ਕਛੁ ਅਤਿ ਅਕੁਲਾਨਾ ॥
ਰਾਮ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਕੀਨ੍ਹ ਬਹੁ ਭਾਁਤਿ। ਤਦਪਿ ਹੋਤਿ ਨਹਿਂ ਸੀਤਲਿ ਛਾਤੀ ॥
ਜਤਨ ਅਨੇਕ ਸਾਥ ਹਿਤ ਕੀਨ੍ਹੇ। ਉਚਿਤ ਉਤਰ ਰਘੁਨਂਦਨ ਦੀਨ੍ਹੇ ॥
ਮੇਟਿ ਜਾਇ ਨਹਿਂ ਰਾਮ ਰਜਾਈ। ਕਠਿਨ ਕਰਮ ਗਤਿ ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਈ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਪਦ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਫਿਰੇਉ ਬਨਿਕ ਜਿਮਿ ਮੂਰ ਗਵਾਁਈ ॥

ਦੋ. -ਰਥ ਹਾਁਕੇਉ ਹਯ ਰਾਮ ਤਨ ਹੇਰਿ ਹੇਰਿ ਹਿਹਿਨਾਹਿਂ।
ਦੇਖਿ ਨਿਸ਼ਾਦ ਬਿਸ਼ਾਦਬਸ ਧੁਨਹਿਂ ਸੀਸ ਪਛਿਤਾਹਿਮ੍ ॥ 99 ॥

ਜਾਸੁ ਬਿਯੋਗ ਬਿਕਲ ਪਸੁ ਐਸੇ। ਪ੍ਰਜਾ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਜੀਹਹਿਂ ਕੈਸੇਮ੍ ॥
ਬਰਬਸ ਰਾਮ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਪਠਾਏ। ਸੁਰਸਰਿ ਤੀਰ ਆਪੁ ਤਬ ਆਏ ॥
ਮਾਗੀ ਨਾਵ ਨ ਕੇਵਟੁ ਆਨਾ। ਕਹਿ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਮਰਮੁ ਮੈਂ ਜਾਨਾ ॥
ਚਰਨ ਕਮਲ ਰਜ ਕਹੁਁ ਸਬੁ ਕਹੀ। ਮਾਨੁਸ਼ ਕਰਨਿ ਮੂਰਿ ਕਛੁ ਅਹੀ ॥
ਛੁਅਤ ਸਿਲਾ ਭਿ ਨਾਰਿ ਸੁਹਾਈ। ਪਾਹਨ ਤੇਂ ਨ ਕਾਠ ਕਠਿਨਾਈ ॥
ਤਰਨਿਉ ਮੁਨਿ ਘਰਿਨਿ ਹੋਇ ਜਾਈ। ਬਾਟ ਪਰਿ ਮੋਰਿ ਨਾਵ ਉਡ਼ਆਈ ॥
ਏਹਿਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਲੁਁ ਸਬੁ ਪਰਿਵਾਰੂ। ਨਹਿਂ ਜਾਨੁਁ ਕਛੁ ਔਰ ਕਬਾਰੂ ॥
ਜੌ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਰ ਅਵਸਿ ਗਾ ਚਹਹੂ। ਮੋਹਿ ਪਦ ਪਦੁਮ ਪਖਾਰਨ ਕਹਹੂ ॥

ਛਂ. ਪਦ ਕਮਲ ਧੋਇ ਚਢ਼ਆਇ ਨਾਵ ਨ ਨਾਥ ਉਤਰਾਈ ਚਹੌਂ।
ਮੋਹਿ ਰਾਮ ਰਾਉਰਿ ਆਨ ਦਸਰਥ ਸਪਥ ਸਬ ਸਾਚੀ ਕਹੌਮ੍ ॥
ਬਰੁ ਤੀਰ ਮਾਰਹੁਁ ਲਖਨੁ ਪੈ ਜਬ ਲਗਿ ਨ ਪਾਯ ਪਖਾਰਿਹੌਂ।
ਤਬ ਲਗਿ ਨ ਤੁਲਸੀਦਾਸ ਨਾਥ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਪਾਰੁ ਉਤਾਰਿਹੌਮ੍ ॥

ਸੋ. ਸੁਨਿ ਕੇਬਟ ਕੇ ਬੈਨ ਪ੍ਰੇਮ ਲਪੇਟੇ ਅਟਪਟੇ।
ਬਿਹਸੇ ਕਰੁਨਾਐਨ ਚਿਤਿ ਜਾਨਕੀ ਲਖਨ ਤਨ ॥ 100 ॥

ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਬੋਲੇ ਮੁਸੁਕਾਈ। ਸੋਇ ਕਰੁ ਜੇਂਹਿ ਤਵ ਨਾਵ ਨ ਜਾਈ ॥
ਵੇਗਿ ਆਨੁ ਜਲ ਪਾਯ ਪਖਾਰੂ। ਹੋਤ ਬਿਲਂਬੁ ਉਤਾਰਹਿ ਪਾਰੂ ॥
ਜਾਸੁ ਨਾਮ ਸੁਮਰਤ ਏਕ ਬਾਰਾ। ਉਤਰਹਿਂ ਨਰ ਭਵਸਿਂਧੁ ਅਪਾਰਾ ॥
ਸੋਇ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲੁ ਕੇਵਟਹਿ ਨਿਹੋਰਾ। ਜੇਹਿਂ ਜਗੁ ਕਿਯ ਤਿਹੁ ਪਗਹੁ ਤੇ ਥੋਰਾ ॥
ਪਦ ਨਖ ਨਿਰਖਿ ਦੇਵਸਰਿ ਹਰਸ਼ੀ। ਸੁਨਿ ਪ੍ਰਭੁ ਬਚਨ ਮੋਹਁ ਮਤਿ ਕਰਸ਼ੀ ॥
ਕੇਵਟ ਰਾਮ ਰਜਾਯਸੁ ਪਾਵਾ। ਪਾਨਿ ਕਠਵਤਾ ਭਰਿ ਲੇਇ ਆਵਾ ॥
ਅਤਿ ਆਨਂਦ ਉਮਗਿ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਚਰਨ ਸਰੋਜ ਪਖਾਰਨ ਲਾਗਾ ॥
ਬਰਸ਼ਿ ਸੁਮਨ ਸੁਰ ਸਕਲ ਸਿਹਾਹੀਂ। ਏਹਿ ਸਮ ਪੁਨ੍ਯਪੁਂਜ ਕੌ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਪਦ ਪਖਾਰਿ ਜਲੁ ਪਾਨ ਕਰਿ ਆਪੁ ਸਹਿਤ ਪਰਿਵਾਰ।
ਪਿਤਰ ਪਾਰੁ ਕਰਿ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਪੁਨਿ ਮੁਦਿਤ ਗਯੁ ਲੇਇ ਪਾਰ ॥ 101 ॥

ਉਤਰਿ ਠਾਡ਼ ਭੇ ਸੁਰਸਰਿ ਰੇਤਾ। ਸੀਯਰਾਮ ਗੁਹ ਲਖਨ ਸਮੇਤਾ ॥
ਕੇਵਟ ਉਤਰਿ ਦਂਡਵਤ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਸਕੁਚ ਏਹਿ ਨਹਿਂ ਕਛੁ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਪਿਯ ਹਿਯ ਕੀ ਸਿਯ ਜਾਨਨਿਹਾਰੀ। ਮਨਿ ਮੁਦਰੀ ਮਨ ਮੁਦਿਤ ਉਤਾਰੀ ॥
ਕਹੇਉ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਲੇਹਿ ਉਤਰਾਈ। ਕੇਵਟ ਚਰਨ ਗਹੇ ਅਕੁਲਾਈ ॥
ਨਾਥ ਆਜੁ ਮੈਂ ਕਾਹ ਨ ਪਾਵਾ। ਮਿਟੇ ਦੋਸ਼ ਦੁਖ ਦਾਰਿਦ ਦਾਵਾ ॥
ਬਹੁਤ ਕਾਲ ਮੈਂ ਕੀਨ੍ਹਿ ਮਜੂਰੀ। ਆਜੁ ਦੀਨ੍ਹ ਬਿਧਿ ਬਨਿ ਭਲਿ ਭੂਰੀ ॥
ਅਬ ਕਛੁ ਨਾਥ ਨ ਚਾਹਿਅ ਮੋਰੇਂ। ਦੀਨਦਯਾਲ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤੋਰੇਮ੍ ॥
ਫਿਰਤੀ ਬਾਰ ਮੋਹਿ ਜੇ ਦੇਬਾ। ਸੋ ਪ੍ਰਸਾਦੁ ਮੈਂ ਸਿਰ ਧਰਿ ਲੇਬਾ ॥

ਦੋ. ਬਹੁਤ ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਭੁ ਲਖਨ ਸਿਯਁ ਨਹਿਂ ਕਛੁ ਕੇਵਟੁ ਲੇਇ।
ਬਿਦਾ ਕੀਨ੍ਹ ਕਰੁਨਾਯਤਨ ਭਗਤਿ ਬਿਮਲ ਬਰੁ ਦੇਇ ॥ 102 ॥

ਤਬ ਮਜ੍ਜਨੁ ਕਰਿ ਰਘੁਕੁਲਨਾਥਾ। ਪੂਜਿ ਪਾਰਥਿਵ ਨਾਯੁ ਮਾਥਾ ॥
ਸਿਯਁ ਸੁਰਸਰਿਹਿ ਕਹੇਉ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਮਾਤੁ ਮਨੋਰਥ ਪੁਰੁਬਿ ਮੋਰੀ ॥
ਪਤਿ ਦੇਵਰ ਸਂਗ ਕੁਸਲ ਬਹੋਰੀ। ਆਇ ਕਰੌਂ ਜੇਹਿਂ ਪੂਜਾ ਤੋਰੀ ॥
ਸੁਨਿ ਸਿਯ ਬਿਨਯ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸ ਸਾਨੀ। ਭਿ ਤਬ ਬਿਮਲ ਬਾਰਿ ਬਰ ਬਾਨੀ ॥
ਸੁਨੁ ਰਘੁਬੀਰ ਪ੍ਰਿਯਾ ਬੈਦੇਹੀ। ਤਵ ਪ੍ਰਭਾਉ ਜਗ ਬਿਦਿਤ ਨ ਕੇਹੀ ॥
ਲੋਕਪ ਹੋਹਿਂ ਬਿਲੋਕਤ ਤੋਰੇਂ। ਤੋਹਿ ਸੇਵਹਿਂ ਸਬ ਸਿਧਿ ਕਰ ਜੋਰੇਮ੍ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਜੋ ਹਮਹਿ ਬਡ਼ਇ ਬਿਨਯ ਸੁਨਾਈ। ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਕੀਨ੍ਹਿ ਮੋਹਿ ਦੀਨ੍ਹਿ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਤਦਪਿ ਦੇਬਿ ਮੈਂ ਦੇਬਿ ਅਸੀਸਾ। ਸਫਲ ਹੋਪਨ ਹਿਤ ਨਿਜ ਬਾਗੀਸਾ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਾਨਨਾਥ ਦੇਵਰ ਸਹਿਤ ਕੁਸਲ ਕੋਸਲਾ ਆਇ।
ਪੂਜਹਿ ਸਬ ਮਨਕਾਮਨਾ ਸੁਜਸੁ ਰਹਿਹਿ ਜਗ ਛਾਇ ॥ 103 ॥

ਗਂਗ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਮੁਦਿਤ ਸੀਯ ਸੁਰਸਰਿ ਅਨੁਕੁਲਾ ॥
ਤਬ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਹਹਿ ਕਹੇਉ ਘਰ ਜਾਹੂ। ਸੁਨਤ ਸੂਖ ਮੁਖੁ ਭਾ ਉਰ ਦਾਹੂ ॥
ਦੀਨ ਬਚਨ ਗੁਹ ਕਹ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਬਿਨਯ ਸੁਨਹੁ ਰਘੁਕੁਲਮਨਿ ਮੋਰੀ ॥
ਨਾਥ ਸਾਥ ਰਹਿ ਪਂਥੁ ਦੇਖਾਈ। ਕਰਿ ਦਿਨ ਚਾਰਿ ਚਰਨ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਜੇਹਿਂ ਬਨ ਜਾਇ ਰਹਬ ਰਘੁਰਾਈ। ਪਰਨਕੁਟੀ ਮੈਂ ਕਰਬਿ ਸੁਹਾਈ ॥
ਤਬ ਮੋਹਿ ਕਹਁ ਜਸਿ ਦੇਬ ਰਜਾਈ। ਸੋਇ ਕਰਿਹੁਁ ਰਘੁਬੀਰ ਦੋਹਾਈ ॥
ਸਹਜ ਸਨੇਹ ਰਾਮ ਲਖਿ ਤਾਸੁ। ਸਂਗ ਲੀਨ੍ਹ ਗੁਹ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਹੁਲਾਸੂ ॥
ਪੁਨਿ ਗੁਹਁ ਗ੍ਯਾਤਿ ਬੋਲਿ ਸਬ ਲੀਨ੍ਹੇ। ਕਰਿ ਪਰਿਤੋਸ਼ੁ ਬਿਦਾ ਤਬ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥

ਦੋ. ਤਬ ਗਨਪਤਿ ਸਿਵ ਸੁਮਿਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਨਾਇ ਸੁਰਸਰਿਹਿ ਮਾਥ। ì
ਸਖਾ ਅਨੁਜ ਸਿਯਾ ਸਹਿਤ ਬਨ ਗਵਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਧੁਨਾਥ ॥ 104 ॥

ਤੇਹਿ ਦਿਨ ਭਯੁ ਬਿਟਪ ਤਰ ਬਾਸੂ। ਲਖਨ ਸਖਾਁ ਸਬ ਕੀਨ੍ਹ ਸੁਪਾਸੂ ॥
ਪ੍ਰਾਤ ਪ੍ਰਾਤਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਕਰਿ ਰਧੁਸਾਈ। ਤੀਰਥਰਾਜੁ ਦੀਖ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਈ ॥
ਸਚਿਵ ਸਤ੍ਯ ਸ਼੍ਰਧ੍ਦਾ ਪ੍ਰਿਯ ਨਾਰੀ। ਮਾਧਵ ਸਰਿਸ ਮੀਤੁ ਹਿਤਕਾਰੀ ॥
ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਭਰਾ ਭਁਡਾਰੁ। ਪੁਨ੍ਯ ਪ੍ਰਦੇਸ ਦੇਸ ਅਤਿ ਚਾਰੁ ॥
ਛੇਤ੍ਰ ਅਗਮ ਗਢ਼ਉ ਗਾਢ਼ ਸੁਹਾਵਾ। ਸਪਨੇਹੁਁ ਨਹਿਂ ਪ੍ਰਤਿਪਚ੍ਛਿਨ੍ਹ ਪਾਵਾ ॥
ਸੇਨ ਸਕਲ ਤੀਰਥ ਬਰ ਬੀਰਾ। ਕਲੁਸ਼ ਅਨੀਕ ਦਲਨ ਰਨਧੀਰਾ ॥
ਸਂਗਮੁ ਸਿਂਹਾਸਨੁ ਸੁਠਿ ਸੋਹਾ। ਛਤ੍ਰੁ ਅਖਯਬਟੁ ਮੁਨਿ ਮਨੁ ਮੋਹਾ ॥
ਚਵਁਰ ਜਮੁਨ ਅਰੁ ਗਂਗ ਤਰਂਗਾ। ਦੇਖਿ ਹੋਹਿਂ ਦੁਖ ਦਾਰਿਦ ਭਂਗਾ ॥

ਦੋ. ਸੇਵਹਿਂ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤਿ ਸਾਧੁ ਸੁਚਿ ਪਾਵਹਿਂ ਸਬ ਮਨਕਾਮ।
ਬਂਦੀ ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਗਨ ਕਹਹਿਂ ਬਿਮਲ ਗੁਨ ਗ੍ਰਾਮ ॥ 105 ॥

ਕੋ ਕਹਿ ਸਕਿ ਪ੍ਰਯਾਗ ਪ੍ਰਭ੍AU। ਕਲੁਸ਼ ਪੁਂਜ ਕੁਂਜਰ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਰ੍AU ॥
ਅਸ ਤੀਰਥਪਤਿ ਦੇਖਿ ਸੁਹਾਵਾ। ਸੁਖ ਸਾਗਰ ਰਘੁਬਰ ਸੁਖੁ ਪਾਵਾ ॥
ਕਹਿ ਸਿਯ ਲਖਨਹਿ ਸਖਹਿ ਸੁਨਾਈ। ਸ਼੍ਰੀਮੁਖ ਤੀਰਥਰਾਜ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਦੇਖਤ ਬਨ ਬਾਗਾ। ਕਹਤ ਮਹਾਤਮ ਅਤਿ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਆਇ ਬਿਲੋਕੀ ਬੇਨੀ। ਸੁਮਿਰਤ ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਦੇਨੀ ॥
ਮੁਦਿਤ ਨਹਾਇ ਕੀਨ੍ਹਿ ਸਿਵ ਸੇਵਾ। ਪੁਜਿ ਜਥਾਬਿਧਿ ਤੀਰਥ ਦੇਵਾ ॥
ਤਬ ਪ੍ਰਭੁ ਭਰਦ੍ਵਾਜ ਪਹਿਂ ਆਏ। ਕਰਤ ਦਂਡਵਤ ਮੁਨਿ ਉਰ ਲਾਏ ॥
ਮੁਨਿ ਮਨ ਮੋਦ ਨ ਕਛੁ ਕਹਿ ਜਾਇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂਦ ਰਾਸਿ ਜਨੁ ਪਾਈ ॥

ਦੋ. ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਸੀਸ ਮੁਨੀਸ ਉਰ ਅਤਿ ਅਨਂਦੁ ਅਸ ਜਾਨਿ।
ਲੋਚਨ ਗੋਚਰ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਫਲ ਮਨਹੁਁ ਕਿਏ ਬਿਧਿ ਆਨਿ ॥ 106 ॥

ਕੁਸਲ ਪ੍ਰਸ੍ਨ ਕਰਿ ਆਸਨ ਦੀਨ੍ਹੇ। ਪੂਜਿ ਪ੍ਰੇਮ ਪਰਿਪੂਰਨ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥
ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਅਂਕੁਰ ਨੀਕੇ। ਦਿਏ ਆਨਿ ਮੁਨਿ ਮਨਹੁਁ ਅਮੀ ਕੇ ॥
ਸੀਯ ਲਖਨ ਜਨ ਸਹਿਤ ਸੁਹਾਏ। ਅਤਿ ਰੁਚਿ ਰਾਮ ਮੂਲ ਫਲ ਖਾਏ ॥
ਭੇ ਬਿਗਤਸ਼੍ਰਮ ਰਾਮੁ ਸੁਖਾਰੇ। ਭਰਵ੍ਦਾਜ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਉਚਾਰੇ ॥
ਆਜੁ ਸੁਫਲ ਤਪੁ ਤੀਰਥ ਤ੍ਯਾਗੂ। ਆਜੁ ਸੁਫਲ ਜਪ ਜੋਗ ਬਿਰਾਗੂ ॥
ਸਫਲ ਸਕਲ ਸੁਭ ਸਾਧਨ ਸਾਜੂ। ਰਾਮ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਅਵਲੋਕਤ ਆਜੂ ॥
ਲਾਭ ਅਵਧਿ ਸੁਖ ਅਵਧਿ ਨ ਦੂਜੀ। ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ ਦਰਸ ਆਸ ਸਬ ਪੂਜੀ ॥
ਅਬ ਕਰਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਦੇਹੁ ਬਰ ਏਹੂ। ਨਿਜ ਪਦ ਸਰਸਿਜ ਸਹਜ ਸਨੇਹੂ ॥

ਦੋ. ਕਰਮ ਬਚਨ ਮਨ ਛਾਡ਼ਇ ਛਲੁ ਜਬ ਲਗਿ ਜਨੁ ਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰ।
ਤਬ ਲਗਿ ਸੁਖੁ ਸਪਨੇਹੁਁ ਨਹੀਂ ਕਿਏਁ ਕੋਟਿ ਉਪਚਾਰ ॥
ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਰਾਮੁ ਸਕੁਚਾਨੇ। ਭਾਵ ਭਗਤਿ ਆਨਂਦ ਅਘਾਨੇ ॥
ਤਬ ਰਘੁਬਰ ਮੁਨਿ ਸੁਜਸੁ ਸੁਹਾਵਾ। ਕੋਟਿ ਭਾਁਤਿ ਕਹਿ ਸਬਹਿ ਸੁਨਾਵਾ ॥
ਸੋ ਬਡ ਸੋ ਸਬ ਗੁਨ ਗਨ ਗੇਹੂ। ਜੇਹਿ ਮੁਨੀਸ ਤੁਮ੍ਹ ਆਦਰ ਦੇਹੂ ॥
ਮੁਨਿ ਰਘੁਬੀਰ ਪਰਸਪਰ ਨਵਹੀਂ। ਬਚਨ ਅਗੋਚਰ ਸੁਖੁ ਅਨੁਭਵਹੀਮ੍ ॥
ਯਹ ਸੁਧਿ ਪਾਇ ਪ੍ਰਯਾਗ ਨਿਵਾਸੀ। ਬਟੁ ਤਾਪਸ ਮੁਨਿ ਸਿਦ੍ਧ ਉਦਾਸੀ ॥
ਭਰਦ੍ਵਾਜ ਆਸ਼੍ਰਮ ਸਬ ਆਏ। ਦੇਖਨ ਦਸਰਥ ਸੁਅਨ ਸੁਹਾਏ ॥
ਰਾਮ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕੀਨ੍ਹ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਮੁਦਿਤ ਭੇ ਲਹਿ ਲੋਯਨ ਲਾਹੂ ॥
ਦੇਹਿਂ ਅਸੀਸ ਪਰਮ ਸੁਖੁ ਪਾਈ। ਫਿਰੇ ਸਰਾਹਤ ਸੁਂਦਰਤਾਈ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਕੀਨ੍ਹ ਬਿਸ਼੍ਰਾਮ ਨਿਸਿ ਪ੍ਰਾਤ ਪ੍ਰਯਾਗ ਨਹਾਇ।
ਚਲੇ ਸਹਿਤ ਸਿਯ ਲਖਨ ਜਨ ਮੁਦਦਿਤ ਮੁਨਿਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਇ ॥ 108 ॥

ਰਾਮ ਸਪ੍ਰੇਮ ਕਹੇਉ ਮੁਨਿ ਪਾਹੀਂ। ਨਾਥ ਕਹਿਅ ਹਮ ਕੇਹਿ ਮਗ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਮੁਨਿ ਮਨ ਬਿਹਸਿ ਰਾਮ ਸਨ ਕਹਹੀਂ। ਸੁਗਮ ਸਕਲ ਮਗ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਅਹਹੀਮ੍ ॥
ਸਾਥ ਲਾਗਿ ਮੁਨਿ ਸਿਸ਼੍ਯ ਬੋਲਾਏ। ਸੁਨਿ ਮਨ ਮੁਦਿਤ ਪਚਾਸਕ ਆਏ ॥
ਸਬਨ੍ਹਿ ਰਾਮ ਪਰ ਪ੍ਰੇਮ ਅਪਾਰਾ। ਸਕਲ ਕਹਹਿ ਮਗੁ ਦੀਖ ਹਮਾਰਾ ॥
ਮੁਨਿ ਬਟੁ ਚਾਰਿ ਸਂਗ ਤਬ ਦੀਨ੍ਹੇ। ਜਿਨ੍ਹ ਬਹੁ ਜਨਮ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸਬ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਰਿਸ਼ਿ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਚਲੇ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਗ੍ਰਾਮ ਨਿਕਟ ਜਬ ਨਿਕਸਹਿ ਜਾਈ। ਦੇਖਹਿ ਦਰਸੁ ਨਾਰਿ ਨਰ ਧਾਈ ॥
ਹੋਹਿ ਸਨਾਥ ਜਨਮ ਫਲੁ ਪਾਈ। ਫਿਰਹਿ ਦੁਖਿਤ ਮਨੁ ਸਂਗ ਪਠਾਈ ॥

ਦੋ. ਬਿਦਾ ਕਿਏ ਬਟੁ ਬਿਨਯ ਕਰਿ ਫਿਰੇ ਪਾਇ ਮਨ ਕਾਮ।
ਉਤਰਿ ਨਹਾਏ ਜਮੁਨ ਜਲ ਜੋ ਸਰੀਰ ਸਮ ਸ੍ਯਾਮ ॥ 109 ॥

ਸੁਨਤ ਤੀਰਵਾਸੀ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਧਾਏ ਨਿਜ ਨਿਜ ਕਾਜ ਬਿਸਾਰੀ ॥
ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯ ਸੁਂਦਰਤਾਈ। ਦੇਖਿ ਕਰਹਿਂ ਨਿਜ ਭਾਗ੍ਯ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਅਤਿ ਲਾਲਸਾ ਬਸਹਿਂ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਨਾਉਁ ਗਾਉਁ ਬੂਝਤ ਸਕੁਚਾਹੀਮ੍ ॥
ਜੇ ਤਿਨ੍ਹ ਮਹੁਁ ਬਯਬਿਰਿਧ ਸਯਾਨੇ। ਤਿਨ੍ਹ ਕਰਿ ਜੁਗੁਤਿ ਰਾਮੁ ਪਹਿਚਾਨੇ ॥
ਸਕਲ ਕਥਾ ਤਿਨ੍ਹ ਸਬਹਿ ਸੁਨਾਈ। ਬਨਹਿ ਚਲੇ ਪਿਤੁ ਆਯਸੁ ਪਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਸਬਿਸ਼ਾਦ ਸਕਲ ਪਛਿਤਾਹੀਂ। ਰਾਨੀ ਰਾਯਁ ਕੀਨ੍ਹ ਭਲ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਏਕ ਤਾਪਸੁ ਆਵਾ। ਤੇਜਪੁਂਜ ਲਘੁਬਯਸ ਸੁਹਾਵਾ ॥
ਕਵਿ ਅਲਖਿਤ ਗਤਿ ਬੇਸ਼ੁ ਬਿਰਾਗੀ। ਮਨ ਕ੍ਰਮ ਬਚਨ ਰਾਮ ਅਨੁਰਾਗੀ ॥

ਦੋ. ਸਜਲ ਨਯਨ ਤਨ ਪੁਲਕਿ ਨਿਜ ਇਸ਼੍ਟਦੇਉ ਪਹਿਚਾਨਿ।
ਪਰੇਉ ਦਂਡ ਜਿਮਿ ਧਰਨਿਤਲ ਦਸਾ ਨ ਜਾਇ ਬਖਾਨਿ ॥ 110 ॥

ਰਾਮ ਸਪ੍ਰੇਮ ਪੁਲਕਿ ਉਰ ਲਾਵਾ। ਪਰਮ ਰਂਕ ਜਨੁ ਪਾਰਸੁ ਪਾਵਾ ॥
ਮਨਹੁਁ ਪ੍ਰੇਮੁ ਪਰਮਾਰਥੁ ਦੋਊ। ਮਿਲਤ ਧਰੇ ਤਨ ਕਹ ਸਬੁ ਕੋਊ ॥
ਬਹੁਰਿ ਲਖਨ ਪਾਯਨ੍ਹ ਸੋਇ ਲਾਗਾ। ਲੀਨ੍ਹ ਉਠਾਇ ਉਮਗਿ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥
ਪੁਨਿ ਸਿਯ ਚਰਨ ਧੂਰਿ ਧਰਿ ਸੀਸਾ। ਜਨਨਿ ਜਾਨਿ ਸਿਸੁ ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਸੀਸਾ ॥
ਕੀਨ੍ਹ ਨਿਸ਼ਾਦ ਦਂਡਵਤ ਤੇਹੀ। ਮਿਲੇਉ ਮੁਦਿਤ ਲਖਿ ਰਾਮ ਸਨੇਹੀ ॥
ਪਿਅਤ ਨਯਨ ਪੁਟ ਰੂਪੁ ਪਿਯੂਸ਼ਾ। ਮੁਦਿਤ ਸੁਅਸਨੁ ਪਾਇ ਜਿਮਿ ਭੂਖਾ ॥
ਤੇ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਕਹਹੁ ਸਖਿ ਕੈਸੇ। ਜਿਨ੍ਹ ਪਠੇ ਬਨ ਬਾਲਕ ਐਸੇ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਰੂਪੁ ਨਿਹਾਰੀ। ਹੋਹਿਂ ਸਨੇਹ ਬਿਕਲ ਨਰ ਨਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਤਬ ਰਘੁਬੀਰ ਅਨੇਕ ਬਿਧਿ ਸਖਹਿ ਸਿਖਾਵਨੁ ਦੀਨ੍ਹ।
ਰਾਮ ਰਜਾਯਸੁ ਸੀਸ ਧਰਿ ਭਵਨ ਗਵਨੁ ਤੇਁਇਁ ਕੀਨ੍ਹ ॥ 111 ॥

ਪੁਨਿ ਸਿਯਁ ਰਾਮ ਲਖਨ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਜਮੁਨਹਿ ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਬਹੋਰੀ ॥
ਚਲੇ ਸਸੀਯ ਮੁਦਿਤ ਦੌ ਭਾਈ। ਰਬਿਤਨੁਜਾ ਕਿ ਕਰਤ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਪਥਿਕ ਅਨੇਕ ਮਿਲਹਿਂ ਮਗ ਜਾਤਾ। ਕਹਹਿਂ ਸਪ੍ਰੇਮ ਦੇਖਿ ਦੌ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
ਰਾਜ ਲਖਨ ਸਬ ਅਂਗ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਂ। ਦੇਖਿ ਸੋਚੁ ਅਤਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਹਮਾਰੇਮ੍ ॥
ਮਾਰਗ ਚਲਹੁ ਪਯਾਦੇਹਿ ਪਾਏਁ। ਜ੍ਯੋਤਿਸ਼ੁ ਝੂਠ ਹਮਾਰੇਂ ਭਾਏਁ ॥
ਅਗਮੁ ਪਂਥ ਗਿਰਿ ਕਾਨਨ ਭਾਰੀ। ਤੇਹਿ ਮਹਁ ਸਾਥ ਨਾਰਿ ਸੁਕੁਮਾਰੀ ॥
ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਬਨ ਜਾਇ ਨ ਜੋਈ। ਹਮ ਸਁਗ ਚਲਹਿ ਜੋ ਆਯਸੁ ਹੋਈ ॥
ਜਾਬ ਜਹਾਁ ਲਗਿ ਤਹਁ ਪਹੁਁਚਾਈ। ਫਿਰਬ ਬਹੋਰਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਈ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਪੂਁਛਹਿਂ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਪੁਲਕ ਗਾਤ ਜਲੁ ਨੈਨ।
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਫੇਰਹਿ ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਕਹਿ ਬਿਨੀਤ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬੈਨ ॥ 112 ॥

ਜੇ ਪੁਰ ਗਾਁਵ ਬਸਹਿਂ ਮਗ ਮਾਹੀਂ। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਨਾਗ ਸੁਰ ਨਗਰ ਸਿਹਾਹੀਮ੍ ॥
ਕੇਹਿ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤੀਂ ਕੇਹਿ ਘਰੀਂ ਬਸਾਏ। ਧਨ੍ਯ ਪੁਨ੍ਯਮਯ ਪਰਮ ਸੁਹਾਏ ॥
ਜਹਁ ਜਹਁ ਰਾਮ ਚਰਨ ਚਲਿ ਜਾਹੀਂ। ਤਿਨ੍ਹ ਸਮਾਨ ਅਮਰਾਵਤਿ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਪੁਨ੍ਯਪੁਂਜ ਮਗ ਨਿਕਟ ਨਿਵਾਸੀ। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਸਰਾਹਹਿਂ ਸੁਰਪੁਰਬਾਸੀ ॥
ਜੇ ਭਰਿ ਨਯਨ ਬਿਲੋਕਹਿਂ ਰਾਮਹਿ। ਸੀਤਾ ਲਖਨ ਸਹਿਤ ਘਨਸ੍ਯਾਮਹਿ ॥
ਜੇ ਸਰ ਸਰਿਤ ਰਾਮ ਅਵਗਾਹਹਿਂ। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਦੇਵ ਸਰ ਸਰਿਤ ਸਰਾਹਹਿਮ੍ ॥
ਜੇਹਿ ਤਰੁ ਤਰ ਪ੍ਰਭੁ ਬੈਠਹਿਂ ਜਾਈ। ਕਰਹਿਂ ਕਲਪਤਰੁ ਤਾਸੁ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਪਰਸਿ ਰਾਮ ਪਦ ਪਦੁਮ ਪਰਾਗਾ। ਮਾਨਤਿ ਭੂਮਿ ਭੂਰਿ ਨਿਜ ਭਾਗਾ ॥

ਦੋ. ਛਾਁਹ ਕਰਹਿ ਘਨ ਬਿਬੁਧਗਨ ਬਰਸ਼ਹਿ ਸੁਮਨ ਸਿਹਾਹਿਂ।
ਦੇਖਤ ਗਿਰਿ ਬਨ ਬਿਹਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਰਾਮੁ ਚਲੇ ਮਗ ਜਾਹਿਮ੍ ॥ 113 ॥

ਸੀਤਾ ਲਖਨ ਸਹਿਤ ਰਘੁਰਾਈ। ਗਾਁਵ ਨਿਕਟ ਜਬ ਨਿਕਸਹਿਂ ਜਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਸਬ ਬਾਲ ਬ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਚਲਹਿਂ ਤੁਰਤ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹਕਾਜੁ ਬਿਸਾਰੀ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰੀ। ਪਾਇ ਨਯਨਫਲੁ ਹੋਹਿਂ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਸਜਲ ਬਿਲੋਚਨ ਪੁਲਕ ਸਰੀਰਾ। ਸਬ ਭੇ ਮਗਨ ਦੇਖਿ ਦੌ ਬੀਰਾ ॥
ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਇ ਦਸਾ ਤਿਨ੍ਹ ਕੇਰੀ। ਲਹਿ ਜਨੁ ਰਂਕਨ੍ਹ ਸੁਰਮਨਿ ਢੇਰੀ ॥
ਏਕਨ੍ਹ ਏਕ ਬੋਲਿ ਸਿਖ ਦੇਹੀਂ। ਲੋਚਨ ਲਾਹੁ ਲੇਹੁ ਛਨ ਏਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਮਹਿ ਦੇਖਿ ਏਕ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਚਿਤਵਤ ਚਲੇ ਜਾਹਿਂ ਸਁਗ ਲਾਗੇ ॥
ਏਕ ਨਯਨ ਮਗ ਛਬਿ ਉਰ ਆਨੀ। ਹੋਹਿਂ ਸਿਥਿਲ ਤਨ ਮਨ ਬਰ ਬਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਏਕ ਦੇਖਿਂ ਬਟ ਛਾਁਹ ਭਲਿ ਡਾਸਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁਲ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਪਾਤ।
ਕਹਹਿਂ ਗਵਾਁਇਅ ਛਿਨੁਕੁ ਸ਼੍ਰਮੁ ਗਵਨਬ ਅਬਹਿਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਤ ॥ 114 ॥

ਏਕ ਕਲਸ ਭਰਿ ਆਨਹਿਂ ਪਾਨੀ। ਅਁਚਿਅ ਨਾਥ ਕਹਹਿਂ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਸੁਨਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਪ੍ਰੀਤਿ ਅਤਿ ਦੇਖੀ। ਰਾਮ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਸੁਸੀਲ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਜਾਨੀ ਸ਼੍ਰਮਿਤ ਸੀਯ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਘਰਿਕ ਬਿਲਂਬੁ ਕੀਨ੍ਹ ਬਟ ਛਾਹੀਮ੍ ॥
ਮੁਦਿਤ ਨਾਰਿ ਨਰ ਦੇਖਹਿਂ ਸੋਭਾ। ਰੂਪ ਅਨੂਪ ਨਯਨ ਮਨੁ ਲੋਭਾ ॥
ਏਕਟਕ ਸਬ ਸੋਹਹਿਂ ਚਹੁਁ ਓਰਾ। ਰਾਮਚਂਦ੍ਰ ਮੁਖ ਚਂਦ ਚਕੋਰਾ ॥
ਤਰੁਨ ਤਮਾਲ ਬਰਨ ਤਨੁ ਸੋਹਾ। ਦੇਖਤ ਕੋਟਿ ਮਦਨ ਮਨੁ ਮੋਹਾ ॥
ਦਾਮਿਨਿ ਬਰਨ ਲਖਨ ਸੁਠਿ ਨੀਕੇ। ਨਖ ਸਿਖ ਸੁਭਗ ਭਾਵਤੇ ਜੀ ਕੇ ॥
ਮੁਨਿਪਟ ਕਟਿਨ੍ਹ ਕਸੇਂ ਤੂਨੀਰਾ। ਸੋਹਹਿਂ ਕਰ ਕਮਲਿਨਿ ਧਨੁ ਤੀਰਾ ॥

ਦੋ. ਜਟਾ ਮੁਕੁਟ ਸੀਸਨਿ ਸੁਭਗ ਉਰ ਭੁਜ ਨਯਨ ਬਿਸਾਲ।
ਸਰਦ ਪਰਬ ਬਿਧੁ ਬਦਨ ਬਰ ਲਸਤ ਸ੍ਵੇਦ ਕਨ ਜਾਲ ॥ 115 ॥

ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਇ ਮਨੋਹਰ ਜੋਰੀ। ਸੋਭਾ ਬਹੁਤ ਥੋਰਿ ਮਤਿ ਮੋਰੀ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਸੁਂਦਰਤਾਈ। ਸਬ ਚਿਤਵਹਿਂ ਚਿਤ ਮਨ ਮਤਿ ਲਾਈ ॥
ਥਕੇ ਨਾਰਿ ਨਰ ਪ੍ਰੇਮ ਪਿਆਸੇ। ਮਨਹੁਁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗੀ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਦੇਖਿ ਦਿਆ ਸੇ ॥
ਸੀਯ ਸਮੀਪ ਗ੍ਰਾਮਤਿਯ ਜਾਹੀਂ। ਪੂਁਛਤ ਅਤਿ ਸਨੇਹਁ ਸਕੁਚਾਹੀਮ੍ ॥
ਬਾਰ ਬਾਰ ਸਬ ਲਾਗਹਿਂ ਪਾਏਁ। ਕਹਹਿਂ ਬਚਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਸਰਲ ਸੁਭਾਏਁ ॥
ਰਾਜਕੁਮਾਰਿ ਬਿਨਯ ਹਮ ਕਰਹੀਂ। ਤਿਯ ਸੁਭਾਯਁ ਕਛੁ ਪੂਁਛਤ ਡਰਹੀਂ।
ਸ੍ਵਾਮਿਨਿ ਅਬਿਨਯ ਛਮਬਿ ਹਮਾਰੀ। ਬਿਲਗੁ ਨ ਮਾਨਬ ਜਾਨਿ ਗਵਾਁਰੀ ॥
ਰਾਜਕੁਅਁਰ ਦੌ ਸਹਜ ਸਲੋਨੇ। ਇਨ੍ਹ ਤੇਂ ਲਹੀ ਦੁਤਿ ਮਰਕਤ ਸੋਨੇ ॥

ਦੋ. ਸ੍ਯਾਮਲ ਗੌਰ ਕਿਸੋਰ ਬਰ ਸੁਂਦਰ ਸੁਸ਼ਮਾ ਐਨ।
ਸਰਦ ਸਰ੍ਬਰੀਨਾਥ ਮੁਖੁ ਸਰਦ ਸਰੋਰੁਹ ਨੈਨ ॥ 116 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਸੋਲਹਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਨਵਾਨ੍ਹਪਾਰਾਯਣ, ਚੌਥਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਕੋਟਿ ਮਨੋਜ ਲਜਾਵਨਿਹਾਰੇ। ਸੁਮੁਖਿ ਕਹਹੁ ਕੋ ਆਹਿਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ॥
ਸੁਨਿ ਸਨੇਹਮਯ ਮਂਜੁਲ ਬਾਨੀ। ਸਕੁਚੀ ਸਿਯ ਮਨ ਮਹੁਁ ਮੁਸੁਕਾਨੀ ॥
ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਬਿਲੋਕਿ ਬਿਲੋਕਤਿ ਧਰਨੀ। ਦੁਹੁਁ ਸਕੋਚ ਸਕੁਚਿਤ ਬਰਬਰਨੀ ॥
ਸਕੁਚਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਬਾਲ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਨਯਨੀ। ਬੋਲੀ ਮਧੁਰ ਬਚਨ ਪਿਕਬਯਨੀ ॥
ਸਹਜ ਸੁਭਾਯ ਸੁਭਗ ਤਨ ਗੋਰੇ। ਨਾਮੁ ਲਖਨੁ ਲਘੁ ਦੇਵਰ ਮੋਰੇ ॥
ਬਹੁਰਿ ਬਦਨੁ ਬਿਧੁ ਅਂਚਲ ਢਾਁਕੀ। ਪਿਯ ਤਨ ਚਿਤਿ ਭੌਂਹ ਕਰਿ ਬਾਁਕੀ ॥
ਖਂਜਨ ਮਂਜੁ ਤਿਰੀਛੇ ਨਯਨਨਿ। ਨਿਜ ਪਤਿ ਕਹੇਉ ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਸਿਯਁ ਸਯਨਨਿ ॥
ਭਿ ਮੁਦਿਤ ਸਬ ਗ੍ਰਾਮਬਧੂਟੀਂ। ਰਂਕਨ੍ਹ ਰਾਯ ਰਾਸਿ ਜਨੁ ਲੂਟੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਅਤਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਸਿਯ ਪਾਯਁ ਪਰਿ ਬਹੁਬਿਧਿ ਦੇਹਿਂ ਅਸੀਸ।
ਸਦਾ ਸੋਹਾਗਿਨਿ ਹੋਹੁ ਤੁਮ੍ਹ ਜਬ ਲਗਿ ਮਹਿ ਅਹਿ ਸੀਸ ॥ 117 ॥

ਪਾਰਬਤੀ ਸਮ ਪਤਿਪ੍ਰਿਯ ਹੋਹੂ। ਦੇਬਿ ਨ ਹਮ ਪਰ ਛਾਡ਼ਬ ਛੋਹੂ ॥
ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਬਿਨਯ ਕਰਿਅ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਜੌਂ ਏਹਿ ਮਾਰਗ ਫਿਰਿਅ ਬਹੋਰੀ ॥
ਦਰਸਨੁ ਦੇਬ ਜਾਨਿ ਨਿਜ ਦਾਸੀ। ਲਖੀਂ ਸੀਯਁ ਸਬ ਪ੍ਰੇਮ ਪਿਆਸੀ ॥
ਮਧੁਰ ਬਚਨ ਕਹਿ ਕਹਿ ਪਰਿਤੋਸ਼ੀਂ। ਜਨੁ ਕੁਮੁਦਿਨੀਂ ਕੌਮੁਦੀਂ ਪੋਸ਼ੀਮ੍ ॥
ਤਬਹਿਂ ਲਖਨ ਰਘੁਬਰ ਰੁਖ ਜਾਨੀ। ਪੂਁਛੇਉ ਮਗੁ ਲੋਗਨ੍ਹਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਸੁਨਤ ਨਾਰਿ ਨਰ ਭੇ ਦੁਖਾਰੀ। ਪੁਲਕਿਤ ਗਾਤ ਬਿਲੋਚਨ ਬਾਰੀ ॥
ਮਿਟਾ ਮੋਦੁ ਮਨ ਭੇ ਮਲੀਨੇ। ਬਿਧਿ ਨਿਧਿ ਦੀਨ੍ਹ ਲੇਤ ਜਨੁ ਛੀਨੇ ॥
ਸਮੁਝਿ ਕਰਮ ਗਤਿ ਧੀਰਜੁ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਸੋਧਿ ਸੁਗਮ ਮਗੁ ਤਿਨ੍ਹ ਕਹਿ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥

ਦੋ. ਲਖਨ ਜਾਨਕੀ ਸਹਿਤ ਤਬ ਗਵਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਘੁਨਾਥ।
ਫੇਰੇ ਸਬ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਕਹਿ ਲਿਏ ਲਾਇ ਮਨ ਸਾਥ ॥ 118 ॥ ý

ਫਿਰਤ ਨਾਰਿ ਨਰ ਅਤਿ ਪਛਿਤਾਹੀਂ। ਦੇਅਹਿ ਦੋਸ਼ੁ ਦੇਹਿਂ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਸਹਿਤ ਬਿਸ਼ਾਦ ਪਰਸਪਰ ਕਹਹੀਂ। ਬਿਧਿ ਕਰਤਬ ਉਲਟੇ ਸਬ ਅਹਹੀਮ੍ ॥
ਨਿਪਟ ਨਿਰਂਕੁਸ ਨਿਠੁਰ ਨਿਸਂਕੂ। ਜੇਹਿਂ ਸਸਿ ਕੀਨ੍ਹ ਸਰੁਜ ਸਕਲਂਕੂ ॥
ਰੂਖ ਕਲਪਤਰੁ ਸਾਗਰੁ ਖਾਰਾ। ਤੇਹਿਂ ਪਠੇ ਬਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ ॥
ਜੌਂ ਪੇ ਇਨ੍ਹਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਬਨਬਾਸੂ। ਕੀਨ੍ਹ ਬਾਦਿ ਬਿਧਿ ਭੋਗ ਬਿਲਾਸੂ ॥
ਏ ਬਿਚਰਹਿਂ ਮਗ ਬਿਨੁ ਪਦਤ੍ਰਾਨਾ। ਰਚੇ ਬਾਦਿ ਬਿਧਿ ਬਾਹਨ ਨਾਨਾ ॥
ਏ ਮਹਿ ਪਰਹਿਂ ਡਾਸਿ ਕੁਸ ਪਾਤਾ। ਸੁਭਗ ਸੇਜ ਕਤ ਸ੍ਰੁਰੁਇਜਤ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਤਰੁਬਰ ਬਾਸ ਇਨ੍ਹਹਿ ਬਿਧਿ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਧਵਲ ਧਾਮ ਰਚਿ ਰਚਿ ਸ਼੍ਰਮੁ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥

ਦੋ. ਜੌਂ ਏ ਮੁਨਿ ਪਟ ਧਰ ਜਟਿਲ ਸੁਂਦਰ ਸੁਠਿ ਸੁਕੁਮਾਰ।
ਬਿਬਿਧ ਭਾਁਤਿ ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਬਾਦਿ ਕਿਏ ਕਰਤਾਰ ॥ 119 ॥

ਜੌਂ ਏ ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਖਾਹੀਂ। ਬਾਦਿ ਸੁਧਾਦਿ ਅਸਨ ਜਗ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਏਕ ਕਹਹਿਂ ਏ ਸਹਜ ਸੁਹਾਏ। ਆਪੁ ਪ੍ਰਗਟ ਭੇ ਬਿਧਿ ਨ ਬਨਾਏ ॥
ਜਹਁ ਲਗਿ ਬੇਦ ਕਹੀ ਬਿਧਿ ਕਰਨੀ। ਸ਼੍ਰਵਨ ਨਯਨ ਮਨ ਗੋਚਰ ਬਰਨੀ ॥
ਦੇਖਹੁ ਖੋਜਿ ਭੁਅਨ ਦਸ ਚਾਰੀ। ਕਹਁ ਅਸ ਪੁਰੁਸ਼ ਕਹਾਁ ਅਸਿ ਨਾਰੀ ॥
ਇਨ੍ਹਹਿ ਦੇਖਿ ਬਿਧਿ ਮਨੁ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਪਟਤਰ ਜੋਗ ਬਨਾਵੈ ਲਾਗਾ ॥
ਕੀਨ੍ਹ ਬਹੁਤ ਸ਼੍ਰਮ ਐਕ ਨ ਆਏ। ਤੇਹਿਂ ਇਰਿਸ਼ਾ ਬਨ ਆਨਿ ਦੁਰਾਏ ॥
ਏਕ ਕਹਹਿਂ ਹਮ ਬਹੁਤ ਨ ਜਾਨਹਿਂ। ਆਪੁਹਿ ਪਰਮ ਧਨ੍ਯ ਕਰਿ ਮਾਨਹਿਮ੍ ॥
ਤੇ ਪੁਨਿ ਪੁਨ੍ਯਪੁਂਜ ਹਮ ਲੇਖੇ। ਜੇ ਦੇਖਹਿਂ ਦੇਖਿਹਹਿਂ ਜਿਨ੍ਹ ਦੇਖੇ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਕਹਿ ਕਹਿ ਬਚਨ ਪ੍ਰਿਯ ਲੇਹਿਂ ਨਯਨ ਭਰਿ ਨੀਰ।
ਕਿਮਿ ਚਲਿਹਹਿ ਮਾਰਗ ਅਗਮ ਸੁਠਿ ਸੁਕੁਮਾਰ ਸਰੀਰ ॥ 120 ॥

ਨਾਰਿ ਸਨੇਹ ਬਿਕਲ ਬਸ ਹੋਹੀਂ। ਚਕੀ ਸਾਁਝ ਸਮਯ ਜਨੁ ਸੋਹੀਮ੍ ॥
ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਪਦ ਕਮਲ ਕਠਿਨ ਮਗੁ ਜਾਨੀ। ਗਹਬਰਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਕਹਹਿਂ ਬਰ ਬਾਨੀ ॥
ਪਰਸਤ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁਲ ਚਰਨ ਅਰੁਨਾਰੇ। ਸਕੁਚਤਿ ਮਹਿ ਜਿਮਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਹਮਾਰੇ ॥
ਜੌਂ ਜਗਦੀਸ ਇਨ੍ਹਹਿ ਬਨੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਕਸ ਨ ਸੁਮਨਮਯ ਮਾਰਗੁ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਜੌਂ ਮਾਗਾ ਪਾਇਅ ਬਿਧਿ ਪਾਹੀਂ। ਏ ਰਖਿਅਹਿਂ ਸਖਿ ਆਁਖਿਨ੍ਹ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਜੇ ਨਰ ਨਾਰਿ ਨ ਅਵਸਰ ਆਏ। ਤਿਨ੍ਹ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਨ ਦੇਖਨ ਪਾਏ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਰੁਪ ਬੂਝਹਿਂ ਅਕੁਲਾਈ। ਅਬ ਲਗਿ ਗੇ ਕਹਾਁ ਲਗਿ ਭਾਈ ॥
ਸਮਰਥ ਧਾਇ ਬਿਲੋਕਹਿਂ ਜਾਈ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਫਿਰਹਿਂ ਜਨਮਫਲੁ ਪਾਈ ॥

ਦੋ. ਅਬਲਾ ਬਾਲਕ ਬ੍ਰੁਰੁਇਦ੍ਧ ਜਨ ਕਰ ਮੀਜਹਿਂ ਪਛਿਤਾਹਿਮ੍ ॥
ਹੋਹਿਂ ਪ੍ਰੇਮਬਸ ਲੋਗ ਇਮਿ ਰਾਮੁ ਜਹਾਁ ਜਹਁ ਜਾਹਿਮ੍ ॥ 121 ॥

ਗਾਁਵ ਗਾਁਵ ਅਸ ਹੋਇ ਅਨਂਦੂ। ਦੇਖਿ ਭਾਨੁਕੁਲ ਕੈਰਵ ਚਂਦੂ ॥
ਜੇ ਕਛੁ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਨਿ ਪਾਵਹਿਂ। ਤੇ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਰਾਨਿਹਿ ਦੋਸੁ ਲਗਾਵਹਿਮ੍ ॥
ਕਹਹਿਂ ਏਕ ਅਤਿ ਭਲ ਨਰਨਾਹੂ। ਦੀਨ੍ਹ ਹਮਹਿ ਜੋਇ ਲੋਚਨ ਲਾਹੂ ॥
ਕਹਹਿਂ ਪਰਸ੍ਪਰ ਲੋਗ ਲੋਗਾਈਂ। ਬਾਤੇਂ ਸਰਲ ਸਨੇਹ ਸੁਹਾਈਮ੍ ॥
ਤੇ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਧਨ੍ਯ ਜਿਨ੍ਹ ਜਾਏ। ਧਨ੍ਯ ਸੋ ਨਗਰੁ ਜਹਾਁ ਤੇਂ ਆਏ ॥
ਧਨ੍ਯ ਸੋ ਦੇਸੁ ਸੈਲੁ ਬਨ ਗ੍AUਁ। ਜਹਁ ਜਹਁ ਜਾਹਿਂ ਧਨ੍ਯ ਸੋਇ ਠ੍AUਁ ॥
ਸੁਖ ਪਾਯੁ ਬਿਰਂਚਿ ਰਚਿ ਤੇਹੀ। ਏ ਜੇਹਿ ਕੇ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਸਨੇਹੀ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਪਥਿ ਕਥਾ ਸੁਹਾਈ। ਰਹੀ ਸਕਲ ਮਗ ਕਾਨਨ ਛਾਈ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਰਘੁਕੁਲ ਕਮਲ ਰਬਿ ਮਗ ਲੋਗਨ੍ਹ ਸੁਖ ਦੇਤ।
ਜਾਹਿਂ ਚਲੇ ਦੇਖਤ ਬਿਪਿਨ ਸਿਯ ਸੌਮਿਤ੍ਰਿ ਸਮੇਤ ॥ 122 ॥

ਆਗੇ ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਬਨੇ ਪਾਛੇਂ। ਤਾਪਸ ਬੇਸ਼ ਬਿਰਾਜਤ ਕਾਛੇਮ੍ ॥
ਉਭਯ ਬੀਚ ਸਿਯ ਸੋਹਤਿ ਕੈਸੇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਜੀਵ ਬਿਚ ਮਾਯਾ ਜੈਸੇ ॥
ਬਹੁਰਿ ਕਹੁਁ ਛਬਿ ਜਸਿ ਮਨ ਬਸੀ। ਜਨੁ ਮਧੁ ਮਦਨ ਮਧ੍ਯ ਰਤਿ ਲਸੀ ॥
ਉਪਮਾ ਬਹੁਰਿ ਕਹੁਁ ਜਿਯਁ ਜੋਹੀ। ਜਨੁ ਬੁਧ ਬਿਧੁ ਬਿਚ ਰੋਹਿਨਿ ਸੋਹੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਰੇਖ ਬੀਚ ਬਿਚ ਸੀਤਾ। ਧਰਤਿ ਚਰਨ ਮਗ ਚਲਤਿ ਸਭੀਤਾ ॥
ਸੀਯ ਰਾਮ ਪਦ ਅਂਕ ਬਰਾਏਁ। ਲਖਨ ਚਲਹਿਂ ਮਗੁ ਦਾਹਿਨ ਲਾਏਁ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੁਹਾਈ। ਬਚਨ ਅਗੋਚਰ ਕਿਮਿ ਕਹਿ ਜਾਈ ॥
ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਮਗਨ ਦੇਖਿ ਛਬਿ ਹੋਹੀਂ। ਲਿਏ ਚੋਰਿ ਚਿਤ ਰਾਮ ਬਟੋਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਜਿਨ੍ਹ ਜਿਨ੍ਹ ਦੇਖੇ ਪਥਿਕ ਪ੍ਰਿਯ ਸਿਯ ਸਮੇਤ ਦੌ ਭਾਇ।
ਭਵ ਮਗੁ ਅਗਮੁ ਅਨਂਦੁ ਤੇਇ ਬਿਨੁ ਸ਼੍ਰਮ ਰਹੇ ਸਿਰਾਇ ॥ 123 ॥

ਅਜਹੁਁ ਜਾਸੁ ਉਰ ਸਪਨੇਹੁਁ ਕ੍AU। ਬਸਹੁਁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਬਟ੍AU ॥
ਰਾਮ ਧਾਮ ਪਥ ਪਾਇਹਿ ਸੋਈ। ਜੋ ਪਥ ਪਾਵ ਕਬਹੁਁ ਮੁਨਿ ਕੋਈ ॥
ਤਬ ਰਘੁਬੀਰ ਸ਼੍ਰਮਿਤ ਸਿਯ ਜਾਨੀ। ਦੇਖਿ ਨਿਕਟ ਬਟੁ ਸੀਤਲ ਪਾਨੀ ॥
ਤਹਁ ਬਸਿ ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਖਾਈ। ਪ੍ਰਾਤ ਨਹਾਇ ਚਲੇ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਦੇਖਤ ਬਨ ਸਰ ਸੈਲ ਸੁਹਾਏ। ਬਾਲਮੀਕਿ ਆਸ਼੍ਰਮ ਪ੍ਰਭੁ ਆਏ ॥
ਰਾਮ ਦੀਖ ਮੁਨਿ ਬਾਸੁ ਸੁਹਾਵਨ। ਸੁਂਦਰ ਗਿਰਿ ਕਾਨਨੁ ਜਲੁ ਪਾਵਨ ॥
ਸਰਨਿ ਸਰੋਜ ਬਿਟਪ ਬਨ ਫੂਲੇ। ਗੁਂਜਤ ਮਂਜੁ ਮਧੁਪ ਰਸ ਭੂਲੇ ॥
ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਬਿਪੁਲ ਕੋਲਾਹਲ ਕਰਹੀਂ। ਬਿਰਹਿਤ ਬੈਰ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਚਰਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਸੁਚਿ ਸੁਂਦਰ ਆਸ਼੍ਰਮੁ ਨਿਰਖਿ ਹਰਸ਼ੇ ਰਾਜਿਵਨੇਨ।
ਸੁਨਿ ਰਘੁਬਰ ਆਗਮਨੁ ਮੁਨਿ ਆਗੇਂ ਆਯੁ ਲੇਨ ॥ 124 ॥

ਮੁਨਿ ਕਹੁਁ ਰਾਮ ਦਂਡਵਤ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਆਸਿਰਬਾਦੁ ਬਿਪ੍ਰਬਰ ਦੀਨ੍ਹਾ ॥
ਦੇਖਿ ਰਾਮ ਛਬਿ ਨਯਨ ਜੁਡ਼ਆਨੇ। ਕਰਿ ਸਨਮਾਨੁ ਆਸ਼੍ਰਮਹਿਂ ਆਨੇ ॥
ਮੁਨਿਬਰ ਅਤਿਥਿ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਪਾਏ। ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਮਧੁਰ ਮਗਾਏ ॥
ਸਿਯ ਸੌਮਿਤ੍ਰਿ ਰਾਮ ਫਲ ਖਾਏ। ਤਬ ਮੁਨਿ ਆਸ਼੍ਰਮ ਦਿਏ ਸੁਹਾਏ ॥
ਬਾਲਮੀਕਿ ਮਨ ਆਨਁਦੁ ਭਾਰੀ। ਮਂਗਲ ਮੂਰਤਿ ਨਯਨ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਤਬ ਕਰ ਕਮਲ ਜੋਰਿ ਰਘੁਰਾਈ। ਬੋਲੇ ਬਚਨ ਸ਼੍ਰਵਨ ਸੁਖਦਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਤ੍ਰਿਕਾਲ ਦਰਸੀ ਮੁਨਿਨਾਥਾ। ਬਿਸ੍ਵ ਬਦਰ ਜਿਮਿ ਤੁਮ੍ਹਰੇਂ ਹਾਥਾ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸਬ ਕਥਾ ਬਖਾਨੀ। ਜੇਹਿ ਜੇਹਿ ਭਾਁਤਿ ਦੀਨ੍ਹ ਬਨੁ ਰਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਤਾਤ ਬਚਨ ਪੁਨਿ ਮਾਤੁ ਹਿਤ ਭਾਇ ਭਰਤ ਅਸ ਰਾਉ।
ਮੋ ਕਹੁਁ ਦਰਸ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਪ੍ਰਭੁ ਸਬੁ ਮਮ ਪੁਨ੍ਯ ਪ੍ਰਭਾਉ ॥ 125 ॥

ਦੇਖਿ ਪਾਯ ਮੁਨਿਰਾਯ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ। ਭੇ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸਬ ਸੁਫਲ ਹਮਾਰੇ ॥
ਅਬ ਜਹਁ ਰਾਉਰ ਆਯਸੁ ਹੋਈ। ਮੁਨਿ ਉਦਬੇਗੁ ਨ ਪਾਵੈ ਕੋਈ ॥
ਮੁਨਿ ਤਾਪਸ ਜਿਨ੍ਹ ਤੇਂ ਦੁਖੁ ਲਹਹੀਂ। ਤੇ ਨਰੇਸ ਬਿਨੁ ਪਾਵਕ ਦਹਹੀਮ੍ ॥
ਮਂਗਲ ਮੂਲ ਬਿਪ੍ਰ ਪਰਿਤੋਸ਼ੂ। ਦਹਿ ਕੋਟਿ ਕੁਲ ਭੂਸੁਰ ਰੋਸ਼ੂ ॥
ਅਸ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿ ਕਹਿਅ ਸੋਇ ਠ੍AUਁ। ਸਿਯ ਸੌਮਿਤ੍ਰਿ ਸਹਿਤ ਜਹਁ ਜ੍AUਁ ॥
ਤਹਁ ਰਚਿ ਰੁਚਿਰ ਪਰਨ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਸਾਲਾ। ਬਾਸੁ ਕਰੌ ਕਛੁ ਕਾਲ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲਾ ॥
ਸਹਜ ਸਰਲ ਸੁਨਿ ਰਘੁਬਰ ਬਾਨੀ। ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ ਬੋਲੇ ਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥
ਕਸ ਨ ਕਹਹੁ ਅਸ ਰਘੁਕੁਲਕੇਤੂ। ਤੁਮ੍ਹ ਪਾਲਕ ਸਂਤਤ ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਸੇਤੂ ॥

ਛਂ. ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਸੇਤੁ ਪਾਲਕ ਰਾਮ ਤੁਮ੍ਹ ਜਗਦੀਸ ਮਾਯਾ ਜਾਨਕੀ।
ਜੋ ਸ੍ਰੁਰੁਇਜਤਿ ਜਗੁ ਪਾਲਤਿ ਹਰਤਿ ਰੂਖ ਪਾਇ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਾਨ ਕੀ ॥
ਜੋ ਸਹਸਸੀਸੁ ਅਹੀਸੁ ਮਹਿਧਰੁ ਲਖਨੁ ਸਚਰਾਚਰ ਧਨੀ।
ਸੁਰ ਕਾਜ ਧਰਿ ਨਰਰਾਜ ਤਨੁ ਚਲੇ ਦਲਨ ਖਲ ਨਿਸਿਚਰ ਅਨੀ ॥

ਸੋ. ਰਾਮ ਸਰੁਪ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਬਚਨ ਅਗੋਚਰ ਬੁਦ੍ਧਿਪਰ।
ਅਬਿਗਤ ਅਕਥ ਅਪਾਰ ਨੇਤਿ ਨਿਤ ਨਿਗਮ ਕਹ ॥ 126 ॥

ਜਗੁ ਪੇਖਨ ਤੁਮ੍ਹ ਦੇਖਨਿਹਾਰੇ। ਬਿਧਿ ਹਰਿ ਸਂਭੁ ਨਚਾਵਨਿਹਾਰੇ ॥
ਤੇਉ ਨ ਜਾਨਹਿਂ ਮਰਮੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਔਰੁ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਕੋ ਜਾਨਨਿਹਾਰਾ ॥
ਸੋਇ ਜਾਨਿ ਜੇਹਿ ਦੇਹੁ ਜਨਾਈ। ਜਾਨਤ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਤੁਮ੍ਹਿ ਹੋਇ ਜਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹਰਿਹਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਁ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਰਘੁਨਂਦਨ। ਜਾਨਹਿਂ ਭਗਤ ਭਗਤ ਉਰ ਚਂਦਨ ॥
ਚਿਦਾਨਂਦਮਯ ਦੇਹ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ। ਬਿਗਤ ਬਿਕਾਰ ਜਾਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ॥
ਨਰ ਤਨੁ ਧਰੇਹੁ ਸਂਤ ਸੁਰ ਕਾਜਾ। ਕਹਹੁ ਕਰਹੁ ਜਸ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਰਾਜਾ ॥
ਰਾਮ ਦੇਖਿ ਸੁਨਿ ਚਰਿਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ। ਜਡ਼ ਮੋਹਹਿਂ ਬੁਧ ਹੋਹਿਂ ਸੁਖਾਰੇ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਜੋ ਕਹਹੁ ਕਰਹੁ ਸਬੁ ਸਾਁਚਾ। ਜਸ ਕਾਛਿਅ ਤਸ ਚਾਹਿਅ ਨਾਚਾ ॥

ਦੋ. ਪੂਁਛੇਹੁ ਮੋਹਿ ਕਿ ਰਹੌਂ ਕਹਁ ਮੈਂ ਪੂਁਛਤ ਸਕੁਚਾਉਁ।
ਜਹਁ ਨ ਹੋਹੁ ਤਹਁ ਦੇਹੁ ਕਹਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਦੇਖਾਵੌਂ ਠਾਉਁ ॥ 127 ॥

ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸ ਸਾਨੇ। ਸਕੁਚਿ ਰਾਮ ਮਨ ਮਹੁਁ ਮੁਸੁਕਾਨੇ ॥
ਬਾਲਮੀਕਿ ਹਁਸਿ ਕਹਹਿਂ ਬਹੋਰੀ। ਬਾਨੀ ਮਧੁਰ ਅਮਿਅ ਰਸ ਬੋਰੀ ॥
ਸੁਨਹੁ ਰਾਮ ਅਬ ਕਹੁਁ ਨਿਕੇਤਾ। ਜਹਾਁ ਬਸਹੁ ਸਿਯ ਲਖਨ ਸਮੇਤਾ ॥
ਜਿਨ੍ਹ ਕੇ ਸ਼੍ਰਵਨ ਸਮੁਦ੍ਰ ਸਮਾਨਾ। ਕਥਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਿ ਸੁਭਗ ਸਰਿ ਨਾਨਾ ॥
ਭਰਹਿਂ ਨਿਰਂਤਰ ਹੋਹਿਂ ਨ ਪੂਰੇ। ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਹਿਯ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਰੂਰੇ ॥
ਲੋਚਨ ਚਾਤਕ ਜਿਨ੍ਹ ਕਰਿ ਰਾਖੇ। ਰਹਹਿਂ ਦਰਸ ਜਲਧਰ ਅਭਿਲਾਸ਼ੇ ॥
ਨਿਦਰਹਿਂ ਸਰਿਤ ਸਿਂਧੁ ਸਰ ਭਾਰੀ। ਰੂਪ ਬਿਂਦੁ ਜਲ ਹੋਹਿਂ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਸਦਨ ਸੁਖਦਾਯਕ। ਬਸਹੁ ਬਂਧੁ ਸਿਯ ਸਹ ਰਘੁਨਾਯਕ ॥

ਦੋ. ਜਸੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਮਾਨਸ ਬਿਮਲ ਹਂਸਿਨਿ ਜੀਹਾ ਜਾਸੁ।
ਮੁਕੁਤਾਹਲ ਗੁਨ ਗਨ ਚੁਨਿ ਰਾਮ ਬਸਹੁ ਹਿਯਁ ਤਾਸੁ ॥ 128 ॥

ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸੁਚਿ ਸੁਭਗ ਸੁਬਾਸਾ। ਸਾਦਰ ਜਾਸੁ ਲਹਿ ਨਿਤ ਨਾਸਾ ॥
ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਨਿਬੇਦਿਤ ਭੋਜਨ ਕਰਹੀਂ। ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਸਾਦ ਪਟ ਭੂਸ਼ਨ ਧਰਹੀਮ੍ ॥
ਸੀਸ ਨਵਹਿਂ ਸੁਰ ਗੁਰੁ ਦ੍ਵਿਜ ਦੇਖੀ। ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਹਿਤ ਕਰਿ ਬਿਨਯ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਕਰ ਨਿਤ ਕਰਹਿਂ ਰਾਮ ਪਦ ਪੂਜਾ। ਰਾਮ ਭਰੋਸ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਨਹਿ ਦੂਜਾ ॥
ਚਰਨ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਚਲਿ ਜਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਬਸਹੁ ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਮਂਤ੍ਰਰਾਜੁ ਨਿਤ ਜਪਹਿਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਪੂਜਹਿਂ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸਹਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾ ॥
ਤਰਪਨ ਹੋਮ ਕਰਹਿਂ ਬਿਧਿ ਨਾਨਾ। ਬਿਪ੍ਰ ਜੇਵਾਁਇ ਦੇਹਿਂ ਬਹੁ ਦਾਨਾ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਤੇਂ ਅਧਿਕ ਗੁਰਹਿ ਜਿਯਁ ਜਾਨੀ। ਸਕਲ ਭਾਯਁ ਸੇਵਹਿਂ ਸਨਮਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸਬੁ ਕਰਿ ਮਾਗਹਿਂ ਏਕ ਫਲੁ ਰਾਮ ਚਰਨ ਰਤਿ ਹੌ।
ਤਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਮਨ ਮਂਦਿਰ ਬਸਹੁ ਸਿਯ ਰਘੁਨਂਦਨ ਦੌ ॥ 129 ॥

ਕਾਮ ਕੋਹ ਮਦ ਮਾਨ ਨ ਮੋਹਾ। ਲੋਭ ਨ ਛੋਭ ਨ ਰਾਗ ਨ ਦ੍ਰੋਹਾ ॥
ਜਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਕਪਟ ਦਂਭ ਨਹਿਂ ਮਾਯਾ। ਤਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਬਸਹੁ ਰਘੁਰਾਯਾ ॥
ਸਬ ਕੇ ਪ੍ਰਿਯ ਸਬ ਕੇ ਹਿਤਕਾਰੀ। ਦੁਖ ਸੁਖ ਸਰਿਸ ਪ੍ਰਸਂਸਾ ਗਾਰੀ ॥
ਕਹਹਿਂ ਸਤ੍ਯ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਬਿਚਾਰੀ। ਜਾਗਤ ਸੋਵਤ ਸਰਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਛਾਡ਼ਇ ਗਤਿ ਦੂਸਰਿ ਨਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਬਸਹੁ ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਜਨਨੀ ਸਮ ਜਾਨਹਿਂ ਪਰਨਾਰੀ। ਧਨੁ ਪਰਾਵ ਬਿਸ਼ ਤੇਂ ਬਿਸ਼ ਭਾਰੀ ॥
ਜੇ ਹਰਸ਼ਹਿਂ ਪਰ ਸਂਪਤਿ ਦੇਖੀ। ਦੁਖਿਤ ਹੋਹਿਂ ਪਰ ਬਿਪਤਿ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਰਾਮ ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰਾਨਪਿਆਰੇ। ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਸੁਭ ਸਦਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ॥

ਦੋ. ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਖਾ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਗੁਰ ਜਿਨ੍ਹ ਕੇ ਸਬ ਤੁਮ੍ਹ ਤਾਤ।
ਮਨ ਮਂਦਿਰ ਤਿਨ੍ਹ ਕੇਂ ਬਸਹੁ ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਦੌ ਭ੍ਰਾਤ ॥ 130 ॥

ਅਵਗੁਨ ਤਜਿ ਸਬ ਕੇ ਗੁਨ ਗਹਹੀਂ। ਬਿਪ੍ਰ ਧੇਨੁ ਹਿਤ ਸਂਕਟ ਸਹਹੀਮ੍ ॥
ਨੀਤਿ ਨਿਪੁਨ ਜਿਨ੍ਹ ਕਿ ਜਗ ਲੀਕਾ। ਘਰ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਤਿਨ੍ਹ ਕਰ ਮਨੁ ਨੀਕਾ ॥
ਗੁਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਸਮੁਝਿ ਨਿਜ ਦੋਸਾ। ਜੇਹਿ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਭਰੋਸਾ ॥
ਰਾਮ ਭਗਤ ਪ੍ਰਿਯ ਲਾਗਹਿਂ ਜੇਹੀ। ਤੇਹਿ ਉਰ ਬਸਹੁ ਸਹਿਤ ਬੈਦੇਹੀ ॥
ਜਾਤਿ ਪਾਁਤਿ ਧਨੁ ਧਰਮ ਬਡ਼ਆਈ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰ ਸਦਨ ਸੁਖਦਾਈ ॥
ਸਬ ਤਜਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਰਹਿ ਉਰ ਲਾਈ। ਤੇਹਿ ਕੇ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਰਹਹੁ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਸਰਗੁ ਨਰਕੁ ਅਪਬਰਗੁ ਸਮਾਨਾ। ਜਹਁ ਤਹਁ ਦੇਖ ਧਰੇਂ ਧਨੁ ਬਾਨਾ ॥
ਕਰਮ ਬਚਨ ਮਨ ਰਾਉਰ ਚੇਰਾ। ਰਾਮ ਕਰਹੁ ਤੇਹਿ ਕੇਂ ਉਰ ਡੇਰਾ ॥

ਦੋ. ਜਾਹਿ ਨ ਚਾਹਿਅ ਕਬਹੁਁ ਕਛੁ ਤੁਮ੍ਹ ਸਨ ਸਹਜ ਸਨੇਹੁ।
ਬਸਹੁ ਨਿਰਂਤਰ ਤਾਸੁ ਮਨ ਸੋ ਰਾਉਰ ਨਿਜ ਗੇਹੁ ॥ 131 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਮੁਨਿਬਰ ਭਵਨ ਦੇਖਾਏ। ਬਚਨ ਸਪ੍ਰੇਮ ਰਾਮ ਮਨ ਭਾਏ ॥
ਕਹ ਮੁਨਿ ਸੁਨਹੁ ਭਾਨੁਕੁਲਨਾਯਕ। ਆਸ਼੍ਰਮ ਕਹੁਁ ਸਮਯ ਸੁਖਦਾਯਕ ॥
ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਗਿਰਿ ਕਰਹੁ ਨਿਵਾਸੂ। ਤਹਁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਸੁਪਾਸੂ ॥
ਸੈਲੁ ਸੁਹਾਵਨ ਕਾਨਨ ਚਾਰੂ। ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਬਿਹਗ ਬਿਹਾਰੂ ॥
ਨਦੀ ਪੁਨੀਤ ਪੁਰਾਨ ਬਖਾਨੀ। ਅਤ੍ਰਿਪ੍ਰਿਯਾ ਨਿਜ ਤਪਬਲ ਆਨੀ ॥
ਸੁਰਸਰਿ ਧਾਰ ਨਾਉਁ ਮਂਦਾਕਿਨਿ। ਜੋ ਸਬ ਪਾਤਕ ਪੋਤਕ ਡਾਕਿਨਿ ॥
ਅਤ੍ਰਿ ਆਦਿ ਮੁਨਿਬਰ ਬਹੁ ਬਸਹੀਂ। ਕਰਹਿਂ ਜੋਗ ਜਪ ਤਪ ਤਨ ਕਸਹੀਮ੍ ॥
ਚਲਹੁ ਸਫਲ ਸ਼੍ਰਮ ਸਬ ਕਰ ਕਰਹੂ। ਰਾਮ ਦੇਹੁ ਗੌਰਵ ਗਿਰਿਬਰਹੂ ॥

ਦੋ. ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਮਹਿਮਾ ਅਮਿਤ ਕਹੀਂ ਮਹਾਮੁਨਿ ਗਾਇ।
ਆਏ ਨਹਾਏ ਸਰਿਤ ਬਰ ਸਿਯ ਸਮੇਤ ਦੌ ਭਾਇ ॥ 132 ॥

ਰਘੁਬਰ ਕਹੇਉ ਲਖਨ ਭਲ ਘਾਟੂ। ਕਰਹੁ ਕਤਹੁਁ ਅਬ ਠਾਹਰ ਠਾਟੂ ॥
ਲਖਨ ਦੀਖ ਪਯ ਉਤਰ ਕਰਾਰਾ। ਚਹੁਁ ਦਿਸਿ ਫਿਰੇਉ ਧਨੁਸ਼ ਜਿਮਿ ਨਾਰਾ ॥
ਨਦੀ ਪਨਚ ਸਰ ਸਮ ਦਮ ਦਾਨਾ। ਸਕਲ ਕਲੁਸ਼ ਕਲਿ ਸਾਉਜ ਨਾਨਾ ॥
ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਜਨੁ ਅਚਲ ਅਹੇਰੀ। ਚੁਕਿ ਨ ਘਾਤ ਮਾਰ ਮੁਠਭੇਰੀ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਲਖਨ ਠਾਉਁ ਦੇਖਰਾਵਾ। ਥਲੁ ਬਿਲੋਕਿ ਰਘੁਬਰ ਸੁਖੁ ਪਾਵਾ ॥
ਰਮੇਉ ਰਾਮ ਮਨੁ ਦੇਵਨ੍ਹ ਜਾਨਾ। ਚਲੇ ਸਹਿਤ ਸੁਰ ਥਪਤਿ ਪ੍ਰਧਾਨਾ ॥
ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ ਬੇਸ਼ ਸਬ ਆਏ। ਰਚੇ ਪਰਨ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਸਦਨ ਸੁਹਾਏ ॥
ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਹਿ ਮਂਜੁ ਦੁਇ ਸਾਲਾ। ਏਕ ਲਲਿਤ ਲਘੁ ਏਕ ਬਿਸਾਲਾ ॥

ਦੋ. ਲਖਨ ਜਾਨਕੀ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਭੁ ਰਾਜਤ ਰੁਚਿਰ ਨਿਕੇਤ।
ਸੋਹ ਮਦਨੁ ਮੁਨਿ ਬੇਸ਼ ਜਨੁ ਰਤਿ ਰਿਤੁਰਾਜ ਸਮੇਤ ॥ 133 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਸਤ੍ਰਹਁਵਾ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਅਮਰ ਨਾਗ ਕਿਂਨਰ ਦਿਸਿਪਾਲਾ। ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਆਏ ਤੇਹਿ ਕਾਲਾ ॥
ਰਾਮ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕੀਨ੍ਹ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਮੁਦਿਤ ਦੇਵ ਲਹਿ ਲੋਚਨ ਲਾਹੂ ॥
ਬਰਸ਼ਿ ਸੁਮਨ ਕਹ ਦੇਵ ਸਮਾਜੂ। ਨਾਥ ਸਨਾਥ ਭੇ ਹਮ ਆਜੂ ॥
ਕਰਿ ਬਿਨਤੀ ਦੁਖ ਦੁਸਹ ਸੁਨਾਏ। ਹਰਸ਼ਿਤ ਨਿਜ ਨਿਜ ਸਦਨ ਸਿਧਾਏ ॥
ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਰਘੁਨਂਦਨੁ ਛਾਏ। ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਆਏ ॥
ਆਵਤ ਦੇਖਿ ਮੁਦਿਤ ਮੁਨਿਬ੍ਰੁਰੁਇਂਦਾ। ਕੀਨ੍ਹ ਦਂਡਵਤ ਰਘੁਕੁਲ ਚਂਦਾ ॥
ਮੁਨਿ ਰਘੁਬਰਹਿ ਲਾਇ ਉਰ ਲੇਹੀਂ। ਸੁਫਲ ਹੋਨ ਹਿਤ ਆਸਿਸ਼ ਦੇਹੀਮ੍ ॥
ਸਿਯ ਸੌਮਿਤ੍ਰ ਰਾਮ ਛਬਿ ਦੇਖਹਿਂ। ਸਾਧਨ ਸਕਲ ਸਫਲ ਕਰਿ ਲੇਖਹਿਮ੍ ॥

ਦੋ. ਜਥਾਜੋਗ ਸਨਮਾਨਿ ਪ੍ਰਭੁ ਬਿਦਾ ਕਿਏ ਮੁਨਿਬ੍ਰੁਰੁਇਂਦ।
ਕਰਹਿ ਜੋਗ ਜਪ ਜਾਗ ਤਪ ਨਿਜ ਆਸ਼੍ਰਮਨ੍ਹਿ ਸੁਛਂਦ ॥ 134 ॥

ਯਹ ਸੁਧਿ ਕੋਲ ਕਿਰਾਤਨ੍ਹ ਪਾਈ। ਹਰਸ਼ੇ ਜਨੁ ਨਵ ਨਿਧਿ ਘਰ ਆਈ ॥
ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਭਰਿ ਭਰਿ ਦੋਨਾ। ਚਲੇ ਰਂਕ ਜਨੁ ਲੂਟਨ ਸੋਨਾ ॥
ਤਿਨ੍ਹ ਮਹਁ ਜਿਨ੍ਹ ਦੇਖੇ ਦੌ ਭ੍ਰਾਤਾ। ਅਪਰ ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਪੂਁਛਹਿ ਮਗੁ ਜਾਤਾ ॥
ਕਹਤ ਸੁਨਤ ਰਘੁਬੀਰ ਨਿਕਾਈ। ਆਇ ਸਬਨ੍ਹਿ ਦੇਖੇ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਕਰਹਿਂ ਜੋਹਾਰੁ ਭੇਂਟ ਧਰਿ ਆਗੇ। ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਬਿਲੋਕਹਿਂ ਅਤਿ ਅਨੁਰਾਗੇ ॥
ਚਿਤ੍ਰ ਲਿਖੇ ਜਨੁ ਜਹਁ ਤਹਁ ਠਾਢ਼ਏ। ਪੁਲਕ ਸਰੀਰ ਨਯਨ ਜਲ ਬਾਢ਼ਏ ॥
ਰਾਮ ਸਨੇਹ ਮਗਨ ਸਬ ਜਾਨੇ। ਕਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਬਚਨ ਸਕਲ ਸਨਮਾਨੇ ॥
ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਜੋਹਾਰਿ ਬਹੋਰਿ ਬਹੋਰੀ। ਬਚਨ ਬਿਨੀਤ ਕਹਹਿਂ ਕਰ ਜੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਅਬ ਹਮ ਨਾਥ ਸਨਾਥ ਸਬ ਭੇ ਦੇਖਿ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਯ।
ਭਾਗ ਹਮਾਰੇ ਆਗਮਨੁ ਰਾਉਰ ਕੋਸਲਰਾਯ ॥ 135 ॥

ਧਨ੍ਯ ਭੂਮਿ ਬਨ ਪਂਥ ਪਹਾਰਾ। ਜਹਁ ਜਹਁ ਨਾਥ ਪਾਉ ਤੁਮ੍ਹ ਧਾਰਾ ॥
ਧਨ੍ਯ ਬਿਹਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਕਾਨਨਚਾਰੀ। ਸਫਲ ਜਨਮ ਭੇ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਹਮ ਸਬ ਧਨ੍ਯ ਸਹਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾ। ਦੀਖ ਦਰਸੁ ਭਰਿ ਨਯਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ॥
ਕੀਨ੍ਹ ਬਾਸੁ ਭਲ ਠਾਉਁ ਬਿਚਾਰੀ। ਇਹਾਁ ਸਕਲ ਰਿਤੁ ਰਹਬ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਹਮ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਕਰਬ ਸੇਵਕਾਈ। ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਅਹਿ ਬਾਘ ਬਰਾਈ ॥
ਬਨ ਬੇਹਡ਼ ਗਿਰਿ ਕਂਦਰ ਖੋਹਾ। ਸਬ ਹਮਾਰ ਪ੍ਰਭੁ ਪਗ ਪਗ ਜੋਹਾ ॥
ਤਹਁ ਤਹਁ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਅਹੇਰ ਖੇਲਾਉਬ। ਸਰ ਨਿਰਝਰ ਜਲਠਾਉਁ ਦੇਖਾਉਬ ॥
ਹਮ ਸੇਵਕ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤਾ। ਨਾਥ ਨ ਸਕੁਚਬ ਆਯਸੁ ਦੇਤਾ ॥

ਦੋ. ਬੇਦ ਬਚਨ ਮੁਨਿ ਮਨ ਅਗਮ ਤੇ ਪ੍ਰਭੁ ਕਰੁਨਾ ਐਨ।
ਬਚਨ ਕਿਰਾਤਨ੍ਹ ਕੇ ਸੁਨਤ ਜਿਮਿ ਪਿਤੁ ਬਾਲਕ ਬੈਨ ॥ 136 ॥

ਰਾਮਹਿ ਕੇਵਲ ਪ੍ਰੇਮੁ ਪਿਆਰਾ। ਜਾਨਿ ਲੇਉ ਜੋ ਜਾਨਨਿਹਾਰਾ ॥
ਰਾਮ ਸਕਲ ਬਨਚਰ ਤਬ ਤੋਸ਼ੇ। ਕਹਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਪ੍ਰੇਮ ਪਰਿਪੋਸ਼ੇ ॥
ਬਿਦਾ ਕਿਏ ਸਿਰ ਨਾਇ ਸਿਧਾਏ। ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਨ ਕਹਤ ਸੁਨਤ ਘਰ ਆਏ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਸਿਯ ਸਮੇਤ ਦੌ ਭਾਈ। ਬਸਹਿਂ ਬਿਪਿਨ ਸੁਰ ਮੁਨਿ ਸੁਖਦਾਈ ॥
ਜਬ ਤੇ ਆਇ ਰਹੇ ਰਘੁਨਾਯਕੁ। ਤਬ ਤੇਂ ਭਯੁ ਬਨੁ ਮਂਗਲਦਾਯਕੁ ॥
ਫੂਲਹਿਂ ਫਲਹਿਂ ਬਿਟਪ ਬਿਧਿ ਨਾਨਾ ॥ ਮਂਜੁ ਬਲਿਤ ਬਰ ਬੇਲਿ ਬਿਤਾਨਾ ॥
ਸੁਰਤਰੁ ਸਰਿਸ ਸੁਭਾਯਁ ਸੁਹਾਏ। ਮਨਹੁਁ ਬਿਬੁਧ ਬਨ ਪਰਿਹਰਿ ਆਏ ॥
ਗਂਜ ਮਂਜੁਤਰ ਮਧੁਕਰ ਸ਼੍ਰੇਨੀ। ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਬਯਾਰਿ ਬਹਿ ਸੁਖ ਦੇਨੀ ॥

ਦੋ. ਨੀਲਕਂਠ ਕਲਕਂਠ ਸੁਕ ਚਾਤਕ ਚਕ੍ਕ ਚਕੋਰ।
ਭਾਁਤਿ ਭਾਁਤਿ ਬੋਲਹਿਂ ਬਿਹਗ ਸ਼੍ਰਵਨ ਸੁਖਦ ਚਿਤ ਚੋਰ ॥ 137 ॥

ਕੇਰਿ ਕੇਹਰਿ ਕਪਿ ਕੋਲ ਕੁਰਂਗਾ। ਬਿਗਤਬੈਰ ਬਿਚਰਹਿਂ ਸਬ ਸਂਗਾ ॥
ਫਿਰਤ ਅਹੇਰ ਰਾਮ ਛਬਿ ਦੇਖੀ। ਹੋਹਿਂ ਮੁਦਿਤ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਬਂਦ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਬਿਬੁਧ ਬਿਪਿਨ ਜਹਁ ਲਗਿ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਦੇਖਿ ਰਾਮ ਬਨੁ ਸਕਲ ਸਿਹਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਰਸਰਿ ਸਰਸਿ ਦਿਨਕਰ ਕਨ੍ਯਾ। ਮੇਕਲਸੁਤਾ ਗੋਦਾਵਰਿ ਧਨ੍ਯਾ ॥
ਸਬ ਸਰ ਸਿਂਧੁ ਨਦੀ ਨਦ ਨਾਨਾ। ਮਂਦਾਕਿਨਿ ਕਰ ਕਰਹਿਂ ਬਖਾਨਾ ॥
ਉਦਯ ਅਸ੍ਤ ਗਿਰਿ ਅਰੁ ਕੈਲਾਸੂ। ਮਂਦਰ ਮੇਰੁ ਸਕਲ ਸੁਰਬਾਸੂ ॥
ਸੈਲ ਹਿਮਾਚਲ ਆਦਿਕ ਜੇਤੇ। ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਜਸੁ ਗਾਵਹਿਂ ਤੇਤੇ ॥
ਬਿਂਧਿ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਸੁਖੁ ਨ ਸਮਾਈ। ਸ਼੍ਰਮ ਬਿਨੁ ਬਿਪੁਲ ਬਡ਼ਆਈ ਪਾਈ ॥

ਦੋ. ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਕੇ ਬਿਹਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਬੇਲਿ ਬਿਟਪ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਜਾਤਿ।
ਪੁਨ੍ਯ ਪੁਂਜ ਸਬ ਧਨ੍ਯ ਅਸ ਕਹਹਿਂ ਦੇਵ ਦਿਨ ਰਾਤਿ ॥ 138 ॥

ਨਯਨਵਂਤ ਰਘੁਬਰਹਿ ਬਿਲੋਕੀ। ਪਾਇ ਜਨਮ ਫਲ ਹੋਹਿਂ ਬਿਸੋਕੀ ॥
ਪਰਸਿ ਚਰਨ ਰਜ ਅਚਰ ਸੁਖਾਰੀ। ਭੇ ਪਰਮ ਪਦ ਕੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ॥
ਸੋ ਬਨੁ ਸੈਲੁ ਸੁਭਾਯਁ ਸੁਹਾਵਨ। ਮਂਗਲਮਯ ਅਤਿ ਪਾਵਨ ਪਾਵਨ ॥
ਮਹਿਮਾ ਕਹਿਅ ਕਵਨਿ ਬਿਧਿ ਤਾਸੂ। ਸੁਖਸਾਗਰ ਜਹਁ ਕੀਨ੍ਹ ਨਿਵਾਸੂ ॥
ਪਯ ਪਯੋਧਿ ਤਜਿ ਅਵਧ ਬਿਹਾਈ। ਜਹਁ ਸਿਯ ਲਖਨੁ ਰਾਮੁ ਰਹੇ ਆਈ ॥
ਕਹਿ ਨ ਸਕਹਿਂ ਸੁਸ਼ਮਾ ਜਸਿ ਕਾਨਨ। ਜੌਂ ਸਤ ਸਹਸ ਹੋਂਹਿਂ ਸਹਸਾਨਨ ॥
ਸੋ ਮੈਂ ਬਰਨਿ ਕਹੌਂ ਬਿਧਿ ਕੇਹੀਂ। ਡਾਬਰ ਕਮਠ ਕਿ ਮਂਦਰ ਲੇਹੀਮ੍ ॥
ਸੇਵਹਿਂ ਲਖਨੁ ਕਰਮ ਮਨ ਬਾਨੀ। ਜਾਇ ਨ ਸੀਲੁ ਸਨੇਹੁ ਬਖਾਨੀ ॥

ਦੋ. -ਛਿਨੁ ਛਿਨੁ ਲਖਿ ਸਿਯ ਰਾਮ ਪਦ ਜਾਨਿ ਆਪੁ ਪਰ ਨੇਹੁ।
ਕਰਤ ਨ ਸਪਨੇਹੁਁ ਲਖਨੁ ਚਿਤੁ ਬਂਧੁ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਗੇਹੁ ॥ 139 ॥

ਰਾਮ ਸਂਗ ਸਿਯ ਰਹਤਿ ਸੁਖਾਰੀ। ਪੁਰ ਪਰਿਜਨ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਸੁਰਤਿ ਬਿਸਾਰੀ ॥
ਛਿਨੁ ਛਿਨੁ ਪਿਯ ਬਿਧੁ ਬਦਨੁ ਨਿਹਾਰੀ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਮਨਹੁਁ ਚਕੋਰਕੁਮਾਰੀ ॥
ਨਾਹ ਨੇਹੁ ਨਿਤ ਬਢ਼ਤ ਬਿਲੋਕੀ। ਹਰਸ਼ਿਤ ਰਹਤਿ ਦਿਵਸ ਜਿਮਿ ਕੋਕੀ ॥
ਸਿਯ ਮਨੁ ਰਾਮ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਅਵਧ ਸਹਸ ਸਮ ਬਨੁ ਪ੍ਰਿਯ ਲਾਗਾ ॥
ਪਰਨਕੁਟੀ ਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰਿਯਤਮ ਸਂਗਾ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰੁ ਕੁਰਂਗ ਬਿਹਂਗਾ ॥
ਸਾਸੁ ਸਸੁਰ ਸਮ ਮੁਨਿਤਿਯ ਮੁਨਿਬਰ। ਅਸਨੁ ਅਮਿਅ ਸਮ ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਰ ॥
ਨਾਥ ਸਾਥ ਸਾਁਥਰੀ ਸੁਹਾਈ। ਮਯਨ ਸਯਨ ਸਯ ਸਮ ਸੁਖਦਾਈ ॥
ਲੋਕਪ ਹੋਹਿਂ ਬਿਲੋਕਤ ਜਾਸੂ। ਤੇਹਿ ਕਿ ਮੋਹਿ ਸਕ ਬਿਸ਼ਯ ਬਿਲਾਸੂ ॥

ਦੋ. -ਸੁਮਿਰਤ ਰਾਮਹਿ ਤਜਹਿਂ ਜਨ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਸਮ ਬਿਸ਼ਯ ਬਿਲਾਸੁ।
ਰਾਮਪ੍ਰਿਯਾ ਜਗ ਜਨਨਿ ਸਿਯ ਕਛੁ ਨ ਆਚਰਜੁ ਤਾਸੁ ॥ 140 ॥

ਸੀਯ ਲਖਨ ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਸੁਖੁ ਲਹਹੀਂ। ਸੋਇ ਰਘੁਨਾਥ ਕਰਹਿ ਸੋਇ ਕਹਹੀਮ੍ ॥
ਕਹਹਿਂ ਪੁਰਾਤਨ ਕਥਾ ਕਹਾਨੀ। ਸੁਨਹਿਂ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਅਤਿ ਸੁਖੁ ਮਾਨੀ।
ਜਬ ਜਬ ਰਾਮੁ ਅਵਧ ਸੁਧਿ ਕਰਹੀਂ। ਤਬ ਤਬ ਬਾਰਿ ਬਿਲੋਚਨ ਭਰਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਮਿਰਿ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਪਰਿਜਨ ਭਾਈ। ਭਰਤ ਸਨੇਹੁ ਸੀਲੁ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਪ੍ਰਭੁ ਹੋਹਿਂ ਦੁਖਾਰੀ। ਧੀਰਜੁ ਧਰਹਿਂ ਕੁਸਮੁ ਬਿਚਾਰੀ ॥
ਲਖਿ ਸਿਯ ਲਖਨੁ ਬਿਕਲ ਹੋਇ ਜਾਹੀਂ। ਜਿਮਿ ਪੁਰੁਸ਼ਹਿ ਅਨੁਸਰ ਪਰਿਛਾਹੀਮ੍ ॥
ਪ੍ਰਿਯਾ ਬਂਧੁ ਗਤਿ ਲਖਿ ਰਘੁਨਂਦਨੁ। ਧੀਰ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਭਗਤ ਉਰ ਚਂਦਨੁ ॥
ਲਗੇ ਕਹਨ ਕਛੁ ਕਥਾ ਪੁਨੀਤਾ। ਸੁਨਿ ਸੁਖੁ ਲਹਹਿਂ ਲਖਨੁ ਅਰੁ ਸੀਤਾ ॥

ਦੋ. ਰਾਮੁ ਲਖਨ ਸੀਤਾ ਸਹਿਤ ਸੋਹਤ ਪਰਨ ਨਿਕੇਤ।
ਜਿਮਿ ਬਾਸਵ ਬਸ ਅਮਰਪੁਰ ਸਚੀ ਜਯਂਤ ਸਮੇਤ ॥ 141 ॥

ਜੋਗਵਹਿਂ ਪ੍ਰਭੁ ਸਿਯ ਲਖਨਹਿਂ ਕੈਸੇਂ। ਪਲਕ ਬਿਲੋਚਨ ਗੋਲਕ ਜੈਸੇਮ੍ ॥
ਸੇਵਹਿਂ ਲਖਨੁ ਸੀਯ ਰਘੁਬੀਰਹਿ। ਜਿਮਿ ਅਬਿਬੇਕੀ ਪੁਰੁਸ਼ ਸਰੀਰਹਿ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਪ੍ਰਭੁ ਬਨ ਬਸਹਿਂ ਸੁਖਾਰੀ। ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਸੁਰ ਤਾਪਸ ਹਿਤਕਾਰੀ ॥
ਕਹੇਉਁ ਰਾਮ ਬਨ ਗਵਨੁ ਸੁਹਾਵਾ। ਸੁਨਹੁ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਅਵਧ ਜਿਮਿ ਆਵਾ ॥
ਫਿਰੇਉ ਨਿਸ਼ਾਦੁ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਪਹੁਁਚਾਈ। ਸਚਿਵ ਸਹਿਤ ਰਥ ਦੇਖੇਸਿ ਆਈ ॥
ਮਂਤ੍ਰੀ ਬਿਕਲ ਬਿਲੋਕਿ ਨਿਸ਼ਾਦੂ। ਕਹਿ ਨ ਜਾਇ ਜਸ ਭਯੁ ਬਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਰਾਮ ਰਾਮ ਸਿਯ ਲਖਨ ਪੁਕਾਰੀ। ਪਰੇਉ ਧਰਨਿਤਲ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭਾਰੀ ॥
ਦੇਖਿ ਦਖਿਨ ਦਿਸਿ ਹਯ ਹਿਹਿਨਾਹੀਂ। ਜਨੁ ਬਿਨੁ ਪਂਖ ਬਿਹਗ ਅਕੁਲਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਨਹਿਂ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਚਰਹਿਂ ਪਿਅਹਿਂ ਜਲੁ ਮੋਚਹਿਂ ਲੋਚਨ ਬਾਰਿ।
ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭੇ ਨਿਸ਼ਾਦ ਸਬ ਰਘੁਬਰ ਬਾਜਿ ਨਿਹਾਰਿ ॥ 142 ॥

ਧਰਿ ਧੀਰਜ ਤਬ ਕਹਿ ਨਿਸ਼ਾਦੂ। ਅਬ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਪਰਿਹਰਹੁ ਬਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਪਂਡਿਤ ਪਰਮਾਰਥ ਗ੍ਯਾਤਾ। ਧਰਹੁ ਧੀਰ ਲਖਿ ਬਿਮੁਖ ਬਿਧਾਤਾ
ਬਿਬਿਧ ਕਥਾ ਕਹਿ ਕਹਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਰਥ ਬੈਠਾਰੇਉ ਬਰਬਸ ਆਨੀ ॥
ਸੋਕ ਸਿਥਿਲ ਰਥ ਸਕਿ ਨ ਹਾਁਕੀ। ਰਘੁਬਰ ਬਿਰਹ ਪੀਰ ਉਰ ਬਾਁਕੀ ॥
ਚਰਫਰਾਹਿਁ ਮਗ ਚਲਹਿਂ ਨ ਘੋਰੇ। ਬਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਮਨਹੁਁ ਆਨਿ ਰਥ ਜੋਰੇ ॥
ਅਢ਼ਉਕਿ ਪਰਹਿਂ ਫਿਰਿ ਹੇਰਹਿਂ ਪੀਛੇਂ। ਰਾਮ ਬਿਯੋਗਿ ਬਿਕਲ ਦੁਖ ਤੀਛੇਮ੍ ॥
ਜੋ ਕਹ ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਬੈਦੇਹੀ। ਹਿਂਕਰਿ ਹਿਂਕਰਿ ਹਿਤ ਹੇਰਹਿਂ ਤੇਹੀ ॥
ਬਾਜਿ ਬਿਰਹ ਗਤਿ ਕਹਿ ਕਿਮਿ ਜਾਤੀ। ਬਿਨੁ ਮਨਿ ਫਨਿਕ ਬਿਕਲ ਜੇਹਿ ਭਾਁਤੀ ॥

ਦੋ. ਭਯੁ ਨਿਸ਼ਾਦ ਬਿਸ਼ਾਦਬਸ ਦੇਖਤ ਸਚਿਵ ਤੁਰਂਗ।
ਬੋਲਿ ਸੁਸੇਵਕ ਚਾਰਿ ਤਬ ਦਿਏ ਸਾਰਥੀ ਸਂਗ ॥ 143 ॥

ਗੁਹ ਸਾਰਥਿਹਿ ਫਿਰੇਉ ਪਹੁਁਚਾਈ। ਬਿਰਹੁ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ਬਰਨਿ ਨਹਿਂ ਜਾਈ ॥
ਚਲੇ ਅਵਧ ਲੇਇ ਰਥਹਿ ਨਿਸ਼ਾਦਾ। ਹੋਹਿ ਛਨਹਿਂ ਛਨ ਮਗਨ ਬਿਸ਼ਾਦਾ ॥
ਸੋਚ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਬਿਕਲ ਦੁਖ ਦੀਨਾ। ਧਿਗ ਜੀਵਨ ਰਘੁਬੀਰ ਬਿਹੀਨਾ ॥
ਰਹਿਹਿ ਨ ਅਂਤਹੁਁ ਅਧਮ ਸਰੀਰੂ। ਜਸੁ ਨ ਲਹੇਉ ਬਿਛੁਰਤ ਰਘੁਬੀਰੂ ॥
ਭੇ ਅਜਸ ਅਘ ਭਾਜਨ ਪ੍ਰਾਨਾ। ਕਵਨ ਹੇਤੁ ਨਹਿਂ ਕਰਤ ਪਯਾਨਾ ॥
ਅਹਹ ਮਂਦ ਮਨੁ ਅਵਸਰ ਚੂਕਾ। ਅਜਹੁਁ ਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਹੋਤ ਦੁਇ ਟੂਕਾ ॥
ਮੀਜਿ ਹਾਥ ਸਿਰੁ ਧੁਨਿ ਪਛਿਤਾਈ। ਮਨਹਁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਨ ਧਨ ਰਾਸਿ ਗਵਾਁਈ ॥
ਬਿਰਿਦ ਬਾਁਧਿ ਬਰ ਬੀਰੁ ਕਹਾਈ। ਚਲੇਉ ਸਮਰ ਜਨੁ ਸੁਭਟ ਪਰਾਈ ॥

ਦੋ. ਬਿਪ੍ਰ ਬਿਬੇਕੀ ਬੇਦਬਿਦ ਸਂਮਤ ਸਾਧੁ ਸੁਜਾਤਿ।
ਜਿਮਿ ਧੋਖੇਂ ਮਦਪਾਨ ਕਰ ਸਚਿਵ ਸੋਚ ਤੇਹਿ ਭਾਁਤਿ ॥ 144 ॥

ਜਿਮਿ ਕੁਲੀਨ ਤਿਯ ਸਾਧੁ ਸਯਾਨੀ। ਪਤਿਦੇਵਤਾ ਕਰਮ ਮਨ ਬਾਨੀ ॥
ਰਹੈ ਕਰਮ ਬਸ ਪਰਿਹਰਿ ਨਾਹੂ। ਸਚਿਵ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਤਿਮਿ ਦਾਰੁਨ ਦਾਹੁ ॥
ਲੋਚਨ ਸਜਲ ਡੀਠਿ ਭਿ ਥੋਰੀ। ਸੁਨਿ ਨ ਸ਼੍ਰਵਨ ਬਿਕਲ ਮਤਿ ਭੋਰੀ ॥
ਸੂਖਹਿਂ ਅਧਰ ਲਾਗਿ ਮੁਹਁ ਲਾਟੀ। ਜਿਉ ਨ ਜਾਇ ਉਰ ਅਵਧਿ ਕਪਾਟੀ ॥
ਬਿਬਰਨ ਭਯੁ ਨ ਜਾਇ ਨਿਹਾਰੀ। ਮਾਰੇਸਿ ਮਨਹੁਁ ਪਿਤਾ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਹਾਨਿ ਗਲਾਨਿ ਬਿਪੁਲ ਮਨ ਬ੍ਯਾਪੀ। ਜਮਪੁਰ ਪਂਥ ਸੋਚ ਜਿਮਿ ਪਾਪੀ ॥
ਬਚਨੁ ਨ ਆਵ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਪਛਿਤਾਈ। ਅਵਧ ਕਾਹ ਮੈਂ ਦੇਖਬ ਜਾਈ ॥
ਰਾਮ ਰਹਿਤ ਰਥ ਦੇਖਿਹਿ ਜੋਈ। ਸਕੁਚਿਹਿ ਮੋਹਿ ਬਿਲੋਕਤ ਸੋਈ ॥

ਦੋ. -ਧਾਇ ਪੂਁਛਿਹਹਿਂ ਮੋਹਿ ਜਬ ਬਿਕਲ ਨਗਰ ਨਰ ਨਾਰਿ।
ਉਤਰੁ ਦੇਬ ਮੈਂ ਸਬਹਿ ਤਬ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਬਜ੍ਰੁ ਬੈਠਾਰਿ ॥ 145 ॥

ਪੁਛਿਹਹਿਂ ਦੀਨ ਦੁਖਿਤ ਸਬ ਮਾਤਾ। ਕਹਬ ਕਾਹ ਮੈਂ ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਪੂਛਿਹਿ ਜਬਹਿਂ ਲਖਨ ਮਹਤਾਰੀ। ਕਹਿਹੁਁ ਕਵਨ ਸਁਦੇਸ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਰਾਮ ਜਨਨਿ ਜਬ ਆਇਹਿ ਧਾਈ। ਸੁਮਿਰਿ ਬਚ੍ਛੁ ਜਿਮਿ ਧੇਨੁ ਲਵਾਈ ॥
ਪੂਁਛਤ ਉਤਰੁ ਦੇਬ ਮੈਂ ਤੇਹੀ। ਗੇ ਬਨੁ ਰਾਮ ਲਖਨੁ ਬੈਦੇਹੀ ॥
ਜੋਇ ਪੂਁਛਿਹਿ ਤੇਹਿ ਊਤਰੁ ਦੇਬਾ।ਜਾਇ ਅਵਧ ਅਬ ਯਹੁ ਸੁਖੁ ਲੇਬਾ ॥
ਪੂਁਛਿਹਿ ਜਬਹਿਂ ਰਾਉ ਦੁਖ ਦੀਨਾ। ਜਿਵਨੁ ਜਾਸੁ ਰਘੁਨਾਥ ਅਧੀਨਾ ॥
ਦੇਹੁਁ ਉਤਰੁ ਕੌਨੁ ਮੁਹੁ ਲਾਈ। ਆਯੁਁ ਕੁਸਲ ਕੁਅਁਰ ਪਹੁਁਚਾਈ ॥
ਸੁਨਤ ਲਖਨ ਸਿਯ ਰਾਮ ਸਁਦੇਸੂ। ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਜਿਮਿ ਤਨੁ ਪਰਿਹਰਿਹਿ ਨਰੇਸੂ ॥

ਦੋ. -ਹ੍ਰਦੁ ਨ ਬਿਦਰੇਉ ਪਂਕ ਜਿਮਿ ਬਿਛੁਰਤ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਨੀਰੁ ॥
ਜਾਨਤ ਹੌਂ ਮੋਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਬਿਧਿ ਯਹੁ ਜਾਤਨਾ ਸਰੀਰੁ ॥ 146 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਕਰਤ ਪਂਥ ਪਛਿਤਾਵਾ। ਤਮਸਾ ਤੀਰ ਤੁਰਤ ਰਥੁ ਆਵਾ ॥
ਬਿਦਾ ਕਿਏ ਕਰਿ ਬਿਨਯ ਨਿਸ਼ਾਦਾ। ਫਿਰੇ ਪਾਯਁ ਪਰਿ ਬਿਕਲ ਬਿਸ਼ਾਦਾ ॥
ਪੈਠਤ ਨਗਰ ਸਚਿਵ ਸਕੁਚਾਈ। ਜਨੁ ਮਾਰੇਸਿ ਗੁਰ ਬਾਁਭਨ ਗਾਈ ॥
ਬੈਠਿ ਬਿਟਪ ਤਰ ਦਿਵਸੁ ਗਵਾਁਵਾ। ਸਾਁਝ ਸਮਯ ਤਬ ਅਵਸਰੁ ਪਾਵਾ ॥
ਅਵਧ ਪ੍ਰਬੇਸੁ ਕੀਨ੍ਹ ਅਁਧਿਆਰੇਂ। ਪੈਠ ਭਵਨ ਰਥੁ ਰਾਖਿ ਦੁਆਰੇਮ੍ ॥
ਜਿਨ੍ਹ ਜਿਨ੍ਹ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਨਿ ਪਾਏ। ਭੂਪ ਦ੍ਵਾਰ ਰਥੁ ਦੇਖਨ ਆਏ ॥
ਰਥੁ ਪਹਿਚਾਨਿ ਬਿਕਲ ਲਖਿ ਘੋਰੇ। ਗਰਹਿਂ ਗਾਤ ਜਿਮਿ ਆਤਪ ਓਰੇ ॥
ਨਗਰ ਨਾਰਿ ਨਰ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਕੈਂਸੇਂ। ਨਿਘਟਤ ਨੀਰ ਮੀਨਗਨ ਜੈਂਸੇਮ੍ ॥

ਦੋ. -ਸਚਿਵ ਆਗਮਨੁ ਸੁਨਤ ਸਬੁ ਬਿਕਲ ਭਯੁ ਰਨਿਵਾਸੁ।
ਭਵਨ ਭਯਂਕਰੁ ਲਾਗ ਤੇਹਿ ਮਾਨਹੁਁ ਪ੍ਰੇਤ ਨਿਵਾਸੁ ॥ 147 ॥

ਅਤਿ ਆਰਤਿ ਸਬ ਪੂਁਛਹਿਂ ਰਾਨੀ। ਉਤਰੁ ਨ ਆਵ ਬਿਕਲ ਭਿ ਬਾਨੀ ॥
ਸੁਨਿ ਨ ਸ਼੍ਰਵਨ ਨਯਨ ਨਹਿਂ ਸੂਝਾ। ਕਹਹੁ ਕਹਾਁ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਬੂਝਾ ॥
ਦਾਸਿਨ੍ਹ ਦੀਖ ਸਚਿਵ ਬਿਕਲਾਈ। ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹਁ ਗੀਂ ਲਵਾਈ ॥
ਜਾਇ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਦੀਖ ਕਸ ਰਾਜਾ। ਅਮਿਅ ਰਹਿਤ ਜਨੁ ਚਂਦੁ ਬਿਰਾਜਾ ॥
ਆਸਨ ਸਯਨ ਬਿਭੂਸ਼ਨ ਹੀਨਾ। ਪਰੇਉ ਭੂਮਿਤਲ ਨਿਪਟ ਮਲੀਨਾ ॥
ਲੇਇ ਉਸਾਸੁ ਸੋਚ ਏਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਸੁਰਪੁਰ ਤੇਂ ਜਨੁ ਖਁਸੇਉ ਜਜਾਤੀ ॥
ਲੇਤ ਸੋਚ ਭਰਿ ਛਿਨੁ ਛਿਨੁ ਛਾਤੀ। ਜਨੁ ਜਰਿ ਪਂਖ ਪਰੇਉ ਸਂਪਾਤੀ ॥
ਰਾਮ ਰਾਮ ਕਹ ਰਾਮ ਸਨੇਹੀ। ਪੁਨਿ ਕਹ ਰਾਮ ਲਖਨ ਬੈਦੇਹੀ ॥

ਦੋ. ਦੇਖਿ ਸਚਿਵਁ ਜਯ ਜੀਵ ਕਹਿ ਕੀਨ੍ਹੇਉ ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮੁ।
ਸੁਨਤ ਉਠੇਉ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਤਿ ਕਹੁ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਕਹਁ ਰਾਮੁ ॥ 148 ॥

ਭੂਪ ਸੁਮਂਤ੍ਰੁ ਲੀਨ੍ਹ ਉਰ ਲਾਈ। ਬੂਡ਼ਤ ਕਛੁ ਅਧਾਰ ਜਨੁ ਪਾਈ ॥
ਸਹਿਤ ਸਨੇਹ ਨਿਕਟ ਬੈਠਾਰੀ। ਪੂਁਛਤ ਰਾਉ ਨਯਨ ਭਰਿ ਬਾਰੀ ॥
ਰਾਮ ਕੁਸਲ ਕਹੁ ਸਖਾ ਸਨੇਹੀ। ਕਹਁ ਰਘੁਨਾਥੁ ਲਖਨੁ ਬੈਦੇਹੀ ॥
ਆਨੇ ਫੇਰਿ ਕਿ ਬਨਹਿ ਸਿਧਾਏ। ਸੁਨਤ ਸਚਿਵ ਲੋਚਨ ਜਲ ਛਾਏ ॥
ਸੋਕ ਬਿਕਲ ਪੁਨਿ ਪੂਁਛ ਨਰੇਸੂ। ਕਹੁ ਸਿਯ ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਂਦੇਸੂ ॥
ਰਾਮ ਰੂਪ ਗੁਨ ਸੀਲ ਸੁਭ੍AU। ਸੁਮਿਰਿ ਸੁਮਿਰਿ ਉਰ ਸੋਚਤ ਰ੍AU ॥
ਰਾਉ ਸੁਨਾਇ ਦੀਨ੍ਹ ਬਨਬਾਸੂ। ਸੁਨਿ ਮਨ ਭਯੁ ਨ ਹਰਸ਼ੁ ਹਰਾਁਸੂ ॥
ਸੋ ਸੁਤ ਬਿਛੁਰਤ ਗੇ ਨ ਪ੍ਰਾਨਾ। ਕੋ ਪਾਪੀ ਬਡ਼ ਮੋਹਿ ਸਮਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਸਖਾ ਰਾਮੁ ਸਿਯ ਲਖਨੁ ਜਹਁ ਤਹਾਁ ਮੋਹਿ ਪਹੁਁਚਾਉ।
ਨਾਹਿਂ ਤ ਚਾਹਤ ਚਲਨ ਅਬ ਪ੍ਰਾਨ ਕਹੁਁ ਸਤਿਭਾਉ ॥ 149 ॥

ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਪੂਁਛਤ ਮਂਤ੍ਰਹਿ ਰ੍AU। ਪ੍ਰਿਯਤਮ ਸੁਅਨ ਸਁਦੇਸ ਸੁਨ੍AU ॥
ਕਰਹਿ ਸਖਾ ਸੋਇ ਬੇਗਿ ਉਪ੍AU। ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਨਯਨ ਦੇਖ੍AU ॥
ਸਚਿਵ ਧੀਰ ਧਰਿ ਕਹ ਮੁਦੁ ਬਾਨੀ। ਮਹਾਰਾਜ ਤੁਮ੍ਹ ਪਂਡਿਤ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥
ਬੀਰ ਸੁਧੀਰ ਧੁਰਂਧਰ ਦੇਵਾ। ਸਾਧੁ ਸਮਾਜੁ ਸਦਾ ਤੁਮ੍ਹ ਸੇਵਾ ॥
ਜਨਮ ਮਰਨ ਸਬ ਦੁਖ ਭੋਗਾ। ਹਾਨਿ ਲਾਭ ਪ੍ਰਿਯ ਮਿਲਨ ਬਿਯੋਗਾ ॥
ਕਾਲ ਕਰਮ ਬਸ ਹੌਹਿਂ ਗੋਸਾਈਂ। ਬਰਬਸ ਰਾਤਿ ਦਿਵਸ ਕੀ ਨਾਈਮ੍ ॥
ਸੁਖ ਹਰਸ਼ਹਿਂ ਜਡ਼ ਦੁਖ ਬਿਲਖਾਹੀਂ। ਦੌ ਸਮ ਧੀਰ ਧਰਹਿਂ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਧੀਰਜ ਧਰਹੁ ਬਿਬੇਕੁ ਬਿਚਾਰੀ। ਛਾਡ਼ਇਅ ਸੋਚ ਸਕਲ ਹਿਤਕਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਥਮ ਬਾਸੁ ਤਮਸਾ ਭਯੁ ਦੂਸਰ ਸੁਰਸਰਿ ਤੀਰ।
ਨ੍ਹਾਈ ਰਹੇ ਜਲਪਾਨੁ ਕਰਿ ਸਿਯ ਸਮੇਤ ਦੌ ਬੀਰ ॥ 150 ॥

ਕੇਵਟ ਕੀਨ੍ਹਿ ਬਹੁਤ ਸੇਵਕਾਈ। ਸੋ ਜਾਮਿਨਿ ਸਿਂਗਰੌਰ ਗਵਾਁਈ ॥
ਹੋਤ ਪ੍ਰਾਤ ਬਟ ਛੀਰੁ ਮਗਾਵਾ। ਜਟਾ ਮੁਕੁਟ ਨਿਜ ਸੀਸ ਬਨਾਵਾ ॥
ਰਾਮ ਸਖਾਁ ਤਬ ਨਾਵ ਮਗਾਈ। ਪ੍ਰਿਯਾ ਚਢ਼ਆਇ ਚਢ਼ਏ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਲਖਨ ਬਾਨ ਧਨੁ ਧਰੇ ਬਨਾਈ। ਆਪੁ ਚਢ਼ਏ ਪ੍ਰਭੁ ਆਯਸੁ ਪਾਈ ॥
ਬਿਕਲ ਬਿਲੋਕਿ ਮੋਹਿ ਰਘੁਬੀਰਾ। ਬੋਲੇ ਮਧੁਰ ਬਚਨ ਧਰਿ ਧੀਰਾ ॥
ਤਾਤ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਤਾਤ ਸਨ ਕਹੇਹੁ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਪਦ ਪਂਕਜ ਗਹੇਹੂ ॥
ਕਰਬਿ ਪਾਯਁ ਪਰਿ ਬਿਨਯ ਬਹੋਰੀ। ਤਾਤ ਕਰਿਅ ਜਨਿ ਚਿਂਤਾ ਮੋਰੀ ॥
ਬਨ ਮਗ ਮਂਗਲ ਕੁਸਲ ਹਮਾਰੇਂ। ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਪੁਨ੍ਯ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਮ੍ ॥

ਛਂ. ਤੁਮ੍ਹਰੇ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤਾਤ ਕਾਨਨ ਜਾਤ ਸਬ ਸੁਖੁ ਪਾਇਹੌਂ।
ਪ੍ਰਤਿਪਾਲਿ ਆਯਸੁ ਕੁਸਲ ਦੇਖਨ ਪਾਯ ਪੁਨਿ ਫਿਰਿ ਆਇਹੌਮ੍ ॥
ਜਨਨੀਂ ਸਕਲ ਪਰਿਤੋਸ਼ਿ ਪਰਿ ਪਰਿ ਪਾਯਁ ਕਰਿ ਬਿਨਤੀ ਘਨੀ।
ਤੁਲਸੀ ਕਰੇਹੁ ਸੋਇ ਜਤਨੁ ਜੇਹਿਂ ਕੁਸਲੀ ਰਹਹਿਂ ਕੋਸਲ ਧਨੀ ॥

ਸੋ. ਗੁਰ ਸਨ ਕਹਬ ਸਁਦੇਸੁ ਬਾਰ ਬਾਰ ਪਦ ਪਦੁਮ ਗਹਿ।
ਕਰਬ ਸੋਇ ਉਪਦੇਸੁ ਜੇਹਿਂ ਨ ਸੋਚ ਮੋਹਿ ਅਵਧਪਤਿ ॥ 151 ॥

ਪੁਰਜਨ ਪਰਿਜਨ ਸਕਲ ਨਿਹੋਰੀ। ਤਾਤ ਸੁਨਾਏਹੁ ਬਿਨਤੀ ਮੋਰੀ ॥
ਸੋਇ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਮੋਰ ਹਿਤਕਾਰੀ। ਜਾਤੇਂ ਰਹ ਨਰਨਾਹੁ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਕਹਬ ਸਁਦੇਸੁ ਭਰਤ ਕੇ ਆਏਁ। ਨੀਤਿ ਨ ਤਜਿਅ ਰਾਜਪਦੁ ਪਾਏਁ ॥
ਪਾਲੇਹੁ ਪ੍ਰਜਹਿ ਕਰਮ ਮਨ ਬਾਨੀ। ਸੀਹੁ ਮਾਤੁ ਸਕਲ ਸਮ ਜਾਨੀ ॥
ਓਰ ਨਿਬਾਹੇਹੁ ਭਾਯਪ ਭਾਈ। ਕਰਿ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਸੁਜਨ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਤਾਤ ਭਾਁਤਿ ਤੇਹਿ ਰਾਖਬ ਰ੍AU। ਸੋਚ ਮੋਰ ਜੇਹਿਂ ਕਰੈ ਨ ਕ੍AU ॥
ਲਖਨ ਕਹੇ ਕਛੁ ਬਚਨ ਕਠੋਰਾ। ਬਰਜਿ ਰਾਮ ਪੁਨਿ ਮੋਹਿ ਨਿਹੋਰਾ ॥
ਬਾਰ ਬਾਰ ਨਿਜ ਸਪਥ ਦੇਵਾਈ। ਕਹਬਿ ਨ ਤਾਤ ਲਖਨ ਲਰਿਕਾਈ ॥

ਦੋ. ਕਹਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਛੁ ਕਹਨ ਲਿਯ ਸਿਯ ਭਿ ਸਿਥਿਲ ਸਨੇਹ।
ਥਕਿਤ ਬਚਨ ਲੋਚਨ ਸਜਲ ਪੁਲਕ ਪਲ੍ਲਵਿਤ ਦੇਹ ॥ 152 ॥

ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਰਘੁਬਰ ਰੂਖ ਪਾਈ। ਕੇਵਟ ਪਾਰਹਿ ਨਾਵ ਚਲਾਈ ॥
ਰਘੁਕੁਲਤਿਲਕ ਚਲੇ ਏਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਦੇਖੁਁ ਠਾਢ਼ ਕੁਲਿਸ ਧਰਿ ਛਾਤੀ ॥
ਮੈਂ ਆਪਨ ਕਿਮਿ ਕਹੌਂ ਕਲੇਸੂ। ਜਿਅਤ ਫਿਰੇਉਁ ਲੇਇ ਰਾਮ ਸਁਦੇਸੂ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਸਚਿਵ ਬਚਨ ਰਹਿ ਗਯੂ। ਹਾਨਿ ਗਲਾਨਿ ਸੋਚ ਬਸ ਭਯੂ ॥
ਸੁਤ ਬਚਨ ਸੁਨਤਹਿਂ ਨਰਨਾਹੂ। ਪਰੇਉ ਧਰਨਿ ਉਰ ਦਾਰੁਨ ਦਾਹੂ ॥
ਤਲਫਤ ਬਿਸ਼ਮ ਮੋਹ ਮਨ ਮਾਪਾ। ਮਾਜਾ ਮਨਹੁਁ ਮੀਨ ਕਹੁਁ ਬ੍ਯਾਪਾ ॥
ਕਰਿ ਬਿਲਾਪ ਸਬ ਰੋਵਹਿਂ ਰਾਨੀ। ਮਹਾ ਬਿਪਤਿ ਕਿਮਿ ਜਾਇ ਬਖਾਨੀ ॥
ਸੁਨਿ ਬਿਲਾਪ ਦੁਖਹੂ ਦੁਖੁ ਲਾਗਾ। ਧੀਰਜਹੂ ਕਰ ਧੀਰਜੁ ਭਾਗਾ ॥

ਦੋ. ਭਯੁ ਕੋਲਾਹਲੁ ਅਵਧ ਅਤਿ ਸੁਨਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਰਾਉਰ ਸੋਰੁ।
ਬਿਪੁਲ ਬਿਹਗ ਬਨ ਪਰੇਉ ਨਿਸਿ ਮਾਨਹੁਁ ਕੁਲਿਸ ਕਠੋਰੁ ॥ 153 ॥

ਪ੍ਰਾਨ ਕਂਠਗਤ ਭਯੁ ਭੁਆਲੂ। ਮਨਿ ਬਿਹੀਨ ਜਨੁ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਬ੍ਯਾਲੂ ॥
ਇਦ੍ਰੀਂ ਸਕਲ ਬਿਕਲ ਭਿਁ ਭਾਰੀ। ਜਨੁ ਸਰ ਸਰਸਿਜ ਬਨੁ ਬਿਨੁ ਬਾਰੀ ॥
ਕੌਸਲ੍ਯਾਁ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਦੀਖ ਮਲਾਨਾ। ਰਬਿਕੁਲ ਰਬਿ ਅਁਥਯੁ ਜਿਯਁ ਜਾਨਾ।
ਉਰ ਧਰਿ ਧੀਰ ਰਾਮ ਮਹਤਾਰੀ। ਬੋਲੀ ਬਚਨ ਸਮਯ ਅਨੁਸਾਰੀ ॥
ਨਾਥ ਸਮੁਝਿ ਮਨ ਕਰਿਅ ਬਿਚਾਰੂ। ਰਾਮ ਬਿਯੋਗ ਪਯੋਧਿ ਅਪਾਰੂ ॥
ਕਰਨਧਾਰ ਤੁਮ੍ਹ ਅਵਧ ਜਹਾਜੂ। ਚਢ਼ਏਉ ਸਕਲ ਪ੍ਰਿਯ ਪਥਿਕ ਸਮਾਜੂ ॥
ਧੀਰਜੁ ਧਰਿਅ ਤ ਪਾਇਅ ਪਾਰੂ। ਨਾਹਿਂ ਤ ਬੂਡ਼ਇਹਿ ਸਬੁ ਪਰਿਵਾਰੂ ॥
ਜੌਂ ਜਿਯਁ ਧਰਿਅ ਬਿਨਯ ਪਿਯ ਮੋਰੀ। ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਮਿਲਹਿਂ ਬਹੋਰੀ ॥

ਦੋ. -ਪ੍ਰਿਯਾ ਬਚਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਸੁਨਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਚਿਤਯੁ ਆਁਖਿ ਉਘਾਰਿ।
ਤਲਫਤ ਮੀਨ ਮਲੀਨ ਜਨੁ ਸੀਂਚਤ ਸੀਤਲ ਬਾਰਿ ॥ 154 ॥

ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਉਠੀ ਬੈਠ ਭੁਆਲੂ। ਕਹੁ ਸੁਮਂਤ੍ਰ ਕਹਁ ਰਾਮ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲੂ ॥
ਕਹਾਁ ਲਖਨੁ ਕਹਁ ਰਾਮੁ ਸਨੇਹੀ। ਕਹਁ ਪ੍ਰਿਯ ਪੁਤ੍ਰਬਧੂ ਬੈਦੇਹੀ ॥
ਬਿਲਪਤ ਰਾਉ ਬਿਕਲ ਬਹੁ ਭਾਁਤੀ। ਭਿ ਜੁਗ ਸਰਿਸ ਸਿਰਾਤਿ ਨ ਰਾਤੀ ॥
ਤਾਪਸ ਅਂਧ ਸਾਪ ਸੁਧਿ ਆਈ। ਕੌਸਲ੍ਯਹਿ ਸਬ ਕਥਾ ਸੁਨਾਈ ॥
ਭਯੁ ਬਿਕਲ ਬਰਨਤ ਇਤਿਹਾਸਾ। ਰਾਮ ਰਹਿਤ ਧਿਗ ਜੀਵਨ ਆਸਾ ॥
ਸੋ ਤਨੁ ਰਾਖਿ ਕਰਬ ਮੈਂ ਕਾਹਾ। ਜੇਂਹਿ ਨ ਪ੍ਰੇਮ ਪਨੁ ਮੋਰ ਨਿਬਾਹਾ ॥
ਹਾ ਰਘੁਨਂਦਨ ਪ੍ਰਾਨ ਪਿਰੀਤੇ। ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਜਿਅਤ ਬਹੁਤ ਦਿਨ ਬੀਤੇ ॥
ਹਾ ਜਾਨਕੀ ਲਖਨ ਹਾ ਰਘੁਬਰ। ਹਾ ਪਿਤੁ ਹਿਤ ਚਿਤ ਚਾਤਕ ਜਲਧਰ।

ਦੋ. ਰਾਮ ਰਾਮ ਕਹਿ ਰਾਮ ਕਹਿ ਰਾਮ ਰਾਮ ਕਹਿ ਰਾਮ।
ਤਨੁ ਪਰਿਹਰਿ ਰਘੁਬਰ ਬਿਰਹਁ ਰਾਉ ਗਯੁ ਸੁਰਧਾਮ ॥ 155 ॥

ਜਿਅਨ ਮਰਨ ਫਲੁ ਦਸਰਥ ਪਾਵਾ। ਅਂਡ ਅਨੇਕ ਅਮਲ ਜਸੁ ਛਾਵਾ ॥
ਜਿਅਤ ਰਾਮ ਬਿਧੁ ਬਦਨੁ ਨਿਹਾਰਾ। ਰਾਮ ਬਿਰਹ ਕਰਿ ਮਰਨੁ ਸਁਵਾਰਾ ॥
ਸੋਕ ਬਿਕਲ ਸਬ ਰੋਵਹਿਂ ਰਾਨੀ। ਰੂਪੁ ਸੀਲ ਬਲੁ ਤੇਜੁ ਬਖਾਨੀ ॥
ਕਰਹਿਂ ਬਿਲਾਪ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਾ। ਪਰਹੀਂ ਭੂਮਿਤਲ ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰਾ ॥
ਬਿਲਪਹਿਂ ਬਿਕਲ ਦਾਸ ਅਰੁ ਦਾਸੀ। ਘਰ ਘਰ ਰੁਦਨੁ ਕਰਹਿਂ ਪੁਰਬਾਸੀ ॥
ਅਁਥਯੁ ਆਜੁ ਭਾਨੁਕੁਲ ਭਾਨੂ। ਧਰਮ ਅਵਧਿ ਗੁਨ ਰੂਪ ਨਿਧਾਨੂ ॥
ਗਾਰੀਂ ਸਕਲ ਕੈਕਿਹਿ ਦੇਹੀਂ। ਨਯਨ ਬਿਹੀਨ ਕੀਨ੍ਹ ਜਗ ਜੇਹੀਮ੍ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਬਿਲਪਤ ਰੈਨਿ ਬਿਹਾਨੀ। ਆਏ ਸਕਲ ਮਹਾਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਤਬ ਬਸਿਸ਼੍ਠ ਮੁਨਿ ਸਮਯ ਸਮ ਕਹਿ ਅਨੇਕ ਇਤਿਹਾਸ।
ਸੋਕ ਨੇਵਾਰੇਉ ਸਬਹਿ ਕਰ ਨਿਜ ਬਿਗ੍ਯਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ ॥ 156 ॥

ਤੇਲ ਨਾਁਵ ਭਰਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਤਨੁ ਰਾਖਾ। ਦੂਤ ਬੋਲਾਇ ਬਹੁਰਿ ਅਸ ਭਾਸ਼ਾ ॥
ਧਾਵਹੁ ਬੇਗਿ ਭਰਤ ਪਹਿਂ ਜਾਹੂ। ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਸੁਧਿ ਕਤਹੁਁ ਕਹਹੁ ਜਨਿ ਕਾਹੂ ॥
ਏਤਨੇਇ ਕਹੇਹੁ ਭਰਤ ਸਨ ਜਾਈ। ਗੁਰ ਬੋਲਾਈ ਪਠਯੁ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਆਯਸੁ ਧਾਵਨ ਧਾਏ। ਚਲੇ ਬੇਗ ਬਰ ਬਾਜਿ ਲਜਾਏ ॥
ਅਨਰਥੁ ਅਵਧ ਅਰਂਭੇਉ ਜਬ ਤੇਂ। ਕੁਸਗੁਨ ਹੋਹਿਂ ਭਰਤ ਕਹੁਁ ਤਬ ਤੇਮ੍ ॥
ਦੇਖਹਿਂ ਰਾਤਿ ਭਯਾਨਕ ਸਪਨਾ। ਜਾਗਿ ਕਰਹਿਂ ਕਟੁ ਕੋਟਿ ਕਲਪਨਾ ॥
ਬਿਪ੍ਰ ਜੇਵਾਁਇ ਦੇਹਿਂ ਦਿਨ ਦਾਨਾ। ਸਿਵ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਕਰਹਿਂ ਬਿਧਿ ਨਾਨਾ ॥
ਮਾਗਹਿਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਮਹੇਸ ਮਨਾਈ। ਕੁਸਲ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਪਰਿਜਨ ਭਾਈ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਸੋਚਤ ਭਰਤ ਮਨ ਧਾਵਨ ਪਹੁਁਚੇ ਆਇ।
ਗੁਰ ਅਨੁਸਾਸਨ ਸ਼੍ਰਵਨ ਸੁਨਿ ਚਲੇ ਗਨੇਸੁ ਮਨਾਇ ॥ 157 ॥

ਚਲੇ ਸਮੀਰ ਬੇਗ ਹਯ ਹਾਁਕੇ। ਨਾਘਤ ਸਰਿਤ ਸੈਲ ਬਨ ਬਾਁਕੇ ॥
ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸੋਚੁ ਬਡ਼ ਕਛੁ ਨ ਸੋਹਾਈ। ਅਸ ਜਾਨਹਿਂ ਜਿਯਁ ਜਾਉਁ ਉਡ਼ਆਈ ॥
ਏਕ ਨਿਮੇਸ਼ ਬਰਸ ਸਮ ਜਾਈ। ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਭਰਤ ਨਗਰ ਨਿਅਰਾਈ ॥
ਅਸਗੁਨ ਹੋਹਿਂ ਨਗਰ ਪੈਠਾਰਾ। ਰਟਹਿਂ ਕੁਭਾਁਤਿ ਕੁਖੇਤ ਕਰਾਰਾ ॥
ਖਰ ਸਿਆਰ ਬੋਲਹਿਂ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਾ। ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਹੋਇ ਭਰਤ ਮਨ ਸੂਲਾ ॥
ਸ਼੍ਰੀਹਤ ਸਰ ਸਰਿਤਾ ਬਨ ਬਾਗਾ। ਨਗਰੁ ਬਿਸੇਸ਼ਿ ਭਯਾਵਨੁ ਲਾਗਾ ॥
ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਹਯ ਗਯ ਜਾਹਿਂ ਨ ਜੋਏ। ਰਾਮ ਬਿਯੋਗ ਕੁਰੋਗ ਬਿਗੋਏ ॥
ਨਗਰ ਨਾਰਿ ਨਰ ਨਿਪਟ ਦੁਖਾਰੀ। ਮਨਹੁਁ ਸਬਨ੍ਹਿ ਸਬ ਸਂਪਤਿ ਹਾਰੀ ॥

ਦੋ. ਪੁਰਜਨ ਮਿਲਿਹਿਂ ਨ ਕਹਹਿਂ ਕਛੁ ਗਵਁਹਿਂ ਜੋਹਾਰਹਿਂ ਜਾਹਿਂ।
ਭਰਤ ਕੁਸਲ ਪੂਁਛਿ ਨ ਸਕਹਿਂ ਭਯ ਬਿਸ਼ਾਦ ਮਨ ਮਾਹਿਮ੍ ॥ 158 ॥

ਹਾਟ ਬਾਟ ਨਹਿਂ ਜਾਇ ਨਿਹਾਰੀ। ਜਨੁ ਪੁਰ ਦਹਁ ਦਿਸਿ ਲਾਗਿ ਦਵਾਰੀ ॥
ਆਵਤ ਸੁਤ ਸੁਨਿ ਕੈਕਯਨਂਦਿਨਿ। ਹਰਸ਼ੀ ਰਬਿਕੁਲ ਜਲਰੁਹ ਚਂਦਿਨਿ ॥
ਸਜਿ ਆਰਤੀ ਮੁਦਿਤ ਉਠਿ ਧਾਈ। ਦ੍ਵਾਰੇਹਿਂ ਭੇਂਟਿ ਭਵਨ ਲੇਇ ਆਈ ॥
ਭਰਤ ਦੁਖਿਤ ਪਰਿਵਾਰੁ ਨਿਹਾਰਾ। ਮਾਨਹੁਁ ਤੁਹਿਨ ਬਨਜ ਬਨੁ ਮਾਰਾ ॥
ਕੈਕੇਈ ਹਰਸ਼ਿਤ ਏਹਿ ਭਾਁਤਿ। ਮਨਹੁਁ ਮੁਦਿਤ ਦਵ ਲਾਇ ਕਿਰਾਤੀ ॥
ਸੁਤਹਿ ਸਸੋਚ ਦੇਖਿ ਮਨੁ ਮਾਰੇਂ। ਪੂਁਛਤਿ ਨੈਹਰ ਕੁਸਲ ਹਮਾਰੇਮ੍ ॥
ਸਕਲ ਕੁਸਲ ਕਹਿ ਭਰਤ ਸੁਨਾਈ। ਪੂਁਛੀ ਨਿਜ ਕੁਲ ਕੁਸਲ ਭਲਾਈ ॥
ਕਹੁ ਕਹਁ ਤਾਤ ਕਹਾਁ ਸਬ ਮਾਤਾ। ਕਹਁ ਸਿਯ ਰਾਮ ਲਖਨ ਪ੍ਰਿਯ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਿ ਸੁਤ ਬਚਨ ਸਨੇਹਮਯ ਕਪਟ ਨੀਰ ਭਰਿ ਨੈਨ।
ਭਰਤ ਸ਼੍ਰਵਨ ਮਨ ਸੂਲ ਸਮ ਪਾਪਿਨਿ ਬੋਲੀ ਬੈਨ ॥ 159 ॥

ਤਾਤ ਬਾਤ ਮੈਂ ਸਕਲ ਸਁਵਾਰੀ। ਭੈ ਮਂਥਰਾ ਸਹਾਯ ਬਿਚਾਰੀ ॥
ਕਛੁਕ ਕਾਜ ਬਿਧਿ ਬੀਚ ਬਿਗਾਰੇਉ। ਭੂਪਤਿ ਸੁਰਪਤਿ ਪੁਰ ਪਗੁ ਧਾਰੇਉ ॥
ਸੁਨਤ ਭਰਤੁ ਭੇ ਬਿਬਸ ਬਿਸ਼ਾਦਾ। ਜਨੁ ਸਹਮੇਉ ਕਰਿ ਕੇਹਰਿ ਨਾਦਾ ॥
ਤਾਤ ਤਾਤ ਹਾ ਤਾਤ ਪੁਕਾਰੀ। ਪਰੇ ਭੂਮਿਤਲ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭਾਰੀ ॥
ਚਲਤ ਨ ਦੇਖਨ ਪਾਯੁਁ ਤੋਹੀ। ਤਾਤ ਨ ਰਾਮਹਿ ਸੌਂਪੇਹੁ ਮੋਹੀ ॥
ਬਹੁਰਿ ਧੀਰ ਧਰਿ ਉਠੇ ਸਁਭਾਰੀ। ਕਹੁ ਪਿਤੁ ਮਰਨ ਹੇਤੁ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਤ ਬਚਨ ਕਹਤਿ ਕੈਕੇਈ। ਮਰਮੁ ਪਾਁਛਿ ਜਨੁ ਮਾਹੁਰ ਦੇਈ ॥
ਆਦਿਹੁ ਤੇਂ ਸਬ ਆਪਨਿ ਕਰਨੀ। ਕੁਟਿਲ ਕਠੋਰ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਬਰਨੀ ॥

ਦੋ. ਭਰਤਹਿ ਬਿਸਰੇਉ ਪਿਤੁ ਮਰਨ ਸੁਨਤ ਰਾਮ ਬਨ ਗੌਨੁ।
ਹੇਤੁ ਅਪਨਪੁ ਜਾਨਿ ਜਿਯਁ ਥਕਿਤ ਰਹੇ ਧਰਿ ਮੌਨੁ ॥ 160 ॥

ਬਿਕਲ ਬਿਲੋਕਿ ਸੁਤਹਿ ਸਮੁਝਾਵਤਿ। ਮਨਹੁਁ ਜਰੇ ਪਰ ਲੋਨੁ ਲਗਾਵਤਿ ॥
ਤਾਤ ਰਾਉ ਨਹਿਂ ਸੋਚੇ ਜੋਗੂ। ਬਿਢ਼ਇ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਜਸੁ ਕੀਨ੍ਹੇਉ ਭੋਗੂ ॥
ਜੀਵਤ ਸਕਲ ਜਨਮ ਫਲ ਪਾਏ। ਅਂਤ ਅਮਰਪਤਿ ਸਦਨ ਸਿਧਾਏ ॥
ਅਸ ਅਨੁਮਾਨਿ ਸੋਚ ਪਰਿਹਰਹੂ। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਰਾਜ ਪੁਰ ਕਰਹੂ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਠਿ ਸਹਮੇਉ ਰਾਜਕੁਮਾਰੂ। ਪਾਕੇਂ ਛਤ ਜਨੁ ਲਾਗ ਅਁਗਾਰੂ ॥
ਧੀਰਜ ਧਰਿ ਭਰਿ ਲੇਹਿਂ ਉਸਾਸਾ। ਪਾਪਨਿ ਸਬਹਿ ਭਾਁਤਿ ਕੁਲ ਨਾਸਾ ॥
ਜੌਂ ਪੈ ਕੁਰੁਚਿ ਰਹੀ ਅਤਿ ਤੋਹੀ। ਜਨਮਤ ਕਾਹੇ ਨ ਮਾਰੇ ਮੋਹੀ ॥
ਪੇਡ਼ ਕਾਟਿ ਤੈਂ ਪਾਲੁ ਸੀਂਚਾ। ਮੀਨ ਜਿਅਨ ਨਿਤਿ ਬਾਰਿ ਉਲੀਚਾ ॥

ਦੋ. ਹਂਸਬਂਸੁ ਦਸਰਥੁ ਜਨਕੁ ਰਾਮ ਲਖਨ ਸੇ ਭਾਇ।
ਜਨਨੀ ਤੂਁ ਜਨਨੀ ਭੀ ਬਿਧਿ ਸਨ ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਇ ॥ 161 ॥

ਜਬ ਤੈਂ ਕੁਮਤਿ ਕੁਮਤ ਜਿਯਁ ਠਯੂ। ਖਂਡ ਖਂਡ ਹੋਇ ਹ੍ਰਦੁ ਨ ਗਯੂ ॥
ਬਰ ਮਾਗਤ ਮਨ ਭਿ ਨਹਿਂ ਪੀਰਾ। ਗਰਿ ਨ ਜੀਹ ਮੁਹਁ ਪਰੇਉ ਨ ਕੀਰਾ ॥
ਭੂਪਁ ਪ੍ਰਤੀਤ ਤੋਰਿ ਕਿਮਿ ਕੀਨ੍ਹੀ। ਮਰਨ ਕਾਲ ਬਿਧਿ ਮਤਿ ਹਰਿ ਲੀਨ੍ਹੀ ॥
ਬਿਧਿਹੁਁ ਨ ਨਾਰਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਗਤਿ ਜਾਨੀ। ਸਕਲ ਕਪਟ ਅਘ ਅਵਗੁਨ ਖਾਨੀ ॥
ਸਰਲ ਸੁਸੀਲ ਧਰਮ ਰਤ ਰ੍AU। ਸੋ ਕਿਮਿ ਜਾਨੈ ਤੀਯ ਸੁਭ੍AU ॥
ਅਸ ਕੋ ਜੀਵ ਜਂਤੁ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਜੇਹਿ ਰਘੁਨਾਥ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਭੇ ਅਤਿ ਅਹਿਤ ਰਾਮੁ ਤੇਉ ਤੋਹੀ। ਕੋ ਤੂ ਅਹਸਿ ਸਤ੍ਯ ਕਹੁ ਮੋਹੀ ॥
ਜੋ ਹਸਿ ਸੋ ਹਸਿ ਮੁਹਁ ਮਸਿ ਲਾਈ। ਆਁਖਿ ਓਟ ਉਠਿ ਬੈਠਹਿਂ ਜਾਈ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਬਿਰੋਧੀ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਤੇਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਨ੍ਹ ਬਿਧਿ ਮੋਹਿ।
ਮੋ ਸਮਾਨ ਕੋ ਪਾਤਕੀ ਬਾਦਿ ਕਹੁਁ ਕਛੁ ਤੋਹਿ ॥ 162 ॥

ਸੁਨਿ ਸਤ੍ਰੁਘੁਨ ਮਾਤੁ ਕੁਟਿਲਾਈ। ਜਰਹਿਂ ਗਾਤ ਰਿਸ ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਈ ॥
ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਕੁਬਰੀ ਤਹਁ ਆਈ। ਬਸਨ ਬਿਭੂਸ਼ਨ ਬਿਬਿਧ ਬਨਾਈ ॥
ਲਖਿ ਰਿਸ ਭਰੇਉ ਲਖਨ ਲਘੁ ਭਾਈ। ਬਰਤ ਅਨਲ ਘ੍ਰੁਰੁਇਤ ਆਹੁਤਿ ਪਾਈ ॥
ਹੁਮਗਿ ਲਾਤ ਤਕਿ ਕੂਬਰ ਮਾਰਾ। ਪਰਿ ਮੁਹ ਭਰ ਮਹਿ ਕਰਤ ਪੁਕਾਰਾ ॥
ਕੂਬਰ ਟੂਟੇਉ ਫੂਟ ਕਪਾਰੂ। ਦਲਿਤ ਦਸਨ ਮੁਖ ਰੁਧਿਰ ਪ੍ਰਚਾਰੂ ॥
ਆਹ ਦਿਅ ਮੈਂ ਕਾਹ ਨਸਾਵਾ। ਕਰਤ ਨੀਕ ਫਲੁ ਅਨਿਸ ਪਾਵਾ ॥
ਸੁਨਿ ਰਿਪੁਹਨ ਲਖਿ ਨਖ ਸਿਖ ਖੋਟੀ। ਲਗੇ ਘਸੀਟਨ ਧਰਿ ਧਰਿ ਝੋਂਟੀ ॥
ਭਰਤ ਦਯਾਨਿਧਿ ਦੀਨ੍ਹਿ ਛਡ਼ਆਈ। ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਪਹਿਂ ਗੇ ਦੌ ਭਾਈ ॥

ਦੋ. ਮਲਿਨ ਬਸਨ ਬਿਬਰਨ ਬਿਕਲ ਕ੍ਰੁਰੁਇਸ ਸਰੀਰ ਦੁਖ ਭਾਰ।
ਕਨਕ ਕਲਪ ਬਰ ਬੇਲਿ ਬਨ ਮਾਨਹੁਁ ਹਨੀ ਤੁਸਾਰ ॥ 163 ॥

ਭਰਤਹਿ ਦੇਖਿ ਮਾਤੁ ਉਠਿ ਧਾਈ। ਮੁਰੁਛਿਤ ਅਵਨਿ ਪਰੀ ਝਿਁ ਆਈ ॥
ਦੇਖਤ ਭਰਤੁ ਬਿਕਲ ਭੇ ਭਾਰੀ। ਪਰੇ ਚਰਨ ਤਨ ਦਸਾ ਬਿਸਾਰੀ ॥
ਮਾਤੁ ਤਾਤ ਕਹਁ ਦੇਹਿ ਦੇਖਾਈ। ਕਹਁ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਕੈਕਿ ਕਤ ਜਨਮੀ ਜਗ ਮਾਝਾ। ਜੌਂ ਜਨਮਿ ਤ ਭਿ ਕਾਹੇ ਨ ਬਾਁਝਾ ॥
ਕੁਲ ਕਲਂਕੁ ਜੇਹਿਂ ਜਨਮੇਉ ਮੋਹੀ। ਅਪਜਸ ਭਾਜਨ ਪ੍ਰਿਯਜਨ ਦ੍ਰੋਹੀ ॥
ਕੋ ਤਿਭੁਵਨ ਮੋਹਿ ਸਰਿਸ ਅਭਾਗੀ। ਗਤਿ ਅਸਿ ਤੋਰਿ ਮਾਤੁ ਜੇਹਿ ਲਾਗੀ ॥
ਪਿਤੁ ਸੁਰਪੁਰ ਬਨ ਰਘੁਬਰ ਕੇਤੂ। ਮੈਂ ਕੇਵਲ ਸਬ ਅਨਰਥ ਹੇਤੁ ॥
ਧਿਗ ਮੋਹਿ ਭਯੁਁ ਬੇਨੁ ਬਨ ਆਗੀ। ਦੁਸਹ ਦਾਹ ਦੁਖ ਦੂਸ਼ਨ ਭਾਗੀ ॥

ਦੋ. ਮਾਤੁ ਭਰਤ ਕੇ ਬਚਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਉਠੀ ਸਁਭਾਰਿ ॥
ਲਿਏ ਉਠਾਇ ਲਗਾਇ ਉਰ ਲੋਚਨ ਮੋਚਤਿ ਬਾਰਿ ॥ 164 ॥

ਸਰਲ ਸੁਭਾਯ ਮਾਯਁ ਹਿਯਁ ਲਾਏ। ਅਤਿ ਹਿਤ ਮਨਹੁਁ ਰਾਮ ਫਿਰਿ ਆਏ ॥
ਭੇਂਟੇਉ ਬਹੁਰਿ ਲਖਨ ਲਘੁ ਭਾਈ। ਸੋਕੁ ਸਨੇਹੁ ਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸਮਾਈ ॥
ਦੇਖਿ ਸੁਭਾਉ ਕਹਤ ਸਬੁ ਕੋਈ। ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਅਸ ਕਾਹੇ ਨ ਹੋਈ ॥
ਮਾਤਾਁ ਭਰਤੁ ਗੋਦ ਬੈਠਾਰੇ। ਆਁਸੁ ਪੌਂਛਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਉਚਾਰੇ ॥
ਅਜਹੁਁ ਬਚ੍ਛ ਬਲਿ ਧੀਰਜ ਧਰਹੂ। ਕੁਸਮੁ ਸਮੁਝਿ ਸੋਕ ਪਰਿਹਰਹੂ ॥
ਜਨਿ ਮਾਨਹੁ ਹਿਯਁ ਹਾਨਿ ਗਲਾਨੀ। ਕਾਲ ਕਰਮ ਗਤਿ ਅਘਟਿਤ ਜਾਨਿ ॥
ਕਾਹੁਹਿ ਦੋਸੁ ਦੇਹੁ ਜਨਿ ਤਾਤਾ। ਭਾ ਮੋਹਿ ਸਬ ਬਿਧਿ ਬਾਮ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਜੋ ਏਤੇਹੁਁ ਦੁਖ ਮੋਹਿ ਜਿਆਵਾ। ਅਜਹੁਁ ਕੋ ਜਾਨਿ ਕਾ ਤੇਹਿ ਭਾਵਾ ॥

ਦੋ. ਪਿਤੁ ਆਯਸ ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਤਾਤ ਤਜੇ ਰਘੁਬੀਰ।
ਬਿਸਮੁ ਹਰਸ਼ੁ ਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਕਛੁ ਪਹਿਰੇ ਬਲਕਲ ਚੀਰ। 165 ॥

ਮੁਖ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਮਨ ਰਂਗ ਨ ਰੋਸ਼ੂ। ਸਬ ਕਰ ਸਬ ਬਿਧਿ ਕਰਿ ਪਰਿਤੋਸ਼ੂ ॥
ਚਲੇ ਬਿਪਿਨ ਸੁਨਿ ਸਿਯ ਸਁਗ ਲਾਗੀ। ਰਹਿ ਨ ਰਾਮ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗੀ ॥
ਸੁਨਤਹਿਂ ਲਖਨੁ ਚਲੇ ਉਠਿ ਸਾਥਾ। ਰਹਹਿਂ ਨ ਜਤਨ ਕਿਏ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਤਬ ਰਘੁਪਤਿ ਸਬਹੀ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਚਲੇ ਸਂਗ ਸਿਯ ਅਰੁ ਲਘੁ ਭਾਈ ॥
ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਬਨਹਿ ਸਿਧਾਏ। ਗਿਉਁ ਨ ਸਂਗ ਨ ਪ੍ਰਾਨ ਪਠਾਏ ॥
ਯਹੁ ਸਬੁ ਭਾ ਇਨ੍ਹ ਆਁਖਿਨ੍ਹ ਆਗੇਂ। ਤੁ ਨ ਤਜਾ ਤਨੁ ਜੀਵ ਅਭਾਗੇਮ੍ ॥
ਮੋਹਿ ਨ ਲਾਜ ਨਿਜ ਨੇਹੁ ਨਿਹਾਰੀ। ਰਾਮ ਸਰਿਸ ਸੁਤ ਮੈਂ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਜਿਐ ਮਰੈ ਭਲ ਭੂਪਤਿ ਜਾਨਾ। ਮੋਰ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਸਤ ਕੁਲਿਸ ਸਮਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਕੇ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਭਰਤ ਸਹਿਤ ਰਨਿਵਾਸ।
ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਬਿਲਪਤ ਰਾਜਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਮਾਨਹੁਁ ਸੋਕ ਨੇਵਾਸੁ ॥ 166 ॥

ਬਿਲਪਹਿਂ ਬਿਕਲ ਭਰਤ ਦੌ ਭਾਈ। ਕੌਸਲ੍ਯਾਁ ਲਿਏ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਲਗਾਈ ॥
ਭਾਁਤਿ ਅਨੇਕ ਭਰਤੁ ਸਮੁਝਾਏ। ਕਹਿ ਬਿਬੇਕਮਯ ਬਚਨ ਸੁਨਾਏ ॥
ਭਰਤਹੁਁ ਮਾਤੁ ਸਕਲ ਸਮੁਝਾਈਂ। ਕਹਿ ਪੁਰਾਨ ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਕਥਾ ਸੁਹਾਈਮ੍ ॥
ਛਲ ਬਿਹੀਨ ਸੁਚਿ ਸਰਲ ਸੁਬਾਨੀ। ਬੋਲੇ ਭਰਤ ਜੋਰਿ ਜੁਗ ਪਾਨੀ ॥
ਜੇ ਅਘ ਮਾਤੁ ਪਿਤਾ ਸੁਤ ਮਾਰੇਂ। ਗਾਇ ਗੋਠ ਮਹਿਸੁਰ ਪੁਰ ਜਾਰੇਮ੍ ॥
ਜੇ ਅਘ ਤਿਯ ਬਾਲਕ ਬਧ ਕੀਨ੍ਹੇਂ। ਮੀਤ ਮਹੀਪਤਿ ਮਾਹੁਰ ਦੀਨ੍ਹੇਮ੍ ॥
ਜੇ ਪਾਤਕ ਉਪਪਾਤਕ ਅਹਹੀਂ। ਕਰਮ ਬਚਨ ਮਨ ਭਵ ਕਬਿ ਕਹਹੀਮ੍ ॥
ਤੇ ਪਾਤਕ ਮੋਹਿ ਹੋਹੁਁ ਬਿਧਾਤਾ। ਜੌਂ ਯਹੁ ਹੋਇ ਮੋਰ ਮਤ ਮਾਤਾ ॥

ਦੋ. ਜੇ ਪਰਿਹਰਿ ਹਰਿ ਹਰ ਚਰਨ ਭਜਹਿਂ ਭੂਤਗਨ ਘੋਰ।
ਤੇਹਿ ਕਿ ਗਤਿ ਮੋਹਿ ਦੇਉ ਬਿਧਿ ਜੌਂ ਜਨਨੀ ਮਤ ਮੋਰ ॥ 167 ॥

ਬੇਚਹਿਂ ਬੇਦੁ ਧਰਮੁ ਦੁਹਿ ਲੇਹੀਂ। ਪਿਸੁਨ ਪਰਾਯ ਪਾਪ ਕਹਿ ਦੇਹੀਮ੍ ॥
ਕਪਟੀ ਕੁਟਿਲ ਕਲਹਪ੍ਰਿਯ ਕ੍ਰੋਧੀ। ਬੇਦ ਬਿਦੂਸ਼ਕ ਬਿਸ੍ਵ ਬਿਰੋਧੀ ॥
ਲੋਭੀ ਲਂਪਟ ਲੋਲੁਪਚਾਰਾ। ਜੇ ਤਾਕਹਿਂ ਪਰਧਨੁ ਪਰਦਾਰਾ ॥
ਪਾਵੌਂ ਮੈਂ ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਗਤਿ ਘੋਰਾ। ਜੌਂ ਜਨਨੀ ਯਹੁ ਸਂਮਤ ਮੋਰਾ ॥
ਜੇ ਨਹਿਂ ਸਾਧੁਸਂਗ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਪਰਮਾਰਥ ਪਥ ਬਿਮੁਖ ਅਭਾਗੇ ॥
ਜੇ ਨ ਭਜਹਿਂ ਹਰਿ ਨਰਤਨੁ ਪਾਈ। ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਨ ਹਰਿ ਹਰ ਸੁਜਸੁ ਸੋਹਾਈ ॥
ਤਜਿ ਸ਼੍ਰੁਤਿਪਂਥੁ ਬਾਮ ਪਥ ਚਲਹੀਂ। ਬਂਚਕ ਬਿਰਚਿ ਬੇਸ਼ ਜਗੁ ਛਲਹੀਮ੍ ॥
ਤਿਨ੍ਹ ਕੈ ਗਤਿ ਮੋਹਿ ਸਂਕਰ ਦੇਊ। ਜਨਨੀ ਜੌਂ ਯਹੁ ਜਾਨੌਂ ਭੇਊ ॥

ਦੋ. ਮਾਤੁ ਭਰਤ ਕੇ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਸਾਁਚੇ ਸਰਲ ਸੁਭਾਯਁ।
ਕਹਤਿ ਰਾਮ ਪ੍ਰਿਯ ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹ ਸਦਾ ਬਚਨ ਮਨ ਕਾਯਁ ॥ 168 ॥

ਰਾਮ ਪ੍ਰਾਨਹੁ ਤੇਂ ਪ੍ਰਾਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ। ਤੁਮ੍ਹ ਰਘੁਪਤਿਹਿ ਪ੍ਰਾਨਹੁ ਤੇਂ ਪ੍ਯਾਰੇ ॥
ਬਿਧੁ ਬਿਸ਼ ਚਵੈ ਸ੍ਤ੍ਰਵੈ ਹਿਮੁ ਆਗੀ। ਹੋਇ ਬਾਰਿਚਰ ਬਾਰਿ ਬਿਰਾਗੀ ॥
ਭੇਁ ਗ੍ਯਾਨੁ ਬਰੁ ਮਿਟੈ ਨ ਮੋਹੂ। ਤੁਮ੍ਹ ਰਾਮਹਿ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲ ਨ ਹੋਹੂ ॥
ਮਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਯਹੁ ਜੋ ਜਗ ਕਹਹੀਂ। ਸੋ ਸਪਨੇਹੁਁ ਸੁਖ ਸੁਗਤਿ ਨ ਲਹਹੀਮ੍ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਮਾਤੁ ਭਰਤੁ ਹਿਯਁ ਲਾਏ। ਥਨ ਪਯ ਸ੍ਤ੍ਰਵਹਿਂ ਨਯਨ ਜਲ ਛਾਏ ॥
ਕਰਤ ਬਿਲਾਪ ਬਹੁਤ ਯਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਬੈਠੇਹਿਂ ਬੀਤਿ ਗਿ ਸਬ ਰਾਤੀ ॥
ਬਾਮਦੇਉ ਬਸਿਸ਼੍ਠ ਤਬ ਆਏ। ਸਚਿਵ ਮਹਾਜਨ ਸਕਲ ਬੋਲਾਏ ॥
ਮੁਨਿ ਬਹੁ ਭਾਁਤਿ ਭਰਤ ਉਪਦੇਸੇ। ਕਹਿ ਪਰਮਾਰਥ ਬਚਨ ਸੁਦੇਸੇ ॥

ਦੋ. ਤਾਤ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਧੀਰਜੁ ਧਰਹੁ ਕਰਹੁ ਜੋ ਅਵਸਰ ਆਜੁ।
ਉਠੇ ਭਰਤ ਗੁਰ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਕਰਨ ਕਹੇਉ ਸਬੁ ਸਾਜੁ ॥ 169 ॥

ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਤਨੁ ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਅਨ੍ਹਵਾਵਾ। ਪਰਮ ਬਿਚਿਤ੍ਰ ਬਿਮਾਨੁ ਬਨਾਵਾ ॥
ਗਹਿ ਪਦ ਭਰਤ ਮਾਤੁ ਸਬ ਰਾਖੀ। ਰਹੀਂ ਰਾਨਿ ਦਰਸਨ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ॥
ਚਂਦਨ ਅਗਰ ਭਾਰ ਬਹੁ ਆਏ। ਅਮਿਤ ਅਨੇਕ ਸੁਗਂਧ ਸੁਹਾਏ ॥
ਸਰਜੁ ਤੀਰ ਰਚਿ ਚਿਤਾ ਬਨਾਈ। ਜਨੁ ਸੁਰਪੁਰ ਸੋਪਾਨ ਸੁਹਾਈ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਦਾਹ ਕ੍ਰਿਯਾ ਸਬ ਕੀਨ੍ਹੀ। ਬਿਧਿਵਤ ਨ੍ਹਾਇ ਤਿਲਾਂਜੁਲਿ ਦੀਨ੍ਹੀ ॥
ਸੋਧਿ ਸੁਮ੍ਰੁਰੁਇਤਿ ਸਬ ਬੇਦ ਪੁਰਾਨਾ। ਕੀਨ੍ਹ ਭਰਤ ਦਸਗਾਤ ਬਿਧਾਨਾ ॥
ਜਹਁ ਜਸ ਮੁਨਿਬਰ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਤਹਁ ਤਸ ਸਹਸ ਭਾਁਤਿ ਸਬੁ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਭੇ ਬਿਸੁਦ੍ਧ ਦਿਏ ਸਬ ਦਾਨਾ। ਧੇਨੁ ਬਾਜਿ ਗਜ ਬਾਹਨ ਨਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਸਿਂਘਾਸਨ ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਅਨ੍ਨ ਧਰਨਿ ਧਨ ਧਾਮ।
ਦਿਏ ਭਰਤ ਲਹਿ ਭੂਮਿਸੁਰ ਭੇ ਪਰਿਪੂਰਨ ਕਾਮ ॥ 170 ॥

ਪਿਤੁ ਹਿਤ ਭਰਤ ਕੀਨ੍ਹਿ ਜਸਿ ਕਰਨੀ। ਸੋ ਮੁਖ ਲਾਖ ਜਾਇ ਨਹਿਂ ਬਰਨੀ ॥
ਸੁਦਿਨੁ ਸੋਧਿ ਮੁਨਿਬਰ ਤਬ ਆਏ। ਸਚਿਵ ਮਹਾਜਨ ਸਕਲ ਬੋਲਾਏ ॥
ਬੈਠੇ ਰਾਜਸਭਾਁ ਸਬ ਜਾਈ। ਪਠੇ ਬੋਲਿ ਭਰਤ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਭਰਤੁ ਬਸਿਸ਼੍ਠ ਨਿਕਟ ਬੈਠਾਰੇ। ਨੀਤਿ ਧਰਮਮਯ ਬਚਨ ਉਚਾਰੇ ॥
ਪ੍ਰਥਮ ਕਥਾ ਸਬ ਮੁਨਿਬਰ ਬਰਨੀ। ਕੈਕਿ ਕੁਟਿਲ ਕੀਨ੍ਹਿ ਜਸਿ ਕਰਨੀ ॥
ਭੂਪ ਧਰਮਬ੍ਰਤੁ ਸਤ੍ਯ ਸਰਾਹਾ। ਜੇਹਿਂ ਤਨੁ ਪਰਿਹਰਿ ਪ੍ਰੇਮੁ ਨਿਬਾਹਾ ॥
ਕਹਤ ਰਾਮ ਗੁਨ ਸੀਲ ਸੁਭ੍AU। ਸਜਲ ਨਯਨ ਪੁਲਕੇਉ ਮੁਨਿਰ੍AU ॥
ਬਹੁਰਿ ਲਖਨ ਸਿਯ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਖਾਨੀ। ਸੋਕ ਸਨੇਹ ਮਗਨ ਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਹੁ ਭਰਤ ਭਾਵੀ ਪ੍ਰਬਲ ਬਿਲਖਿ ਕਹੇਉ ਮੁਨਿਨਾਥ।
ਹਾਨਿ ਲਾਭੁ ਜੀਵਨ ਮਰਨੁ ਜਸੁ ਅਪਜਸੁ ਬਿਧਿ ਹਾਥ ॥ 171 ॥

ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਕੇਹਿ ਦੇਇਅ ਦੋਸੂ। ਬ੍ਯਰਥ ਕਾਹਿ ਪਰ ਕੀਜਿਅ ਰੋਸੂ ॥
ਤਾਤ ਬਿਚਾਰੁ ਕੇਹਿ ਕਰਹੁ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਸੋਚ ਜੋਗੁ ਦਸਰਥੁ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੋਚਿਅ ਬਿਪ੍ਰ ਜੋ ਬੇਦ ਬਿਹੀਨਾ। ਤਜਿ ਨਿਜ ਧਰਮੁ ਬਿਸ਼ਯ ਲਯਲੀਨਾ ॥
ਸੋਚਿਅ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਤਿ ਜੋ ਨੀਤਿ ਨ ਜਾਨਾ। ਜੇਹਿ ਨ ਪ੍ਰਜਾ ਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰਾਨ ਸਮਾਨਾ ॥
ਸੋਚਿਅ ਬਯਸੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਨ ਧਨਵਾਨੂ। ਜੋ ਨ ਅਤਿਥਿ ਸਿਵ ਭਗਤਿ ਸੁਜਾਨੂ ॥
ਸੋਚਿਅ ਸੂਦ੍ਰੁ ਬਿਪ੍ਰ ਅਵਮਾਨੀ। ਮੁਖਰ ਮਾਨਪ੍ਰਿਯ ਗ੍ਯਾਨ ਗੁਮਾਨੀ ॥
ਸੋਚਿਅ ਪੁਨਿ ਪਤਿ ਬਂਚਕ ਨਾਰੀ। ਕੁਟਿਲ ਕਲਹਪ੍ਰਿਯ ਇਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ॥
ਸੋਚਿਅ ਬਟੁ ਨਿਜ ਬ੍ਰਤੁ ਪਰਿਹਰੀ। ਜੋ ਨਹਿਂ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਅਨੁਸਰੀ ॥

ਦੋ. ਸੋਚਿਅ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹੀ ਜੋ ਮੋਹ ਬਸ ਕਰਿ ਕਰਮ ਪਥ ਤ੍ਯਾਗ।
ਸੋਚਿਅ ਜਤਿ ਪ੍ਰਂਪਚ ਰਤ ਬਿਗਤ ਬਿਬੇਕ ਬਿਰਾਗ ॥ 172 ॥

ਬੈਖਾਨਸ ਸੋਇ ਸੋਚੈ ਜੋਗੁ। ਤਪੁ ਬਿਹਾਇ ਜੇਹਿ ਭਾਵਿ ਭੋਗੂ ॥
ਸੋਚਿਅ ਪਿਸੁਨ ਅਕਾਰਨ ਕ੍ਰੋਧੀ। ਜਨਨਿ ਜਨਕ ਗੁਰ ਬਂਧੁ ਬਿਰੋਧੀ ॥
ਸਬ ਬਿਧਿ ਸੋਚਿਅ ਪਰ ਅਪਕਾਰੀ। ਨਿਜ ਤਨੁ ਪੋਸ਼ਕ ਨਿਰਦਯ ਭਾਰੀ ॥
ਸੋਚਨੀਯ ਸਬਹਿ ਬਿਧਿ ਸੋਈ। ਜੋ ਨ ਛਾਡ਼ਇ ਛਲੁ ਹਰਿ ਜਨ ਹੋਈ ॥
ਸੋਚਨੀਯ ਨਹਿਂ ਕੋਸਲਰ੍AU। ਭੁਵਨ ਚਾਰਿਦਸ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਭ੍AU ॥
ਭਯੁ ਨ ਅਹਿ ਨ ਅਬ ਹੋਨਿਹਾਰਾ। ਭੂਪ ਭਰਤ ਜਸ ਪਿਤਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ॥
ਬਿਧਿ ਹਰਿ ਹਰੁ ਸੁਰਪਤਿ ਦਿਸਿਨਾਥਾ। ਬਰਨਹਿਂ ਸਬ ਦਸਰਥ ਗੁਨ ਗਾਥਾ ॥

ਦੋ. ਕਹਹੁ ਤਾਤ ਕੇਹਿ ਭਾਁਤਿ ਕੌ ਕਰਿਹਿ ਬਡ਼ਆਈ ਤਾਸੁ।
ਰਾਮ ਲਖਨ ਤੁਮ੍ਹ ਸਤ੍ਰੁਹਨ ਸਰਿਸ ਸੁਅਨ ਸੁਚਿ ਜਾਸੁ ॥ 173 ॥

ਸਬ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੂਪਤਿ ਬਡ਼ਭਾਗੀ। ਬਾਦਿ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ਕਰਿਅ ਤੇਹਿ ਲਾਗੀ ॥
ਯਹੁ ਸੁਨਿ ਸਮੁਝਿ ਸੋਚੁ ਪਰਿਹਰਹੂ। ਸਿਰ ਧਰਿ ਰਾਜ ਰਜਾਯਸੁ ਕਰਹੂ ॥
ਰਾਁਯ ਰਾਜਪਦੁ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਪਿਤਾ ਬਚਨੁ ਫੁਰ ਚਾਹਿਅ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਤਜੇ ਰਾਮੁ ਜੇਹਿਂ ਬਚਨਹਿ ਲਾਗੀ। ਤਨੁ ਪਰਿਹਰੇਉ ਰਾਮ ਬਿਰਹਾਗੀ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਬਚਨ ਪ੍ਰਿਯ ਨਹਿਂ ਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰਾਨਾ। ਕਰਹੁ ਤਾਤ ਪਿਤੁ ਬਚਨ ਪ੍ਰਵਾਨਾ ॥
ਕਰਹੁ ਸੀਸ ਧਰਿ ਭੂਪ ਰਜਾਈ। ਹਿ ਤੁਮ੍ਹ ਕਹਁ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਭਲਾਈ ॥
ਪਰਸੁਰਾਮ ਪਿਤੁ ਅਗ੍ਯਾ ਰਾਖੀ। ਮਾਰੀ ਮਾਤੁ ਲੋਕ ਸਬ ਸਾਖੀ ॥
ਤਨਯ ਜਜਾਤਿਹਿ ਜੌਬਨੁ ਦਯੂ। ਪਿਤੁ ਅਗ੍ਯਾਁ ਅਘ ਅਜਸੁ ਨ ਭਯੂ ॥

ਦੋ. ਅਨੁਚਿਤ ਉਚਿਤ ਬਿਚਾਰੁ ਤਜਿ ਜੇ ਪਾਲਹਿਂ ਪਿਤੁ ਬੈਨ।
ਤੇ ਭਾਜਨ ਸੁਖ ਸੁਜਸ ਕੇ ਬਸਹਿਂ ਅਮਰਪਤਿ ਐਨ ॥ 174 ॥

ਅਵਸਿ ਨਰੇਸ ਬਚਨ ਫੁਰ ਕਰਹੂ। ਪਾਲਹੁ ਪ੍ਰਜਾ ਸੋਕੁ ਪਰਿਹਰਹੂ ॥
ਸੁਰਪੁਰ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਪਾਇਹਿ ਪਰਿਤੋਸ਼ੂ। ਤੁਮ੍ਹ ਕਹੁਁ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸੁਜਸੁ ਨਹਿਂ ਦੋਸ਼ੂ ॥
ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਸਂਮਤ ਸਬਹੀ ਕਾ। ਜੇਹਿ ਪਿਤੁ ਦੇਇ ਸੋ ਪਾਵਿ ਟੀਕਾ ॥
ਕਰਹੁ ਰਾਜੁ ਪਰਿਹਰਹੁ ਗਲਾਨੀ। ਮਾਨਹੁ ਮੋਰ ਬਚਨ ਹਿਤ ਜਾਨੀ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਖੁ ਲਹਬ ਰਾਮ ਬੈਦੇਹੀਂ। ਅਨੁਚਿਤ ਕਹਬ ਨ ਪਂਡਿਤ ਕੇਹੀਮ੍ ॥
ਕੌਸਲ੍ਯਾਦਿ ਸਕਲ ਮਹਤਾਰੀਂ। ਤੇਉ ਪ੍ਰਜਾ ਸੁਖ ਹੋਹਿਂ ਸੁਖਾਰੀਮ੍ ॥
ਪਰਮ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਰਾਮ ਕਰ ਜਾਨਿਹਿ। ਸੋ ਸਬ ਬਿਧਿ ਤੁਮ੍ਹ ਸਨ ਭਲ ਮਾਨਿਹਿ ॥
ਸੌਂਪੇਹੁ ਰਾਜੁ ਰਾਮ ਕੈ ਆਏਁ। ਸੇਵਾ ਕਰੇਹੁ ਸਨੇਹ ਸੁਹਾਏਁ ॥

ਦੋ. ਕੀਜਿਅ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਅਵਸਿ ਕਹਹਿਂ ਸਚਿਵ ਕਰ ਜੋਰਿ।
ਰਘੁਪਤਿ ਆਏਁ ਉਚਿਤ ਜਸ ਤਸ ਤਬ ਕਰਬ ਬਹੋਰਿ ॥ 175 ॥

ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਕਹੀ। ਪੂਤ ਪਥ੍ਯ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਅਹੀ ॥
ਸੋ ਆਦਰਿਅ ਕਰਿਅ ਹਿਤ ਮਾਨੀ। ਤਜਿਅ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ਕਾਲ ਗਤਿ ਜਾਨੀ ॥
ਬਨ ਰਘੁਪਤਿ ਸੁਰਪਤਿ ਨਰਨਾਹੂ। ਤੁਮ੍ਹ ਏਹਿ ਭਾਁਤਿ ਤਾਤ ਕਦਰਾਹੂ ॥
ਪਰਿਜਨ ਪ੍ਰਜਾ ਸਚਿਵ ਸਬ ਅਂਬਾ। ਤੁਮ੍ਹਹੀ ਸੁਤ ਸਬ ਕਹਁ ਅਵਲਂਬਾ ॥
ਲਖਿ ਬਿਧਿ ਬਾਮ ਕਾਲੁ ਕਠਿਨਾਈ। ਧੀਰਜੁ ਧਰਹੁ ਮਾਤੁ ਬਲਿ ਜਾਈ ॥
ਸਿਰ ਧਰਿ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਅਨੁਸਰਹੂ। ਪ੍ਰਜਾ ਪਾਲਿ ਪਰਿਜਨ ਦੁਖੁ ਹਰਹੂ ॥
ਗੁਰ ਕੇ ਬਚਨ ਸਚਿਵ ਅਭਿਨਂਦਨੁ। ਸੁਨੇ ਭਰਤ ਹਿਯ ਹਿਤ ਜਨੁ ਚਂਦਨੁ ॥
ਸੁਨੀ ਬਹੋਰਿ ਮਾਤੁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਸਰਲ ਰਸ ਸਾਨੀ ॥

ਛਂ. ਸਾਨੀ ਸਰਲ ਰਸ ਮਾਤੁ ਬਾਨੀ ਸੁਨਿ ਭਰਤ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭੇ।
ਲੋਚਨ ਸਰੋਰੁਹ ਸ੍ਤ੍ਰਵਤ ਸੀਂਚਤ ਬਿਰਹ ਉਰ ਅਂਕੁਰ ਨੇ ॥
ਸੋ ਦਸਾ ਦੇਖਤ ਸਮਯ ਤੇਹਿ ਬਿਸਰੀ ਸਬਹਿ ਸੁਧਿ ਦੇਹ ਕੀ।
ਤੁਲਸੀ ਸਰਾਹਤ ਸਕਲ ਸਾਦਰ ਸੀਵਁ ਸਹਜ ਸਨੇਹ ਕੀ ॥

ਸੋ. ਭਰਤੁ ਕਮਲ ਕਰ ਜੋਰਿ ਧੀਰ ਧੁਰਂਧਰ ਧੀਰ ਧਰਿ।
ਬਚਨ ਅਮਿਅਁ ਜਨੁ ਬੋਰਿ ਦੇਤ ਉਚਿਤ ਉਤ੍ਤਰ ਸਬਹਿ ॥ 176 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਅਠਾਰਹਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਮੋਹਿ ਉਪਦੇਸੁ ਦੀਨ੍ਹ ਗੁਰ ਨੀਕਾ। ਪ੍ਰਜਾ ਸਚਿਵ ਸਂਮਤ ਸਬਹੀ ਕਾ ॥
ਮਾਤੁ ਉਚਿਤ ਧਰਿ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਅਵਸਿ ਸੀਸ ਧਰਿ ਚਾਹੁਁ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਗੁਰ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਸ੍ਵਾਮਿ ਹਿਤ ਬਾਨੀ। ਸੁਨਿ ਮਨ ਮੁਦਿਤ ਕਰਿਅ ਭਲਿ ਜਾਨੀ ॥
ਉਚਿਤ ਕਿ ਅਨੁਚਿਤ ਕਿਏਁ ਬਿਚਾਰੂ। ਧਰਮੁ ਜਾਇ ਸਿਰ ਪਾਤਕ ਭਾਰੂ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਤੌ ਦੇਹੁ ਸਰਲ ਸਿਖ ਸੋਈ। ਜੋ ਆਚਰਤ ਮੋਰ ਭਲ ਹੋਈ ॥
ਜਦ੍ਯਪਿ ਯਹ ਸਮੁਝਤ ਹੁਁ ਨੀਕੇਂ। ਤਦਪਿ ਹੋਤ ਪਰਿਤੋਸ਼ੁ ਨ ਜੀ ਕੇਮ੍ ॥
ਅਬ ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨਯ ਮੋਰਿ ਸੁਨਿ ਲੇਹੂ। ਮੋਹਿ ਅਨੁਹਰਤ ਸਿਖਾਵਨੁ ਦੇਹੂ ॥
ਊਤਰੁ ਦੇਉਁ ਛਮਬ ਅਪਰਾਧੂ। ਦੁਖਿਤ ਦੋਸ਼ ਗੁਨ ਗਨਹਿਂ ਨ ਸਾਧੂ ॥

ਦੋ. ਪਿਤੁ ਸੁਰਪੁਰ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਬਨ ਕਰਨ ਕਹਹੁ ਮੋਹਿ ਰਾਜੁ।
ਏਹਿ ਤੇਂ ਜਾਨਹੁ ਮੋਰ ਹਿਤ ਕੈ ਆਪਨ ਬਡ਼ ਕਾਜੁ ॥ 177 ॥

ਹਿਤ ਹਮਾਰ ਸਿਯਪਤਿ ਸੇਵਕਾਈ। ਸੋ ਹਰਿ ਲੀਨ੍ਹ ਮਾਤੁ ਕੁਟਿਲਾਈ ॥
ਮੈਂ ਅਨੁਮਾਨਿ ਦੀਖ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਆਨ ਉਪਾਯਁ ਮੋਰ ਹਿਤ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੋਕ ਸਮਾਜੁ ਰਾਜੁ ਕੇਹਿ ਲੇਖੇਂ। ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯ ਬਿਨੁ ਪਦ ਦੇਖੇਮ੍ ॥
ਬਾਦਿ ਬਸਨ ਬਿਨੁ ਭੂਸ਼ਨ ਭਾਰੂ। ਬਾਦਿ ਬਿਰਤਿ ਬਿਨੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਬਿਚਾਰੂ ॥
ਸਰੁਜ ਸਰੀਰ ਬਾਦਿ ਬਹੁ ਭੋਗਾ। ਬਿਨੁ ਹਰਿਭਗਤਿ ਜਾਯਁ ਜਪ ਜੋਗਾ ॥
ਜਾਯਁ ਜੀਵ ਬਿਨੁ ਦੇਹ ਸੁਹਾਈ। ਬਾਦਿ ਮੋਰ ਸਬੁ ਬਿਨੁ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਜਾਉਁ ਰਾਮ ਪਹਿਂ ਆਯਸੁ ਦੇਹੂ। ਏਕਹਿਂ ਆਁਕ ਮੋਰ ਹਿਤ ਏਹੂ ॥
ਮੋਹਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਕਰਿ ਭਲ ਆਪਨ ਚਹਹੂ। ਸੌ ਸਨੇਹ ਜਡ਼ਤਾ ਬਸ ਕਹਹੂ ॥

ਦੋ. ਕੈਕੇਈ ਸੁਅ ਕੁਟਿਲਮਤਿ ਰਾਮ ਬਿਮੁਖ ਗਤਲਾਜ।
ਤੁਮ੍ਹ ਚਾਹਤ ਸੁਖੁ ਮੋਹਬਸ ਮੋਹਿ ਸੇ ਅਧਮ ਕੇਂ ਰਾਜ ॥ 178 ॥

ਕਹੁਁ ਸਾਁਚੁ ਸਬ ਸੁਨਿ ਪਤਿਆਹੂ। ਚਾਹਿਅ ਧਰਮਸੀਲ ਨਰਨਾਹੂ ॥
ਮੋਹਿ ਰਾਜੁ ਹਠਿ ਦੇਇਹਹੁ ਜਬਹੀਂ। ਰਸਾ ਰਸਾਤਲ ਜਾਇਹਿ ਤਬਹੀਮ੍ ॥
ਮੋਹਿ ਸਮਾਨ ਕੋ ਪਾਪ ਨਿਵਾਸੂ। ਜੇਹਿ ਲਗਿ ਸੀਯ ਰਾਮ ਬਨਬਾਸੂ ॥
ਰਾਯਁ ਰਾਮ ਕਹੁਁ ਕਾਨਨੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਬਿਛੁਰਤ ਗਮਨੁ ਅਮਰਪੁਰ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਮੈਂ ਸਠੁ ਸਬ ਅਨਰਥ ਕਰ ਹੇਤੂ। ਬੈਠ ਬਾਤ ਸਬ ਸੁਨੁਁ ਸਚੇਤੂ ॥
ਬਿਨੁ ਰਘੁਬੀਰ ਬਿਲੋਕਿ ਅਬਾਸੂ। ਰਹੇ ਪ੍ਰਾਨ ਸਹਿ ਜਗ ਉਪਹਾਸੂ ॥
ਰਾਮ ਪੁਨੀਤ ਬਿਸ਼ਯ ਰਸ ਰੂਖੇ। ਲੋਲੁਪ ਭੂਮਿ ਭੋਗ ਕੇ ਭੂਖੇ ॥
ਕਹਁ ਲਗਿ ਕਹੌਂ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਕਠਿਨਾਈ। ਨਿਦਰਿ ਕੁਲਿਸੁ ਜੇਹਿਂ ਲਹੀ ਬਡ਼ਆਈ ॥

ਦੋ. ਕਾਰਨ ਤੇਂ ਕਾਰਜੁ ਕਠਿਨ ਹੋਇ ਦੋਸੁ ਨਹਿ ਮੋਰ।
ਕੁਲਿਸ ਅਸ੍ਥਿ ਤੇਂ ਉਪਲ ਤੇਂ ਲੋਹ ਕਰਾਲ ਕਠੋਰ ॥ 179 ॥

ਕੈਕੇਈ ਭਵ ਤਨੁ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਪਾਁਵਰ ਪ੍ਰਾਨ ਅਘਾਇ ਅਭਾਗੇ ॥
ਜੌਂ ਪ੍ਰਿਯ ਬਿਰਹਁ ਪ੍ਰਾਨ ਪ੍ਰਿਯ ਲਾਗੇ। ਦੇਖਬ ਸੁਨਬ ਬਹੁਤ ਅਬ ਆਗੇ ॥
ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯ ਕਹੁਁ ਬਨੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਪਠਿ ਅਮਰਪੁਰ ਪਤਿ ਹਿਤ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਲੀਨ੍ਹ ਬਿਧਵਪਨ ਅਪਜਸੁ ਆਪੂ। ਦੀਨ੍ਹੇਉ ਪ੍ਰਜਹਿ ਸੋਕੁ ਸਂਤਾਪੂ ॥
ਮੋਹਿ ਦੀਨ੍ਹ ਸੁਖੁ ਸੁਜਸੁ ਸੁਰਾਜੂ। ਕੀਨ੍ਹ ਕੈਕੇਈਂ ਸਬ ਕਰ ਕਾਜੂ ॥
ਏਹਿ ਤੇਂ ਮੋਰ ਕਾਹ ਅਬ ਨੀਕਾ। ਤੇਹਿ ਪਰ ਦੇਨ ਕਹਹੁ ਤੁਮ੍ਹ ਟੀਕਾ ॥
ਕੈਕੀ ਜਠਰ ਜਨਮਿ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਯਹ ਮੋਹਿ ਕਹਁ ਕਛੁ ਅਨੁਚਿਤ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਮੋਰਿ ਬਾਤ ਸਬ ਬਿਧਿਹਿਂ ਬਨਾਈ। ਪ੍ਰਜਾ ਪਾਁਚ ਕਤ ਕਰਹੁ ਸਹਾਈ ॥

ਦੋ. ਗ੍ਰਹ ਗ੍ਰਹੀਤ ਪੁਨਿ ਬਾਤ ਬਸ ਤੇਹਿ ਪੁਨਿ ਬੀਛੀ ਮਾਰ।
ਤੇਹਿ ਪਿਆਇਅ ਬਾਰੁਨੀ ਕਹਹੁ ਕਾਹ ਉਪਚਾਰ ॥ 180 ॥

ਕੈਕਿ ਸੁਅਨ ਜੋਗੁ ਜਗ ਜੋਈ। ਚਤੁਰ ਬਿਰਂਚਿ ਦੀਨ੍ਹ ਮੋਹਿ ਸੋਈ ॥
ਦਸਰਥ ਤਨਯ ਰਾਮ ਲਘੁ ਭਾਈ। ਦੀਨ੍ਹਿ ਮੋਹਿ ਬਿਧਿ ਬਾਦਿ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਸਬ ਕਹਹੁ ਕਢ਼ਆਵਨ ਟੀਕਾ। ਰਾਯ ਰਜਾਯਸੁ ਸਬ ਕਹਁ ਨੀਕਾ ॥
ਉਤਰੁ ਦੇਉਁ ਕੇਹਿ ਬਿਧਿ ਕੇਹਿ ਕੇਹੀ। ਕਹਹੁ ਸੁਖੇਨ ਜਥਾ ਰੁਚਿ ਜੇਹੀ ॥
ਮੋਹਿ ਕੁਮਾਤੁ ਸਮੇਤ ਬਿਹਾਈ। ਕਹਹੁ ਕਹਿਹਿ ਕੇ ਕੀਨ੍ਹ ਭਲਾਈ ॥
ਮੋ ਬਿਨੁ ਕੋ ਸਚਰਾਚਰ ਮਾਹੀਂ। ਜੇਹਿ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਪਰਮ ਹਾਨਿ ਸਬ ਕਹਁ ਬਡ਼ ਲਾਹੂ। ਅਦਿਨੁ ਮੋਰ ਨਹਿ ਦੂਸ਼ਨ ਕਾਹੂ ॥
ਸਂਸਯ ਸੀਲ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਅਹਹੂ। ਸਬੁਇ ਉਚਿਤ ਸਬ ਜੋ ਕਛੁ ਕਹਹੂ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਸੁਠਿ ਸਰਲਚਿਤ ਮੋ ਪਰ ਪ੍ਰੇਮੁ ਬਿਸੇਸ਼ਿ।
ਕਹਿ ਸੁਭਾਯ ਸਨੇਹ ਬਸ ਮੋਰਿ ਦੀਨਤਾ ਦੇਖਿ ॥ 181।

ਗੁਰ ਬਿਬੇਕ ਸਾਗਰ ਜਗੁ ਜਾਨਾ। ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਬਿਸ੍ਵ ਕਰ ਬਦਰ ਸਮਾਨਾ ॥
ਮੋ ਕਹਁ ਤਿਲਕ ਸਾਜ ਸਜ ਸੋਊ। ਭੇਁ ਬਿਧਿ ਬਿਮੁਖ ਬਿਮੁਖ ਸਬੁ ਕੋਊ ॥
ਪਰਿਹਰਿ ਰਾਮੁ ਸੀਯ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਕੌ ਨ ਕਹਿਹਿ ਮੋਰ ਮਤ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੋ ਮੈਂ ਸੁਨਬ ਸਹਬ ਸੁਖੁ ਮਾਨੀ। ਅਂਤਹੁਁ ਕੀਚ ਤਹਾਁ ਜਹਁ ਪਾਨੀ ॥
ਡਰੁ ਨ ਮੋਹਿ ਜਗ ਕਹਿਹਿ ਕਿ ਪੋਚੂ। ਪਰਲੋਕਹੁ ਕਰ ਨਾਹਿਨ ਸੋਚੂ ॥
ਏਕਿ ਉਰ ਬਸ ਦੁਸਹ ਦਵਾਰੀ। ਮੋਹਿ ਲਗਿ ਭੇ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਦੁਖਾਰੀ ॥
ਜੀਵਨ ਲਾਹੁ ਲਖਨ ਭਲ ਪਾਵਾ। ਸਬੁ ਤਜਿ ਰਾਮ ਚਰਨ ਮਨੁ ਲਾਵਾ ॥
ਮੋਰ ਜਨਮ ਰਘੁਬਰ ਬਨ ਲਾਗੀ। ਝੂਠ ਕਾਹ ਪਛਿਤਾਉਁ ਅਭਾਗੀ ॥

ਦੋ. ਆਪਨਿ ਦਾਰੁਨ ਦੀਨਤਾ ਕਹੁਁ ਸਬਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਇ।
ਦੇਖੇਂ ਬਿਨੁ ਰਘੁਨਾਥ ਪਦ ਜਿਯ ਕੈ ਜਰਨਿ ਨ ਜਾਇ ॥ 182 ॥

ਆਨ ਉਪਾਉ ਮੋਹਿ ਨਹਿ ਸੂਝਾ। ਕੋ ਜਿਯ ਕੈ ਰਘੁਬਰ ਬਿਨੁ ਬੂਝਾ ॥
ਏਕਹਿਂ ਆਁਕ ਇਹਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਪ੍ਰਾਤਕਾਲ ਚਲਿਹੁਁ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਹੀਮ੍ ॥
ਜਦ੍ਯਪਿ ਮੈਂ ਅਨਭਲ ਅਪਰਾਧੀ। ਭੈ ਮੋਹਿ ਕਾਰਨ ਸਕਲ ਉਪਾਧੀ ॥
ਤਦਪਿ ਸਰਨ ਸਨਮੁਖ ਮੋਹਿ ਦੇਖੀ। ਛਮਿ ਸਬ ਕਰਿਹਹਿਂ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਸੀਲ ਸਕੁਚ ਸੁਠਿ ਸਰਲ ਸੁਭ੍AU। ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਸਨੇਹ ਸਦਨ ਰਘੁਰ੍AU ॥
ਅਰਿਹੁਕ ਅਨਭਲ ਕੀਨ੍ਹ ਨ ਰਾਮਾ। ਮੈਂ ਸਿਸੁ ਸੇਵਕ ਜਦ੍ਯਪਿ ਬਾਮਾ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਪੈ ਪਾਁਚ ਮੋਰ ਭਲ ਮਾਨੀ। ਆਯਸੁ ਆਸਿਸ਼ ਦੇਹੁ ਸੁਬਾਨੀ ॥
ਜੇਹਿਂ ਸੁਨਿ ਬਿਨਯ ਮੋਹਿ ਜਨੁ ਜਾਨੀ। ਆਵਹਿਂ ਬਹੁਰਿ ਰਾਮੁ ਰਜਧਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਜਦ੍ਯਪਿ ਜਨਮੁ ਕੁਮਾਤੁ ਤੇਂ ਮੈਂ ਸਠੁ ਸਦਾ ਸਦੋਸ।
ਆਪਨ ਜਾਨਿ ਨ ਤ੍ਯਾਗਿਹਹਿਂ ਮੋਹਿ ਰਘੁਬੀਰ ਭਰੋਸ ॥ 183 ॥

ਭਰਤ ਬਚਨ ਸਬ ਕਹਁ ਪ੍ਰਿਯ ਲਾਗੇ। ਰਾਮ ਸਨੇਹ ਸੁਧਾਁ ਜਨੁ ਪਾਗੇ ॥
ਲੋਗ ਬਿਯੋਗ ਬਿਸ਼ਮ ਬਿਸ਼ ਦਾਗੇ। ਮਂਤ੍ਰ ਸਬੀਜ ਸੁਨਤ ਜਨੁ ਜਾਗੇ ॥
ਮਾਤੁ ਸਚਿਵ ਗੁਰ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਸਕਲ ਸਨੇਹਁ ਬਿਕਲ ਭੇ ਭਾਰੀ ॥
ਭਰਤਹਿ ਕਹਹਿ ਸਰਾਹਿ ਸਰਾਹੀ। ਰਾਮ ਪ੍ਰੇਮ ਮੂਰਤਿ ਤਨੁ ਆਹੀ ॥
ਤਾਤ ਭਰਤ ਅਸ ਕਾਹੇ ਨ ਕਹਹੂ। ਪ੍ਰਾਨ ਸਮਾਨ ਰਾਮ ਪ੍ਰਿਯ ਅਹਹੂ ॥
ਜੋ ਪਾਵਁਰੁ ਅਪਨੀ ਜਡ਼ਤਾਈ। ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸੁਗਾਇ ਮਾਤੁ ਕੁਟਿਲਾਈ ॥
ਸੋ ਸਠੁ ਕੋਟਿਕ ਪੁਰੁਸ਼ ਸਮੇਤਾ। ਬਸਿਹਿ ਕਲਪ ਸਤ ਨਰਕ ਨਿਕੇਤਾ ॥
ਅਹਿ ਅਘ ਅਵਗੁਨ ਨਹਿ ਮਨਿ ਗਹੀ। ਹਰਿ ਗਰਲ ਦੁਖ ਦਾਰਿਦ ਦਹੀ ॥

ਦੋ. ਅਵਸਿ ਚਲਿਅ ਬਨ ਰਾਮੁ ਜਹਁ ਭਰਤ ਮਂਤ੍ਰੁ ਭਲ ਕੀਨ੍ਹ।
ਸੋਕ ਸਿਂਧੁ ਬੂਡ਼ਤ ਸਬਹਿ ਤੁਮ੍ਹ ਅਵਲਂਬਨੁ ਦੀਨ੍ਹ ॥ 184 ॥

ਭਾ ਸਬ ਕੇਂ ਮਨ ਮੋਦੁ ਨ ਥੋਰਾ। ਜਨੁ ਘਨ ਧੁਨਿ ਸੁਨਿ ਚਾਤਕ ਮੋਰਾ ॥
ਚਲਤ ਪ੍ਰਾਤ ਲਖਿ ਨਿਰਨੁ ਨੀਕੇ। ਭਰਤੁ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਭੇ ਸਬਹੀ ਕੇ ॥
ਮੁਨਿਹਿ ਬਂਦਿ ਭਰਤਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਚਲੇ ਸਕਲ ਘਰ ਬਿਦਾ ਕਰਾਈ ॥
ਧਨ੍ਯ ਭਰਤ ਜੀਵਨੁ ਜਗ ਮਾਹੀਂ। ਸੀਲੁ ਸਨੇਹੁ ਸਰਾਹਤ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਕਹਹਿ ਪਰਸਪਰ ਭਾ ਬਡ਼ ਕਾਜੂ। ਸਕਲ ਚਲੈ ਕਰ ਸਾਜਹਿਂ ਸਾਜੂ ॥
ਜੇਹਿ ਰਾਖਹਿਂ ਰਹੁ ਘਰ ਰਖਵਾਰੀ। ਸੋ ਜਾਨਿ ਜਨੁ ਗਰਦਨਿ ਮਾਰੀ ॥
ਕੌ ਕਹ ਰਹਨ ਕਹਿਅ ਨਹਿਂ ਕਾਹੂ। ਕੋ ਨ ਚਹਿ ਜਗ ਜੀਵਨ ਲਾਹੂ ॥

ਦੋ. ਜਰੁ ਸੋ ਸਂਪਤਿ ਸਦਨ ਸੁਖੁ ਸੁਹਦ ਮਾਤੁ ਪਿਤੁ ਭਾਇ।
ਸਨਮੁਖ ਹੋਤ ਜੋ ਰਾਮ ਪਦ ਕਰੈ ਨ ਸਹਸ ਸਹਾਇ ॥ 185 ॥

ਘਰ ਘਰ ਸਾਜਹਿਂ ਬਾਹਨ ਨਾਨਾ। ਹਰਸ਼ੁ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਪਰਭਾਤ ਪਯਾਨਾ ॥
ਭਰਤ ਜਾਇ ਘਰ ਕੀਨ੍ਹ ਬਿਚਾਰੂ। ਨਗਰੁ ਬਾਜਿ ਗਜ ਭਵਨ ਭਁਡਾਰੂ ॥
ਸਂਪਤਿ ਸਬ ਰਘੁਪਤਿ ਕੈ ਆਹੀ। ਜੌ ਬਿਨੁ ਜਤਨ ਚਲੌਂ ਤਜਿ ਤਾਹੀ ॥
ਤੌ ਪਰਿਨਾਮ ਨ ਮੋਰਿ ਭਲਾਈ। ਪਾਪ ਸਿਰੋਮਨਿ ਸਾਇਁ ਦੋਹਾਈ ॥
ਕਰਿ ਸ੍ਵਾਮਿ ਹਿਤ ਸੇਵਕੁ ਸੋਈ। ਦੂਸ਼ਨ ਕੋਟਿ ਦੇਇ ਕਿਨ ਕੋਈ ॥
ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਸੁਚਿ ਸੇਵਕ ਬੋਲੇ। ਜੇ ਸਪਨੇਹੁਁ ਨਿਜ ਧਰਮ ਨ ਡੋਲੇ ॥
ਕਹਿ ਸਬੁ ਮਰਮੁ ਧਰਮੁ ਭਲ ਭਾਸ਼ਾ। ਜੋ ਜੇਹਿ ਲਾਯਕ ਸੋ ਤੇਹਿਂ ਰਾਖਾ ॥
ਕਰਿ ਸਬੁ ਜਤਨੁ ਰਾਖਿ ਰਖਵਾਰੇ। ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਪਹਿਂ ਭਰਤੁ ਸਿਧਾਰੇ ॥

ਦੋ. ਆਰਤ ਜਨਨੀ ਜਾਨਿ ਸਬ ਭਰਤ ਸਨੇਹ ਸੁਜਾਨ।
ਕਹੇਉ ਬਨਾਵਨ ਪਾਲਕੀਂ ਸਜਨ ਸੁਖਾਸਨ ਜਾਨ ॥ 186 ॥

ਚਕ੍ਕ ਚਕ੍ਕਿ ਜਿਮਿ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਚਹਤ ਪ੍ਰਾਤ ਉਰ ਆਰਤ ਭਾਰੀ ॥
ਜਾਗਤ ਸਬ ਨਿਸਿ ਭਯੁ ਬਿਹਾਨਾ। ਭਰਤ ਬੋਲਾਏ ਸਚਿਵ ਸੁਜਾਨਾ ॥
ਕਹੇਉ ਲੇਹੁ ਸਬੁ ਤਿਲਕ ਸਮਾਜੂ। ਬਨਹਿਂ ਦੇਬ ਮੁਨਿ ਰਾਮਹਿਂ ਰਾਜੂ ॥
ਬੇਗਿ ਚਲਹੁ ਸੁਨਿ ਸਚਿਵ ਜੋਹਾਰੇ। ਤੁਰਤ ਤੁਰਗ ਰਥ ਨਾਗ ਸਁਵਾਰੇ ॥
ਅਰੁਂਧਤੀ ਅਰੁ ਅਗਿਨਿ ਸਮ੍AU। ਰਥ ਚਢ਼ਇ ਚਲੇ ਪ੍ਰਥਮ ਮੁਨਿਰ੍AU ॥
ਬਿਪ੍ਰ ਬ੍ਰੁਰੁਇਂਦ ਚਢ਼ਇ ਬਾਹਨ ਨਾਨਾ। ਚਲੇ ਸਕਲ ਤਪ ਤੇਜ ਨਿਧਾਨਾ ॥
ਨਗਰ ਲੋਗ ਸਬ ਸਜਿ ਸਜਿ ਜਾਨਾ। ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਕਹਁ ਕੀਨ੍ਹ ਪਯਾਨਾ ॥
ਸਿਬਿਕਾ ਸੁਭਗ ਨ ਜਾਹਿਂ ਬਖਾਨੀ। ਚਢ਼ਇ ਚਢ਼ਇ ਚਲਤ ਭੀ ਸਬ ਰਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸੌਂਪਿ ਨਗਰ ਸੁਚਿ ਸੇਵਕਨਿ ਸਾਦਰ ਸਕਲ ਚਲਾਇ।
ਸੁਮਿਰਿ ਰਾਮ ਸਿਯ ਚਰਨ ਤਬ ਚਲੇ ਭਰਤ ਦੌ ਭਾਇ ॥ 187 ॥

ਰਾਮ ਦਰਸ ਬਸ ਸਬ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਜਨੁ ਕਰਿ ਕਰਿਨਿ ਚਲੇ ਤਕਿ ਬਾਰੀ ॥
ਬਨ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਸਮੁਝਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਸਾਨੁਜ ਭਰਤ ਪਯਾਦੇਹਿਂ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਦੇਖਿ ਸਨੇਹੁ ਲੋਗ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਉਤਰਿ ਚਲੇ ਹਯ ਗਯ ਰਥ ਤ੍ਯਾਗੇ ॥
ਜਾਇ ਸਮੀਪ ਰਾਖਿ ਨਿਜ ਡੋਲੀ। ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ਬੋਲੀ ॥
ਤਾਤ ਚਢ਼ਹੁ ਰਥ ਬਲਿ ਮਹਤਾਰੀ। ਹੋਇਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਵਾਰੁ ਦੁਖਾਰੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹਰੇਂ ਚਲਤ ਚਲਿਹਿ ਸਬੁ ਲੋਗੂ। ਸਕਲ ਸੋਕ ਕ੍ਰੁਰੁਇਸ ਨਹਿਂ ਮਗ ਜੋਗੂ ॥
ਸਿਰ ਧਰਿ ਬਚਨ ਚਰਨ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਰਥ ਚਢ਼ਇ ਚਲਤ ਭੇ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਤਮਸਾ ਪ੍ਰਥਮ ਦਿਵਸ ਕਰਿ ਬਾਸੂ। ਦੂਸਰ ਗੋਮਤਿ ਤੀਰ ਨਿਵਾਸੂ ॥

ਦੋ. ਪਯ ਅਹਾਰ ਫਲ ਅਸਨ ਏਕ ਨਿਸਿ ਭੋਜਨ ਏਕ ਲੋਗ।
ਕਰਤ ਰਾਮ ਹਿਤ ਨੇਮ ਬ੍ਰਤ ਪਰਿਹਰਿ ਭੂਸ਼ਨ ਭੋਗ ॥ 188 ॥

ਸੀ ਤੀਰ ਬਸਿ ਚਲੇ ਬਿਹਾਨੇ। ਸ੍ਰੁਰੁਇਂਗਬੇਰਪੁਰ ਸਬ ਨਿਅਰਾਨੇ ॥
ਸਮਾਚਾਰ ਸਬ ਸੁਨੇ ਨਿਸ਼ਾਦਾ। ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਬਿਚਾਰ ਕਰਿ ਸਬਿਸ਼ਾਦਾ ॥
ਕਾਰਨ ਕਵਨ ਭਰਤੁ ਬਨ ਜਾਹੀਂ। ਹੈ ਕਛੁ ਕਪਟ ਭਾਉ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਜੌਂ ਪੈ ਜਿਯਁ ਨ ਹੋਤਿ ਕੁਟਿਲਾਈ। ਤੌ ਕਤ ਲੀਨ੍ਹ ਸਂਗ ਕਟਕਾਈ ॥
ਜਾਨਹਿਂ ਸਾਨੁਜ ਰਾਮਹਿ ਮਾਰੀ। ਕਰੁਁ ਅਕਂਟਕ ਰਾਜੁ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਭਰਤ ਨ ਰਾਜਨੀਤਿ ਉਰ ਆਨੀ। ਤਬ ਕਲਂਕੁ ਅਬ ਜੀਵਨ ਹਾਨੀ ॥
ਸਕਲ ਸੁਰਾਸੁਰ ਜੁਰਹਿਂ ਜੁਝਾਰਾ। ਰਾਮਹਿ ਸਮਰ ਨ ਜੀਤਨਿਹਾਰਾ ॥
ਕਾ ਆਚਰਜੁ ਭਰਤੁ ਅਸ ਕਰਹੀਂ। ਨਹਿਂ ਬਿਸ਼ ਬੇਲਿ ਅਮਿਅ ਫਲ ਫਰਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਗੁਹਁ ਗ੍ਯਾਤਿ ਸਨ ਕਹੇਉ ਸਜਗ ਸਬ ਹੋਹੁ।
ਹਥਵਾਁਸਹੁ ਬੋਰਹੁ ਤਰਨਿ ਕੀਜਿਅ ਘਾਟਾਰੋਹੁ ॥ 189 ॥

ਹੋਹੁ ਸਁਜੋਇਲ ਰੋਕਹੁ ਘਾਟਾ। ਠਾਟਹੁ ਸਕਲ ਮਰੈ ਕੇ ਠਾਟਾ ॥
ਸਨਮੁਖ ਲੋਹ ਭਰਤ ਸਨ ਲੇਊਁ। ਜਿਅਤ ਨ ਸੁਰਸਰਿ ਉਤਰਨ ਦੇਊਁ ॥
ਸਮਰ ਮਰਨੁ ਪੁਨਿ ਸੁਰਸਰਿ ਤੀਰਾ। ਰਾਮ ਕਾਜੁ ਛਨਭਂਗੁ ਸਰੀਰਾ ॥
ਭਰਤ ਭਾਇ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪੁ ਮੈ ਜਨ ਨੀਚੂ। ਬਡ਼ਏਂ ਭਾਗ ਅਸਿ ਪਾਇਅ ਮੀਚੂ ॥
ਸ੍ਵਾਮਿ ਕਾਜ ਕਰਿਹੁਁ ਰਨ ਰਾਰੀ। ਜਸ ਧਵਲਿਹੁਁ ਭੁਵਨ ਦਸ ਚਾਰੀ ॥
ਤਜੁਁ ਪ੍ਰਾਨ ਰਘੁਨਾਥ ਨਿਹੋਰੇਂ। ਦੁਹੂਁ ਹਾਥ ਮੁਦ ਮੋਦਕ ਮੋਰੇਮ੍ ॥
ਸਾਧੁ ਸਮਾਜ ਨ ਜਾਕਰ ਲੇਖਾ। ਰਾਮ ਭਗਤ ਮਹੁਁ ਜਾਸੁ ਨ ਰੇਖਾ ॥
ਜਾਯਁ ਜਿਅਤ ਜਗ ਸੋ ਮਹਿ ਭਾਰੂ। ਜਨਨੀ ਜੌਬਨ ਬਿਟਪ ਕੁਠਾਰੂ ॥

ਦੋ. ਬਿਗਤ ਬਿਸ਼ਾਦ ਨਿਸ਼ਾਦਪਤਿ ਸਬਹਿ ਬਢ਼ਆਇ ਉਛਾਹੁ।
ਸੁਮਿਰਿ ਰਾਮ ਮਾਗੇਉ ਤੁਰਤ ਤਰਕਸ ਧਨੁਸ਼ ਸਨਾਹੁ ॥ 190 ॥

ਬੇਗਹੁ ਭਾਇਹੁ ਸਜਹੁ ਸਁਜੋਊ। ਸੁਨਿ ਰਜਾਇ ਕਦਰਾਇ ਨ ਕੋਊ ॥
ਭਲੇਹਿਂ ਨਾਥ ਸਬ ਕਹਹਿਂ ਸਹਰਸ਼ਾ। ਏਕਹਿਂ ਏਕ ਬਢ਼ਆਵਿ ਕਰਸ਼ਾ ॥
ਚਲੇ ਨਿਸ਼ਾਦ ਜੋਹਾਰਿ ਜੋਹਾਰੀ। ਸੂਰ ਸਕਲ ਰਨ ਰੂਚਿ ਰਾਰੀ ॥
ਸੁਮਿਰਿ ਰਾਮ ਪਦ ਪਂਕਜ ਪਨਹੀਂ। ਭਾਥੀਂ ਬਾਁਧਿ ਚਢ਼ਆਇਨ੍ਹਿ ਧਨਹੀਮ੍ ॥
ਅਁਗਰੀ ਪਹਿਰਿ ਕੂਁਡ਼ਇ ਸਿਰ ਧਰਹੀਂ। ਫਰਸਾ ਬਾਁਸ ਸੇਲ ਸਮ ਕਰਹੀਮ੍ ॥
ਏਕ ਕੁਸਲ ਅਤਿ ਓਡ਼ਨ ਖਾਁਡ਼ਏ। ਕੂਦਹਿ ਗਗਨ ਮਨਹੁਁ ਛਿਤਿ ਛਾਁਡ਼ਏ ॥
ਨਿਜ ਨਿਜ ਸਾਜੁ ਸਮਾਜੁ ਬਨਾਈ। ਗੁਹ ਰਾਉਤਹਿ ਜੋਹਾਰੇ ਜਾਈ ॥
ਦੇਖਿ ਸੁਭਟ ਸਬ ਲਾਯਕ ਜਾਨੇ। ਲੈ ਲੈ ਨਾਮ ਸਕਲ ਸਨਮਾਨੇ ॥

ਦੋ. ਭਾਇਹੁ ਲਾਵਹੁ ਧੋਖ ਜਨਿ ਆਜੁ ਕਾਜ ਬਡ਼ ਮੋਹਿ।
ਸੁਨਿ ਸਰੋਸ਼ ਬੋਲੇ ਸੁਭਟ ਬੀਰ ਅਧੀਰ ਨ ਹੋਹਿ ॥ 191 ॥

ਰਾਮ ਪ੍ਰਤਾਪ ਨਾਥ ਬਲ ਤੋਰੇ। ਕਰਹਿਂ ਕਟਕੁ ਬਿਨੁ ਭਟ ਬਿਨੁ ਘੋਰੇ ॥
ਜੀਵਤ ਪਾਉ ਨ ਪਾਛੇਂ ਧਰਹੀਂ। ਰੁਂਡ ਮੁਂਡਮਯ ਮੇਦਿਨਿ ਕਰਹੀਮ੍ ॥
ਦੀਖ ਨਿਸ਼ਾਦਨਾਥ ਭਲ ਟੋਲੂ। ਕਹੇਉ ਬਜਾਉ ਜੁਝ੍AU ਢੋਲੂ ॥
ਏਤਨਾ ਕਹਤ ਛੀਂਕ ਭਿ ਬਾਁਏ। ਕਹੇਉ ਸਗੁਨਿਅਨ੍ਹ ਖੇਤ ਸੁਹਾਏ ॥
ਬੂਢ਼ਉ ਏਕੁ ਕਹ ਸਗੁਨ ਬਿਚਾਰੀ। ਭਰਤਹਿ ਮਿਲਿਅ ਨ ਹੋਇਹਿ ਰਾਰੀ ॥
ਰਾਮਹਿ ਭਰਤੁ ਮਨਾਵਨ ਜਾਹੀਂ। ਸਗੁਨ ਕਹਿ ਅਸ ਬਿਗ੍ਰਹੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਨਿ ਗੁਹ ਕਹਿ ਨੀਕ ਕਹ ਬੂਢ਼ਆ। ਸਹਸਾ ਕਰਿ ਪਛਿਤਾਹਿਂ ਬਿਮੂਢ਼ਆ ॥
ਭਰਤ ਸੁਭਾਉ ਸੀਲੁ ਬਿਨੁ ਬੂਝੇਂ। ਬਡ਼ਇ ਹਿਤ ਹਾਨਿ ਜਾਨਿ ਬਿਨੁ ਜੂਝੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਗਹਹੁ ਘਾਟ ਭਟ ਸਮਿਟਿ ਸਬ ਲੇਉਁ ਮਰਮ ਮਿਲਿ ਜਾਇ।
ਬੂਝਿ ਮਿਤ੍ਰ ਅਰਿ ਮਧ੍ਯ ਗਤਿ ਤਸ ਤਬ ਕਰਿਹੁਁ ਆਇ ॥ 192 ॥

ਲਖਨ ਸਨੇਹੁ ਸੁਭਾਯਁ ਸੁਹਾਏਁ। ਬੈਰੁ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਹਿਂ ਦੁਰਿਁ ਦੁਰਾਏਁ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਭੇਂਟ ਸਁਜੋਵਨ ਲਾਗੇ। ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਮਾਗੇ ॥
ਮੀਨ ਪੀਨ ਪਾਠੀਨ ਪੁਰਾਨੇ। ਭਰਿ ਭਰਿ ਭਾਰ ਕਹਾਰਨ੍ਹ ਆਨੇ ॥
ਮਿਲਨ ਸਾਜੁ ਸਜਿ ਮਿਲਨ ਸਿਧਾਏ। ਮਂਗਲ ਮੂਲ ਸਗੁਨ ਸੁਭ ਪਾਏ ॥
ਦੇਖਿ ਦੂਰਿ ਤੇਂ ਕਹਿ ਨਿਜ ਨਾਮੂ। ਕੀਨ੍ਹ ਮੁਨੀਸਹਿ ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮੂ ॥
ਜਾਨਿ ਰਾਮਪ੍ਰਿਯ ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਸੀਸਾ। ਭਰਤਹਿ ਕਹੇਉ ਬੁਝਾਇ ਮੁਨੀਸਾ ॥
ਰਾਮ ਸਖਾ ਸੁਨਿ ਸਂਦਨੁ ਤ੍ਯਾਗਾ। ਚਲੇ ਉਤਰਿ ਉਮਗਤ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥
ਗਾਉਁ ਜਾਤਿ ਗੁਹਁ ਨਾਉਁ ਸੁਨਾਈ। ਕੀਨ੍ਹ ਜੋਹਾਰੁ ਮਾਥ ਮਹਿ ਲਾਈ ॥

ਦੋ. ਕਰਤ ਦਂਡਵਤ ਦੇਖਿ ਤੇਹਿ ਭਰਤ ਲੀਨ੍ਹ ਉਰ ਲਾਇ।
ਮਨਹੁਁ ਲਖਨ ਸਨ ਭੇਂਟ ਭਿ ਪ੍ਰੇਮ ਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸਮਾਇ ॥ 193 ॥

ਭੇਂਟਤ ਭਰਤੁ ਤਾਹਿ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤੀ। ਲੋਗ ਸਿਹਾਹਿਂ ਪ੍ਰੇਮ ਕੈ ਰੀਤੀ ॥
ਧਨ੍ਯ ਧਨ੍ਯ ਧੁਨਿ ਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਸੁਰ ਸਰਾਹਿ ਤੇਹਿ ਬਰਿਸਹਿਂ ਫੂਲਾ ॥
ਲੋਕ ਬੇਦ ਸਬ ਭਾਁਤਿਹਿਂ ਨੀਚਾ। ਜਾਸੁ ਛਾਁਹ ਛੁਇ ਲੇਇਅ ਸੀਂਚਾ ॥
ਤੇਹਿ ਭਰਿ ਅਂਕ ਰਾਮ ਲਘੁ ਭ੍ਰਾਤਾ। ਮਿਲਤ ਪੁਲਕ ਪਰਿਪੂਰਿਤ ਗਾਤਾ ॥
ਰਾਮ ਰਾਮ ਕਹਿ ਜੇ ਜਮੁਹਾਹੀਂ। ਤਿਨ੍ਹਹਿ ਨ ਪਾਪ ਪੁਂਜ ਸਮੁਹਾਹੀਮ੍ ॥
ਯਹ ਤੌ ਰਾਮ ਲਾਇ ਉਰ ਲੀਨ੍ਹਾ। ਕੁਲ ਸਮੇਤ ਜਗੁ ਪਾਵਨ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਕਰਮਨਾਸ ਜਲੁ ਸੁਰਸਰਿ ਪਰੀ। ਤੇਹਿ ਕੋ ਕਹਹੁ ਸੀਸ ਨਹਿਂ ਧਰੀ ॥
ਉਲਟਾ ਨਾਮੁ ਜਪਤ ਜਗੁ ਜਾਨਾ। ਬਾਲਮੀਕਿ ਭੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮ ਸਮਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਸ੍ਵਪਚ ਸਬਰ ਖਸ ਜਮਨ ਜਡ਼ ਪਾਵਁਰ ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ।
ਰਾਮੁ ਕਹਤ ਪਾਵਨ ਪਰਮ ਹੋਤ ਭੁਵਨ ਬਿਖ੍ਯਾਤ ॥ 194 ॥

ਨਹਿਂ ਅਚਿਰਜੁ ਜੁਗ ਜੁਗ ਚਲਿ ਆਈ। ਕੇਹਿ ਨ ਦੀਨ੍ਹਿ ਰਘੁਬੀਰ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਰਾਮ ਨਾਮ ਮਹਿਮਾ ਸੁਰ ਕਹਹੀਂ। ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਅਵਧਲੋਗ ਸੁਖੁ ਲਹਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਮਸਖਹਿ ਮਿਲਿ ਭਰਤ ਸਪ੍ਰੇਮਾ। ਪੂਁਛੀ ਕੁਸਲ ਸੁਮਂਗਲ ਖੇਮਾ ॥
ਦੇਖਿ ਭਰਤ ਕਰ ਸੀਲ ਸਨੇਹੂ। ਭਾ ਨਿਸ਼ਾਦ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਬਿਦੇਹੂ ॥
ਸਕੁਚ ਸਨੇਹੁ ਮੋਦੁ ਮਨ ਬਾਢ਼ਆ। ਭਰਤਹਿ ਚਿਤਵਤ ਏਕਟਕ ਠਾਢ਼ਆ ॥
ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਪਦ ਬਂਦਿ ਬਹੋਰੀ। ਬਿਨਯ ਸਪ੍ਰੇਮ ਕਰਤ ਕਰ ਜੋਰੀ ॥
ਕੁਸਲ ਮੂਲ ਪਦ ਪਂਕਜ ਪੇਖੀ। ਮੈਂ ਤਿਹੁਁ ਕਾਲ ਕੁਸਲ ਨਿਜ ਲੇਖੀ ॥
ਅਬ ਪ੍ਰਭੁ ਪਰਮ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤੋਰੇਂ। ਸਹਿਤ ਕੋਟਿ ਕੁਲ ਮਂਗਲ ਮੋਰੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਸਮੁਝਿ ਮੋਰਿ ਕਰਤੂਤਿ ਕੁਲੁ ਪ੍ਰਭੁ ਮਹਿਮਾ ਜਿਯਁ ਜੋਇ।
ਜੋ ਨ ਭਜਿ ਰਘੁਬੀਰ ਪਦ ਜਗ ਬਿਧਿ ਬਂਚਿਤ ਸੋਇ ॥ 195 ॥

ਕਪਟੀ ਕਾਯਰ ਕੁਮਤਿ ਕੁਜਾਤੀ। ਲੋਕ ਬੇਦ ਬਾਹੇਰ ਸਬ ਭਾਁਤੀ ॥
ਰਾਮ ਕੀਨ੍ਹ ਆਪਨ ਜਬਹੀ ਤੇਂ। ਭਯੁਁ ਭੁਵਨ ਭੂਸ਼ਨ ਤਬਹੀ ਤੇਮ੍ ॥
ਦੇਖਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੁਨਿ ਬਿਨਯ ਸੁਹਾਈ। ਮਿਲੇਉ ਬਹੋਰਿ ਭਰਤ ਲਘੁ ਭਾਈ ॥
ਕਹਿ ਨਿਸ਼ਾਦ ਨਿਜ ਨਾਮ ਸੁਬਾਨੀਂ। ਸਾਦਰ ਸਕਲ ਜੋਹਾਰੀਂ ਰਾਨੀਮ੍ ॥
ਜਾਨਿ ਲਖਨ ਸਮ ਦੇਹਿਂ ਅਸੀਸਾ। ਜਿਅਹੁ ਸੁਖੀ ਸਯ ਲਾਖ ਬਰੀਸਾ ॥
ਨਿਰਖਿ ਨਿਸ਼ਾਦੁ ਨਗਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਭੇ ਸੁਖੀ ਜਨੁ ਲਖਨੁ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਕਹਹਿਂ ਲਹੇਉ ਏਹਿਂ ਜੀਵਨ ਲਾਹੂ। ਭੇਂਟੇਉ ਰਾਮਭਦ੍ਰ ਭਰਿ ਬਾਹੂ ॥
ਸੁਨਿ ਨਿਸ਼ਾਦੁ ਨਿਜ ਭਾਗ ਬਡ਼ਆਈ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਮਨ ਲਿ ਚਲੇਉ ਲੇਵਾਈ ॥

ਦੋ. ਸਨਕਾਰੇ ਸੇਵਕ ਸਕਲ ਚਲੇ ਸ੍ਵਾਮਿ ਰੁਖ ਪਾਇ।
ਘਰ ਤਰੁ ਤਰ ਸਰ ਬਾਗ ਬਨ ਬਾਸ ਬਨਾਏਨ੍ਹਿ ਜਾਇ ॥ 196 ॥

ਸ੍ਰੁਰੁਇਂਗਬੇਰਪੁਰ ਭਰਤ ਦੀਖ ਜਬ। ਭੇ ਸਨੇਹਁ ਸਬ ਅਂਗ ਸਿਥਿਲ ਤਬ ॥
ਸੋਹਤ ਦਿਏਁ ਨਿਸ਼ਾਦਹਿ ਲਾਗੂ। ਜਨੁ ਤਨੁ ਧਰੇਂ ਬਿਨਯ ਅਨੁਰਾਗੂ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਭਰਤ ਸੇਨੁ ਸਬੁ ਸਂਗਾ। ਦੀਖਿ ਜਾਇ ਜਗ ਪਾਵਨਿ ਗਂਗਾ ॥
ਰਾਮਘਾਟ ਕਹਁ ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਨਾਮੂ। ਭਾ ਮਨੁ ਮਗਨੁ ਮਿਲੇ ਜਨੁ ਰਾਮੂ ॥
ਕਰਹਿਂ ਪ੍ਰਨਾਮ ਨਗਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਮੁਦਿਤ ਬ੍ਰਹ੍ਮਮਯ ਬਾਰਿ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਕਰਿ ਮਜ੍ਜਨੁ ਮਾਗਹਿਂ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਰਾਮਚਂਦ੍ਰ ਪਦ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਥੋਰੀ ॥
ਭਰਤ ਕਹੇਉ ਸੁਰਸਰਿ ਤਵ ਰੇਨੂ। ਸਕਲ ਸੁਖਦ ਸੇਵਕ ਸੁਰਧੇਨੂ ॥
ਜੋਰਿ ਪਾਨਿ ਬਰ ਮਾਗੁਁ ਏਹੂ। ਸੀਯ ਰਾਮ ਪਦ ਸਹਜ ਸਨੇਹੂ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਮਜ੍ਜਨੁ ਭਰਤੁ ਕਰਿ ਗੁਰ ਅਨੁਸਾਸਨ ਪਾਇ।
ਮਾਤੁ ਨਹਾਨੀਂ ਜਾਨਿ ਸਬ ਡੇਰਾ ਚਲੇ ਲਵਾਇ ॥ 197 ॥

ਜਹਁ ਤਹਁ ਲੋਗਨ੍ਹ ਡੇਰਾ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਭਰਤ ਸੋਧੁ ਸਬਹੀ ਕਰ ਲੀਨ੍ਹਾ ॥
ਸੁਰ ਸੇਵਾ ਕਰਿ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਪਹਿਂ ਗੇ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਚਰਨ ਚਾਁਪਿ ਕਹਿ ਕਹਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਜਨਨੀਂ ਸਕਲ ਭਰਤ ਸਨਮਾਨੀ ॥
ਭਾਇਹਿ ਸੌਂਪਿ ਮਾਤੁ ਸੇਵਕਾਈ। ਆਪੁ ਨਿਸ਼ਾਦਹਿ ਲੀਨ੍ਹ ਬੋਲਾਈ ॥
ਚਲੇ ਸਖਾ ਕਰ ਸੋਂ ਕਰ ਜੋਰੇਂ। ਸਿਥਿਲ ਸਰੀਰ ਸਨੇਹ ਨ ਥੋਰੇਮ੍ ॥
ਪੂਁਛਤ ਸਖਹਿ ਸੋ ਠਾਉਁ ਦੇਖ੍AU। ਨੇਕੁ ਨਯਨ ਮਨ ਜਰਨਿ ਜੁਡ਼AU ॥
ਜਹਁ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਨਿਸਿ ਸੋਏ। ਕਹਤ ਭਰੇ ਜਲ ਲੋਚਨ ਕੋਏ ॥
ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਭਯੁ ਬਿਸ਼ਾਦੂ। ਤੁਰਤ ਤਹਾਁ ਲਿ ਗਯੁ ਨਿਸ਼ਾਦੂ ॥

ਦੋ. ਜਹਁ ਸਿਂਸੁਪਾ ਪੁਨੀਤ ਤਰ ਰਘੁਬਰ ਕਿਯ ਬਿਸ਼੍ਰਾਮੁ।
ਅਤਿ ਸਨੇਹਁ ਸਾਦਰ ਭਰਤ ਕੀਨ੍ਹੇਉ ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ॥ 198 ॥

ਕੁਸ ਸਾਁਥਰੀíਨਿਹਾਰਿ ਸੁਹਾਈ। ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਪ੍ਰਦਚ੍ਛਿਨ ਜਾਈ ॥
ਚਰਨ ਰੇਖ ਰਜ ਆਁਖਿਨ੍ਹ ਲਾਈ। ਬਨਿ ਨ ਕਹਤ ਪ੍ਰੀਤਿ ਅਧਿਕਾਈ ॥
ਕਨਕ ਬਿਂਦੁ ਦੁਇ ਚਾਰਿਕ ਦੇਖੇ। ਰਾਖੇ ਸੀਸ ਸੀਯ ਸਮ ਲੇਖੇ ॥
ਸਜਲ ਬਿਲੋਚਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਗਲਾਨੀ। ਕਹਤ ਸਖਾ ਸਨ ਬਚਨ ਸੁਬਾਨੀ ॥
ਸ਼੍ਰੀਹਤ ਸੀਯ ਬਿਰਹਁ ਦੁਤਿਹੀਨਾ। ਜਥਾ ਅਵਧ ਨਰ ਨਾਰਿ ਬਿਲੀਨਾ ॥
ਪਿਤਾ ਜਨਕ ਦੇਉਁ ਪਟਤਰ ਕੇਹੀ। ਕਰਤਲ ਭੋਗੁ ਜੋਗੁ ਜਗ ਜੇਹੀ ॥
ਸਸੁਰ ਭਾਨੁਕੁਲ ਭਾਨੁ ਭੁਆਲੂ। ਜੇਹਿ ਸਿਹਾਤ ਅਮਰਾਵਤਿਪਾਲੂ ॥
ਪ੍ਰਾਨਨਾਥੁ ਰਘੁਨਾਥ ਗੋਸਾਈ। ਜੋ ਬਡ਼ ਹੋਤ ਸੋ ਰਾਮ ਬਡ਼ਆਈ ॥

ਦੋ. ਪਤਿ ਦੇਵਤਾ ਸੁਤੀਯ ਮਨਿ ਸੀਯ ਸਾਁਥਰੀ ਦੇਖਿ।
ਬਿਹਰਤ ਹ੍ਰਦੁ ਨ ਹਹਰਿ ਹਰ ਪਬਿ ਤੇਂ ਕਠਿਨ ਬਿਸੇਸ਼ਿ ॥ 199 ॥

ਲਾਲਨ ਜੋਗੁ ਲਖਨ ਲਘੁ ਲੋਨੇ। ਭੇ ਨ ਭਾਇ ਅਸ ਅਹਹਿਂ ਨ ਹੋਨੇ ॥
ਪੁਰਜਨ ਪ੍ਰਿਯ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਦੁਲਾਰੇ। ਸਿਯ ਰਘੁਬਰਹਿ ਪ੍ਰਾਨਪਿਆਰੇ ॥
ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮੂਰਤਿ ਸੁਕੁਮਾਰ ਸੁਭ੍AU। ਤਾਤ ਬਾਉ ਤਨ ਲਾਗ ਨ ਕ੍AU ॥
ਤੇ ਬਨ ਸਹਹਿਂ ਬਿਪਤਿ ਸਬ ਭਾਁਤੀ। ਨਿਦਰੇ ਕੋਟਿ ਕੁਲਿਸ ਏਹਿਂ ਛਾਤੀ ॥
ਰਾਮ ਜਨਮਿ ਜਗੁ ਕੀਨ੍ਹ ਉਜਾਗਰ। ਰੂਪ ਸੀਲ ਸੁਖ ਸਬ ਗੁਨ ਸਾਗਰ ॥
ਪੁਰਜਨ ਪਰਿਜਨ ਗੁਰ ਪਿਤੁ ਮਾਤਾ। ਰਾਮ ਸੁਭਾਉ ਸਬਹਿ ਸੁਖਦਾਤਾ ॥
ਬੈਰਿਉ ਰਾਮ ਬਡ਼ਆਈ ਕਰਹੀਂ। ਬੋਲਨਿ ਮਿਲਨਿ ਬਿਨਯ ਮਨ ਹਰਹੀਮ੍ ॥
ਸਾਰਦ ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ਸਤ ਸੇਸ਼ਾ। ਕਰਿ ਨ ਸਕਹਿਂ ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਨ ਗਨ ਲੇਖਾ ॥

ਦੋ. ਸੁਖਸ੍ਵਰੁਪ ਰਘੁਬਂਸਮਨਿ ਮਂਗਲ ਮੋਦ ਨਿਧਾਨ।
ਤੇ ਸੋਵਤ ਕੁਸ ਡਾਸਿ ਮਹਿ ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਅਤਿ ਬਲਵਾਨ ॥ 200 ॥

ਰਾਮ ਸੁਨਾ ਦੁਖੁ ਕਾਨ ਨ ਕ੍AU। ਜੀਵਨਤਰੁ ਜਿਮਿ ਜੋਗਵਿ ਰ੍AU ॥
ਪਲਕ ਨਯਨ ਫਨਿ ਮਨਿ ਜੇਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਜੋਗਵਹਿਂ ਜਨਨਿ ਸਕਲ ਦਿਨ ਰਾਤੀ ॥
ਤੇ ਅਬ ਫਿਰਤ ਬਿਪਿਨ ਪਦਚਾਰੀ। ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਫੂਲ ਅਹਾਰੀ ॥
ਧਿਗ ਕੈਕੇਈ ਅਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਭਿਸਿ ਪ੍ਰਾਨ ਪ੍ਰਿਯਤਮ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਾ ॥
ਮੈਂ ਧਿਗ ਧਿਗ ਅਘ ਉਦਧਿ ਅਭਾਗੀ। ਸਬੁ ਉਤਪਾਤੁ ਭਯੁ ਜੇਹਿ ਲਾਗੀ ॥
ਕੁਲ ਕਲਂਕੁ ਕਰਿ ਸ੍ਰੁਰੁਇਜੇਉ ਬਿਧਾਤਾਁ। ਸਾਇਁਦੋਹ ਮੋਹਿ ਕੀਨ੍ਹ ਕੁਮਾਤਾਁ ॥
ਸੁਨਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਸਮੁਝਾਵ ਨਿਸ਼ਾਦੂ। ਨਾਥ ਕਰਿਅ ਕਤ ਬਾਦਿ ਬਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਰਾਮ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਪ੍ਰਿਯ ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰਿਯ ਰਾਮਹਿ। ਯਹ ਨਿਰਜੋਸੁ ਦੋਸੁ ਬਿਧਿ ਬਾਮਹਿ ॥

ਛਂ. ਬਿਧਿ ਬਾਮ ਕੀ ਕਰਨੀ ਕਠਿਨ ਜੇਂਹਿਂ ਮਾਤੁ ਕੀਨ੍ਹੀ ਬਾਵਰੀ।
ਤੇਹਿ ਰਾਤਿ ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਕਰਹਿਂ ਪ੍ਰਭੁ ਸਾਦਰ ਸਰਹਨਾ ਰਾਵਰੀ ॥
ਤੁਲਸੀ ਨ ਤੁਮ੍ਹ ਸੋ ਰਾਮ ਪ੍ਰੀਤਮੁ ਕਹਤੁ ਹੌਂ ਸੌਹੇਂ ਕਿਏਁ।
ਪਰਿਨਾਮ ਮਂਗਲ ਜਾਨਿ ਅਪਨੇ ਆਨਿਏ ਧੀਰਜੁ ਹਿਏਁ ॥

ਸੋ. ਅਂਤਰਜਾਮੀ ਰਾਮੁ ਸਕੁਚ ਸਪ੍ਰੇਮ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਯਤਨ।
ਚਲਿਅ ਕਰਿਅ ਬਿਸ਼੍ਰਾਮੁ ਯਹ ਬਿਚਾਰਿ ਦ੍ਰੁਰੁਇਢ਼ ਆਨਿ ਮਨ ॥ 201 ॥

ਸਖਾ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਉਰ ਧਰਿ ਧੀਰਾ। ਬਾਸ ਚਲੇ ਸੁਮਿਰਤ ਰਘੁਬੀਰਾ ॥
ਯਹ ਸੁਧਿ ਪਾਇ ਨਗਰ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਚਲੇ ਬਿਲੋਕਨ ਆਰਤ ਭਾਰੀ ॥
ਪਰਦਖਿਨਾ ਕਰਿ ਕਰਹਿਂ ਪ੍ਰਨਾਮਾ। ਦੇਹਿਂ ਕੈਕਿਹਿ ਖੋਰਿ ਨਿਕਾਮਾ ॥
ਭਰੀ ਭਰਿ ਬਾਰਿ ਬਿਲੋਚਨ ਲੇਂਹੀਂ। ਬਾਮ ਬਿਧਾਤਾਹਿ ਦੂਸ਼ਨ ਦੇਹੀਮ੍ ॥
ਏਕ ਸਰਾਹਹਿਂ ਭਰਤ ਸਨੇਹੂ। ਕੌ ਕਹ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਤਿ ਨਿਬਾਹੇਉ ਨੇਹੂ ॥
ਨਿਂਦਹਿਂ ਆਪੁ ਸਰਾਹਿ ਨਿਸ਼ਾਦਹਿ। ਕੋ ਕਹਿ ਸਕਿ ਬਿਮੋਹ ਬਿਸ਼ਾਦਹਿ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਰਾਤਿ ਲੋਗੁ ਸਬੁ ਜਾਗਾ। ਭਾ ਭਿਨੁਸਾਰ ਗੁਦਾਰਾ ਲਾਗਾ ॥
ਗੁਰਹਿ ਸੁਨਾਵਁ ਚਢ਼ਆਇ ਸੁਹਾਈਂ। ਨੀਂ ਨਾਵ ਸਬ ਮਾਤੁ ਚਢ਼ਆਈਮ੍ ॥
ਦਂਡ ਚਾਰਿ ਮਹਁ ਭਾ ਸਬੁ ਪਾਰਾ। ਉਤਰਿ ਭਰਤ ਤਬ ਸਬਹਿ ਸਁਭਾਰਾ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਾਤਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਿ ਮਾਤੁ ਪਦ ਬਂਦਿ ਗੁਰਹਿ ਸਿਰੁ ਨਾਇ।
ਆਗੇਂ ਕਿਏ ਨਿਸ਼ਾਦ ਗਨ ਦੀਨ੍ਹੇਉ ਕਟਕੁ ਚਲਾਇ ॥ 202 ॥

ਕਿਯੁ ਨਿਸ਼ਾਦਨਾਥੁ ਅਗੁਆਈਂ। ਮਾਤੁ ਪਾਲਕੀਂ ਸਕਲ ਚਲਾਈਮ੍ ॥
ਸਾਥ ਬੋਲਾਇ ਭਾਇ ਲਘੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਬਿਪ੍ਰਨ੍ਹ ਸਹਿਤ ਗਵਨੁ ਗੁਰ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥
ਆਪੁ ਸੁਰਸਰਿਹਿ ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਨਾਮੂ। ਸੁਮਿਰੇ ਲਖਨ ਸਹਿਤ ਸਿਯ ਰਾਮੂ ॥
ਗਵਨੇ ਭਰਤ ਪਯੋਦੇਹਿਂ ਪਾਏ। ਕੋਤਲ ਸਂਗ ਜਾਹਿਂ ਡੋਰਿਆਏ ॥
ਕਹਹਿਂ ਸੁਸੇਵਕ ਬਾਰਹਿਂ ਬਾਰਾ। ਹੋਇਅ ਨਾਥ ਅਸ੍ਵ ਅਸਵਾਰਾ ॥
ਰਾਮੁ ਪਯੋਦੇਹਿ ਪਾਯਁ ਸਿਧਾਏ। ਹਮ ਕਹਁ ਰਥ ਗਜ ਬਾਜਿ ਬਨਾਏ ॥
ਸਿਰ ਭਰ ਜਾਉਁ ਉਚਿਤ ਅਸ ਮੋਰਾ। ਸਬ ਤੇਂ ਸੇਵਕ ਧਰਮੁ ਕਠੋਰਾ ॥
ਦੇਖਿ ਭਰਤ ਗਤਿ ਸੁਨਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਸਬ ਸੇਵਕ ਗਨ ਗਰਹਿਂ ਗਲਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਤੀਸਰੇ ਪਹਰ ਕਹਁ ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੇਸੁ ਪ੍ਰਯਾਗ।
ਕਹਤ ਰਾਮ ਸਿਯ ਰਾਮ ਸਿਯ ਉਮਗਿ ਉਮਗਿ ਅਨੁਰਾਗ ॥ 203 ॥

ਝਲਕਾ ਝਲਕਤ ਪਾਯਨ੍ਹ ਕੈਂਸੇਂ। ਪਂਕਜ ਕੋਸ ਓਸ ਕਨ ਜੈਸੇਮ੍ ॥
ਭਰਤ ਪਯਾਦੇਹਿਂ ਆਏ ਆਜੂ। ਭਯੁ ਦੁਖਿਤ ਸੁਨਿ ਸਕਲ ਸਮਾਜੂ ॥
ਖਬਰਿ ਲੀਨ੍ਹ ਸਬ ਲੋਗ ਨਹਾਏ। ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਤ੍ਰਿਬੇਨਿਹਿਂ ਆਏ ॥
ਸਬਿਧਿ ਸਿਤਾਸਿਤ ਨੀਰ ਨਹਾਨੇ। ਦਿਏ ਦਾਨ ਮਹਿਸੁਰ ਸਨਮਾਨੇ ॥
ਦੇਖਤ ਸ੍ਯਾਮਲ ਧਵਲ ਹਲੋਰੇ। ਪੁਲਕਿ ਸਰੀਰ ਭਰਤ ਕਰ ਜੋਰੇ ॥
ਸਕਲ ਕਾਮ ਪ੍ਰਦ ਤੀਰਥਰ੍AU। ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਜਗ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਭ੍AU ॥
ਮਾਗੁਁ ਭੀਖ ਤ੍ਯਾਗਿ ਨਿਜ ਧਰਮੂ। ਆਰਤ ਕਾਹ ਨ ਕਰਿ ਕੁਕਰਮੂ ॥
ਅਸ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿ ਸੁਜਾਨ ਸੁਦਾਨੀ। ਸਫਲ ਕਰਹਿਂ ਜਗ ਜਾਚਕ ਬਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਅਰਥ ਨ ਧਰਮ ਨ ਕਾਮ ਰੁਚਿ ਗਤਿ ਨ ਚਹੁਁ ਨਿਰਬਾਨ।
ਜਨਮ ਜਨਮ ਰਤਿ ਰਾਮ ਪਦ ਯਹ ਬਰਦਾਨੁ ਨ ਆਨ ॥ 204 ॥

ਜਾਨਹੁਁ ਰਾਮੁ ਕੁਟਿਲ ਕਰਿ ਮੋਹੀ। ਲੋਗ ਕਹੁ ਗੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦ੍ਰੋਹੀ ॥
ਸੀਤਾ ਰਾਮ ਚਰਨ ਰਤਿ ਮੋਰੇਂ। ਅਨੁਦਿਨ ਬਢ਼ਉ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਤੋਰੇਮ੍ ॥
ਜਲਦੁ ਜਨਮ ਭਰਿ ਸੁਰਤਿ ਬਿਸਾਰੁ। ਜਾਚਤ ਜਲੁ ਪਬਿ ਪਾਹਨ ਡਾਰੁ ॥
ਚਾਤਕੁ ਰਟਨਿ ਘਟੇਂ ਘਟਿ ਜਾਈ। ਬਢ਼ਏ ਪ੍ਰੇਮੁ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਭਲਾਈ ॥
ਕਨਕਹਿਂ ਬਾਨ ਚਢ਼ਇ ਜਿਮਿ ਦਾਹੇਂ। ਤਿਮਿ ਪ੍ਰਿਯਤਮ ਪਦ ਨੇਮ ਨਿਬਾਹੇਮ੍ ॥
ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਮਾਝ ਤ੍ਰਿਬੇਨੀ। ਭਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨਿ ਸੁਮਂਗਲ ਦੇਨੀ ॥
ਤਾਤ ਭਰਤ ਤੁਮ੍ਹ ਸਬ ਬਿਧਿ ਸਾਧੂ। ਰਾਮ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗ ਅਗਾਧੂ ॥
ਬਾਦ ਗਲਾਨਿ ਕਰਹੁ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਤੁਮ੍ਹ ਸਮ ਰਾਮਹਿ ਕੌ ਪ੍ਰਿਯ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਤਨੁ ਪੁਲਕੇਉ ਹਿਯਁ ਹਰਸ਼ੁ ਸੁਨਿ ਬੇਨਿ ਬਚਨ ਅਨੁਕੂਲ।
ਭਰਤ ਧਨ੍ਯ ਕਹਿ ਧਨ੍ਯ ਸੁਰ ਹਰਸ਼ਿਤ ਬਰਸ਼ਹਿਂ ਫੂਲ ॥ 205 ॥

ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਤੀਰਥਰਾਜ ਨਿਵਾਸੀ। ਬੈਖਾਨਸ ਬਟੁ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹੀ ਉਦਾਸੀ ॥
ਕਹਹਿਂ ਪਰਸਪਰ ਮਿਲਿ ਦਸ ਪਾਁਚਾ। ਭਰਤ ਸਨੇਹ ਸੀਲੁ ਸੁਚਿ ਸਾਁਚਾ ॥
ਸੁਨਤ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗ੍ਰਾਮ ਸੁਹਾਏ। ਭਰਦ੍ਵਾਜ ਮੁਨਿਬਰ ਪਹਿਂ ਆਏ ॥
ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਤ ਮੁਨਿ ਦੇਖੇ। ਮੂਰਤਿਮਂਤ ਭਾਗ੍ਯ ਨਿਜ ਲੇਖੇ ॥
ਧਾਇ ਉਠਾਇ ਲਾਇ ਉਰ ਲੀਨ੍ਹੇ। ਦੀਨ੍ਹਿ ਅਸੀਸ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਰਥ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥
ਆਸਨੁ ਦੀਨ੍ਹ ਨਾਇ ਸਿਰੁ ਬੈਠੇ। ਚਹਤ ਸਕੁਚ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹਁ ਜਨੁ ਭਜਿ ਪੈਠੇ ॥
ਮੁਨਿ ਪੂਁਛਬ ਕਛੁ ਯਹ ਬਡ਼ ਸੋਚੂ। ਬੋਲੇ ਰਿਸ਼ਿ ਲਖਿ ਸੀਲੁ ਸਁਕੋਚੂ ॥
ਸੁਨਹੁ ਭਰਤ ਹਮ ਸਬ ਸੁਧਿ ਪਾਈ। ਬਿਧਿ ਕਰਤਬ ਪਰ ਕਿਛੁ ਨ ਬਸਾਈ ॥

ਦੋ. ਤੁਮ੍ਹ ਗਲਾਨਿ ਜਿਯਁ ਜਨਿ ਕਰਹੁ ਸਮੁਝੀ ਮਾਤੁ ਕਰਤੂਤਿ।
ਤਾਤ ਕੈਕਿਹਿ ਦੋਸੁ ਨਹਿਂ ਗੀ ਗਿਰਾ ਮਤਿ ਧੂਤਿ ॥ 206 ॥

ਯਹੁ ਕਹਤ ਭਲ ਕਹਿਹਿ ਨ ਕੋਊ। ਲੋਕੁ ਬੇਦ ਬੁਧ ਸਂਮਤ ਦੋਊ ॥
ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਬਿਮਲ ਜਸੁ ਗਾਈ। ਪਾਇਹਿ ਲੋਕੁ ਬੇਦੁ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਲੋਕ ਬੇਦ ਸਂਮਤ ਸਬੁ ਕਹੀ। ਜੇਹਿ ਪਿਤੁ ਦੇਇ ਰਾਜੁ ਸੋ ਲਹੀ ॥
ਰਾਉ ਸਤ੍ਯਬ੍ਰਤ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਬੋਲਾਈ। ਦੇਤ ਰਾਜੁ ਸੁਖੁ ਧਰਮੁ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਰਾਮ ਗਵਨੁ ਬਨ ਅਨਰਥ ਮੂਲਾ। ਜੋ ਸੁਨਿ ਸਕਲ ਬਿਸ੍ਵ ਭਿ ਸੂਲਾ ॥
ਸੋ ਭਾਵੀ ਬਸ ਰਾਨਿ ਅਯਾਨੀ। ਕਰਿ ਕੁਚਾਲਿ ਅਂਤਹੁਁ ਪਛਿਤਾਨੀ ॥
ਤਹਁਉਁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਅਲਪ ਅਪਰਾਧੂ। ਕਹੈ ਸੋ ਅਧਮ ਅਯਾਨ ਅਸਾਧੂ ॥
ਕਰਤੇਹੁ ਰਾਜੁ ਤ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਨ ਦੋਸ਼ੂ। ਰਾਮਹਿ ਹੋਤ ਸੁਨਤ ਸਂਤੋਸ਼ੂ ॥

ਦੋ. ਅਬ ਅਤਿ ਕੀਨ੍ਹੇਹੁ ਭਰਤ ਭਲ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਉਚਿਤ ਮਤ ਏਹੁ।
ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲ ਜਗ ਰਘੁਬਰ ਚਰਨ ਸਨੇਹੁ ॥ 207 ॥

ਸੋ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਧਨੁ ਜੀਵਨੁ ਪ੍ਰਾਨਾ। ਭੂਰਿਭਾਗ ਕੋ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸਮਾਨਾ ॥
ਯਹ ਤਮ੍ਹਾਰ ਆਚਰਜੁ ਨ ਤਾਤਾ। ਦਸਰਥ ਸੁਅਨ ਰਾਮ ਪ੍ਰਿਯ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
ਸੁਨਹੁ ਭਰਤ ਰਘੁਬਰ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਪੇਮ ਪਾਤ੍ਰੁ ਤੁਮ੍ਹ ਸਮ ਕੌ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਲਖਨ ਰਾਮ ਸੀਤਹਿ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤੀ। ਨਿਸਿ ਸਬ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸਰਾਹਤ ਬੀਤੀ ॥
ਜਾਨਾ ਮਰਮੁ ਨਹਾਤ ਪ੍ਰਯਾਗਾ। ਮਗਨ ਹੋਹਿਂ ਤੁਮ੍ਹਰੇਂ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਪਰ ਅਸ ਸਨੇਹੁ ਰਘੁਬਰ ਕੇਂ। ਸੁਖ ਜੀਵਨ ਜਗ ਜਸ ਜਡ਼ ਨਰ ਕੇਮ੍ ॥
ਯਹ ਨ ਅਧਿਕ ਰਘੁਬੀਰ ਬਡ਼ਆਈ। ਪ੍ਰਨਤ ਕੁਟੁਂਬ ਪਾਲ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਤੌ ਭਰਤ ਮੋਰ ਮਤ ਏਹੂ। ਧਰੇਂ ਦੇਹ ਜਨੁ ਰਾਮ ਸਨੇਹੂ ॥

ਦੋ. ਤੁਮ੍ਹ ਕਹਁ ਭਰਤ ਕਲਂਕ ਯਹ ਹਮ ਸਬ ਕਹਁ ਉਪਦੇਸੁ।
ਰਾਮ ਭਗਤਿ ਰਸ ਸਿਦ੍ਧਿ ਹਿਤ ਭਾ ਯਹ ਸਮੁ ਗਨੇਸੁ ॥ 208 ॥

ਨਵ ਬਿਧੁ ਬਿਮਲ ਤਾਤ ਜਸੁ ਤੋਰਾ। ਰਘੁਬਰ ਕਿਂਕਰ ਕੁਮੁਦ ਚਕੋਰਾ ॥
ਉਦਿਤ ਸਦਾ ਅਁਥਿਹਿ ਕਬਹੂਁ ਨਾ। ਘਟਿਹਿ ਨ ਜਗ ਨਭ ਦਿਨ ਦਿਨ ਦੂਨਾ ॥
ਕੋਕ ਤਿਲੋਕ ਪ੍ਰੀਤਿ ਅਤਿ ਕਰਿਹੀ। ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਤਾਪ ਰਬਿ ਛਬਿਹਿ ਨ ਹਰਿਹੀ ॥
ਨਿਸਿ ਦਿਨ ਸੁਖਦ ਸਦਾ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਗ੍ਰਸਿਹਿ ਨ ਕੈਕਿ ਕਰਤਬੁ ਰਾਹੂ ॥
ਪੂਰਨ ਰਾਮ ਸੁਪੇਮ ਪਿਯੂਸ਼ਾ। ਗੁਰ ਅਵਮਾਨ ਦੋਸ਼ ਨਹਿਂ ਦੂਸ਼ਾ ॥
ਰਾਮ ਭਗਤ ਅਬ ਅਮਿਅਁ ਅਘਾਹੂਁ। ਕੀਨ੍ਹੇਹੁ ਸੁਲਭ ਸੁਧਾ ਬਸੁਧਾਹੂਁ ॥
ਭੂਪ ਭਗੀਰਥ ਸੁਰਸਰਿ ਆਨੀ। ਸੁਮਿਰਤ ਸਕਲ ਸੁਂਮਗਲ ਖਾਨੀ ॥
ਦਸਰਥ ਗੁਨ ਗਨ ਬਰਨਿ ਨ ਜਾਹੀਂ। ਅਧਿਕੁ ਕਹਾ ਜੇਹਿ ਸਮ ਜਗ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਜਾਸੁ ਸਨੇਹ ਸਕੋਚ ਬਸ ਰਾਮ ਪ੍ਰਗਟ ਭੇ ਆਇ ॥
ਜੇ ਹਰ ਹਿਯ ਨਯਨਨਿ ਕਬਹੁਁ ਨਿਰਖੇ ਨਹੀਂ ਅਘਾਇ ॥ 209 ॥

ਕੀਰਤਿ ਬਿਧੁ ਤੁਮ੍ਹ ਕੀਨ੍ਹ ਅਨੂਪਾ। ਜਹਁ ਬਸ ਰਾਮ ਪੇਮ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਰੂਪਾ ॥
ਤਾਤ ਗਲਾਨਿ ਕਰਹੁ ਜਿਯਁ ਜਾਏਁ। ਡਰਹੁ ਦਰਿਦ੍ਰਹਿ ਪਾਰਸੁ ਪਾਏਁ ॥ ॥
ਸੁਨਹੁ ਭਰਤ ਹਮ ਝੂਠ ਨ ਕਹਹੀਂ। ਉਦਾਸੀਨ ਤਾਪਸ ਬਨ ਰਹਹੀਮ੍ ॥
ਸਬ ਸਾਧਨ ਕਰ ਸੁਫਲ ਸੁਹਾਵਾ। ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯ ਦਰਸਨੁ ਪਾਵਾ ॥
ਤੇਹਿ ਫਲ ਕਰ ਫਲੁ ਦਰਸ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਸਹਿਤ ਪਯਾਗ ਸੁਭਾਗ ਹਮਾਰਾ ॥
ਭਰਤ ਧਨ੍ਯ ਤੁਮ੍ਹ ਜਸੁ ਜਗੁ ਜਯੂ। ਕਹਿ ਅਸ ਪੇਮ ਮਗਨ ਪੁਨਿ ਭਯੂ ॥
ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਸਭਾਸਦ ਹਰਸ਼ੇ। ਸਾਧੁ ਸਰਾਹਿ ਸੁਮਨ ਸੁਰ ਬਰਸ਼ੇ ॥
ਧਨ੍ਯ ਧਨ੍ਯ ਧੁਨਿ ਗਗਨ ਪਯਾਗਾ। ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਭਰਤੁ ਮਗਨ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥

ਦੋ. ਪੁਲਕ ਗਾਤ ਹਿਯਁ ਰਾਮੁ ਸਿਯ ਸਜਲ ਸਰੋਰੁਹ ਨੈਨ।
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਮੁਨਿ ਮਂਡਲਿਹਿ ਬੋਲੇ ਗਦਗਦ ਬੈਨ ॥ 210 ॥

ਮੁਨਿ ਸਮਾਜੁ ਅਰੁ ਤੀਰਥਰਾਜੂ। ਸਾਁਚਿਹੁਁ ਸਪਥ ਅਘਾਇ ਅਕਾਜੂ ॥
ਏਹਿਂ ਥਲ ਜੌਂ ਕਿਛੁ ਕਹਿਅ ਬਨਾਈ। ਏਹਿ ਸਮ ਅਧਿਕ ਨ ਅਘ ਅਧਮਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਸਰ੍ਬਗ੍ਯ ਕਹੁਁ ਸਤਿਭ੍AU। ਉਰ ਅਂਤਰਜਾਮੀ ਰਘੁਰ੍AU ॥
ਮੋਹਿ ਨ ਮਾਤੁ ਕਰਤਬ ਕਰ ਸੋਚੂ। ਨਹਿਂ ਦੁਖੁ ਜਿਯਁ ਜਗੁ ਜਾਨਿਹਿ ਪੋਚੂ ॥
ਨਾਹਿਨ ਡਰੁ ਬਿਗਰਿਹਿ ਪਰਲੋਕੂ। ਪਿਤਹੁ ਮਰਨ ਕਰ ਮੋਹਿ ਨ ਸੋਕੂ ॥
ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸੁਜਸ ਭਰਿ ਭੁਅਨ ਸੁਹਾਏ। ਲਛਿਮਨ ਰਾਮ ਸਰਿਸ ਸੁਤ ਪਾਏ ॥
ਰਾਮ ਬਿਰਹਁ ਤਜਿ ਤਨੁ ਛਨਭਂਗੂ। ਭੂਪ ਸੋਚ ਕਰ ਕਵਨ ਪ੍ਰਸਂਗੂ ॥
ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਿਯ ਬਿਨੁ ਪਗ ਪਨਹੀਂ। ਕਰਿ ਮੁਨਿ ਬੇਸ਼ ਫਿਰਹਿਂ ਬਨ ਬਨਹੀ ॥

ਦੋ. ਅਜਿਨ ਬਸਨ ਫਲ ਅਸਨ ਮਹਿ ਸਯਨ ਡਾਸਿ ਕੁਸ ਪਾਤ।
ਬਸਿ ਤਰੁ ਤਰ ਨਿਤ ਸਹਤ ਹਿਮ ਆਤਪ ਬਰਸ਼ਾ ਬਾਤ ॥ 211 ॥

ਏਹਿ ਦੁਖ ਦਾਹਁ ਦਹਿ ਦਿਨ ਛਾਤੀ। ਭੂਖ ਨ ਬਾਸਰ ਨੀਦ ਨ ਰਾਤੀ ॥
ਏਹਿ ਕੁਰੋਗ ਕਰ ਔਸ਼ਧੁ ਨਾਹੀਂ। ਸੋਧੇਉਁ ਸਕਲ ਬਿਸ੍ਵ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਮਾਤੁ ਕੁਮਤ ਬਢ਼ਈ ਅਘ ਮੂਲਾ। ਤੇਹਿਂ ਹਮਾਰ ਹਿਤ ਕੀਨ੍ਹ ਬਁਸੂਲਾ ॥
ਕਲਿ ਕੁਕਾਠ ਕਰ ਕੀਨ੍ਹ ਕੁਜਂਤ੍ਰੂ। ਗਾਡ਼ਇ ਅਵਧਿ ਪਢ਼ਇ ਕਠਿਨ ਕੁਮਂਤ੍ਰੁ ॥
ਮੋਹਿ ਲਗਿ ਯਹੁ ਕੁਠਾਟੁ ਤੇਹਿਂ ਠਾਟਾ। ਘਾਲੇਸਿ ਸਬ ਜਗੁ ਬਾਰਹਬਾਟਾ ॥
ਮਿਟਿ ਕੁਜੋਗੁ ਰਾਮ ਫਿਰਿ ਆਏਁ। ਬਸਿ ਅਵਧ ਨਹਿਂ ਆਨ ਉਪਾਏਁ ॥
ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਸੁਖੁ ਪਾਈ। ਸਬਹਿਂ ਕੀਨ੍ਹ ਬਹੁ ਭਾਁਤਿ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਤਾਤ ਕਰਹੁ ਜਨਿ ਸੋਚੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਸਬ ਦੁਖੁ ਮਿਟਹਿ ਰਾਮ ਪਗ ਦੇਖੀ ॥

ਦੋ. ਕਰਿ ਪ੍ਰਬੋਧ ਮੁਨਿਬਰ ਕਹੇਉ ਅਤਿਥਿ ਪੇਮਪ੍ਰਿਯ ਹੋਹੁ।
ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਫੂਲ ਹਮ ਦੇਹਿਂ ਲੇਹੁ ਕਰਿ ਛੋਹੁ ॥ 212 ॥

ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਭਰਤ ਹਿਁਯ ਸੋਚੂ। ਭਯੁ ਕੁਅਵਸਰ ਕਠਿਨ ਸਁਕੋਚੂ ॥
ਜਾਨਿ ਗਰੁਇ ਗੁਰ ਗਿਰਾ ਬਹੋਰੀ। ਚਰਨ ਬਂਦਿ ਬੋਲੇ ਕਰ ਜੋਰੀ ॥
ਸਿਰ ਧਰਿ ਆਯਸੁ ਕਰਿਅ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਪਰਮ ਧਰਮ ਯਹੁ ਨਾਥ ਹਮਾਰਾ ॥
ਭਰਤ ਬਚਨ ਮੁਨਿਬਰ ਮਨ ਭਾਏ। ਸੁਚਿ ਸੇਵਕ ਸਿਸ਼ ਨਿਕਟ ਬੋਲਾਏ ॥
ਚਾਹਿਏ ਕੀਨ੍ਹ ਭਰਤ ਪਹੁਨਾਈ। ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਆਨਹੁ ਜਾਈ ॥
ਭਲੇਹੀਂ ਨਾਥ ਕਹਿ ਤਿਨ੍ਹ ਸਿਰ ਨਾਏ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਨਿਜ ਨਿਜ ਕਾਜ ਸਿਧਾਏ ॥
ਮੁਨਿਹਿ ਸੋਚ ਪਾਹੁਨ ਬਡ਼ ਨੇਵਤਾ। ਤਸਿ ਪੂਜਾ ਚਾਹਿਅ ਜਸ ਦੇਵਤਾ ॥
ਸੁਨਿ ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਅਨਿਮਾਦਿਕ ਆਈ। ਆਯਸੁ ਹੋਇ ਸੋ ਕਰਹਿਂ ਗੋਸਾਈ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਬਿਰਹ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਭਰਤੁ ਸਾਨੁਜ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ।
ਪਹੁਨਾਈ ਕਰਿ ਹਰਹੁ ਸ਼੍ਰਮ ਕਹਾ ਮੁਦਿਤ ਮੁਨਿਰਾਜ ॥ 213 ॥

ਰਿਧਿ ਸਿਧਿ ਸਿਰ ਧਰਿ ਮੁਨਿਬਰ ਬਾਨੀ। ਬਡ਼ਭਾਗਿਨਿ ਆਪੁਹਿ ਅਨੁਮਾਨੀ ॥
ਕਹਹਿਂ ਪਰਸਪਰ ਸਿਧਿ ਸਮੁਦਾਈ। ਅਤੁਲਿਤ ਅਤਿਥਿ ਰਾਮ ਲਘੁ ਭਾਈ ॥
ਮੁਨਿ ਪਦ ਬਂਦਿ ਕਰਿਅ ਸੋਇ ਆਜੂ। ਹੋਇ ਸੁਖੀ ਸਬ ਰਾਜ ਸਮਾਜੂ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਰਚੇਉ ਰੁਚਿਰ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਨਾਨਾ। ਜੇਹਿ ਬਿਲੋਕਿ ਬਿਲਖਾਹਿਂ ਬਿਮਾਨਾ ॥
ਭੋਗ ਬਿਭੂਤਿ ਭੂਰਿ ਭਰਿ ਰਾਖੇ। ਦੇਖਤ ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਅਮਰ ਅਭਿਲਾਸ਼ੇ ॥
ਦਾਸੀਂ ਦਾਸ ਸਾਜੁ ਸਬ ਲੀਨ੍ਹੇਂ। ਜੋਗਵਤ ਰਹਹਿਂ ਮਨਹਿ ਮਨੁ ਦੀਨ੍ਹੇਮ੍ ॥
ਸਬ ਸਮਾਜੁ ਸਜਿ ਸਿਧਿ ਪਲ ਮਾਹੀਂ। ਜੇ ਸੁਖ ਸੁਰਪੁਰ ਸਪਨੇਹੁਁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਪ੍ਰਥਮਹਿਂ ਬਾਸ ਦਿਏ ਸਬ ਕੇਹੀ। ਸੁਂਦਰ ਸੁਖਦ ਜਥਾ ਰੁਚਿ ਜੇਹੀ ॥

ਦੋ. ਬਹੁਰਿ ਸਪਰਿਜਨ ਭਰਤ ਕਹੁਁ ਰਿਸ਼ਿ ਅਸ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹ।
ਬਿਧਿ ਬਿਸਮਯ ਦਾਯਕੁ ਬਿਭਵ ਮੁਨਿਬਰ ਤਪਬਲ ਕੀਨ੍ਹ ॥ 214 ॥

ਮੁਨਿ ਪ੍ਰਭਾਉ ਜਬ ਭਰਤ ਬਿਲੋਕਾ। ਸਬ ਲਘੁ ਲਗੇ ਲੋਕਪਤਿ ਲੋਕਾ ॥
ਸੁਖ ਸਮਾਜੁ ਨਹਿਂ ਜਾਇ ਬਖਾਨੀ। ਦੇਖਤ ਬਿਰਤਿ ਬਿਸਾਰਹੀਂ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥
ਆਸਨ ਸਯਨ ਸੁਬਸਨ ਬਿਤਾਨਾ। ਬਨ ਬਾਟਿਕਾ ਬਿਹਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਨਾਨਾ ॥
ਸੁਰਭਿ ਫੂਲ ਫਲ ਅਮਿਅ ਸਮਾਨਾ। ਬਿਮਲ ਜਲਾਸਯ ਬਿਬਿਧ ਬਿਧਾਨਾ।
ਅਸਨ ਪਾਨ ਸੁਚ ਅਮਿਅ ਅਮੀ ਸੇ। ਦੇਖਿ ਲੋਗ ਸਕੁਚਾਤ ਜਮੀ ਸੇ ॥
ਸੁਰ ਸੁਰਭੀ ਸੁਰਤਰੁ ਸਬਹੀ ਕੇਂ। ਲਖਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ੁ ਸੁਰੇਸ ਸਚੀ ਕੇਮ੍ ॥
ਰਿਤੁ ਬਸਂਤ ਬਹ ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਬਯਾਰੀ। ਸਬ ਕਹਁ ਸੁਲਭ ਪਦਾਰਥ ਚਾਰੀ ॥
ਸ੍ਤ੍ਰਕ ਚਂਦਨ ਬਨਿਤਾਦਿਕ ਭੋਗਾ। ਦੇਖਿ ਹਰਸ਼ ਬਿਸਮਯ ਬਸ ਲੋਗਾ ॥

ਦੋ. ਸਂਪਤ ਚਕੀ ਭਰਤੁ ਚਕ ਮੁਨਿ ਆਯਸ ਖੇਲਵਾਰ ॥
ਤੇਹਿ ਨਿਸਿ ਆਸ਼੍ਰਮ ਪਿਂਜਰਾਁ ਰਾਖੇ ਭਾ ਭਿਨੁਸਾਰ ॥ 215 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਉਨ੍ਨੀਸਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਕੀਨ੍ਹ ਨਿਮਜ੍ਜਨੁ ਤੀਰਥਰਾਜਾ। ਨਾਇ ਮੁਨਿਹਿ ਸਿਰੁ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜਾ ॥
ਰਿਸ਼ਿ ਆਯਸੁ ਅਸੀਸ ਸਿਰ ਰਾਖੀ। ਕਰਿ ਦਂਡਵਤ ਬਿਨਯ ਬਹੁ ਭਾਸ਼ੀ ॥
ਪਥ ਗਤਿ ਕੁਸਲ ਸਾਥ ਸਬ ਲੀਨ੍ਹੇ। ਚਲੇ ਚਿਤ੍ਰਕੂਟਹਿਂ ਚਿਤੁ ਦੀਨ੍ਹੇਮ੍ ॥
ਰਾਮਸਖਾ ਕਰ ਦੀਨ੍ਹੇਂ ਲਾਗੂ। ਚਲਤ ਦੇਹ ਧਰਿ ਜਨੁ ਅਨੁਰਾਗੂ ॥
ਨਹਿਂ ਪਦ ਤ੍ਰਾਨ ਸੀਸ ਨਹਿਂ ਛਾਯਾ। ਪੇਮੁ ਨੇਮੁ ਬ੍ਰਤੁ ਧਰਮੁ ਅਮਾਯਾ ॥
ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯ ਪਂਥ ਕਹਾਨੀ। ਪੂਁਛਤ ਸਖਹਿ ਕਹਤ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਰਾਮ ਬਾਸ ਥਲ ਬਿਟਪ ਬਿਲੋਕੇਂ। ਉਰ ਅਨੁਰਾਗ ਰਹਤ ਨਹਿਂ ਰੋਕੈਮ੍ ॥
ਦੈਖਿ ਦਸਾ ਸੁਰ ਬਰਿਸਹਿਂ ਫੂਲਾ। ਭਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮਹਿ ਮਗੁ ਮਂਗਲ ਮੂਲਾ ॥

ਦੋ. ਕਿਏਁ ਜਾਹਿਂ ਛਾਯਾ ਜਲਦ ਸੁਖਦ ਬਹਿ ਬਰ ਬਾਤ।
ਤਸ ਮਗੁ ਭਯੁ ਨ ਰਾਮ ਕਹਁ ਜਸ ਭਾ ਭਰਤਹਿ ਜਾਤ ॥ 216 ॥

ਜਡ਼ ਚੇਤਨ ਮਗ ਜੀਵ ਘਨੇਰੇ। ਜੇ ਚਿਤੇ ਪ੍ਰਭੁ ਜਿਨ੍ਹ ਪ੍ਰਭੁ ਹੇਰੇ ॥
ਤੇ ਸਬ ਭੇ ਪਰਮ ਪਦ ਜੋਗੂ। ਭਰਤ ਦਰਸ ਮੇਟਾ ਭਵ ਰੋਗੂ ॥
ਯਹ ਬਡ਼ਇ ਬਾਤ ਭਰਤ ਕਿ ਨਾਹੀਂ। ਸੁਮਿਰਤ ਜਿਨਹਿ ਰਾਮੁ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਬਾਰਕ ਰਾਮ ਕਹਤ ਜਗ ਜੇਊ। ਹੋਤ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਨਰ ਤੇਊ ॥
ਭਰਤੁ ਰਾਮ ਪ੍ਰਿਯ ਪੁਨਿ ਲਘੁ ਭ੍ਰਾਤਾ। ਕਸ ਨ ਹੋਇ ਮਗੁ ਮਂਗਲਦਾਤਾ ॥
ਸਿਦ੍ਧ ਸਾਧੁ ਮੁਨਿਬਰ ਅਸ ਕਹਹੀਂ। ਭਰਤਹਿ ਨਿਰਖਿ ਹਰਸ਼ੁ ਹਿਯਁ ਲਹਹੀਮ੍ ॥
ਦੇਖਿ ਪ੍ਰਭਾਉ ਸੁਰੇਸਹਿ ਸੋਚੂ। ਜਗੁ ਭਲ ਭਲੇਹਿ ਪੋਚ ਕਹੁਁ ਪੋਚੂ ॥
ਗੁਰ ਸਨ ਕਹੇਉ ਕਰਿਅ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋਈ। ਰਾਮਹਿ ਭਰਤਹਿ ਭੇਂਟ ਨ ਹੋਈ ॥

ਦੋ. ਰਾਮੁ ਸਁਕੋਚੀ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਭਰਤ ਸਪੇਮ ਪਯੋਧਿ।
ਬਨੀ ਬਾਤ ਬੇਗਰਨ ਚਹਤਿ ਕਰਿਅ ਜਤਨੁ ਛਲੁ ਸੋਧਿ ॥ 217 ॥

ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਸੁਰਗੁਰੁ ਮੁਸਕਾਨੇ। ਸਹਸ੍ਰਨਯਨ ਬਿਨੁ ਲੋਚਨ ਜਾਨੇ ॥
ਮਾਯਾਪਤਿ ਸੇਵਕ ਸਨ ਮਾਯਾ। ਕਰਿ ਤ ਉਲਟਿ ਪਰਿ ਸੁਰਰਾਯਾ ॥
ਤਬ ਕਿਛੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਾਮ ਰੁਖ ਜਾਨੀ। ਅਬ ਕੁਚਾਲਿ ਕਰਿ ਹੋਇਹਿ ਹਾਨੀ ॥
ਸੁਨੁ ਸੁਰੇਸ ਰਘੁਨਾਥ ਸੁਭ੍AU। ਨਿਜ ਅਪਰਾਧ ਰਿਸਾਹਿਂ ਨ ਕ੍AU ॥
ਜੋ ਅਪਰਾਧੁ ਭਗਤ ਕਰ ਕਰੀ। ਰਾਮ ਰੋਸ਼ ਪਾਵਕ ਸੋ ਜਰੀ ॥
ਲੋਕਹੁਁ ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਇਤਿਹਾਸਾ। ਯਹ ਮਹਿਮਾ ਜਾਨਹਿਂ ਦੁਰਬਾਸਾ ॥
ਭਰਤ ਸਰਿਸ ਕੋ ਰਾਮ ਸਨੇਹੀ। ਜਗੁ ਜਪ ਰਾਮ ਰਾਮੁ ਜਪ ਜੇਹੀ ॥

ਦੋ. ਮਨਹੁਁ ਨ ਆਨਿਅ ਅਮਰਪਤਿ ਰਘੁਬਰ ਭਗਤ ਅਕਾਜੁ।
ਅਜਸੁ ਲੋਕ ਪਰਲੋਕ ਦੁਖ ਦਿਨ ਦਿਨ ਸੋਕ ਸਮਾਜੁ ॥ 218 ॥

ਸੁਨੁ ਸੁਰੇਸ ਉਪਦੇਸੁ ਹਮਾਰਾ। ਰਾਮਹਿ ਸੇਵਕੁ ਪਰਮ ਪਿਆਰਾ ॥
ਮਾਨਤ ਸੁਖੁ ਸੇਵਕ ਸੇਵਕਾਈ। ਸੇਵਕ ਬੈਰ ਬੈਰੁ ਅਧਿਕਾਈ ॥
ਜਦ੍ਯਪਿ ਸਮ ਨਹਿਂ ਰਾਗ ਨ ਰੋਸ਼ੂ। ਗਹਹਿਂ ਨ ਪਾਪ ਪੂਨੁ ਗੁਨ ਦੋਸ਼ੂ ॥
ਕਰਮ ਪ੍ਰਧਾਨ ਬਿਸ੍ਵ ਕਰਿ ਰਾਖਾ। ਜੋ ਜਸ ਕਰਿ ਸੋ ਤਸ ਫਲੁ ਚਾਖਾ ॥
ਤਦਪਿ ਕਰਹਿਂ ਸਮ ਬਿਸ਼ਮ ਬਿਹਾਰਾ। ਭਗਤ ਅਭਗਤ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਅਨੁਸਾਰਾ ॥
ਅਗੁਨ ਅਲੇਪ ਅਮਾਨ ਏਕਰਸ। ਰਾਮੁ ਸਗੁਨ ਭੇ ਭਗਤ ਪੇਮ ਬਸ ॥
ਰਾਮ ਸਦਾ ਸੇਵਕ ਰੁਚਿ ਰਾਖੀ। ਬੇਦ ਪੁਰਾਨ ਸਾਧੁ ਸੁਰ ਸਾਖੀ ॥
ਅਸ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿ ਤਜਹੁ ਕੁਟਿਲਾਈ। ਕਰਹੁ ਭਰਤ ਪਦ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੁਹਾਈ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਭਗਤ ਪਰਹਿਤ ਨਿਰਤ ਪਰ ਦੁਖ ਦੁਖੀ ਦਯਾਲ।
ਭਗਤ ਸਿਰੋਮਨਿ ਭਰਤ ਤੇਂ ਜਨਿ ਡਰਪਹੁ ਸੁਰਪਾਲ ॥ 219 ॥

ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਪ੍ਰਭੁ ਸੁਰ ਹਿਤਕਾਰੀ। ਭਰਤ ਰਾਮ ਆਯਸ ਅਨੁਸਾਰੀ ॥
ਸ੍ਵਾਰਥ ਬਿਬਸ ਬਿਕਲ ਤੁਮ੍ਹ ਹੋਹੂ। ਭਰਤ ਦੋਸੁ ਨਹਿਂ ਰਾਉਰ ਮੋਹੂ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਰਬਰ ਸੁਰਗੁਰ ਬਰ ਬਾਨੀ। ਭਾ ਪ੍ਰਮੋਦੁ ਮਨ ਮਿਟੀ ਗਲਾਨੀ ॥
ਬਰਸ਼ਿ ਪ੍ਰਸੂਨ ਹਰਸ਼ਿ ਸੁਰਰ੍AU। ਲਗੇ ਸਰਾਹਨ ਭਰਤ ਸੁਭ੍AU ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਭਰਤ ਚਲੇ ਮਗ ਜਾਹੀਂ। ਦਸਾ ਦੇਖਿ ਮੁਨਿ ਸਿਦ੍ਧ ਸਿਹਾਹੀਮ੍ ॥
ਜਬਹਿਂ ਰਾਮੁ ਕਹਿ ਲੇਹਿਂ ਉਸਾਸਾ। ਉਮਗਤ ਪੇਮੁ ਮਨਹਁ ਚਹੁ ਪਾਸਾ ॥
ਦ੍ਰਵਹਿਂ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਕੁਲਿਸ ਪਸ਼ਾਨਾ। ਪੁਰਜਨ ਪੇਮੁ ਨ ਜਾਇ ਬਖਾਨਾ ॥
ਬੀਚ ਬਾਸ ਕਰਿ ਜਮੁਨਹਿਂ ਆਏ। ਨਿਰਖਿ ਨੀਰੁ ਲੋਚਨ ਜਲ ਛਾਏ ॥

ਦੋ. ਰਘੁਬਰ ਬਰਨ ਬਿਲੋਕਿ ਬਰ ਬਾਰਿ ਸਮੇਤ ਸਮਾਜ।
ਹੋਤ ਮਗਨ ਬਾਰਿਧਿ ਬਿਰਹ ਚਢ਼ਏ ਬਿਬੇਕ ਜਹਾਜ ॥ 220 ॥

ਜਮੁਨ ਤੀਰ ਤੇਹਿ ਦਿਨ ਕਰਿ ਬਾਸੂ। ਭਯੁ ਸਮਯ ਸਮ ਸਬਹਿ ਸੁਪਾਸੂ ॥
ਰਾਤਹਿਂ ਘਾਟ ਘਾਟ ਕੀ ਤਰਨੀ। ਆਈਂ ਅਗਨਿਤ ਜਾਹਿਂ ਨ ਬਰਨੀ ॥
ਪ੍ਰਾਤ ਪਾਰ ਭੇ ਏਕਹਿ ਖੇਂਵਾਁ। ਤੋਸ਼ੇ ਰਾਮਸਖਾ ਕੀ ਸੇਵਾਁ ॥
ਚਲੇ ਨਹਾਇ ਨਦਿਹਿ ਸਿਰ ਨਾਈ। ਸਾਥ ਨਿਸ਼ਾਦਨਾਥ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਆਗੇਂ ਮੁਨਿਬਰ ਬਾਹਨ ਆਛੇਂ। ਰਾਜਸਮਾਜ ਜਾਇ ਸਬੁ ਪਾਛੇਮ੍ ॥
ਤੇਹਿਂ ਪਾਛੇਂ ਦੌ ਬਂਧੁ ਪਯਾਦੇਂ। ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਬੇਸ਼ ਸੁਠਿ ਸਾਦੇਮ੍ ॥
ਸੇਵਕ ਸੁਹ੍ਰਦ ਸਚਿਵਸੁਤ ਸਾਥਾ। ਸੁਮਿਰਤ ਲਖਨੁ ਸੀਯ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਜਹਁ ਜਹਁ ਰਾਮ ਬਾਸ ਬਿਸ਼੍ਰਾਮਾ। ਤਹਁ ਤਹਁ ਕਰਹਿਂ ਸਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਨਾਮਾ ॥

ਦੋ. ਮਗਬਾਸੀ ਨਰ ਨਾਰਿ ਸੁਨਿ ਧਾਮ ਕਾਮ ਤਜਿ ਧਾਇ।
ਦੇਖਿ ਸਰੂਪ ਸਨੇਹ ਸਬ ਮੁਦਿਤ ਜਨਮ ਫਲੁ ਪਾਇ ॥ 221 ॥

ਕਹਹਿਂ ਸਪੇਮ ਏਕ ਏਕ ਪਾਹੀਂ। ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਸਖਿ ਹੋਹਿਂ ਕਿ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਬਯ ਬਪੁ ਬਰਨ ਰੂਪ ਸੋਇ ਆਲੀ। ਸੀਲੁ ਸਨੇਹੁ ਸਰਿਸ ਸਮ ਚਾਲੀ ॥
ਬੇਸ਼ੁ ਨ ਸੋ ਸਖਿ ਸੀਯ ਨ ਸਂਗਾ। ਆਗੇਂ ਅਨੀ ਚਲੀ ਚਤੁਰਂਗਾ ॥
ਨਹਿਂ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਮੁਖ ਮਾਨਸ ਖੇਦਾ। ਸਖਿ ਸਂਦੇਹੁ ਹੋਇ ਏਹਿਂ ਭੇਦਾ ॥
ਤਾਸੁ ਤਰਕ ਤਿਯਗਨ ਮਨ ਮਾਨੀ। ਕਹਹਿਂ ਸਕਲ ਤੇਹਿ ਸਮ ਨ ਸਯਾਨੀ ॥
ਤੇਹਿ ਸਰਾਹਿ ਬਾਨੀ ਫੁਰਿ ਪੂਜੀ। ਬੋਲੀ ਮਧੁਰ ਬਚਨ ਤਿਯ ਦੂਜੀ ॥
ਕਹਿ ਸਪੇਮ ਸਬ ਕਥਾਪ੍ਰਸਂਗੂ। ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਰਾਮ ਰਾਜ ਰਸ ਭਂਗੂ ॥
ਭਰਤਹਿ ਬਹੁਰਿ ਸਰਾਹਨ ਲਾਗੀ। ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਸੁਭਾਯ ਸੁਭਾਗੀ ॥

ਦੋ. ਚਲਤ ਪਯਾਦੇਂ ਖਾਤ ਫਲ ਪਿਤਾ ਦੀਨ੍ਹ ਤਜਿ ਰਾਜੁ।
ਜਾਤ ਮਨਾਵਨ ਰਘੁਬਰਹਿ ਭਰਤ ਸਰਿਸ ਕੋ ਆਜੁ ॥ 222 ॥

ਭਾਯਪ ਭਗਤਿ ਭਰਤ ਆਚਰਨੂ। ਕਹਤ ਸੁਨਤ ਦੁਖ ਦੂਸ਼ਨ ਹਰਨੂ ॥
ਜੋ ਕਛੁ ਕਹਬ ਥੋਰ ਸਖਿ ਸੋਈ। ਰਾਮ ਬਂਧੁ ਅਸ ਕਾਹੇ ਨ ਹੋਈ ॥
ਹਮ ਸਬ ਸਾਨੁਜ ਭਰਤਹਿ ਦੇਖੇਂ। ਭਿਨ੍ਹ ਧਨ੍ਯ ਜੁਬਤੀ ਜਨ ਲੇਖੇਮ੍ ॥
ਸੁਨਿ ਗੁਨ ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਪਛਿਤਾਹੀਂ। ਕੈਕਿ ਜਨਨਿ ਜੋਗੁ ਸੁਤੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਕੌ ਕਹ ਦੂਸ਼ਨੁ ਰਾਨਿਹਿ ਨਾਹਿਨ। ਬਿਧਿ ਸਬੁ ਕੀਨ੍ਹ ਹਮਹਿ ਜੋ ਦਾਹਿਨ ॥
ਕਹਁ ਹਮ ਲੋਕ ਬੇਦ ਬਿਧਿ ਹੀਨੀ। ਲਘੁ ਤਿਯ ਕੁਲ ਕਰਤੂਤਿ ਮਲੀਨੀ ॥
ਬਸਹਿਂ ਕੁਦੇਸ ਕੁਗਾਁਵ ਕੁਬਾਮਾ। ਕਹਁ ਯਹ ਦਰਸੁ ਪੁਨ੍ਯ ਪਰਿਨਾਮਾ ॥
ਅਸ ਅਨਂਦੁ ਅਚਿਰਿਜੁ ਪ੍ਰਤਿ ਗ੍ਰਾਮਾ। ਜਨੁ ਮਰੁਭੂਮਿ ਕਲਪਤਰੁ ਜਾਮਾ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਦਰਸੁ ਦੇਖਤ ਖੁਲੇਉ ਮਗ ਲੋਗਨ੍ਹ ਕਰ ਭਾਗੁ।
ਜਨੁ ਸਿਂਘਲਬਾਸਿਨ੍ਹ ਭਯੁ ਬਿਧਿ ਬਸ ਸੁਲਭ ਪ੍ਰਯਾਗੁ ॥ 223 ॥

ਨਿਜ ਗੁਨ ਸਹਿਤ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗਾਥਾ। ਸੁਨਤ ਜਾਹਿਂ ਸੁਮਿਰਤ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਤੀਰਥ ਮੁਨਿ ਆਸ਼੍ਰਮ ਸੁਰਧਾਮਾ। ਨਿਰਖਿ ਨਿਮਜ੍ਜਹਿਂ ਕਰਹਿਂ ਪ੍ਰਨਾਮਾ ॥
ਮਨਹੀਂ ਮਨ ਮਾਗਹਿਂ ਬਰੁ ਏਹੂ। ਸੀਯ ਰਾਮ ਪਦ ਪਦੁਮ ਸਨੇਹੂ ॥
ਮਿਲਹਿਂ ਕਿਰਾਤ ਕੋਲ ਬਨਬਾਸੀ। ਬੈਖਾਨਸ ਬਟੁ ਜਤੀ ਉਦਾਸੀ ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਪੂਁਛਹਿਂ ਜੇਹਿਂ ਤੇਹੀ। ਕੇਹਿ ਬਨ ਲਖਨੁ ਰਾਮੁ ਬੈਦੇਹੀ ॥
ਤੇ ਪ੍ਰਭੁ ਸਮਾਚਾਰ ਸਬ ਕਹਹੀਂ। ਭਰਤਹਿ ਦੇਖਿ ਜਨਮ ਫਲੁ ਲਹਹੀਮ੍ ॥
ਜੇ ਜਨ ਕਹਹਿਂ ਕੁਸਲ ਹਮ ਦੇਖੇ। ਤੇ ਪ੍ਰਿਯ ਰਾਮ ਲਖਨ ਸਮ ਲੇਖੇ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਬੂਝਤ ਸਬਹਿ ਸੁਬਾਨੀ। ਸੁਨਤ ਰਾਮ ਬਨਬਾਸ ਕਹਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਤੇਹਿ ਬਾਸਰ ਬਸਿ ਪ੍ਰਾਤਹੀਂ ਚਲੇ ਸੁਮਿਰਿ ਰਘੁਨਾਥ।
ਰਾਮ ਦਰਸ ਕੀ ਲਾਲਸਾ ਭਰਤ ਸਰਿਸ ਸਬ ਸਾਥ ॥ 224 ॥

ਮਂਗਲ ਸਗੁਨ ਹੋਹਿਂ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਫਰਕਹਿਂ ਸੁਖਦ ਬਿਲੋਚਨ ਬਾਹੂ ॥
ਭਰਤਹਿ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਉਛਾਹੂ। ਮਿਲਿਹਹਿਂ ਰਾਮੁ ਮਿਟਹਿ ਦੁਖ ਦਾਹੂ ॥
ਕਰਤ ਮਨੋਰਥ ਜਸ ਜਿਯਁ ਜਾਕੇ। ਜਾਹਿਂ ਸਨੇਹ ਸੁਰਾਁ ਸਬ ਛਾਕੇ ॥
ਸਿਥਿਲ ਅਂਗ ਪਗ ਮਗ ਡਗਿ ਡੋਲਹਿਂ। ਬਿਹਬਲ ਬਚਨ ਪੇਮ ਬਸ ਬੋਲਹਿਮ੍ ॥
ਰਾਮਸਖਾਁ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਦੇਖਾਵਾ। ਸੈਲ ਸਿਰੋਮਨਿ ਸਹਜ ਸੁਹਾਵਾ ॥
ਜਾਸੁ ਸਮੀਪ ਸਰਿਤ ਪਯ ਤੀਰਾ। ਸੀਯ ਸਮੇਤ ਬਸਹਿਂ ਦੌ ਬੀਰਾ ॥
ਦੇਖਿ ਕਰਹਿਂ ਸਬ ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮਾ। ਕਹਿ ਜਯ ਜਾਨਕਿ ਜੀਵਨ ਰਾਮਾ ॥
ਪ੍ਰੇਮ ਮਗਨ ਅਸ ਰਾਜ ਸਮਾਜੂ। ਜਨੁ ਫਿਰਿ ਅਵਧ ਚਲੇ ਰਘੁਰਾਜੂ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਪ੍ਰੇਮੁ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਜਸ ਤਸ ਕਹਿ ਸਕਿ ਨ ਸੇਸ਼ੁ।
ਕਬਿਹਿਂ ਅਗਮ ਜਿਮਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸੁਖੁ ਅਹ ਮਮ ਮਲਿਨ ਜਨੇਸ਼ੁ ॥ 225।

ਸਕਲ ਸਨੇਹ ਸਿਥਿਲ ਰਘੁਬਰ ਕੇਂ। ਗੇ ਕੋਸ ਦੁਇ ਦਿਨਕਰ ਢਰਕੇਮ੍ ॥
ਜਲੁ ਥਲੁ ਦੇਖਿ ਬਸੇ ਨਿਸਿ ਬੀਤੇਂ। ਕੀਨ੍ਹ ਗਵਨ ਰਘੁਨਾਥ ਪਿਰੀਤੇਮ੍ ॥
ਉਹਾਁ ਰਾਮੁ ਰਜਨੀ ਅਵਸੇਸ਼ਾ। ਜਾਗੇ ਸੀਯਁ ਸਪਨ ਅਸ ਦੇਖਾ ॥
ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਭਰਤ ਜਨੁ ਆਏ। ਨਾਥ ਬਿਯੋਗ ਤਾਪ ਤਨ ਤਾਏ ॥
ਸਕਲ ਮਲਿਨ ਮਨ ਦੀਨ ਦੁਖਾਰੀ। ਦੇਖੀਂ ਸਾਸੁ ਆਨ ਅਨੁਹਾਰੀ ॥
ਸੁਨਿ ਸਿਯ ਸਪਨ ਭਰੇ ਜਲ ਲੋਚਨ। ਭੇ ਸੋਚਬਸ ਸੋਚ ਬਿਮੋਚਨ ॥
ਲਖਨ ਸਪਨ ਯਹ ਨੀਕ ਨ ਹੋਈ। ਕਠਿਨ ਕੁਚਾਹ ਸੁਨਾਇਹਿ ਕੋਈ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਬਂਧੁ ਸਮੇਤ ਨਹਾਨੇ। ਪੂਜਿ ਪੁਰਾਰਿ ਸਾਧੁ ਸਨਮਾਨੇ ॥

ਛਂ. ਸਨਮਾਨਿ ਸੁਰ ਮੁਨਿ ਬਂਦਿ ਬੈਠੇ ਉਤ੍ਤਰ ਦਿਸਿ ਦੇਖਤ ਭੇ।
ਨਭ ਧੂਰਿ ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਭੂਰਿ ਭਾਗੇ ਬਿਕਲ ਪ੍ਰਭੁ ਆਸ਼੍ਰਮ ਗੇ ॥
ਤੁਲਸੀ ਉਠੇ ਅਵਲੋਕਿ ਕਾਰਨੁ ਕਾਹ ਚਿਤ ਸਚਕਿਤ ਰਹੇ।
ਸਬ ਸਮਾਚਾਰ ਕਿਰਾਤ ਕੋਲਨ੍ਹਿ ਆਇ ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਕਹੇ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਤ ਸੁਮਂਗਲ ਬੈਨ ਮਨ ਪ੍ਰਮੋਦ ਤਨ ਪੁਲਕ ਭਰ।
ਸਰਦ ਸਰੋਰੁਹ ਨੈਨ ਤੁਲਸੀ ਭਰੇ ਸਨੇਹ ਜਲ ॥ 226 ॥

ਬਹੁਰਿ ਸੋਚਬਸ ਭੇ ਸਿਯਰਵਨੂ। ਕਾਰਨ ਕਵਨ ਭਰਤ ਆਗਵਨੂ ॥
ਏਕ ਆਇ ਅਸ ਕਹਾ ਬਹੋਰੀ। ਸੇਨ ਸਂਗ ਚਤੁਰਂਗ ਨ ਥੋਰੀ ॥
ਸੋ ਸੁਨਿ ਰਾਮਹਿ ਭਾ ਅਤਿ ਸੋਚੂ। ਇਤ ਪਿਤੁ ਬਚ ਇਤ ਬਂਧੁ ਸਕੋਚੂ ॥
ਭਰਤ ਸੁਭਾਉ ਸਮੁਝਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਪ੍ਰਭੁ ਚਿਤ ਹਿਤ ਥਿਤਿ ਪਾਵਤ ਨਾਹੀ ॥
ਸਮਾਧਾਨ ਤਬ ਭਾ ਯਹ ਜਾਨੇ। ਭਰਤੁ ਕਹੇ ਮਹੁਁ ਸਾਧੁ ਸਯਾਨੇ ॥
ਲਖਨ ਲਖੇਉ ਪ੍ਰਭੁ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਖਭਾਰੂ। ਕਹਤ ਸਮਯ ਸਮ ਨੀਤਿ ਬਿਚਾਰੂ ॥
ਬਿਨੁ ਪੂਁਛ ਕਛੁ ਕਹੁਁ ਗੋਸਾਈਂ। ਸੇਵਕੁ ਸਮਯਁ ਨ ਢੀਠ ਢਿਠਾਈ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਸਰ੍ਬਗ੍ਯ ਸਿਰੋਮਨਿ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਆਪਨਿ ਸਮੁਝਿ ਕਹੁਁ ਅਨੁਗਾਮੀ ॥

ਦੋ. ਨਾਥ ਸੁਹ੍ਰਦ ਸੁਠਿ ਸਰਲ ਚਿਤ ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਨਿਧਾਨ ॥
ਸਬ ਪਰ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਜਿਯਁ ਜਾਨਿਅ ਆਪੁ ਸਮਾਨ ॥ 227 ॥

ਬਿਸ਼ੀ ਜੀਵ ਪਾਇ ਪ੍ਰਭੁਤਾਈ। ਮੂਢ਼ ਮੋਹ ਬਸ ਹੋਹਿਂ ਜਨਾਈ ॥
ਭਰਤੁ ਨੀਤਿ ਰਤ ਸਾਧੁ ਸੁਜਾਨਾ। ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਪ੍ਰੇਮ ਸਕਲ ਜਗੁ ਜਾਨਾ ॥
ਤੇਊ ਆਜੁ ਰਾਮ ਪਦੁ ਪਾਈ। ਚਲੇ ਧਰਮ ਮਰਜਾਦ ਮੇਟਾਈ ॥
ਕੁਟਿਲ ਕੁਬਂਧ ਕੁਅਵਸਰੁ ਤਾਕੀ। ਜਾਨਿ ਰਾਮ ਬਨਵਾਸ ਏਕਾਕੀ ॥
ਕਰਿ ਕੁਮਂਤ੍ਰੁ ਮਨ ਸਾਜਿ ਸਮਾਜੂ। ਆਏ ਕਰੈ ਅਕਂਟਕ ਰਾਜੂ ॥
ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਲਪਿ ਕੁਟਲਾਈ। ਆਏ ਦਲ ਬਟੋਰਿ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਜੌਂ ਜਿਯਁ ਹੋਤਿ ਨ ਕਪਟ ਕੁਚਾਲੀ। ਕੇਹਿ ਸੋਹਾਤਿ ਰਥ ਬਾਜਿ ਗਜਾਲੀ ॥
ਭਰਤਹਿ ਦੋਸੁ ਦੇਇ ਕੋ ਜਾਏਁ। ਜਗ ਬੌਰਾਇ ਰਾਜ ਪਦੁ ਪਾਏਁ ॥

ਦੋ. ਸਸਿ ਗੁਰ ਤਿਯ ਗਾਮੀ ਨਘੁਸ਼ੁ ਚਢ਼ਏਉ ਭੂਮਿਸੁਰ ਜਾਨ।
ਲੋਕ ਬੇਦ ਤੇਂ ਬਿਮੁਖ ਭਾ ਅਧਮ ਨ ਬੇਨ ਸਮਾਨ ॥ 228 ॥

ਸਹਸਬਾਹੁ ਸੁਰਨਾਥੁ ਤ੍ਰਿਸਂਕੂ। ਕੇਹਿ ਨ ਰਾਜਮਦ ਦੀਨ੍ਹ ਕਲਂਕੂ ॥
ਭਰਤ ਕੀਨ੍ਹ ਯਹ ਉਚਿਤ ਉਪ੍AU। ਰਿਪੁ ਰਿਨ ਰਂਚ ਨ ਰਾਖਬ ਕ੍AU ॥
ਏਕ ਕੀਨ੍ਹਿ ਨਹਿਂ ਭਰਤ ਭਲਾਈ। ਨਿਦਰੇ ਰਾਮੁ ਜਾਨਿ ਅਸਹਾਈ ॥
ਸਮੁਝਿ ਪਰਿਹਿ ਸੌ ਆਜੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਸਮਰ ਸਰੋਸ਼ ਰਾਮ ਮੁਖੁ ਪੇਖੀ ॥
ਏਤਨਾ ਕਹਤ ਨੀਤਿ ਰਸ ਭੂਲਾ। ਰਨ ਰਸ ਬਿਟਪੁ ਪੁਲਕ ਮਿਸ ਫੂਲਾ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਬਂਦਿ ਸੀਸ ਰਜ ਰਾਖੀ। ਬੋਲੇ ਸਤ੍ਯ ਸਹਜ ਬਲੁ ਭਾਸ਼ੀ ॥
ਅਨੁਚਿਤ ਨਾਥ ਨ ਮਾਨਬ ਮੋਰਾ। ਭਰਤ ਹਮਹਿ ਉਪਚਾਰ ਨ ਥੋਰਾ ॥
ਕਹਁ ਲਗਿ ਸਹਿਅ ਰਹਿਅ ਮਨੁ ਮਾਰੇਂ। ਨਾਥ ਸਾਥ ਧਨੁ ਹਾਥ ਹਮਾਰੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਛਤ੍ਰਿ ਜਾਤਿ ਰਘੁਕੁਲ ਜਨਮੁ ਰਾਮ ਅਨੁਗ ਜਗੁ ਜਾਨ।
ਲਾਤਹੁਁ ਮਾਰੇਂ ਚਢ਼ਤਿ ਸਿਰ ਨੀਚ ਕੋ ਧੂਰਿ ਸਮਾਨ ॥ 229 ॥

ਉਠਿ ਕਰ ਜੋਰਿ ਰਜਾਯਸੁ ਮਾਗਾ। ਮਨਹੁਁ ਬੀਰ ਰਸ ਸੋਵਤ ਜਾਗਾ ॥
ਬਾਁਧਿ ਜਟਾ ਸਿਰ ਕਸਿ ਕਟਿ ਭਾਥਾ। ਸਾਜਿ ਸਰਾਸਨੁ ਸਾਯਕੁ ਹਾਥਾ ॥
ਆਜੁ ਰਾਮ ਸੇਵਕ ਜਸੁ ਲੇਊਁ। ਭਰਤਹਿ ਸਮਰ ਸਿਖਾਵਨ ਦੇਊਁ ॥
ਰਾਮ ਨਿਰਾਦਰ ਕਰ ਫਲੁ ਪਾਈ। ਸੋਵਹੁਁ ਸਮਰ ਸੇਜ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਆਇ ਬਨਾ ਭਲ ਸਕਲ ਸਮਾਜੂ। ਪ੍ਰਗਟ ਕਰੁਁ ਰਿਸ ਪਾਛਿਲ ਆਜੂ ॥
ਜਿਮਿ ਕਰਿ ਨਿਕਰ ਦਲਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਰਾਜੂ। ਲੇਇ ਲਪੇਟਿ ਲਵਾ ਜਿਮਿ ਬਾਜੂ ॥
ਤੈਸੇਹਿਂ ਭਰਤਹਿ ਸੇਨ ਸਮੇਤਾ। ਸਾਨੁਜ ਨਿਦਰਿ ਨਿਪਾਤੁਁ ਖੇਤਾ ॥
ਜੌਂ ਸਹਾਯ ਕਰ ਸਂਕਰੁ ਆਈ। ਤੌ ਮਾਰੁਁ ਰਨ ਰਾਮ ਦੋਹਾਈ ॥

ਦੋ. ਅਤਿ ਸਰੋਸ਼ ਮਾਖੇ ਲਖਨੁ ਲਖਿ ਸੁਨਿ ਸਪਥ ਪ੍ਰਵਾਨ।
ਸਭਯ ਲੋਕ ਸਬ ਲੋਕਪਤਿ ਚਾਹਤ ਭਭਰਿ ਭਗਾਨ ॥ 230 ॥

ਜਗੁ ਭਯ ਮਗਨ ਗਗਨ ਭਿ ਬਾਨੀ। ਲਖਨ ਬਾਹੁਬਲੁ ਬਿਪੁਲ ਬਖਾਨੀ ॥
ਤਾਤ ਪ੍ਰਤਾਪ ਪ੍ਰਭਾਉ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਕੋ ਕਹਿ ਸਕਿ ਕੋ ਜਾਨਨਿਹਾਰਾ ॥
ਅਨੁਚਿਤ ਉਚਿਤ ਕਾਜੁ ਕਿਛੁ ਹੋਊ। ਸਮੁਝਿ ਕਰਿਅ ਭਲ ਕਹ ਸਬੁ ਕੋਊ ॥
ਸਹਸਾ ਕਰਿ ਪਾਛੈਂ ਪਛਿਤਾਹੀਂ। ਕਹਹਿਂ ਬੇਦ ਬੁਧ ਤੇ ਬੁਧ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਰ ਬਚਨ ਲਖਨ ਸਕੁਚਾਨੇ। ਰਾਮ ਸੀਯਁ ਸਾਦਰ ਸਨਮਾਨੇ ॥
ਕਹੀ ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹ ਨੀਤਿ ਸੁਹਾਈ। ਸਬ ਤੇਂ ਕਠਿਨ ਰਾਜਮਦੁ ਭਾਈ ॥
ਜੋ ਅਚਵਁਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਮਾਤਹਿਂ ਤੇਈ। ਨਾਹਿਨ ਸਾਧੁਸਭਾ ਜੇਹਿਂ ਸੇਈ ॥
ਸੁਨਹੁ ਲਖਨ ਭਲ ਭਰਤ ਸਰੀਸਾ। ਬਿਧਿ ਪ੍ਰਪਂਚ ਮਹਁ ਸੁਨਾ ਨ ਦੀਸਾ ॥

ਦੋ. ਭਰਤਹਿ ਹੋਇ ਨ ਰਾਜਮਦੁ ਬਿਧਿ ਹਰਿ ਹਰ ਪਦ ਪਾਇ ॥
ਕਬਹੁਁ ਕਿ ਕਾਁਜੀ ਸੀਕਰਨਿ ਛੀਰਸਿਂਧੁ ਬਿਨਸਾਇ ॥ 231 ॥

ਤਿਮਿਰੁ ਤਰੁਨ ਤਰਨਿਹਿ ਮਕੁ ਗਿਲੀ। ਗਗਨੁ ਮਗਨ ਮਕੁ ਮੇਘਹਿਂ ਮਿਲੀ ॥
ਗੋਪਦ ਜਲ ਬੂਡ਼ਹਿਂ ਘਟਜੋਨੀ। ਸਹਜ ਛਮਾ ਬਰੁ ਛਾਡ਼ਐ ਛੋਨੀ ॥
ਮਸਕ ਫੂਁਕ ਮਕੁ ਮੇਰੁ ਉਡ਼ਆਈ। ਹੋਇ ਨ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਮਦੁ ਭਰਤਹਿ ਭਾਈ ॥
ਲਖਨ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਸਪਥ ਪਿਤੁ ਆਨਾ। ਸੁਚਿ ਸੁਬਂਧੁ ਨਹਿਂ ਭਰਤ ਸਮਾਨਾ ॥
ਸਗੁਨ ਖੀਰੁ ਅਵਗੁਨ ਜਲੁ ਤਾਤਾ। ਮਿਲਿ ਰਚਿ ਪਰਪਂਚੁ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਭਰਤੁ ਹਂਸ ਰਬਿਬਂਸ ਤਡ਼ਆਗਾ। ਜਨਮਿ ਕੀਨ੍ਹ ਗੁਨ ਦੋਸ਼ ਬਿਭਾਗਾ ॥
ਗਹਿ ਗੁਨ ਪਯ ਤਜਿ ਅਵਗੁਨ ਬਾਰੀ। ਨਿਜ ਜਸ ਜਗਤ ਕੀਨ੍ਹਿ ਉਜਿਆਰੀ ॥
ਕਹਤ ਭਰਤ ਗੁਨ ਸੀਲੁ ਸੁਭ੍AU। ਪੇਮ ਪਯੋਧਿ ਮਗਨ ਰਘੁਰ੍AU ॥

ਦੋ. ਸੁਨਿ ਰਘੁਬਰ ਬਾਨੀ ਬਿਬੁਧ ਦੇਖਿ ਭਰਤ ਪਰ ਹੇਤੁ।
ਸਕਲ ਸਰਾਹਤ ਰਾਮ ਸੋ ਪ੍ਰਭੁ ਕੋ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਕੇਤੁ ॥ 232 ॥

ਜੌਂ ਨ ਹੋਤ ਜਗ ਜਨਮ ਭਰਤ ਕੋ। ਸਕਲ ਧਰਮ ਧੁਰ ਧਰਨਿ ਧਰਤ ਕੋ ॥
ਕਬਿ ਕੁਲ ਅਗਮ ਭਰਤ ਗੁਨ ਗਾਥਾ। ਕੋ ਜਾਨਿ ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯਁ ਸੁਨਿ ਸੁਰ ਬਾਨੀ। ਅਤਿ ਸੁਖੁ ਲਹੇਉ ਨ ਜਾਇ ਬਖਾਨੀ ॥
ਇਹਾਁ ਭਰਤੁ ਸਬ ਸਹਿਤ ਸਹਾਏ। ਮਂਦਾਕਿਨੀਂ ਪੁਨੀਤ ਨਹਾਏ ॥
ਸਰਿਤ ਸਮੀਪ ਰਾਖਿ ਸਬ ਲੋਗਾ। ਮਾਗਿ ਮਾਤੁ ਗੁਰ ਸਚਿਵ ਨਿਯੋਗਾ ॥
ਚਲੇ ਭਰਤੁ ਜਹਁ ਸਿਯ ਰਘੁਰਾਈ। ਸਾਥ ਨਿਸ਼ਾਦਨਾਥੁ ਲਘੁ ਭਾਈ ॥
ਸਮੁਝਿ ਮਾਤੁ ਕਰਤਬ ਸਕੁਚਾਹੀਂ। ਕਰਤ ਕੁਤਰਕ ਕੋਟਿ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਮੁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਸੁਨਿ ਮਮ ਨ੍AUਁ। ਉਠਿ ਜਨਿ ਅਨਤ ਜਾਹਿਂ ਤਜਿ ਠ੍AUਁ ॥

ਦੋ. ਮਾਤੁ ਮਤੇ ਮਹੁਁ ਮਾਨਿ ਮੋਹਿ ਜੋ ਕਛੁ ਕਰਹਿਂ ਸੋ ਥੋਰ।
ਅਘ ਅਵਗੁਨ ਛਮਿ ਆਦਰਹਿਂ ਸਮੁਝਿ ਆਪਨੀ ਓਰ ॥ 233 ॥

ਜੌਂ ਪਰਿਹਰਹਿਂ ਮਲਿਨ ਮਨੁ ਜਾਨੀ। ਜੌ ਸਨਮਾਨਹਿਂ ਸੇਵਕੁ ਮਾਨੀ ॥
ਮੋਰੇਂ ਸਰਨ ਰਾਮਹਿ ਕੀ ਪਨਹੀ। ਰਾਮ ਸੁਸ੍ਵਾਮਿ ਦੋਸੁ ਸਬ ਜਨਹੀ ॥
ਜਗ ਜਸ ਭਾਜਨ ਚਾਤਕ ਮੀਨਾ। ਨੇਮ ਪੇਮ ਨਿਜ ਨਿਪੁਨ ਨਬੀਨਾ ॥
ਅਸ ਮਨ ਗੁਨਤ ਚਲੇ ਮਗ ਜਾਤਾ। ਸਕੁਚ ਸਨੇਹਁ ਸਿਥਿਲ ਸਬ ਗਾਤਾ ॥
ਫੇਰਤ ਮਨਹੁਁ ਮਾਤੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਖੋਰੀ। ਚਲਤ ਭਗਤਿ ਬਲ ਧੀਰਜ ਧੋਰੀ ॥
ਜਬ ਸਮੁਝਤ ਰਘੁਨਾਥ ਸੁਭ੍AU। ਤਬ ਪਥ ਪਰਤ ਉਤਾਇਲ ਪ੍AU ॥
ਭਰਤ ਦਸਾ ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਕੈਸੀ। ਜਲ ਪ੍ਰਬਾਹਁ ਜਲ ਅਲਿ ਗਤਿ ਜੈਸੀ ॥
ਦੇਖਿ ਭਰਤ ਕਰ ਸੋਚੁ ਸਨੇਹੂ। ਭਾ ਨਿਸ਼ਾਦ ਤੇਹਿ ਸਮਯਁ ਬਿਦੇਹੂ ॥

ਦੋ. ਲਗੇ ਹੋਨ ਮਂਗਲ ਸਗੁਨ ਸੁਨਿ ਗੁਨਿ ਕਹਤ ਨਿਸ਼ਾਦੁ।
ਮਿਟਿਹਿ ਸੋਚੁ ਹੋਇਹਿ ਹਰਸ਼ੁ ਪੁਨਿ ਪਰਿਨਾਮ ਬਿਸ਼ਾਦੁ ॥ 234 ॥

ਸੇਵਕ ਬਚਨ ਸਤ੍ਯ ਸਬ ਜਾਨੇ। ਆਸ਼੍ਰਮ ਨਿਕਟ ਜਾਇ ਨਿਅਰਾਨੇ ॥
ਭਰਤ ਦੀਖ ਬਨ ਸੈਲ ਸਮਾਜੂ। ਮੁਦਿਤ ਛੁਧਿਤ ਜਨੁ ਪਾਇ ਸੁਨਾਜੂ ॥
ਈਤਿ ਭੀਤਿ ਜਨੁ ਪ੍ਰਜਾ ਦੁਖਾਰੀ। ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਤਾਪ ਪੀਡ਼ਇਤ ਗ੍ਰਹ ਮਾਰੀ ॥
ਜਾਇ ਸੁਰਾਜ ਸੁਦੇਸ ਸੁਖਾਰੀ। ਹੋਹਿਂ ਭਰਤ ਗਤਿ ਤੇਹਿ ਅਨੁਹਾਰੀ ॥
ਰਾਮ ਬਾਸ ਬਨ ਸਂਪਤਿ ਭ੍ਰਾਜਾ। ਸੁਖੀ ਪ੍ਰਜਾ ਜਨੁ ਪਾਇ ਸੁਰਾਜਾ ॥
ਸਚਿਵ ਬਿਰਾਗੁ ਬਿਬੇਕੁ ਨਰੇਸੂ। ਬਿਪਿਨ ਸੁਹਾਵਨ ਪਾਵਨ ਦੇਸੂ ॥
ਭਟ ਜਮ ਨਿਯਮ ਸੈਲ ਰਜਧਾਨੀ। ਸਾਂਤਿ ਸੁਮਤਿ ਸੁਚਿ ਸੁਂਦਰ ਰਾਨੀ ॥
ਸਕਲ ਅਂਗ ਸਂਪਨ੍ਨ ਸੁਰ੍AU। ਰਾਮ ਚਰਨ ਆਸ਼੍ਰਿਤ ਚਿਤ ਚ੍AU ॥

ਦੋ. ਜੀਤਿ ਮੋਹ ਮਹਿਪਾਲੁ ਦਲ ਸਹਿਤ ਬਿਬੇਕ ਭੁਆਲੁ।
ਕਰਤ ਅਕਂਟਕ ਰਾਜੁ ਪੁਰਁ ਸੁਖ ਸਂਪਦਾ ਸੁਕਾਲੁ ॥ 235 ॥

ਬਨ ਪ੍ਰਦੇਸ ਮੁਨਿ ਬਾਸ ਘਨੇਰੇ। ਜਨੁ ਪੁਰ ਨਗਰ ਗਾਉਁ ਗਨ ਖੇਰੇ ॥
ਬਿਪੁਲ ਬਿਚਿਤ੍ਰ ਬਿਹਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਨਾਨਾ। ਪ੍ਰਜਾ ਸਮਾਜੁ ਨ ਜਾਇ ਬਖਾਨਾ ॥
ਖਗਹਾ ਕਰਿ ਹਰਿ ਬਾਘ ਬਰਾਹਾ। ਦੇਖਿ ਮਹਿਸ਼ ਬ੍ਰੁਰੁਇਸ਼ ਸਾਜੁ ਸਰਾਹਾ ॥
ਬਯਰੁ ਬਿਹਾਇ ਚਰਹਿਂ ਏਕ ਸਂਗਾ। ਜਹਁ ਤਹਁ ਮਨਹੁਁ ਸੇਨ ਚਤੁਰਂਗਾ ॥
ਝਰਨਾ ਝਰਹਿਂ ਮਤ੍ਤ ਗਜ ਗਾਜਹਿਂ। ਮਨਹੁਁ ਨਿਸਾਨ ਬਿਬਿਧਿ ਬਿਧਿ ਬਾਜਹਿਮ੍ ॥
ਚਕ ਚਕੋਰ ਚਾਤਕ ਸੁਕ ਪਿਕ ਗਨ। ਕੂਜਤ ਮਂਜੁ ਮਰਾਲ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ॥
ਅਲਿਗਨ ਗਾਵਤ ਨਾਚਤ ਮੋਰਾ। ਜਨੁ ਸੁਰਾਜ ਮਂਗਲ ਚਹੁ ਓਰਾ ॥
ਬੇਲਿ ਬਿਟਪ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਸਫਲ ਸਫੂਲਾ। ਸਬ ਸਮਾਜੁ ਮੁਦ ਮਂਗਲ ਮੂਲਾ ॥
ਦੋ. ਰਾਮ ਸੈਲ ਸੋਭਾ ਨਿਰਖਿ ਭਰਤ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਅਤਿ ਪੇਮੁ।
ਤਾਪਸ ਤਪ ਫਲੁ ਪਾਇ ਜਿਮਿ ਸੁਖੀ ਸਿਰਾਨੇਂ ਨੇਮੁ ॥ 236 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਬੀਸਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਨਵਾਹ੍ਨਪਾਰਾਯਣ, ਪਾਁਚਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਤਬ ਕੇਵਟ ਊਁਚੇਂ ਚਢ਼ਇ ਧਾਈ। ਕਹੇਉ ਭਰਤ ਸਨ ਭੁਜਾ ਉਠਾਈ ॥
ਨਾਥ ਦੇਖਿਅਹਿਂ ਬਿਟਪ ਬਿਸਾਲਾ। ਪਾਕਰਿ ਜਂਬੁ ਰਸਾਲ ਤਮਾਲਾ ॥
ਜਿਨ੍ਹ ਤਰੁਬਰਨ੍ਹ ਮਧ੍ਯ ਬਟੁ ਸੋਹਾ। ਮਂਜੁ ਬਿਸਾਲ ਦੇਖਿ ਮਨੁ ਮੋਹਾ ॥
ਨੀਲ ਸਘਨ ਪਲ੍ਲ੍ਵ ਫਲ ਲਾਲਾ। ਅਬਿਰਲ ਛਾਹਁ ਸੁਖਦ ਸਬ ਕਾਲਾ ॥
ਮਾਨਹੁਁ ਤਿਮਿਰ ਅਰੁਨਮਯ ਰਾਸੀ। ਬਿਰਚੀ ਬਿਧਿ ਸਁਕੇਲਿ ਸੁਸ਼ਮਾ ਸੀ ॥
ਏ ਤਰੁ ਸਰਿਤ ਸਮੀਪ ਗੋਸਾਁਈ। ਰਘੁਬਰ ਪਰਨਕੁਟੀ ਜਹਁ ਛਾਈ ॥
ਤੁਲਸੀ ਤਰੁਬਰ ਬਿਬਿਧ ਸੁਹਾਏ। ਕਹੁਁ ਕਹੁਁ ਸਿਯਁ ਕਹੁਁ ਲਖਨ ਲਗਾਏ ॥
ਬਟ ਛਾਯਾਁ ਬੇਦਿਕਾ ਬਨਾਈ। ਸਿਯਁ ਨਿਜ ਪਾਨਿ ਸਰੋਜ ਸੁਹਾਈ ॥

ਦੋ. ਜਹਾਁ ਬੈਠਿ ਮੁਨਿਗਨ ਸਹਿਤ ਨਿਤ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਸੁਜਾਨ।
ਸੁਨਹਿਂ ਕਥਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਬ ਆਗਮ ਨਿਗਮ ਪੁਰਾਨ ॥ 237 ॥

ਸਖਾ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਬਿਟਪ ਨਿਹਾਰੀ। ਉਮਗੇ ਭਰਤ ਬਿਲੋਚਨ ਬਾਰੀ ॥
ਕਰਤ ਪ੍ਰਨਾਮ ਚਲੇ ਦੌ ਭਾਈ। ਕਹਤ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਾਰਦ ਸਕੁਚਾਈ ॥
ਹਰਸ਼ਹਿਂ ਨਿਰਖਿ ਰਾਮ ਪਦ ਅਂਕਾ। ਮਾਨਹੁਁ ਪਾਰਸੁ ਪਾਯੁ ਰਂਕਾ ॥
ਰਜ ਸਿਰ ਧਰਿ ਹਿਯਁ ਨਯਨਨ੍ਹਿ ਲਾਵਹਿਂ। ਰਘੁਬਰ ਮਿਲਨ ਸਰਿਸ ਸੁਖ ਪਾਵਹਿਮ੍ ॥
ਦੇਖਿ ਭਰਤ ਗਤਿ ਅਕਥ ਅਤੀਵਾ। ਪ੍ਰੇਮ ਮਗਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਖਗ ਜਡ਼ ਜੀਵਾ ॥
ਸਖਹਿ ਸਨੇਹ ਬਿਬਸ ਮਗ ਭੂਲਾ। ਕਹਿ ਸੁਪਂਥ ਸੁਰ ਬਰਸ਼ਹਿਂ ਫੂਲਾ ॥
ਨਿਰਖਿ ਸਿਦ੍ਧ ਸਾਧਕ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਸਹਜ ਸਨੇਹੁ ਸਰਾਹਨ ਲਾਗੇ ॥
ਹੋਤ ਨ ਭੂਤਲ ਭਾਉ ਭਰਤ ਕੋ। ਅਚਰ ਸਚਰ ਚਰ ਅਚਰ ਕਰਤ ਕੋ ॥

ਦੋ. ਪੇਮ ਅਮਿਅ ਮਂਦਰੁ ਬਿਰਹੁ ਭਰਤੁ ਪਯੋਧਿ ਗਁਭੀਰ।
ਮਥਿ ਪ੍ਰਗਟੇਉ ਸੁਰ ਸਾਧੁ ਹਿਤ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਰਘੁਬੀਰ ॥ 238 ॥

ਸਖਾ ਸਮੇਤ ਮਨੋਹਰ ਜੋਟਾ। ਲਖੇਉ ਨ ਲਖਨ ਸਘਨ ਬਨ ਓਟਾ ॥
ਭਰਤ ਦੀਖ ਪ੍ਰਭੁ ਆਸ਼੍ਰਮੁ ਪਾਵਨ। ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਸਦਨੁ ਸੁਹਾਵਨ ॥

ਕਰਤ ਪ੍ਰਬੇਸ ਮਿਟੇ ਦੁਖ ਦਾਵਾ। ਜਨੁ ਜੋਗੀਂ ਪਰਮਾਰਥੁ ਪਾਵਾ ॥
ਦੇਖੇ ਭਰਤ ਲਖਨ ਪ੍ਰਭੁ ਆਗੇ। ਪੂਁਛੇ ਬਚਨ ਕਹਤ ਅਨੁਰਾਗੇ ॥
ਸੀਸ ਜਟਾ ਕਟਿ ਮੁਨਿ ਪਟ ਬਾਁਧੇਂ। ਤੂਨ ਕਸੇਂ ਕਰ ਸਰੁ ਧਨੁ ਕਾਁਧੇਮ੍ ॥
ਬੇਦੀ ਪਰ ਮੁਨਿ ਸਾਧੁ ਸਮਾਜੂ। ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਰਾਜਤ ਰਘੁਰਾਜੂ ॥
ਬਲਕਲ ਬਸਨ ਜਟਿਲ ਤਨੁ ਸ੍ਯਾਮਾ। ਜਨੁ ਮੁਨਿ ਬੇਸ਼ ਕੀਨ੍ਹ ਰਤਿ ਕਾਮਾ ॥
ਕਰ ਕਮਲਨਿ ਧਨੁ ਸਾਯਕੁ ਫੇਰਤ। ਜਿਯ ਕੀ ਜਰਨਿ ਹਰਤ ਹਁਸਿ ਹੇਰਤ ॥

ਦੋ. ਲਸਤ ਮਂਜੁ ਮੁਨਿ ਮਂਡਲੀ ਮਧ੍ਯ ਸੀਯ ਰਘੁਚਂਦੁ।
ਗ੍ਯਾਨ ਸਭਾਁ ਜਨੁ ਤਨੁ ਧਰੇ ਭਗਤਿ ਸਚ੍ਚਿਦਾਨਂਦੁ ॥ 239 ॥

ਸਾਨੁਜ ਸਖਾ ਸਮੇਤ ਮਗਨ ਮਨ। ਬਿਸਰੇ ਹਰਸ਼ ਸੋਕ ਸੁਖ ਦੁਖ ਗਨ ॥
ਪਾਹਿ ਨਾਥ ਕਹਿ ਪਾਹਿ ਗੋਸਾਈ। ਭੂਤਲ ਪਰੇ ਲਕੁਟ ਕੀ ਨਾਈ ॥
ਬਚਨ ਸਪੇਮ ਲਖਨ ਪਹਿਚਾਨੇ। ਕਰਤ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਭਰਤ ਜਿਯਁ ਜਾਨੇ ॥
ਬਂਧੁ ਸਨੇਹ ਸਰਸ ਏਹਿ ਓਰਾ। ਉਤ ਸਾਹਿਬ ਸੇਵਾ ਬਸ ਜੋਰਾ ॥
ਮਿਲਿ ਨ ਜਾਇ ਨਹਿਂ ਗੁਦਰਤ ਬਨੀ। ਸੁਕਬਿ ਲਖਨ ਮਨ ਕੀ ਗਤਿ ਭਨੀ ॥
ਰਹੇ ਰਾਖਿ ਸੇਵਾ ਪਰ ਭਾਰੂ। ਚਢ਼ਈ ਚਂਗ ਜਨੁ ਖੈਂਚ ਖੇਲਾਰੂ ॥
ਕਹਤ ਸਪ੍ਰੇਮ ਨਾਇ ਮਹਿ ਮਾਥਾ। ਭਰਤ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਤ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਉਠੇ ਰਾਮੁ ਸੁਨਿ ਪੇਮ ਅਧੀਰਾ। ਕਹੁਁ ਪਟ ਕਹੁਁ ਨਿਸ਼ਂਗ ਧਨੁ ਤੀਰਾ ॥

ਦੋ. ਬਰਬਸ ਲਿਏ ਉਠਾਇ ਉਰ ਲਾਏ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਾਨ।
ਭਰਤ ਰਾਮ ਕੀ ਮਿਲਨਿ ਲਖਿ ਬਿਸਰੇ ਸਬਹਿ ਅਪਾਨ ॥ 240 ॥

ਮਿਲਨਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਿਮਿ ਜਾਇ ਬਖਾਨੀ। ਕਬਿਕੁਲ ਅਗਮ ਕਰਮ ਮਨ ਬਾਨੀ ॥
ਪਰਮ ਪੇਮ ਪੂਰਨ ਦੌ ਭਾਈ। ਮਨ ਬੁਧਿ ਚਿਤ ਅਹਮਿਤਿ ਬਿਸਰਾਈ ॥
ਕਹਹੁ ਸੁਪੇਮ ਪ੍ਰਗਟ ਕੋ ਕਰੀ। ਕੇਹਿ ਛਾਯਾ ਕਬਿ ਮਤਿ ਅਨੁਸਰੀ ॥
ਕਬਿਹਿ ਅਰਥ ਆਖਰ ਬਲੁ ਸਾਁਚਾ। ਅਨੁਹਰਿ ਤਾਲ ਗਤਿਹਿ ਨਟੁ ਨਾਚਾ ॥
ਅਗਮ ਸਨੇਹ ਭਰਤ ਰਘੁਬਰ ਕੋ। ਜਹਁ ਨ ਜਾਇ ਮਨੁ ਬਿਧਿ ਹਰਿ ਹਰ ਕੋ ॥
ਸੋ ਮੈਂ ਕੁਮਤਿ ਕਹੌਂ ਕੇਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਬਾਜ ਸੁਰਾਗ ਕਿ ਗਾਁਡਰ ਤਾਁਤੀ ॥
ਮਿਲਨਿ ਬਿਲੋਕਿ ਭਰਤ ਰਘੁਬਰ ਕੀ। ਸੁਰਗਨ ਸਭਯ ਧਕਧਕੀ ਧਰਕੀ ॥
ਸਮੁਝਾਏ ਸੁਰਗੁਰੁ ਜਡ਼ ਜਾਗੇ। ਬਰਸ਼ਿ ਪ੍ਰਸੂਨ ਪ੍ਰਸਂਸਨ ਲਾਗੇ ॥

ਦੋ. ਮਿਲਿ ਸਪੇਮ ਰਿਪੁਸੂਦਨਹਿ ਕੇਵਟੁ ਭੇਂਟੇਉ ਰਾਮ।
ਭੂਰਿ ਭਾਯਁ ਭੇਂਟੇ ਭਰਤ ਲਛਿਮਨ ਕਰਤ ਪ੍ਰਨਾਮ ॥ 241 ॥

ਭੇਂਟੇਉ ਲਖਨ ਲਲਕਿ ਲਘੁ ਭਾਈ। ਬਹੁਰਿ ਨਿਸ਼ਾਦੁ ਲੀਨ੍ਹ ਉਰ ਲਾਈ ॥
ਪੁਨਿ ਮੁਨਿਗਨ ਦੁਹੁਁ ਭਾਇਨ੍ਹ ਬਂਦੇ। ਅਭਿਮਤ ਆਸਿਸ਼ ਪਾਇ ਅਨਂਦੇ ॥
ਸਾਨੁਜ ਭਰਤ ਉਮਗਿ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਧਰਿ ਸਿਰ ਸਿਯ ਪਦ ਪਦੁਮ ਪਰਾਗਾ ॥
ਪੁਨਿ ਪੁਨਿ ਕਰਤ ਪ੍ਰਨਾਮ ਉਠਾਏ। ਸਿਰ ਕਰ ਕਮਲ ਪਰਸਿ ਬੈਠਾਏ ॥
ਸੀਯਁ ਅਸੀਸ ਦੀਨ੍ਹਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਮਗਨ ਸਨੇਹਁ ਦੇਹ ਸੁਧਿ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸਬ ਬਿਧਿ ਸਾਨੁਕੂਲ ਲਖਿ ਸੀਤਾ। ਭੇ ਨਿਸੋਚ ਉਰ ਅਪਡਰ ਬੀਤਾ ॥
ਕੌ ਕਿਛੁ ਕਹਿ ਨ ਕੌ ਕਿਛੁ ਪੂਁਛਾ। ਪ੍ਰੇਮ ਭਰਾ ਮਨ ਨਿਜ ਗਤਿ ਛੂਁਛਾ ॥
ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਕੇਵਟੁ ਧੀਰਜੁ ਧਰਿ। ਜੋਰਿ ਪਾਨਿ ਬਿਨਵਤ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਿ ॥

ਦੋ. ਨਾਥ ਸਾਥ ਮੁਨਿਨਾਥ ਕੇ ਮਾਤੁ ਸਕਲ ਪੁਰ ਲੋਗ।
ਸੇਵਕ ਸੇਨਪ ਸਚਿਵ ਸਬ ਆਏ ਬਿਕਲ ਬਿਯੋਗ ॥ 242 ॥

ਸੀਲਸਿਂਧੁ ਸੁਨਿ ਗੁਰ ਆਗਵਨੂ। ਸਿਯ ਸਮੀਪ ਰਾਖੇ ਰਿਪੁਦਵਨੂ ॥
ਚਲੇ ਸਬੇਗ ਰਾਮੁ ਤੇਹਿ ਕਾਲਾ। ਧੀਰ ਧਰਮ ਧੁਰ ਦੀਨਦਯਾਲਾ ॥
ਗੁਰਹਿ ਦੇਖਿ ਸਾਨੁਜ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮ ਕਰਨ ਪ੍ਰਭੁ ਲਾਗੇ ॥
ਮੁਨਿਬਰ ਧਾਇ ਲਿਏ ਉਰ ਲਾਈ। ਪ੍ਰੇਮ ਉਮਗਿ ਭੇਂਟੇ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਲਕਿ ਕੇਵਟ ਕਹਿ ਨਾਮੂ। ਕੀਨ੍ਹ ਦੂਰਿ ਤੇਂ ਦਂਡ ਪ੍ਰਨਾਮੂ ॥
ਰਾਮਸਖਾ ਰਿਸ਼ਿ ਬਰਬਸ ਭੇਂਟਾ। ਜਨੁ ਮਹਿ ਲੁਠਤ ਸਨੇਹ ਸਮੇਟਾ ॥
ਰਘੁਪਤਿ ਭਗਤਿ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਨਭ ਸਰਾਹਿ ਸੁਰ ਬਰਿਸਹਿਂ ਫੂਲਾ ॥
ਏਹਿ ਸਮ ਨਿਪਟ ਨੀਚ ਕੌ ਨਾਹੀਂ। ਬਡ਼ ਬਸਿਸ਼੍ਠ ਸਮ ਕੋ ਜਗ ਮਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਜੇਹਿ ਲਖਿ ਲਖਨਹੁ ਤੇਂ ਅਧਿਕ ਮਿਲੇ ਮੁਦਿਤ ਮੁਨਿਰਾਉ।
ਸੋ ਸੀਤਾਪਤਿ ਭਜਨ ਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਤਾਪ ਪ੍ਰਭਾਉ ॥ 243 ॥

ਆਰਤ ਲੋਗ ਰਾਮ ਸਬੁ ਜਾਨਾ। ਕਰੁਨਾਕਰ ਸੁਜਾਨ ਭਗਵਾਨਾ ॥
ਜੋ ਜੇਹਿ ਭਾਯਁ ਰਹਾ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ। ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਕੈ ਤਸਿ ਤਸਿ ਰੁਖ ਰਾਖੀ ॥
ਸਾਨੁਜ ਮਿਲਿ ਪਲ ਮਹੁ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਕੀਨ੍ਹ ਦੂਰਿ ਦੁਖੁ ਦਾਰੁਨ ਦਾਹੂ ॥
ਯਹ ਬਡ਼ਇ ਬਾਤਁ ਰਾਮ ਕੈ ਨਾਹੀਂ। ਜਿਮਿ ਘਟ ਕੋਟਿ ਏਕ ਰਬਿ ਛਾਹੀਮ੍ ॥
ਮਿਲਿ ਕੇਵਟਿਹਿ ਉਮਗਿ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਪੁਰਜਨ ਸਕਲ ਸਰਾਹਹਿਂ ਭਾਗਾ ॥
ਦੇਖੀਂ ਰਾਮ ਦੁਖਿਤ ਮਹਤਾਰੀਂ। ਜਨੁ ਸੁਬੇਲਿ ਅਵਲੀਂ ਹਿਮ ਮਾਰੀਮ੍ ॥
ਪ੍ਰਥਮ ਰਾਮ ਭੇਂਟੀ ਕੈਕੇਈ। ਸਰਲ ਸੁਭਾਯਁ ਭਗਤਿ ਮਤਿ ਭੇਈ ॥
ਪਗ ਪਰਿ ਕੀਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਬਹੋਰੀ। ਕਾਲ ਕਰਮ ਬਿਧਿ ਸਿਰ ਧਰਿ ਖੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਭੇਟੀਂ ਰਘੁਬਰ ਮਾਤੁ ਸਬ ਕਰਿ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਪਰਿਤੋਸ਼ੁ ॥
ਅਂਬ ਈਸ ਆਧੀਨ ਜਗੁ ਕਾਹੁ ਨ ਦੇਇਅ ਦੋਸ਼ੁ ॥ 244 ॥

ਗੁਰਤਿਯ ਪਦ ਬਂਦੇ ਦੁਹੁ ਭਾਈ। ਸਹਿਤ ਬਿਪ੍ਰਤਿਯ ਜੇ ਸਁਗ ਆਈ ॥
ਗਂਗ ਗੌਰਿ ਸਮ ਸਬ ਸਨਮਾਨੀਮ੍ ॥ ਦੇਹਿਂ ਅਸੀਸ ਮੁਦਿਤ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਗਹਿ ਪਦ ਲਗੇ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾ ਅਂਕਾ। ਜਨੁ ਭੇਟੀਂ ਸਂਪਤਿ ਅਤਿ ਰਂਕਾ ॥
ਪੁਨਿ ਜਨਨਿ ਚਰਨਨਿ ਦੌ ਭ੍ਰਾਤਾ। ਪਰੇ ਪੇਮ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਸਬ ਗਾਤਾ ॥
ਅਤਿ ਅਨੁਰਾਗ ਅਂਬ ਉਰ ਲਾਏ। ਨਯਨ ਸਨੇਹ ਸਲਿਲ ਅਨ੍ਹਵਾਏ ॥
ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਕਰ ਹਰਸ਼ ਬਿਸ਼ਾਦੂ। ਕਿਮਿ ਕਬਿ ਕਹੈ ਮੂਕ ਜਿਮਿ ਸ੍ਵਾਦੂ ॥
ਮਿਲਿ ਜਨਨਹਿ ਸਾਨੁਜ ਰਘੁਰ੍AU। ਗੁਰ ਸਨ ਕਹੇਉ ਕਿ ਧਾਰਿਅ ਪ੍AU ॥
ਪੁਰਜਨ ਪਾਇ ਮੁਨੀਸ ਨਿਯੋਗੂ। ਜਲ ਥਲ ਤਕਿ ਤਕਿ ਉਤਰੇਉ ਲੋਗੂ ॥

ਦੋ. ਮਹਿਸੁਰ ਮਂਤ੍ਰੀ ਮਾਤੁ ਗੁਰ ਗਨੇ ਲੋਗ ਲਿਏ ਸਾਥ ॥
ਪਾਵਨ ਆਸ਼੍ਰਮ ਗਵਨੁ ਕਿਯ ਭਰਤ ਲਖਨ ਰਘੁਨਾਥ ॥ 245 ॥

ਸੀਯ ਆਇ ਮੁਨਿਬਰ ਪਗ ਲਾਗੀ। ਉਚਿਤ ਅਸੀਸ ਲਹੀ ਮਨ ਮਾਗੀ ॥
ਗੁਰਪਤਿਨਿਹਿ ਮੁਨਿਤਿਯਨ੍ਹ ਸਮੇਤਾ। ਮਿਲੀ ਪੇਮੁ ਕਹਿ ਜਾਇ ਨ ਜੇਤਾ ॥
ਬਂਦਿ ਬਂਦਿ ਪਗ ਸਿਯ ਸਬਹੀ ਕੇ। ਆਸਿਰਬਚਨ ਲਹੇ ਪ੍ਰਿਯ ਜੀ ਕੇ ॥
ਸਾਸੁ ਸਕਲ ਜਬ ਸੀਯਁ ਨਿਹਾਰੀਂ। ਮੂਦੇ ਨਯਨ ਸਹਮਿ ਸੁਕੁਮਾਰੀਮ੍ ॥
ਪਰੀਂ ਬਧਿਕ ਬਸ ਮਨਹੁਁ ਮਰਾਲੀਂ। ਕਾਹ ਕੀਨ੍ਹ ਕਰਤਾਰ ਕੁਚਾਲੀਮ੍ ॥
ਤਿਨ੍ਹ ਸਿਯ ਨਿਰਖਿ ਨਿਪਟ ਦੁਖੁ ਪਾਵਾ। ਸੋ ਸਬੁ ਸਹਿਅ ਜੋ ਦੈਉ ਸਹਾਵਾ ॥
ਜਨਕਸੁਤਾ ਤਬ ਉਰ ਧਰਿ ਧੀਰਾ। ਨੀਲ ਨਲਿਨ ਲੋਯਨ ਭਰਿ ਨੀਰਾ ॥
ਮਿਲੀ ਸਕਲ ਸਾਸੁਨ੍ਹ ਸਿਯ ਜਾਈ। ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਕਰੁਨਾ ਮਹਿ ਛਾਈ ॥

ਦੋ. ਲਾਗਿ ਲਾਗਿ ਪਗ ਸਬਨਿ ਸਿਯ ਭੇਂਟਤਿ ਅਤਿ ਅਨੁਰਾਗ ॥
ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਅਸੀਸਹਿਂ ਪੇਮ ਬਸ ਰਹਿਅਹੁ ਭਰੀ ਸੋਹਾਗ ॥ 246 ॥

ਬਿਕਲ ਸਨੇਹਁ ਸੀਯ ਸਬ ਰਾਨੀਂ। ਬੈਠਨ ਸਬਹਿ ਕਹੇਉ ਗੁਰ ਗ੍ਯਾਨੀਮ੍ ॥
ਕਹਿ ਜਗ ਗਤਿ ਮਾਯਿਕ ਮੁਨਿਨਾਥਾ। ਕਹੇ ਕਛੁਕ ਪਰਮਾਰਥ ਗਾਥਾ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਕਰ ਸੁਰਪੁਰ ਗਵਨੁ ਸੁਨਾਵਾ। ਸੁਨਿ ਰਘੁਨਾਥ ਦੁਸਹ ਦੁਖੁ ਪਾਵਾ ॥
ਮਰਨ ਹੇਤੁ ਨਿਜ ਨੇਹੁ ਬਿਚਾਰੀ। ਭੇ ਅਤਿ ਬਿਕਲ ਧੀਰ ਧੁਰ ਧਾਰੀ ॥
ਕੁਲਿਸ ਕਠੋਰ ਸੁਨਤ ਕਟੁ ਬਾਨੀ। ਬਿਲਪਤ ਲਖਨ ਸੀਯ ਸਬ ਰਾਨੀ ॥
ਸੋਕ ਬਿਕਲ ਅਤਿ ਸਕਲ ਸਮਾਜੂ। ਮਾਨਹੁਁ ਰਾਜੁ ਅਕਾਜੇਉ ਆਜੂ ॥
ਮੁਨਿਬਰ ਬਹੁਰਿ ਰਾਮ ਸਮੁਝਾਏ। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਸੁਸਰਿਤ ਨਹਾਏ ॥
ਬ੍ਰਤੁ ਨਿਰਂਬੁ ਤੇਹਿ ਦਿਨ ਪ੍ਰਭੁ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਮੁਨਿਹੁ ਕਹੇਂ ਜਲੁ ਕਾਹੁਁ ਨ ਲੀਨ੍ਹਾ ॥

ਦੋ. ਭੋਰੁ ਭੇਁ ਰਘੁਨਂਦਨਹਿ ਜੋ ਮੁਨਿ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹ ॥
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਭਗਤਿ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਭੁ ਸੋ ਸਬੁ ਸਾਦਰੁ ਕੀਨ੍ਹ ॥ 247 ॥

ਕਰਿ ਪਿਤੁ ਕ੍ਰਿਯਾ ਬੇਦ ਜਸਿ ਬਰਨੀ। ਭੇ ਪੁਨੀਤ ਪਾਤਕ ਤਮ ਤਰਨੀ ॥
ਜਾਸੁ ਨਾਮ ਪਾਵਕ ਅਘ ਤੂਲਾ। ਸੁਮਿਰਤ ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲਾ ॥
ਸੁਦ੍ਧ ਸੋ ਭਯੁ ਸਾਧੁ ਸਂਮਤ ਅਸ। ਤੀਰਥ ਆਵਾਹਨ ਸੁਰਸਰਿ ਜਸ ॥
ਸੁਦ੍ਧ ਭੇਁ ਦੁਇ ਬਾਸਰ ਬੀਤੇ। ਬੋਲੇ ਗੁਰ ਸਨ ਰਾਮ ਪਿਰੀਤੇ ॥
ਨਾਥ ਲੋਗ ਸਬ ਨਿਪਟ ਦੁਖਾਰੀ। ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਅਂਬੁ ਅਹਾਰੀ ॥
ਸਾਨੁਜ ਭਰਤੁ ਸਚਿਵ ਸਬ ਮਾਤਾ। ਦੇਖਿ ਮੋਹਿ ਪਲ ਜਿਮਿ ਜੁਗ ਜਾਤਾ ॥
ਸਬ ਸਮੇਤ ਪੁਰ ਧਾਰਿਅ ਪ੍AU। ਆਪੁ ਇਹਾਁ ਅਮਰਾਵਤਿ ਰ੍AU ॥
ਬਹੁਤ ਕਹੇਉਁ ਸਬ ਕਿਯੁਁ ਢਿਠਾਈ। ਉਚਿਤ ਹੋਇ ਤਸ ਕਰਿਅ ਗੋਸਾਁਈ ॥

ਦੋ. ਧਰ੍ਮ ਸੇਤੁ ਕਰੁਨਾਯਤਨ ਕਸ ਨ ਕਹਹੁ ਅਸ ਰਾਮ।
ਲੋਗ ਦੁਖਿਤ ਦਿਨ ਦੁਇ ਦਰਸ ਦੇਖਿ ਲਹਹੁਁ ਬਿਸ਼੍ਰਾਮ ॥ 248 ॥

ਰਾਮ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਸਭਯ ਸਮਾਜੂ। ਜਨੁ ਜਲਨਿਧਿ ਮਹੁਁ ਬਿਕਲ ਜਹਾਜੂ ॥
ਸੁਨਿ ਗੁਰ ਗਿਰਾ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਭਯੁ ਮਨਹੁਁ ਮਾਰੁਤ ਅਨੁਕੁਲਾ ॥
ਪਾਵਨ ਪਯਁ ਤਿਹੁਁ ਕਾਲ ਨਹਾਹੀਂ। ਜੋ ਬਿਲੋਕਿ ਅਂਘ ਓਘ ਨਸਾਹੀਮ੍ ॥
ਮਂਗਲਮੂਰਤਿ ਲੋਚਨ ਭਰਿ ਭਰਿ। ਨਿਰਖਹਿਂ ਹਰਸ਼ਿ ਦਂਡਵਤ ਕਰਿ ਕਰਿ ॥
ਰਾਮ ਸੈਲ ਬਨ ਦੇਖਨ ਜਾਹੀਂ। ਜਹਁ ਸੁਖ ਸਕਲ ਸਕਲ ਦੁਖ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਝਰਨਾ ਝਰਿਹਿਂ ਸੁਧਾਸਮ ਬਾਰੀ। ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਤਾਪਹਰ ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਬਯਾਰੀ ॥
ਬਿਟਪ ਬੇਲਿ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਅਗਨਿਤ ਜਾਤੀ। ਫਲ ਪ੍ਰਸੂਨ ਪਲ੍ਲਵ ਬਹੁ ਭਾਁਤੀ ॥
ਸੁਂਦਰ ਸਿਲਾ ਸੁਖਦ ਤਰੁ ਛਾਹੀਂ। ਜਾਇ ਬਰਨਿ ਬਨ ਛਬਿ ਕੇਹਿ ਪਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਸਰਨਿ ਸਰੋਰੁਹ ਜਲ ਬਿਹਗ ਕੂਜਤ ਗੁਂਜਤ ਭ੍ਰੁਰੁਇਂਗ।
ਬੈਰ ਬਿਗਤ ਬਿਹਰਤ ਬਿਪਿਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਬਿਹਂਗ ਬਹੁਰਂਗ ॥ 249 ॥

ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ ਭਿਲ੍ਲ ਬਨਬਾਸੀ। ਮਧੁ ਸੁਚਿ ਸੁਂਦਰ ਸ੍ਵਾਦੁ ਸੁਧਾ ਸੀ ॥
ਭਰਿ ਭਰਿ ਪਰਨ ਪੁਟੀਂ ਰਚਿ ਰੁਰੀ। ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ਅਂਕੁਰ ਜੂਰੀ ॥
ਸਬਹਿ ਦੇਹਿਂ ਕਰਿ ਬਿਨਯ ਪ੍ਰਨਾਮਾ। ਕਹਿ ਕਹਿ ਸ੍ਵਾਦ ਭੇਦ ਗੁਨ ਨਾਮਾ ॥
ਦੇਹਿਂ ਲੋਗ ਬਹੁ ਮੋਲ ਨ ਲੇਹੀਂ। ਫੇਰਤ ਰਾਮ ਦੋਹਾਈ ਦੇਹੀਮ੍ ॥
ਕਹਹਿਂ ਸਨੇਹ ਮਗਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ। ਮਾਨਤ ਸਾਧੁ ਪੇਮ ਪਹਿਚਾਨੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤੀ ਹਮ ਨੀਚ ਨਿਸ਼ਾਦਾ। ਪਾਵਾ ਦਰਸਨੁ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦਾ ॥
ਹਮਹਿ ਅਗਮ ਅਤਿ ਦਰਸੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਜਸ ਮਰੁ ਧਰਨਿ ਦੇਵਧੁਨਿ ਧਾਰਾ ॥
ਰਾਮ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਨਿਸ਼ਾਦ ਨੇਵਾਜਾ। ਪਰਿਜਨ ਪ੍ਰਜੁ ਚਹਿਅ ਜਸ ਰਾਜਾ ॥

ਦੋ. ਯਹ ਜਿਁਯਁ ਜਾਨਿ ਸਁਕੋਚੁ ਤਜਿ ਕਰਿਅ ਛੋਹੁ ਲਖਿ ਨੇਹੁ।
ਹਮਹਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਤਾਰਥ ਕਰਨ ਲਗਿ ਫਲ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਅਂਕੁਰ ਲੇਹੁ ॥ 250 ॥

ਤੁਮ੍ਹ ਪ੍ਰਿਯ ਪਾਹੁਨੇ ਬਨ ਪਗੁ ਧਾਰੇ। ਸੇਵਾ ਜੋਗੁ ਨ ਭਾਗ ਹਮਾਰੇ ॥
ਦੇਬ ਕਾਹ ਹਮ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਗੋਸਾਁਈ। ਈਧਨੁ ਪਾਤ ਕਿਰਾਤ ਮਿਤਾਈ ॥
ਯਹ ਹਮਾਰਿ ਅਤਿ ਬਡ਼ਇ ਸੇਵਕਾਈ। ਲੇਹਿ ਨ ਬਾਸਨ ਬਸਨ ਚੋਰਾਈ ॥
ਹਮ ਜਡ਼ ਜੀਵ ਜੀਵ ਗਨ ਘਾਤੀ। ਕੁਟਿਲ ਕੁਚਾਲੀ ਕੁਮਤਿ ਕੁਜਾਤੀ ॥
ਪਾਪ ਕਰਤ ਨਿਸਿ ਬਾਸਰ ਜਾਹੀਂ। ਨਹਿਂ ਪਟ ਕਟਿ ਨਹਿ ਪੇਟ ਅਘਾਹੀਮ੍ ॥
ਸਪੋਨੇਹੁਁ ਧਰਮ ਬੁਦ੍ਧਿ ਕਸ ਕ੍AU। ਯਹ ਰਘੁਨਂਦਨ ਦਰਸ ਪ੍ਰਭ੍AU ॥
ਜਬ ਤੇਂ ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਪਦੁਮ ਨਿਹਾਰੇ। ਮਿਟੇ ਦੁਸਹ ਦੁਖ ਦੋਸ਼ ਹਮਾਰੇ ॥
ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਪੁਰਜਨ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਤਿਨ੍ਹ ਕੇ ਭਾਗ ਸਰਾਹਨ ਲਾਗੇ ॥

ਛਂ. ਲਾਗੇ ਸਰਾਹਨ ਭਾਗ ਸਬ ਅਨੁਰਾਗ ਬਚਨ ਸੁਨਾਵਹੀਂ।
ਬੋਲਨਿ ਮਿਲਨਿ ਸਿਯ ਰਾਮ ਚਰਨ ਸਨੇਹੁ ਲਖਿ ਸੁਖੁ ਪਾਵਹੀਮ੍ ॥
ਨਰ ਨਾਰਿ ਨਿਦਰਹਿਂ ਨੇਹੁ ਨਿਜ ਸੁਨਿ ਕੋਲ ਭਿਲ੍ਲਨਿ ਕੀ ਗਿਰਾ।
ਤੁਲਸੀ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਰਘੁਬਂਸਮਨਿ ਕੀ ਲੋਹ ਲੈ ਲੌਕਾ ਤਿਰਾ ॥

ਸੋ. ਬਿਹਰਹਿਂ ਬਨ ਚਹੁ ਓਰ ਪ੍ਰਤਿਦਿਨ ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਲੋਗ ਸਬ।
ਜਲ ਜ੍ਯੋਂ ਦਾਦੁਰ ਮੋਰ ਭੇ ਪੀਨ ਪਾਵਸ ਪ੍ਰਥਮ ॥ 251 ॥

ਪੁਰ ਜਨ ਨਾਰਿ ਮਗਨ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤੀ। ਬਾਸਰ ਜਾਹਿਂ ਪਲਕ ਸਮ ਬੀਤੀ ॥
ਸੀਯ ਸਾਸੁ ਪ੍ਰਤਿ ਬੇਸ਼ ਬਨਾਈ। ਸਾਦਰ ਕਰਿ ਸਰਿਸ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਲਖਾ ਨ ਮਰਮੁ ਰਾਮ ਬਿਨੁ ਕਾਹੂਁ। ਮਾਯਾ ਸਬ ਸਿਯ ਮਾਯਾ ਮਾਹੂਁ ॥
ਸੀਯਁ ਸਾਸੁ ਸੇਵਾ ਬਸ ਕੀਨ੍ਹੀਂ। ਤਿਨ੍ਹ ਲਹਿ ਸੁਖ ਸਿਖ ਆਸਿਸ਼ ਦੀਨ੍ਹੀਮ੍ ॥
ਲਖਿ ਸਿਯ ਸਹਿਤ ਸਰਲ ਦੌ ਭਾਈ। ਕੁਟਿਲ ਰਾਨਿ ਪਛਿਤਾਨਿ ਅਘਾਈ ॥
ਅਵਨਿ ਜਮਹਿ ਜਾਚਤਿ ਕੈਕੇਈ। ਮਹਿ ਨ ਬੀਚੁ ਬਿਧਿ ਮੀਚੁ ਨ ਦੇਈ ॥
ਲੋਕਹੁਁ ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਕਬਿ ਕਹਹੀਂ। ਰਾਮ ਬਿਮੁਖ ਥਲੁ ਨਰਕ ਨ ਲਹਹੀਮ੍ ॥
ਯਹੁ ਸਂਸੁ ਸਬ ਕੇ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਗਵਨੁ ਬਿਧਿ ਅਵਧ ਕਿ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਨਿਸਿ ਨ ਨੀਦ ਨਹਿਂ ਭੂਖ ਦਿਨ ਭਰਤੁ ਬਿਕਲ ਸੁਚਿ ਸੋਚ।
ਨੀਚ ਕੀਚ ਬਿਚ ਮਗਨ ਜਸ ਮੀਨਹਿ ਸਲਿਲ ਸਁਕੋਚ ॥ 252 ॥

ਕੀਨ੍ਹੀ ਮਾਤੁ ਮਿਸ ਕਾਲ ਕੁਚਾਲੀ। ਈਤਿ ਭੀਤਿ ਜਸ ਪਾਕਤ ਸਾਲੀ ॥
ਕੇਹਿ ਬਿਧਿ ਹੋਇ ਰਾਮ ਅਭਿਸ਼ੇਕੂ। ਮੋਹਿ ਅਵਕਲਤ ਉਪਾਉ ਨ ਏਕੂ ॥
ਅਵਸਿ ਫਿਰਹਿਂ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਮਾਨੀ। ਮੁਨਿ ਪੁਨਿ ਕਹਬ ਰਾਮ ਰੁਚਿ ਜਾਨੀ ॥
ਮਾਤੁ ਕਹੇਹੁਁ ਬਹੁਰਹਿਂ ਰਘੁਰ੍AU। ਰਾਮ ਜਨਨਿ ਹਠ ਕਰਬਿ ਕਿ ਕ੍AU ॥
ਮੋਹਿ ਅਨੁਚਰ ਕਰ ਕੇਤਿਕ ਬਾਤਾ। ਤੇਹਿ ਮਹਁ ਕੁਸਮੁ ਬਾਮ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਜੌਂ ਹਠ ਕਰੁਁ ਤ ਨਿਪਟ ਕੁਕਰਮੂ। ਹਰਗਿਰਿ ਤੇਂ ਗੁਰੁ ਸੇਵਕ ਧਰਮੂ ॥
ਏਕੁ ਜੁਗੁਤਿ ਨ ਮਨ ਠਹਰਾਨੀ। ਸੋਚਤ ਭਰਤਹਿ ਰੈਨਿ ਬਿਹਾਨੀ ॥
ਪ੍ਰਾਤ ਨਹਾਇ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਸਿਰ ਨਾਈ। ਬੈਠਤ ਪਠੇ ਰਿਸ਼ਯਁ ਬੋਲਾਈ ॥

ਦੋ. ਗੁਰ ਪਦ ਕਮਲ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਿ ਬੈਠੇ ਆਯਸੁ ਪਾਇ।
ਬਿਪ੍ਰ ਮਹਾਜਨ ਸਚਿਵ ਸਬ ਜੁਰੇ ਸਭਾਸਦ ਆਇ ॥ 253 ॥

ਬੋਲੇ ਮੁਨਿਬਰੁ ਸਮਯ ਸਮਾਨਾ। ਸੁਨਹੁ ਸਭਾਸਦ ਭਰਤ ਸੁਜਾਨਾ ॥
ਧਰਮ ਧੁਰੀਨ ਭਾਨੁਕੁਲ ਭਾਨੂ। ਰਾਜਾ ਰਾਮੁ ਸ੍ਵਬਸ ਭਗਵਾਨੂ ॥
ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਪਾਲਕ ਸ਼੍ਰੁਤਿ ਸੇਤੂ। ਰਾਮ ਜਨਮੁ ਜਗ ਮਂਗਲ ਹੇਤੂ ॥
ਗੁਰ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਬਚਨ ਅਨੁਸਾਰੀ। ਖਲ ਦਲੁ ਦਲਨ ਦੇਵ ਹਿਤਕਾਰੀ ॥
ਨੀਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਰਮਾਰਥ ਸ੍ਵਾਰਥੁ। ਕੌ ਨ ਰਾਮ ਸਮ ਜਾਨ ਜਥਾਰਥੁ ॥
ਬਿਧਿ ਹਰਿ ਹਰੁ ਸਸਿ ਰਬਿ ਦਿਸਿਪਾਲਾ। ਮਾਯਾ ਜੀਵ ਕਰਮ ਕੁਲਿ ਕਾਲਾ ॥
ਅਹਿਪ ਮਹਿਪ ਜਹਁ ਲਗਿ ਪ੍ਰਭੁਤਾਈ। ਜੋਗ ਸਿਦ੍ਧਿ ਨਿਗਮਾਗਮ ਗਾਈ ॥
ਕਰਿ ਬਿਚਾਰ ਜਿਁਯਁ ਦੇਖਹੁ ਨੀਕੇਂ। ਰਾਮ ਰਜਾਇ ਸੀਸ ਸਬਹੀ ਕੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਰਾਖੇਂ ਰਾਮ ਰਜਾਇ ਰੁਖ ਹਮ ਸਬ ਕਰ ਹਿਤ ਹੋਇ।
ਸਮੁਝਿ ਸਯਾਨੇ ਕਰਹੁ ਅਬ ਸਬ ਮਿਲਿ ਸਂਮਤ ਸੋਇ ॥ 254 ॥

ਸਬ ਕਹੁਁ ਸੁਖਦ ਰਾਮ ਅਭਿਸ਼ੇਕੂ। ਮਂਗਲ ਮੋਦ ਮੂਲ ਮਗ ਏਕੂ ॥
ਕੇਹਿ ਬਿਧਿ ਅਵਧ ਚਲਹਿਂ ਰਘੁਰ੍AU। ਕਹਹੁ ਸਮੁਝਿ ਸੋਇ ਕਰਿਅ ਉਪ੍AU ॥
ਸਬ ਸਾਦਰ ਸੁਨਿ ਮੁਨਿਬਰ ਬਾਨੀ। ਨਯ ਪਰਮਾਰਥ ਸ੍ਵਾਰਥ ਸਾਨੀ ॥
ਉਤਰੁ ਨ ਆਵ ਲੋਗ ਭੇ ਭੋਰੇ। ਤਬ ਸਿਰੁ ਨਾਇ ਭਰਤ ਕਰ ਜੋਰੇ ॥
ਭਾਨੁਬਂਸ ਭੇ ਭੂਪ ਘਨੇਰੇ। ਅਧਿਕ ਏਕ ਤੇਂ ਏਕ ਬਡ਼ਏਰੇ ॥
ਜਨਮੁ ਹੇਤੁ ਸਬ ਕਹਁ ਪਿਤੁ ਮਾਤਾ। ਕਰਮ ਸੁਭਾਸੁਭ ਦੇਇ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਦਲਿ ਦੁਖ ਸਜਿ ਸਕਲ ਕਲ੍ਯਾਨਾ। ਅਸ ਅਸੀਸ ਰਾਉਰਿ ਜਗੁ ਜਾਨਾ ॥
ਸੋ ਗੋਸਾਇਁ ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਜੇਹਿਂ ਛੇਂਕੀ। ਸਕਿ ਕੋ ਟਾਰਿ ਟੇਕ ਜੋ ਟੇਕੀ ॥

ਦੋ. ਬੂਝਿਅ ਮੋਹਿ ਉਪਾਉ ਅਬ ਸੋ ਸਬ ਮੋਰ ਅਭਾਗੁ।
ਸੁਨਿ ਸਨੇਹਮਯ ਬਚਨ ਗੁਰ ਉਰ ਉਮਗਾ ਅਨੁਰਾਗੁ ॥ 255 ॥

ਤਾਤ ਬਾਤ ਫੁਰਿ ਰਾਮ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਬਿਮੁਖ ਸਿਧਿ ਸਪਨੇਹੁਁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸਕੁਚੁਁ ਤਾਤ ਕਹਤ ਏਕ ਬਾਤਾ। ਅਰਧ ਤਜਹਿਂ ਬੁਧ ਸਰਬਸ ਜਾਤਾ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਕਾਨਨ ਗਵਨਹੁ ਦੌ ਭਾਈ। ਫੇਰਿਅਹਿਂ ਲਖਨ ਸੀਯ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਬਚਨ ਹਰਸ਼ੇ ਦੌ ਭ੍ਰਾਤਾ। ਭੇ ਪ੍ਰਮੋਦ ਪਰਿਪੂਰਨ ਗਾਤਾ ॥
ਮਨ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਤਨ ਤੇਜੁ ਬਿਰਾਜਾ। ਜਨੁ ਜਿਯ ਰਾਉ ਰਾਮੁ ਭੇ ਰਾਜਾ ॥
ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਲੋਗਨ੍ਹ ਲਘੁ ਹਾਨੀ। ਸਮ ਦੁਖ ਸੁਖ ਸਬ ਰੋਵਹਿਂ ਰਾਨੀ ॥
ਕਹਹਿਂ ਭਰਤੁ ਮੁਨਿ ਕਹਾ ਸੋ ਕੀਨ੍ਹੇ। ਫਲੁ ਜਗ ਜੀਵਨ੍ਹ ਅਭਿਮਤ ਦੀਨ੍ਹੇ ॥
ਕਾਨਨ ਕਰੁਁ ਜਨਮ ਭਰਿ ਬਾਸੂ। ਏਹਿਂ ਤੇਂ ਅਧਿਕ ਨ ਮੋਰ ਸੁਪਾਸੂ ॥

ਦੋ. ਅਁਤਰਜਾਮੀ ਰਾਮੁ ਸਿਯ ਤੁਮ੍ਹ ਸਰਬਗ੍ਯ ਸੁਜਾਨ।
ਜੋ ਫੁਰ ਕਹਹੁ ਤ ਨਾਥ ਨਿਜ ਕੀਜਿਅ ਬਚਨੁ ਪ੍ਰਵਾਨ ॥ 256 ॥

ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਦੇਖਿ ਸਨੇਹੂ। ਸਭਾ ਸਹਿਤ ਮੁਨਿ ਭੇ ਬਿਦੇਹੂ ॥
ਭਰਤ ਮਹਾ ਮਹਿਮਾ ਜਲਰਾਸੀ। ਮੁਨਿ ਮਤਿ ਠਾਢ਼ਇ ਤੀਰ ਅਬਲਾ ਸੀ ॥
ਗਾ ਚਹ ਪਾਰ ਜਤਨੁ ਹਿਯਁ ਹੇਰਾ। ਪਾਵਤਿ ਨਾਵ ਨ ਬੋਹਿਤੁ ਬੇਰਾ ॥
ਔਰੁ ਕਰਿਹਿ ਕੋ ਭਰਤ ਬਡ਼ਆਈ। ਸਰਸੀ ਸੀਪਿ ਕਿ ਸਿਂਧੁ ਸਮਾਈ ॥
ਭਰਤੁ ਮੁਨਿਹਿ ਮਨ ਭੀਤਰ ਭਾਏ। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਰਾਮ ਪਹਿਁ ਆਏ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਿ ਦੀਨ੍ਹ ਸੁਆਸਨੁ। ਬੈਠੇ ਸਬ ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਅਨੁਸਾਸਨੁ ॥
ਬੋਲੇ ਮੁਨਿਬਰੁ ਬਚਨ ਬਿਚਾਰੀ। ਦੇਸ ਕਾਲ ਅਵਸਰ ਅਨੁਹਾਰੀ ॥
ਸੁਨਹੁ ਰਾਮ ਸਰਬਗ੍ਯ ਸੁਜਾਨਾ। ਧਰਮ ਨੀਤਿ ਗੁਨ ਗ੍ਯਾਨ ਨਿਧਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਸਬ ਕੇ ਉਰ ਅਂਤਰ ਬਸਹੁ ਜਾਨਹੁ ਭਾਉ ਕੁਭਾਉ।
ਪੁਰਜਨ ਜਨਨੀ ਭਰਤ ਹਿਤ ਹੋਇ ਸੋ ਕਹਿਅ ਉਪਾਉ ॥ 257 ॥

ਆਰਤ ਕਹਹਿਂ ਬਿਚਾਰਿ ਨ ਕ੍AU। ਸੂਝ ਜੂਆਰਿਹਿ ਆਪਨ ਦ੍AU ॥
ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਕਹਤ ਰਘੁਰ੍AU। ਨਾਥ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇਹਿ ਹਾਥ ਉਪ੍AU ॥
ਸਬ ਕਰ ਹਿਤ ਰੁਖ ਰਾਉਰਿ ਰਾਖੇਁ। ਆਯਸੁ ਕਿਏਁ ਮੁਦਿਤ ਫੁਰ ਭਾਸ਼ੇਮ੍ ॥
ਪ੍ਰਥਮ ਜੋ ਆਯਸੁ ਮੋ ਕਹੁਁ ਹੋਈ। ਮਾਥੇਁ ਮਾਨਿ ਕਰੌ ਸਿਖ ਸੋਈ ॥
ਪੁਨਿ ਜੇਹਿ ਕਹਁ ਜਸ ਕਹਬ ਗੋਸਾਈਁ। ਸੋ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਘਟਿਹਿ ਸੇਵਕਾਈਁ ॥
ਕਹ ਮੁਨਿ ਰਾਮ ਸਤ੍ਯ ਤੁਮ੍ਹ ਭਾਸ਼ਾ। ਭਰਤ ਸਨੇਹਁ ਬਿਚਾਰੁ ਨ ਰਾਖਾ ॥
ਤੇਹਿ ਤੇਂ ਕਹੁਁ ਬਹੋਰਿ ਬਹੋਰੀ। ਭਰਤ ਭਗਤਿ ਬਸ ਭਿ ਮਤਿ ਮੋਰੀ ॥
ਮੋਰੇਁ ਜਾਨ ਭਰਤ ਰੁਚਿ ਰਾਖਿ। ਜੋ ਕੀਜਿਅ ਸੋ ਸੁਭ ਸਿਵ ਸਾਖੀ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਬਿਨਯ ਸਾਦਰ ਸੁਨਿਅ ਕਰਿਅ ਬਿਚਾਰੁ ਬਹੋਰਿ।
ਕਰਬ ਸਾਧੁਮਤ ਲੋਕਮਤ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਨਯ ਨਿਗਮ ਨਿਚੋਰਿ ॥ 258 ॥

ਗੁਰੁ ਅਨੁਰਾਗ ਭਰਤ ਪਰ ਦੇਖੀ। ਰਾਮ ਹ੍ਦਯਁ ਆਨਂਦੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਭਰਤਹਿ ਧਰਮ ਧੁਰਂਧਰ ਜਾਨੀ। ਨਿਜ ਸੇਵਕ ਤਨ ਮਾਨਸ ਬਾਨੀ ॥
ਬੋਲੇ ਗੁਰ ਆਯਸ ਅਨੁਕੂਲਾ। ਬਚਨ ਮਂਜੁ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮਂਗਲਮੂਲਾ ॥
ਨਾਥ ਸਪਥ ਪਿਤੁ ਚਰਨ ਦੋਹਾਈ। ਭਯੁ ਨ ਭੁਅਨ ਭਰਤ ਸਮ ਭਾਈ ॥
ਜੇ ਗੁਰ ਪਦ ਅਂਬੁਜ ਅਨੁਰਾਗੀ। ਤੇ ਲੋਕਹੁਁ ਬੇਦਹੁਁ ਬਡ਼ਭਾਗੀ ॥
ਰਾਉਰ ਜਾ ਪਰ ਅਸ ਅਨੁਰਾਗੂ। ਕੋ ਕਹਿ ਸਕਿ ਭਰਤ ਕਰ ਭਾਗੂ ॥
ਲਖਿ ਲਘੁ ਬਂਧੁ ਬੁਦ੍ਧਿ ਸਕੁਚਾਈ। ਕਰਤ ਬਦਨ ਪਰ ਭਰਤ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਭਰਤੁ ਕਹਹੀਂ ਸੋਇ ਕਿਏਁ ਭਲਾਈ। ਅਸ ਕਹਿ ਰਾਮ ਰਹੇ ਅਰਗਾਈ ॥

ਦੋ. ਤਬ ਮੁਨਿ ਬੋਲੇ ਭਰਤ ਸਨ ਸਬ ਸਁਕੋਚੁ ਤਜਿ ਤਾਤ।
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਪ੍ਰਿਯ ਬਂਧੁ ਸਨ ਕਹਹੁ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਕੈ ਬਾਤ ॥ 259 ॥

ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਰਾਮ ਰੁਖ ਪਾਈ। ਗੁਰੁ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਕੂਲ ਅਘਾਈ ॥
ਲਖਿ ਅਪਨੇ ਸਿਰ ਸਬੁ ਛਰੁ ਭਾਰੂ। ਕਹਿ ਨ ਸਕਹਿਂ ਕਛੁ ਕਰਹਿਂ ਬਿਚਾਰੂ ॥
ਪੁਲਕਿ ਸਰੀਰ ਸਭਾਁ ਭੇ ਠਾਢੇਂ। ਨੀਰਜ ਨਯਨ ਨੇਹ ਜਲ ਬਾਢ਼ਏਮ੍ ॥
ਕਹਬ ਮੋਰ ਮੁਨਿਨਾਥ ਨਿਬਾਹਾ। ਏਹਿ ਤੇਂ ਅਧਿਕ ਕਹੌਂ ਮੈਂ ਕਾਹਾ।
ਮੈਂ ਜਾਨੁਁ ਨਿਜ ਨਾਥ ਸੁਭ੍AU। ਅਪਰਾਧਿਹੁ ਪਰ ਕੋਹ ਨ ਕ੍AU ॥
ਮੋ ਪਰ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਸਨੇਹ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਖੇਲਤ ਖੁਨਿਸ ਨ ਕਬਹੂਁ ਦੇਖੀ ॥
ਸਿਸੁਪਨ ਤੇਮ ਪਰਿਹਰੇਉਁ ਨ ਸਂਗੂ। ਕਬਹੁਁ ਨ ਕੀਨ੍ਹ ਮੋਰ ਮਨ ਭਂਗੂ ॥
ਮੈਂ ਪ੍ਰਭੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਰੀਤਿ ਜਿਯਁ ਜੋਹੀ। ਹਾਰੇਹੁਁ ਖੇਲ ਜਿਤਾਵਹਿਂ ਮੋਹੀ ॥

ਦੋ. ਮਹੂਁ ਸਨੇਹ ਸਕੋਚ ਬਸ ਸਨਮੁਖ ਕਹੀ ਨ ਬੈਨ।
ਦਰਸਨ ਤ੍ਰੁਰੁਇਪਿਤ ਨ ਆਜੁ ਲਗਿ ਪੇਮ ਪਿਆਸੇ ਨੈਨ ॥ 260 ॥

ਬਿਧਿ ਨ ਸਕੇਉ ਸਹਿ ਮੋਰ ਦੁਲਾਰਾ। ਨੀਚ ਬੀਚੁ ਜਨਨੀ ਮਿਸ ਪਾਰਾ।
ਯਹੁ ਕਹਤ ਮੋਹਿ ਆਜੁ ਨ ਸੋਭਾ। ਅਪਨੀਂ ਸਮੁਝਿ ਸਾਧੁ ਸੁਚਿ ਕੋ ਭਾ ॥
ਮਾਤੁ ਮਂਦਿ ਮੈਂ ਸਾਧੁ ਸੁਚਾਲੀ। ਉਰ ਅਸ ਆਨਤ ਕੋਟਿ ਕੁਚਾਲੀ ॥
ਫਰਿ ਕਿ ਕੋਦਵ ਬਾਲਿ ਸੁਸਾਲੀ। ਮੁਕੁਤਾ ਪ੍ਰਸਵ ਕਿ ਸਂਬੁਕ ਕਾਲੀ ॥
ਸਪਨੇਹੁਁ ਦੋਸਕ ਲੇਸੁ ਨ ਕਾਹੂ। ਮੋਰ ਅਭਾਗ ਉਦਧਿ ਅਵਗਾਹੂ ॥
ਬਿਨੁ ਸਮੁਝੇਂ ਨਿਜ ਅਘ ਪਰਿਪਾਕੂ। ਜਾਰਿਉਁ ਜਾਯਁ ਜਨਨਿ ਕਹਿ ਕਾਕੂ ॥
ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਹੇਰਿ ਹਾਰੇਉਁ ਸਬ ਓਰਾ। ਏਕਹਿ ਭਾਁਤਿ ਭਲੇਹਿਂ ਭਲ ਮੋਰਾ ॥
ਗੁਰ ਗੋਸਾਇਁ ਸਾਹਿਬ ਸਿਯ ਰਾਮੂ। ਲਾਗਤ ਮੋਹਿ ਨੀਕ ਪਰਿਨਾਮੂ ॥

ਦੋ. ਸਾਧੁ ਸਭਾ ਗੁਰ ਪ੍ਰਭੁ ਨਿਕਟ ਕਹੁਁ ਸੁਥਲ ਸਤਿ ਭਾਉ।
ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਪਂਚੁ ਕਿ ਝੂਠ ਫੁਰ ਜਾਨਹਿਂ ਮੁਨਿ ਰਘੁਰਾਉ ॥ 261 ॥

ਭੂਪਤਿ ਮਰਨ ਪੇਮ ਪਨੁ ਰਾਖੀ। ਜਨਨੀ ਕੁਮਤਿ ਜਗਤੁ ਸਬੁ ਸਾਖੀ ॥
ਦੇਖਿ ਨ ਜਾਹਿ ਬਿਕਲ ਮਹਤਾਰੀ। ਜਰਹਿਂ ਦੁਸਹ ਜਰ ਪੁਰ ਨਰ ਨਾਰੀ ॥
ਮਹੀਂ ਸਕਲ ਅਨਰਥ ਕਰ ਮੂਲਾ। ਸੋ ਸੁਨਿ ਸਮੁਝਿ ਸਹਿਉਁ ਸਬ ਸੂਲਾ ॥
ਸੁਨਿ ਬਨ ਗਵਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਘੁਨਾਥਾ। ਕਰਿ ਮੁਨਿ ਬੇਸ਼ ਲਖਨ ਸਿਯ ਸਾਥਾ ॥
ਬਿਨੁ ਪਾਨਹਿਨ੍ਹ ਪਯਾਦੇਹਿ ਪਾਏਁ। ਸਂਕਰੁ ਸਾਖਿ ਰਹੇਉਁ ਏਹਿ ਘਾਏਁ ॥
ਬਹੁਰਿ ਨਿਹਾਰ ਨਿਸ਼ਾਦ ਸਨੇਹੂ। ਕੁਲਿਸ ਕਠਿਨ ਉਰ ਭਯੁ ਨ ਬੇਹੂ ॥
ਅਬ ਸਬੁ ਆਁਖਿਨ੍ਹ ਦੇਖੇਉਁ ਆਈ। ਜਿਅਤ ਜੀਵ ਜਡ਼ ਸਬਿ ਸਹਾਈ ॥
ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਨਿਰਖਿ ਮਗ ਸਾਁਪਿਨਿ ਬੀਛੀ। ਤਜਹਿਂ ਬਿਸ਼ਮ ਬਿਸ਼ੁ ਤਾਮਸ ਤੀਛੀ ॥

ਦੋ. ਤੇਇ ਰਘੁਨਂਦਨੁ ਲਖਨੁ ਸਿਯ ਅਨਹਿਤ ਲਾਗੇ ਜਾਹਿ।
ਤਾਸੁ ਤਨਯ ਤਜਿ ਦੁਸਹ ਦੁਖ ਦੈਉ ਸਹਾਵਿ ਕਾਹਿ ॥ 262 ॥

ਸੁਨਿ ਅਤਿ ਬਿਕਲ ਭਰਤ ਬਰ ਬਾਨੀ। ਆਰਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਿਨਯ ਨਯ ਸਾਨੀ ॥
ਸੋਕ ਮਗਨ ਸਬ ਸਭਾਁ ਖਭਾਰੂ। ਮਨਹੁਁ ਕਮਲ ਬਨ ਪਰੇਉ ਤੁਸਾਰੂ ॥
ਕਹਿ ਅਨੇਕ ਬਿਧਿ ਕਥਾ ਪੁਰਾਨੀ। ਭਰਤ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਕੀਨ੍ਹ ਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥
ਬੋਲੇ ਉਚਿਤ ਬਚਨ ਰਘੁਨਂਦੂ। ਦਿਨਕਰ ਕੁਲ ਕੈਰਵ ਬਨ ਚਂਦੂ ॥
ਤਾਤ ਜਾਁਯ ਜਿਯਁ ਕਰਹੁ ਗਲਾਨੀ। ਈਸ ਅਧੀਨ ਜੀਵ ਗਤਿ ਜਾਨੀ ॥
ਤੀਨਿ ਕਾਲ ਤਿਭੁਅਨ ਮਤ ਮੋਰੇਂ। ਪੁਨ੍ਯਸਿਲੋਕ ਤਾਤ ਤਰ ਤੋਰੇ ॥
ਉਰ ਆਨਤ ਤੁਮ੍ਹ ਪਰ ਕੁਟਿਲਾਈ। ਜਾਇ ਲੋਕੁ ਪਰਲੋਕੁ ਨਸਾਈ ॥
ਦੋਸੁ ਦੇਹਿਂ ਜਨਨਿਹਿ ਜਡ਼ ਤੇਈ। ਜਿਨ੍ਹ ਗੁਰ ਸਾਧੁ ਸਭਾ ਨਹਿਂ ਸੇਈ ॥

ਦੋ. ਮਿਟਿਹਹਿਂ ਪਾਪ ਪ੍ਰਪਂਚ ਸਬ ਅਖਿਲ ਅਮਂਗਲ ਭਾਰ।
ਲੋਕ ਸੁਜਸੁ ਪਰਲੋਕ ਸੁਖੁ ਸੁਮਿਰਤ ਨਾਮੁ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ॥ 263 ॥

ਕਹੁਁ ਸੁਭਾਉ ਸਤ੍ਯ ਸਿਵ ਸਾਖੀ। ਭਰਤ ਭੂਮਿ ਰਹ ਰਾਉਰਿ ਰਾਖੀ ॥
ਤਾਤ ਕੁਤਰਕ ਕਰਹੁ ਜਨਿ ਜਾਏਁ। ਬੈਰ ਪੇਮ ਨਹਿ ਦੁਰਿ ਦੁਰਾਏਁ ॥
ਮੁਨਿ ਗਨ ਨਿਕਟ ਬਿਹਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਜਾਹੀਂ। ਬਾਧਕ ਬਧਿਕ ਬਿਲੋਕਿ ਪਰਾਹੀਮ੍ ॥
ਹਿਤ ਅਨਹਿਤ ਪਸੁ ਪਚ੍ਛਿਉ ਜਾਨਾ। ਮਾਨੁਸ਼ ਤਨੁ ਗੁਨ ਗ੍ਯਾਨ ਨਿਧਾਨਾ ॥
ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਮੈਂ ਜਾਨੁਁ ਨੀਕੇਂ। ਕਰੌਂ ਕਾਹ ਅਸਮਂਜਸ ਜੀਕੇਮ੍ ॥
ਰਾਖੇਉ ਰਾਯਁ ਸਤ੍ਯ ਮੋਹਿ ਤ੍ਯਾਗੀ। ਤਨੁ ਪਰਿਹਰੇਉ ਪੇਮ ਪਨ ਲਾਗੀ ॥
ਤਾਸੁ ਬਚਨ ਮੇਟਤ ਮਨ ਸੋਚੂ। ਤੇਹਿ ਤੇਂ ਅਧਿਕ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਸਁਕੋਚੂ ॥
ਤਾ ਪਰ ਗੁਰ ਮੋਹਿ ਆਯਸੁ ਦੀਨ੍ਹਾ। ਅਵਸਿ ਜੋ ਕਹਹੁ ਚਹੁਁ ਸੋਇ ਕੀਨ੍ਹਾ ॥

ਦੋ. ਮਨੁ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਕਰਿ ਸਕੁਚ ਤਜਿ ਕਹਹੁ ਕਰੌਂ ਸੋਇ ਆਜੁ।
ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਰਘੁਬਰ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਭਾ ਸੁਖੀ ਸਮਾਜੁ ॥ 264 ॥

ਸੁਰ ਗਨ ਸਹਿਤ ਸਭਯ ਸੁਰਰਾਜੂ। ਸੋਚਹਿਂ ਚਾਹਤ ਹੋਨ ਅਕਾਜੂ ॥
ਬਨਤ ਉਪਾਉ ਕਰਤ ਕਛੁ ਨਾਹੀਂ। ਰਾਮ ਸਰਨ ਸਬ ਗੇ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਬਹੁਰਿ ਬਿਚਾਰਿ ਪਰਸ੍ਪਰ ਕਹਹੀਂ। ਰਘੁਪਤਿ ਭਗਤ ਭਗਤਿ ਬਸ ਅਹਹੀਂ।
ਸੁਧਿ ਕਰਿ ਅਂਬਰੀਸ਼ ਦੁਰਬਾਸਾ। ਭੇ ਸੁਰ ਸੁਰਪਤਿ ਨਿਪਟ ਨਿਰਾਸਾ ॥
ਸਹੇ ਸੁਰਨ੍ਹ ਬਹੁ ਕਾਲ ਬਿਸ਼ਾਦਾ। ਨਰਹਰਿ ਕਿਏ ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਹਲਾਦਾ ॥
ਲਗਿ ਲਗਿ ਕਾਨ ਕਹਹਿਂ ਧੁਨਿ ਮਾਥਾ। ਅਬ ਸੁਰ ਕਾਜ ਭਰਤ ਕੇ ਹਾਥਾ ॥
ਆਨ ਉਪਾਉ ਨ ਦੇਖਿਅ ਦੇਵਾ। ਮਾਨਤ ਰਾਮੁ ਸੁਸੇਵਕ ਸੇਵਾ ॥
ਹਿਯਁ ਸਪੇਮ ਸੁਮਿਰਹੁ ਸਬ ਭਰਤਹਿ। ਨਿਜ ਗੁਨ ਸੀਲ ਰਾਮ ਬਸ ਕਰਤਹਿ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਿ ਸੁਰ ਮਤ ਸੁਰਗੁਰ ਕਹੇਉ ਭਲ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਬਡ਼ ਭਾਗੁ।
ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲ ਜਗ ਭਰਤ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗੁ ॥ 265 ॥

ਸੀਤਾਪਤਿ ਸੇਵਕ ਸੇਵਕਾਈ। ਕਾਮਧੇਨੁ ਸਯ ਸਰਿਸ ਸੁਹਾਈ ॥
ਭਰਤ ਭਗਤਿ ਤੁਮ੍ਹਰੇਂ ਮਨ ਆਈ। ਤਜਹੁ ਸੋਚੁ ਬਿਧਿ ਬਾਤ ਬਨਾਈ ॥
ਦੇਖੁ ਦੇਵਪਤਿ ਭਰਤ ਪ੍ਰਭ੍AU। ਸਹਜ ਸੁਭਾਯਁ ਬਿਬਸ ਰਘੁਰ੍AU ॥
ਮਨ ਥਿਰ ਕਰਹੁ ਦੇਵ ਡਰੁ ਨਾਹੀਂ। ਭਰਤਹਿ ਜਾਨਿ ਰਾਮ ਪਰਿਛਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਨੋ ਸੁਰਗੁਰ ਸੁਰ ਸਂਮਤ ਸੋਚੂ। ਅਂਤਰਜਾਮੀ ਪ੍ਰਭੁਹਿ ਸਕੋਚੂ ॥
ਨਿਜ ਸਿਰ ਭਾਰੁ ਭਰਤ ਜਿਯਁ ਜਾਨਾ। ਕਰਤ ਕੋਟਿ ਬਿਧਿ ਉਰ ਅਨੁਮਾਨਾ ॥
ਕਰਿ ਬਿਚਾਰੁ ਮਨ ਦੀਨ੍ਹੀ ਠੀਕਾ। ਰਾਮ ਰਜਾਯਸ ਆਪਨ ਨੀਕਾ ॥
ਨਿਜ ਪਨ ਤਜਿ ਰਾਖੇਉ ਪਨੁ ਮੋਰਾ। ਛੋਹੁ ਸਨੇਹੁ ਕੀਨ੍ਹ ਨਹਿਂ ਥੋਰਾ ॥

ਦੋ. ਕੀਨ੍ਹ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਅਮਿਤ ਅਤਿ ਸਬ ਬਿਧਿ ਸੀਤਾਨਾਥ।
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਬੋਲੇ ਭਰਤੁ ਜੋਰਿ ਜਲਜ ਜੁਗ ਹਾਥ ॥ 266 ॥

ਕਹੌਂ ਕਹਾਵੌਂ ਕਾ ਅਬ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਅਂਬੁਨਿਧਿ ਅਂਤਰਜਾਮੀ ॥
ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਕੂਲਾ। ਮਿਟੀ ਮਲਿਨ ਮਨ ਕਲਪਿਤ ਸੂਲਾ ॥
ਅਪਡਰ ਡਰੇਉਁ ਨ ਸੋਚ ਸਮੂਲੇਂ। ਰਬਿਹਿ ਨ ਦੋਸੁ ਦੇਵ ਦਿਸਿ ਭੂਲੇਮ੍ ॥
ਮੋਰ ਅਭਾਗੁ ਮਾਤੁ ਕੁਟਿਲਾਈ। ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਬਿਸ਼ਮ ਕਾਲ ਕਠਿਨਾਈ ॥
ਪਾਉ ਰੋ਽ਪਿ ਸਬ ਮਿਲਿ ਮੋਹਿ ਘਾਲਾ। ਪ੍ਰਨਤਪਾਲ ਪਨ ਆਪਨ ਪਾਲਾ ॥
ਯਹ ਨਿ ਰੀਤਿ ਨ ਰਾਉਰਿ ਹੋਈ। ਲੋਕਹੁਁ ਬੇਦ ਬਿਦਿਤ ਨਹਿਂ ਗੋਈ ॥
ਜਗੁ ਅਨਭਲ ਭਲ ਏਕੁ ਗੋਸਾਈਂ। ਕਹਿਅ ਹੋਇ ਭਲ ਕਾਸੁ ਭਲਾਈਮ੍ ॥
ਦੇਉ ਦੇਵਤਰੁ ਸਰਿਸ ਸੁਭ੍AU। ਸਨਮੁਖ ਬਿਮੁਖ ਨ ਕਾਹੁਹਿ ਕ੍AU ॥

ਦੋ. ਜਾਇ ਨਿਕਟ ਪਹਿਚਾਨਿ ਤਰੁ ਛਾਹਁ ਸਮਨਿ ਸਬ ਸੋਚ।
ਮਾਗਤ ਅਭਿਮਤ ਪਾਵ ਜਗ ਰਾਉ ਰਂਕੁ ਭਲ ਪੋਚ ॥ 267 ॥

ਲਖਿ ਸਬ ਬਿਧਿ ਗੁਰ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਨੇਹੂ। ਮਿਟੇਉ ਛੋਭੁ ਨਹਿਂ ਮਨ ਸਂਦੇਹੂ ॥
ਅਬ ਕਰੁਨਾਕਰ ਕੀਜਿਅ ਸੋਈ। ਜਨ ਹਿਤ ਪ੍ਰਭੁ ਚਿਤ ਛੋਭੁ ਨ ਹੋਈ ॥
ਜੋ ਸੇਵਕੁ ਸਾਹਿਬਹਿ ਸਁਕੋਚੀ। ਨਿਜ ਹਿਤ ਚਹਿ ਤਾਸੁ ਮਤਿ ਪੋਚੀ ॥
ਸੇਵਕ ਹਿਤ ਸਾਹਿਬ ਸੇਵਕਾਈ। ਕਰੈ ਸਕਲ ਸੁਖ ਲੋਭ ਬਿਹਾਈ ॥
ਸ੍ਵਾਰਥੁ ਨਾਥ ਫਿਰੇਂ ਸਬਹੀ ਕਾ। ਕਿਏਁ ਰਜਾਇ ਕੋਟਿ ਬਿਧਿ ਨੀਕਾ ॥
ਯਹ ਸ੍ਵਾਰਥ ਪਰਮਾਰਥ ਸਾਰੁ। ਸਕਲ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਫਲ ਸੁਗਤਿ ਸਿਂਗਾਰੁ ॥
ਦੇਵ ਏਕ ਬਿਨਤੀ ਸੁਨਿ ਮੋਰੀ। ਉਚਿਤ ਹੋਇ ਤਸ ਕਰਬ ਬਹੋਰੀ ॥
ਤਿਲਕ ਸਮਾਜੁ ਸਾਜਿ ਸਬੁ ਆਨਾ। ਕਰਿਅ ਸੁਫਲ ਪ੍ਰਭੁ ਜੌਂ ਮਨੁ ਮਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਸਾਨੁਜ ਪਠਿਅ ਮੋਹਿ ਬਨ ਕੀਜਿਅ ਸਬਹਿ ਸਨਾਥ।
ਨਤਰੁ ਫੇਰਿਅਹਿਂ ਬਂਧੁ ਦੌ ਨਾਥ ਚਲੌਂ ਮੈਂ ਸਾਥ ॥ 268 ॥

ਨਤਰੁ ਜਾਹਿਂ ਬਨ ਤੀਨਿਉ ਭਾਈ। ਬਹੁਰਿਅ ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਰਘੁਰਾਈ ॥
ਜੇਹਿ ਬਿਧਿ ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਮਨ ਹੋਈ। ਕਰੁਨਾ ਸਾਗਰ ਕੀਜਿਅ ਸੋਈ ॥
ਦੇਵਁ ਦੀਨ੍ਹ ਸਬੁ ਮੋਹਿ ਅਭਾਰੁ। ਮੋਰੇਂ ਨੀਤਿ ਨ ਧਰਮ ਬਿਚਾਰੁ ॥
ਕਹੁਁ ਬਚਨ ਸਬ ਸ੍ਵਾਰਥ ਹੇਤੂ। ਰਹਤ ਨ ਆਰਤ ਕੇਂ ਚਿਤ ਚੇਤੂ ॥
ਉਤਰੁ ਦੇਇ ਸੁਨਿ ਸ੍ਵਾਮਿ ਰਜਾਈ। ਸੋ ਸੇਵਕੁ ਲਖਿ ਲਾਜ ਲਜਾਈ ॥
ਅਸ ਮੈਂ ਅਵਗੁਨ ਉਦਧਿ ਅਗਾਧੂ। ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਨੇਹਁ ਸਰਾਹਤ ਸਾਧੂ ॥
ਅਬ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਮੋਹਿ ਸੋ ਮਤ ਭਾਵਾ। ਸਕੁਚ ਸ੍ਵਾਮਿ ਮਨ ਜਾਇਁ ਨ ਪਾਵਾ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਸਪਥ ਕਹੁਁ ਸਤਿ ਭ੍AU। ਜਗ ਮਂਗਲ ਹਿਤ ਏਕ ਉਪ੍AU ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਮਨ ਸਕੁਚ ਤਜਿ ਜੋ ਜੇਹਿ ਆਯਸੁ ਦੇਬ।
ਸੋ ਸਿਰ ਧਰਿ ਧਰਿ ਕਰਿਹਿ ਸਬੁ ਮਿਟਿਹਿ ਅਨਟ ਅਵਰੇਬ ॥ 269 ॥

ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਚਿ ਸੁਨਿ ਸੁਰ ਹਰਸ਼ੇ। ਸਾਧੁ ਸਰਾਹਿ ਸੁਮਨ ਸੁਰ ਬਰਸ਼ੇ ॥
ਅਸਮਂਜਸ ਬਸ ਅਵਧ ਨੇਵਾਸੀ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਮਨ ਤਾਪਸ ਬਨਬਾਸੀ ॥
ਚੁਪਹਿਂ ਰਹੇ ਰਘੁਨਾਥ ਸਁਕੋਚੀ। ਪ੍ਰਭੁ ਗਤਿ ਦੇਖਿ ਸਭਾ ਸਬ ਸੋਚੀ ॥
ਜਨਕ ਦੂਤ ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਆਏ। ਮੁਨਿ ਬਸਿਸ਼੍ਠਁ ਸੁਨਿ ਬੇਗਿ ਬੋਲਾਏ ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਤਿਨ੍ਹ ਰਾਮੁ ਨਿਹਾਰੇ। ਬੇਸ਼ੁ ਦੇਖਿ ਭੇ ਨਿਪਟ ਦੁਖਾਰੇ ॥
ਦੂਤਨ੍ਹ ਮੁਨਿਬਰ ਬੂਝੀ ਬਾਤਾ। ਕਹਹੁ ਬਿਦੇਹ ਭੂਪ ਕੁਸਲਾਤਾ ॥
ਸੁਨਿ ਸਕੁਚਾਇ ਨਾਇ ਮਹਿ ਮਾਥਾ। ਬੋਲੇ ਚਰ ਬਰ ਜੋਰੇਂ ਹਾਥਾ ॥
ਬੂਝਬ ਰਾਉਰ ਸਾਦਰ ਸਾਈਂ। ਕੁਸਲ ਹੇਤੁ ਸੋ ਭਯੁ ਗੋਸਾਈਮ੍ ॥

ਦੋ. ਨਾਹਿ ਤ ਕੋਸਲ ਨਾਥ ਕੇਂ ਸਾਥ ਕੁਸਲ ਗਿ ਨਾਥ।
ਮਿਥਿਲਾ ਅਵਧ ਬਿਸੇਸ਼ ਤੇਂ ਜਗੁ ਸਬ ਭਯੁ ਅਨਾਥ ॥ 270 ॥

ਕੋਸਲਪਤਿ ਗਤਿ ਸੁਨਿ ਜਨਕੌਰਾ। ਭੇ ਸਬ ਲੋਕ ਸੋਕ ਬਸ ਬੌਰਾ ॥
ਜੇਹਿਂ ਦੇਖੇ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਬਿਦੇਹੂ। ਨਾਮੁ ਸਤ੍ਯ ਅਸ ਲਾਗ ਨ ਕੇਹੂ ॥
ਰਾਨਿ ਕੁਚਾਲਿ ਸੁਨਤ ਨਰਪਾਲਹਿ। ਸੂਝ ਨ ਕਛੁ ਜਸ ਮਨਿ ਬਿਨੁ ਬ੍ਯਾਲਹਿ ॥
ਭਰਤ ਰਾਜ ਰਘੁਬਰ ਬਨਬਾਸੂ। ਭਾ ਮਿਥਿਲੇਸਹਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਹਰਾਁਸੂ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਬੂਝੇ ਬੁਧ ਸਚਿਵ ਸਮਾਜੂ। ਕਹਹੁ ਬਿਚਾਰਿ ਉਚਿਤ ਕਾ ਆਜੂ ॥
ਸਮੁਝਿ ਅਵਧ ਅਸਮਂਜਸ ਦੋਊ। ਚਲਿਅ ਕਿ ਰਹਿਅ ਨ ਕਹ ਕਛੁ ਕੋਊ ॥
ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਧੀਰ ਧਰਿ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਬਿਚਾਰੀ। ਪਠੇ ਅਵਧ ਚਤੁਰ ਚਰ ਚਾਰੀ ॥
ਬੂਝਿ ਭਰਤ ਸਤਿ ਭਾਉ ਕੁਭ੍AU। ਆਏਹੁ ਬੇਗਿ ਨ ਹੋਇ ਲਖ੍AU ॥

ਦੋ. ਗੇ ਅਵਧ ਚਰ ਭਰਤ ਗਤਿ ਬੂਝਿ ਦੇਖਿ ਕਰਤੂਤਿ।
ਚਲੇ ਚਿਤ੍ਰਕੂਟਹਿ ਭਰਤੁ ਚਾਰ ਚਲੇ ਤੇਰਹੂਤਿ ॥ 271 ॥

ਦੂਤਨ੍ਹ ਆਇ ਭਰਤ ਕਿ ਕਰਨੀ। ਜਨਕ ਸਮਾਜ ਜਥਾਮਤਿ ਬਰਨੀ ॥
ਸੁਨਿ ਗੁਰ ਪਰਿਜਨ ਸਚਿਵ ਮਹੀਪਤਿ। ਭੇ ਸਬ ਸੋਚ ਸਨੇਹਁ ਬਿਕਲ ਅਤਿ ॥
ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਕਰਿ ਭਰਤ ਬਡ਼ਆਈ। ਲਿਏ ਸੁਭਟ ਸਾਹਨੀ ਬੋਲਾਈ ॥
ਘਰ ਪੁਰ ਦੇਸ ਰਾਖਿ ਰਖਵਾਰੇ। ਹਯ ਗਯ ਰਥ ਬਹੁ ਜਾਨ ਸਁਵਾਰੇ ॥
ਦੁਘਰੀ ਸਾਧਿ ਚਲੇ ਤਤਕਾਲਾ। ਕਿਏ ਬਿਸ਼੍ਰਾਮੁ ਨ ਮਗ ਮਹੀਪਾਲਾ ॥
ਭੋਰਹਿਂ ਆਜੁ ਨਹਾਇ ਪ੍ਰਯਾਗਾ। ਚਲੇ ਜਮੁਨ ਉਤਰਨ ਸਬੁ ਲਾਗਾ ॥
ਖਬਰਿ ਲੇਨ ਹਮ ਪਠੇ ਨਾਥਾ। ਤਿਨ੍ਹ ਕਹਿ ਅਸ ਮਹਿ ਨਾਯੁ ਮਾਥਾ ॥
ਸਾਥ ਕਿਰਾਤ ਛ ਸਾਤਕ ਦੀਨ੍ਹੇ। ਮੁਨਿਬਰ ਤੁਰਤ ਬਿਦਾ ਚਰ ਕੀਨ੍ਹੇ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਤ ਜਨਕ ਆਗਵਨੁ ਸਬੁ ਹਰਸ਼ੇਉ ਅਵਧ ਸਮਾਜੁ।
ਰਘੁਨਂਦਨਹਿ ਸਕੋਚੁ ਬਡ਼ ਸੋਚ ਬਿਬਸ ਸੁਰਰਾਜੁ ॥ 272 ॥

ਗਰਿ ਗਲਾਨਿ ਕੁਟਿਲ ਕੈਕੇਈ। ਕਾਹਿ ਕਹੈ ਕੇਹਿ ਦੂਸ਼ਨੁ ਦੇਈ ॥
ਅਸ ਮਨ ਆਨਿ ਮੁਦਿਤ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਭਯੁ ਬਹੋਰਿ ਰਹਬ ਦਿਨ ਚਾਰੀ ॥
ਏਹਿ ਪ੍ਰਕਾਰ ਗਤ ਬਾਸਰ ਸੋਊ। ਪ੍ਰਾਤ ਨਹਾਨ ਲਾਗ ਸਬੁ ਕੋਊ ॥
ਕਰਿ ਮਜ੍ਜਨੁ ਪੂਜਹਿਂ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਗਨਪ ਗੌਰਿ ਤਿਪੁਰਾਰਿ ਤਮਾਰੀ ॥
ਰਮਾ ਰਮਨ ਪਦ ਬਂਦਿ ਬਹੋਰੀ। ਬਿਨਵਹਿਂ ਅਂਜੁਲਿ ਅਂਚਲ ਜੋਰੀ ॥
ਰਾਜਾ ਰਾਮੁ ਜਾਨਕੀ ਰਾਨੀ। ਆਨਁਦ ਅਵਧਿ ਅਵਧ ਰਜਧਾਨੀ ॥
ਸੁਬਸ ਬਸੁ ਫਿਰਿ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜਾ। ਭਰਤਹਿ ਰਾਮੁ ਕਰਹੁਁ ਜੁਬਰਾਜਾ ॥
ਏਹਿ ਸੁਖ ਸੁਧਾਁ ਸੀਂਚੀ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਦੇਵ ਦੇਹੁ ਜਗ ਜੀਵਨ ਲਾਹੂ ॥

ਦੋ. ਗੁਰ ਸਮਾਜ ਭਾਇਨ੍ਹ ਸਹਿਤ ਰਾਮ ਰਾਜੁ ਪੁਰ ਹੌ।
ਅਛਤ ਰਾਮ ਰਾਜਾ ਅਵਧ ਮਰਿਅ ਮਾਗ ਸਬੁ ਕੌ ॥ 273 ॥

ਸੁਨਿ ਸਨੇਹਮਯ ਪੁਰਜਨ ਬਾਨੀ। ਨਿਂਦਹਿਂ ਜੋਗ ਬਿਰਤਿ ਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨੀ ॥
ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਨਿਤ੍ਯਕਰਮ ਕਰਿ ਪੁਰਜਨ। ਰਾਮਹਿ ਕਰਹਿਂ ਪ੍ਰਨਾਮ ਪੁਲਕਿ ਤਨ ॥
ਊਁਚ ਨੀਚ ਮਧ੍ਯਮ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਲਹਹਿਂ ਦਰਸੁ ਨਿਜ ਨਿਜ ਅਨੁਹਾਰੀ ॥
ਸਾਵਧਾਨ ਸਬਹੀ ਸਨਮਾਨਹਿਂ। ਸਕਲ ਸਰਾਹਤ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਾਨਹਿਮ੍ ॥
ਲਰਿਕਾਇਹਿ ਤੇ ਰਘੁਬਰ ਬਾਨੀ। ਪਾਲਤ ਨੀਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਹਿਚਾਨੀ ॥
ਸੀਲ ਸਕੋਚ ਸਿਂਧੁ ਰਘੁਰ੍AU। ਸੁਮੁਖ ਸੁਲੋਚਨ ਸਰਲ ਸੁਭ੍AU ॥
ਕਹਤ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗਨ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਸਬ ਨਿਜ ਭਾਗ ਸਰਾਹਨ ਲਾਗੇ ॥
ਹਮ ਸਮ ਪੁਨ੍ਯ ਪੁਂਜ ਜਗ ਥੋਰੇ। ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਰਾਮੁ ਜਾਨਤ ਕਰਿ ਮੋਰੇ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰੇਮ ਮਗਨ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਸਬ ਸੁਨਿ ਆਵਤ ਮਿਥਿਲੇਸੁ।
ਸਹਿਤ ਸਭਾ ਸਂਭ੍ਰਮ ਉਠੇਉ ਰਬਿਕੁਲ ਕਮਲ ਦਿਨੇਸੁ ॥ 274 ॥

ਭਾਇ ਸਚਿਵ ਗੁਰ ਪੁਰਜਨ ਸਾਥਾ। ਆਗੇਂ ਗਵਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਘੁਨਾਥਾ ॥
ਗਿਰਿਬਰੁ ਦੀਖ ਜਨਕਪਤਿ ਜਬਹੀਂ। ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਰਥ ਤ੍ਯਾਗੇਉ ਤਬਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਮ ਦਰਸ ਲਾਲਸਾ ਉਛਾਹੂ। ਪਥ ਸ਼੍ਰਮ ਲੇਸੁ ਕਲੇਸੁ ਨ ਕਾਹੂ ॥
ਮਨ ਤਹਁ ਜਹਁ ਰਘੁਬਰ ਬੈਦੇਹੀ। ਬਿਨੁ ਮਨ ਤਨ ਦੁਖ ਸੁਖ ਸੁਧਿ ਕੇਹੀ ॥
ਆਵਤ ਜਨਕੁ ਚਲੇ ਏਹਿ ਭਾਁਤੀ। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰੇਮ ਮਤਿ ਮਾਤੀ ॥
ਆਏ ਨਿਕਟ ਦੇਖਿ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਸਾਦਰ ਮਿਲਨ ਪਰਸਪਰ ਲਾਗੇ ॥
ਲਗੇ ਜਨਕ ਮੁਨਿਜਨ ਪਦ ਬਂਦਨ। ਰਿਸ਼ਿਨ੍ਹ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕੀਨ੍ਹ ਰਘੁਨਂਦਨ ॥
ਭਾਇਨ੍ਹ ਸਹਿਤ ਰਾਮੁ ਮਿਲਿ ਰਾਜਹਿ। ਚਲੇ ਲਵਾਇ ਸਮੇਤ ਸਮਾਜਹਿ ॥

ਦੋ. ਆਸ਼੍ਰਮ ਸਾਗਰ ਸਾਂਤ ਰਸ ਪੂਰਨ ਪਾਵਨ ਪਾਥੁ।
ਸੇਨ ਮਨਹੁਁ ਕਰੁਨਾ ਸਰਿਤ ਲਿਏਁ ਜਾਹਿਂ ਰਘੁਨਾਥੁ ॥ 275 ॥

ਬੋਰਤਿ ਗ੍ਯਾਨ ਬਿਰਾਗ ਕਰਾਰੇ। ਬਚਨ ਸਸੋਕ ਮਿਲਤ ਨਦ ਨਾਰੇ ॥
ਸੋਚ ਉਸਾਸ ਸਮੀਰ ਤਂਰਗਾ। ਧੀਰਜ ਤਟ ਤਰੁਬਰ ਕਰ ਭਂਗਾ ॥
ਬਿਸ਼ਮ ਬਿਸ਼ਾਦ ਤੋਰਾਵਤਿ ਧਾਰਾ। ਭਯ ਭ੍ਰਮ ਭਵਁਰ ਅਬਰ੍ਤ ਅਪਾਰਾ ॥
ਕੇਵਟ ਬੁਧ ਬਿਦ੍ਯਾ ਬਡ਼ਇ ਨਾਵਾ। ਸਕਹਿਂ ਨ ਖੇਇ ਐਕ ਨਹਿਂ ਆਵਾ ॥
ਬਨਚਰ ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ ਬਿਚਾਰੇ। ਥਕੇ ਬਿਲੋਕਿ ਪਥਿਕ ਹਿਯਁ ਹਾਰੇ ॥
ਆਸ਼੍ਰਮ ਉਦਧਿ ਮਿਲੀ ਜਬ ਜਾਈ। ਮਨਹੁਁ ਉਠੇਉ ਅਂਬੁਧਿ ਅਕੁਲਾਈ ॥
ਸੋਕ ਬਿਕਲ ਦੌ ਰਾਜ ਸਮਾਜਾ। ਰਹਾ ਨ ਗ੍ਯਾਨੁ ਨ ਧੀਰਜੁ ਲਾਜਾ ॥
ਭੂਪ ਰੂਪ ਗੁਨ ਸੀਲ ਸਰਾਹੀ। ਰੋਵਹਿਂ ਸੋਕ ਸਿਂਧੁ ਅਵਗਾਹੀ ॥

ਛਂ. ਅਵਗਾਹਿ ਸੋਕ ਸਮੁਦ੍ਰ ਸੋਚਹਿਂ ਨਾਰਿ ਨਰ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਮਹਾ।
ਦੈ ਦੋਸ਼ ਸਕਲ ਸਰੋਸ਼ ਬੋਲਹਿਂ ਬਾਮ ਬਿਧਿ ਕੀਨ੍ਹੋ ਕਹਾ ॥
ਸੁਰ ਸਿਦ੍ਧ ਤਾਪਸ ਜੋਗਿਜਨ ਮੁਨਿ ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਬਿਦੇਹ ਕੀ।
ਤੁਲਸੀ ਨ ਸਮਰਥੁ ਕੌ ਜੋ ਤਰਿ ਸਕੈ ਸਰਿਤ ਸਨੇਹ ਕੀ ॥

ਸੋ. ਕਿਏ ਅਮਿਤ ਉਪਦੇਸ ਜਹਁ ਤਹਁ ਲੋਗਨ੍ਹ ਮੁਨਿਬਰਨ੍ਹ।
ਧੀਰਜੁ ਧਰਿਅ ਨਰੇਸ ਕਹੇਉ ਬਸਿਸ਼੍ਠ ਬਿਦੇਹ ਸਨ ॥ 276 ॥

ਜਾਸੁ ਗ੍ਯਾਨੁ ਰਬਿ ਭਵ ਨਿਸਿ ਨਾਸਾ। ਬਚਨ ਕਿਰਨ ਮੁਨਿ ਕਮਲ ਬਿਕਾਸਾ ॥
ਤੇਹਿ ਕਿ ਮੋਹ ਮਮਤਾ ਨਿਅਰਾਈ। ਯਹ ਸਿਯ ਰਾਮ ਸਨੇਹ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਬਿਸ਼ੀ ਸਾਧਕ ਸਿਦ੍ਧ ਸਯਾਨੇ। ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਜੀਵ ਜਗ ਬੇਦ ਬਖਾਨੇ ॥
ਰਾਮ ਸਨੇਹ ਸਰਸ ਮਨ ਜਾਸੂ। ਸਾਧੁ ਸਭਾਁ ਬਡ਼ ਆਦਰ ਤਾਸੂ ॥
ਸੋਹ ਨ ਰਾਮ ਪੇਮ ਬਿਨੁ ਗ੍ਯਾਨੂ। ਕਰਨਧਾਰ ਬਿਨੁ ਜਿਮਿ ਜਲਜਾਨੂ ॥
ਮੁਨਿ ਬਹੁਬਿਧਿ ਬਿਦੇਹੁ ਸਮੁਝਾਏ। ਰਾਮਘਾਟ ਸਬ ਲੋਗ ਨਹਾਏ ॥
ਸਕਲ ਸੋਕ ਸਂਕੁਲ ਨਰ ਨਾਰੀ। ਸੋ ਬਾਸਰੁ ਬੀਤੇਉ ਬਿਨੁ ਬਾਰੀ ॥
ਪਸੁ ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਨ੍ਹ ਨ ਕੀਨ੍ਹ ਅਹਾਰੂ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਜਨ ਕਰ ਕੌਨ ਬਿਚਾਰੂ ॥

ਦੋ. ਦੌ ਸਮਾਜ ਨਿਮਿਰਾਜੁ ਰਘੁਰਾਜੁ ਨਹਾਨੇ ਪ੍ਰਾਤ।
ਬੈਠੇ ਸਬ ਬਟ ਬਿਟਪ ਤਰ ਮਨ ਮਲੀਨ ਕ੍ਰੁਰੁਇਸ ਗਾਤ ॥ 277 ॥

ਜੇ ਮਹਿਸੁਰ ਦਸਰਥ ਪੁਰ ਬਾਸੀ। ਜੇ ਮਿਥਿਲਾਪਤਿ ਨਗਰ ਨਿਵਾਸੀ ॥
ਹਂਸ ਬਂਸ ਗੁਰ ਜਨਕ ਪੁਰੋਧਾ। ਜਿਨ੍ਹ ਜਗ ਮਗੁ ਪਰਮਾਰਥੁ ਸੋਧਾ ॥
ਲਗੇ ਕਹਨ ਉਪਦੇਸ ਅਨੇਕਾ। ਸਹਿਤ ਧਰਮ ਨਯ ਬਿਰਤਿ ਬਿਬੇਕਾ ॥
ਕੌਸਿਕ ਕਹਿ ਕਹਿ ਕਥਾ ਪੁਰਾਨੀਂ। ਸਮੁਝਾਈ ਸਬ ਸਭਾ ਸੁਬਾਨੀਮ੍ ॥
ਤਬ ਰਘੁਨਾਥ ਕੋਸਿਕਹਿ ਕਹੇਊ। ਨਾਥ ਕਾਲਿ ਜਲ ਬਿਨੁ ਸਬੁ ਰਹੇਊ ॥
ਮੁਨਿ ਕਹ ਉਚਿਤ ਕਹਤ ਰਘੁਰਾਈ। ਗਯੁ ਬੀਤਿ ਦਿਨ ਪਹਰ ਅਢ਼ਆਈ ॥
ਰਿਸ਼ਿ ਰੁਖ ਲਖਿ ਕਹ ਤੇਰਹੁਤਿਰਾਜੂ। ਇਹਾਁ ਉਚਿਤ ਨਹਿਂ ਅਸਨ ਅਨਾਜੂ ॥
ਕਹਾ ਭੂਪ ਭਲ ਸਬਹਿ ਸੋਹਾਨਾ। ਪਾਇ ਰਜਾਯਸੁ ਚਲੇ ਨਹਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਫਲ ਫੂਲ ਦਲ ਮੂਲ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ।
ਲਿ ਆਏ ਬਨਚਰ ਬਿਪੁਲ ਭਰਿ ਭਰਿ ਕਾਁਵਰਿ ਭਾਰ ॥ 278 ॥

ਕਾਮਦ ਮੇ ਗਿਰਿ ਰਾਮ ਪ੍ਰਸਾਦਾ। ਅਵਲੋਕਤ ਅਪਹਰਤ ਬਿਸ਼ਾਦਾ ॥
ਸਰ ਸਰਿਤਾ ਬਨ ਭੂਮਿ ਬਿਭਾਗਾ। ਜਨੁ ਉਮਗਤ ਆਨਁਦ ਅਨੁਰਾਗਾ ॥
ਬੇਲਿ ਬਿਟਪ ਸਬ ਸਫਲ ਸਫੂਲਾ। ਬੋਲਤ ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਅਲਿ ਅਨੁਕੂਲਾ ॥
ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਬਨ ਅਧਿਕ ਉਛਾਹੂ। ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਸਮੀਰ ਸੁਖਦ ਸਬ ਕਾਹੂ ॥
ਜਾਇ ਨ ਬਰਨਿ ਮਨੋਹਰਤਾਈ। ਜਨੁ ਮਹਿ ਕਰਤਿ ਜਨਕ ਪਹੁਨਾਈ ॥
ਤਬ ਸਬ ਲੋਗ ਨਹਾਇ ਨਹਾਈ। ਰਾਮ ਜਨਕ ਮੁਨਿ ਆਯਸੁ ਪਾਈ ॥
ਦੇਖਿ ਦੇਖਿ ਤਰੁਬਰ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਜਹਁ ਤਹਁ ਪੁਰਜਨ ਉਤਰਨ ਲਾਗੇ ॥
ਦਲ ਫਲ ਮੂਲ ਕਂਦ ਬਿਧਿ ਨਾਨਾ। ਪਾਵਨ ਸੁਂਦਰ ਸੁਧਾ ਸਮਾਨਾ ॥

ਦੋ. ਸਾਦਰ ਸਬ ਕਹਁ ਰਾਮਗੁਰ ਪਠੇ ਭਰਿ ਭਰਿ ਭਾਰ।
ਪੂਜਿ ਪਿਤਰ ਸੁਰ ਅਤਿਥਿ ਗੁਰ ਲਗੇ ਕਰਨ ਫਰਹਾਰ ॥ 279 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਬਾਸਰ ਬੀਤੇ ਚਾਰੀ। ਰਾਮੁ ਨਿਰਖਿ ਨਰ ਨਾਰਿ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਦੁਹੁ ਸਮਾਜ ਅਸਿ ਰੁਚਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਬਿਨੁ ਸਿਯ ਰਾਮ ਫਿਰਬ ਭਲ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੀਤਾ ਰਾਮ ਸਂਗ ਬਨਬਾਸੂ। ਕੋਟਿ ਅਮਰਪੁਰ ਸਰਿਸ ਸੁਪਾਸੂ ॥
ਪਰਿਹਰਿ ਲਖਨ ਰਾਮੁ ਬੈਦੇਹੀ। ਜੇਹਿ ਘਰੁ ਭਾਵ ਬਾਮ ਬਿਧਿ ਤੇਹੀ ॥
ਦਾਹਿਨ ਦਿਉ ਹੋਇ ਜਬ ਸਬਹੀ। ਰਾਮ ਸਮੀਪ ਬਸਿਅ ਬਨ ਤਬਹੀ ॥
ਮਂਦਾਕਿਨਿ ਮਜ੍ਜਨੁ ਤਿਹੁ ਕਾਲਾ। ਰਾਮ ਦਰਸੁ ਮੁਦ ਮਂਗਲ ਮਾਲਾ ॥
ਅਟਨੁ ਰਾਮ ਗਿਰਿ ਬਨ ਤਾਪਸ ਥਲ। ਅਸਨੁ ਅਮਿਅ ਸਮ ਕਂਦ ਮੂਲ ਫਲ ॥
ਸੁਖ ਸਮੇਤ ਸਂਬਤ ਦੁਇ ਸਾਤਾ। ਪਲ ਸਮ ਹੋਹਿਂ ਨ ਜਨਿਅਹਿਂ ਜਾਤਾ ॥

ਦੋ. ਏਹਿ ਸੁਖ ਜੋਗ ਨ ਲੋਗ ਸਬ ਕਹਹਿਂ ਕਹਾਁ ਅਸ ਭਾਗੁ ॥
ਸਹਜ ਸੁਭਾਯਁ ਸਮਾਜ ਦੁਹੁ ਰਾਮ ਚਰਨ ਅਨੁਰਾਗੁ ॥ 280 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਸਕਲ ਮਨੋਰਥ ਕਰਹੀਂ। ਬਚਨ ਸਪ੍ਰੇਮ ਸੁਨਤ ਮਨ ਹਰਹੀਮ੍ ॥
ਸੀਯ ਮਾਤੁ ਤੇਹਿ ਸਮਯ ਪਠਾਈਂ। ਦਾਸੀਂ ਦੇਖਿ ਸੁਅਵਸਰੁ ਆਈਮ੍ ॥
ਸਾਵਕਾਸ ਸੁਨਿ ਸਬ ਸਿਯ ਸਾਸੂ। ਆਯੁ ਜਨਕਰਾਜ ਰਨਿਵਾਸੂ ॥
ਕੌਸਲ੍ਯਾਁ ਸਾਦਰ ਸਨਮਾਨੀ। ਆਸਨ ਦਿਏ ਸਮਯ ਸਮ ਆਨੀ ॥
ਸੀਲੁ ਸਨੇਹ ਸਕਲ ਦੁਹੁ ਓਰਾ। ਦ੍ਰਵਹਿਂ ਦੇਖਿ ਸੁਨਿ ਕੁਲਿਸ ਕਠੋਰਾ ॥
ਪੁਲਕ ਸਿਥਿਲ ਤਨ ਬਾਰਿ ਬਿਲੋਚਨ। ਮਹਿ ਨਖ ਲਿਖਨ ਲਗੀਂ ਸਬ ਸੋਚਨ ॥
ਸਬ ਸਿਯ ਰਾਮ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਿ ਸਿ ਮੂਰਤੀ। ਜਨੁ ਕਰੁਨਾ ਬਹੁ ਬੇਸ਼ ਬਿਸੂਰਤਿ ॥
ਸੀਯ ਮਾਤੁ ਕਹ ਬਿਧਿ ਬੁਧਿ ਬਾਁਕੀ। ਜੋ ਪਯ ਫੇਨੁ ਫੋਰ ਪਬਿ ਟਾਁਕੀ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਿਅ ਸੁਧਾ ਦੇਖਿਅਹਿਂ ਗਰਲ ਸਬ ਕਰਤੂਤਿ ਕਰਾਲ।
ਜਹਁ ਤਹਁ ਕਾਕ ਉਲੂਕ ਬਕ ਮਾਨਸ ਸਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਮਰਾਲ ॥ 281 ॥

ਸੁਨਿ ਸਸੋਚ ਕਹ ਦੇਬਿ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾ। ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਬਡ਼ਇ ਬਿਪਰੀਤ ਬਿਚਿਤ੍ਰਾ ॥
ਜੋ ਸ੍ਰੁਰੁਇਜਿ ਪਾਲਿ ਹਰਿ ਬਹੋਰੀ। ਬਾਲ ਕੇਲਿ ਸਮ ਬਿਧਿ ਮਤਿ ਭੋਰੀ ॥
ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਕਹ ਦੋਸੁ ਨ ਕਾਹੂ। ਕਰਮ ਬਿਬਸ ਦੁਖ ਸੁਖ ਛਤਿ ਲਾਹੂ ॥
ਕਠਿਨ ਕਰਮ ਗਤਿ ਜਾਨ ਬਿਧਾਤਾ। ਜੋ ਸੁਭ ਅਸੁਭ ਸਕਲ ਫਲ ਦਾਤਾ ॥
ਈਸ ਰਜਾਇ ਸੀਸ ਸਬਹੀ ਕੇਂ। ਉਤਪਤਿ ਥਿਤਿ ਲਯ ਬਿਸ਼ਹੁ ਅਮੀ ਕੇਮ੍ ॥
ਦੇਬਿ ਮੋਹ ਬਸ ਸੋਚਿਅ ਬਾਦੀ। ਬਿਧਿ ਪ੍ਰਪਂਚੁ ਅਸ ਅਚਲ ਅਨਾਦੀ ॥
ਭੂਪਤਿ ਜਿਅਬ ਮਰਬ ਉਰ ਆਨੀ। ਸੋਚਿਅ ਸਖਿ ਲਖਿ ਨਿਜ ਹਿਤ ਹਾਨੀ ॥
ਸੀਯ ਮਾਤੁ ਕਹ ਸਤ੍ਯ ਸੁਬਾਨੀ। ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤੀ ਅਵਧਿ ਅਵਧਪਤਿ ਰਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਲਖਨੁ ਰਾਮ ਸਿਯ ਜਾਹੁਁ ਬਨ ਭਲ ਪਰਿਨਾਮ ਨ ਪੋਚੁ।
ਗਹਬਰਿ ਹਿਯਁ ਕਹ ਕੌਸਿਲਾ ਮੋਹਿ ਭਰਤ ਕਰ ਸੋਚੁ ॥ 282 ॥

ਈਸ ਪ੍ਰਸਾਦ ਅਸੀਸ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ। ਸੁਤ ਸੁਤਬਧੂ ਦੇਵਸਰਿ ਬਾਰੀ ॥
ਰਾਮ ਸਪਥ ਮੈਂ ਕੀਨ੍ਹ ਨ ਕ੍AU। ਸੋ ਕਰਿ ਕਹੁਁ ਸਖੀ ਸਤਿ ਭ੍AU ॥
ਭਰਤ ਸੀਲ ਗੁਨ ਬਿਨਯ ਬਡ਼ਆਈ। ਭਾਯਪ ਭਗਤਿ ਭਰੋਸ ਭਲਾਈ ॥
ਕਹਤ ਸਾਰਦਹੁ ਕਰ ਮਤਿ ਹੀਚੇ। ਸਾਗਰ ਸੀਪ ਕਿ ਜਾਹਿਂ ਉਲੀਚੇ ॥
ਜਾਨੁਁ ਸਦਾ ਭਰਤ ਕੁਲਦੀਪਾ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਮੋਹਿ ਕਹੇਉ ਮਹੀਪਾ ॥
ਕਸੇਂ ਕਨਕੁ ਮਨਿ ਪਾਰਿਖਿ ਪਾਏਁ। ਪੁਰੁਸ਼ ਪਰਿਖਿਅਹਿਂ ਸਮਯਁ ਸੁਭਾਏਁ।
ਅਨੁਚਿਤ ਆਜੁ ਕਹਬ ਅਸ ਮੋਰਾ। ਸੋਕ ਸਨੇਹਁ ਸਯਾਨਪ ਥੋਰਾ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਰਸਰਿ ਸਮ ਪਾਵਨਿ ਬਾਨੀ। ਭੀਂ ਸਨੇਹ ਬਿਕਲ ਸਬ ਰਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਕੌਸਲ੍ਯਾ ਕਹ ਧੀਰ ਧਰਿ ਸੁਨਹੁ ਦੇਬਿ ਮਿਥਿਲੇਸਿ।
ਕੋ ਬਿਬੇਕਨਿਧਿ ਬਲ੍ਲਭਹਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸਕਿ ਉਪਦੇਸਿ ॥ 283 ॥

ਰਾਨਿ ਰਾਯ ਸਨ ਅਵਸਰੁ ਪਾਈ। ਅਪਨੀ ਭਾਁਤਿ ਕਹਬ ਸਮੁਝਾਈ ॥
ਰਖਿਅਹਿਂ ਲਖਨੁ ਭਰਤੁ ਗਬਨਹਿਂ ਬਨ। ਜੌਂ ਯਹ ਮਤ ਮਾਨੈ ਮਹੀਪ ਮਨ ॥
ਤੌ ਭਲ ਜਤਨੁ ਕਰਬ ਸੁਬਿਚਾਰੀ। ਮੋਰੇਂ ਸੌਚੁ ਭਰਤ ਕਰ ਭਾਰੀ ॥
ਗੂਢ਼ ਸਨੇਹ ਭਰਤ ਮਨ ਮਾਹੀ। ਰਹੇਂ ਨੀਕ ਮੋਹਿ ਲਾਗਤ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਲਖਿ ਸੁਭਾਉ ਸੁਨਿ ਸਰਲ ਸੁਬਾਨੀ। ਸਬ ਭਿ ਮਗਨ ਕਰੁਨ ਰਸ ਰਾਨੀ ॥
ਨਭ ਪ੍ਰਸੂਨ ਝਰਿ ਧਨ੍ਯ ਧਨ੍ਯ ਧੁਨਿ। ਸਿਥਿਲ ਸਨੇਹਁ ਸਿਦ੍ਧ ਜੋਗੀ ਮੁਨਿ ॥
ਸਬੁ ਰਨਿਵਾਸੁ ਬਿਥਕਿ ਲਖਿ ਰਹੇਊ। ਤਬ ਧਰਿ ਧੀਰ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾਁ ਕਹੇਊ ॥
ਦੇਬਿ ਦਂਡ ਜੁਗ ਜਾਮਿਨਿ ਬੀਤੀ। ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਸੁਨੀ ਉਠੀ ਸਪ੍ਰੀਤੀ ॥

ਦੋ. ਬੇਗਿ ਪਾਉ ਧਾਰਿਅ ਥਲਹਿ ਕਹ ਸਨੇਹਁ ਸਤਿਭਾਯ।
ਹਮਰੇਂ ਤੌ ਅਬ ਈਸ ਗਤਿ ਕੇ ਮਿਥਿਲੇਸ ਸਹਾਯ ॥ 284 ॥

ਲਖਿ ਸਨੇਹ ਸੁਨਿ ਬਚਨ ਬਿਨੀਤਾ। ਜਨਕਪ੍ਰਿਯਾ ਗਹ ਪਾਯ ਪੁਨੀਤਾ ॥
ਦੇਬਿ ਉਚਿਤ ਅਸਿ ਬਿਨਯ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ। ਦਸਰਥ ਘਰਿਨਿ ਰਾਮ ਮਹਤਾਰੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਅਪਨੇ ਨੀਚਹੁ ਆਦਰਹੀਂ। ਅਗਿਨਿ ਧੂਮ ਗਿਰਿ ਸਿਰ ਤਿਨੁ ਧਰਹੀਮ੍ ॥
ਸੇਵਕੁ ਰਾਉ ਕਰਮ ਮਨ ਬਾਨੀ। ਸਦਾ ਸਹਾਯ ਮਹੇਸੁ ਭਵਾਨੀ ॥
ਰੁਰੇ ਅਂਗ ਜੋਗੁ ਜਗ ਕੋ ਹੈ। ਦੀਪ ਸਹਾਯ ਕਿ ਦਿਨਕਰ ਸੋਹੈ ॥
ਰਾਮੁ ਜਾਇ ਬਨੁ ਕਰਿ ਸੁਰ ਕਾਜੂ। ਅਚਲ ਅਵਧਪੁਰ ਕਰਿਹਹਿਂ ਰਾਜੂ ॥
ਅਮਰ ਨਾਗ ਨਰ ਰਾਮ ਬਾਹੁਬਲ। ਸੁਖ ਬਸਿਹਹਿਂ ਅਪਨੇਂ ਅਪਨੇ ਥਲ ॥
ਯਹ ਸਬ ਜਾਗਬਲਿਕ ਕਹਿ ਰਾਖਾ। ਦੇਬਿ ਨ ਹੋਇ ਮੁਧਾ ਮੁਨਿ ਭਾਸ਼ਾ ॥

ਦੋ. ਅਸ ਕਹਿ ਪਗ ਪਰਿ ਪੇਮ ਅਤਿ ਸਿਯ ਹਿਤ ਬਿਨਯ ਸੁਨਾਇ ॥
ਸਿਯ ਸਮੇਤ ਸਿਯਮਾਤੁ ਤਬ ਚਲੀ ਸੁਆਯਸੁ ਪਾਇ ॥ 285 ॥

ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਜਨਹਿ ਮਿਲੀ ਬੈਦੇਹੀ। ਜੋ ਜੇਹਿ ਜੋਗੁ ਭਾਁਤਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹੀ ॥
ਤਾਪਸ ਬੇਸ਼ ਜਾਨਕੀ ਦੇਖੀ। ਭਾ ਸਬੁ ਬਿਕਲ ਬਿਸ਼ਾਦ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਜਨਕ ਰਾਮ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਚਲੇ ਥਲਹਿ ਸਿਯ ਦੇਖੀ ਆਈ ॥
ਲੀਨ੍ਹਿ ਲਾਇ ਉਰ ਜਨਕ ਜਾਨਕੀ। ਪਾਹੁਨ ਪਾਵਨ ਪੇਮ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀ ॥
ਉਰ ਉਮਗੇਉ ਅਂਬੁਧਿ ਅਨੁਰਾਗੂ। ਭਯੁ ਭੂਪ ਮਨੁ ਮਨਹੁਁ ਪਯਾਗੂ ॥
ਸਿਯ ਸਨੇਹ ਬਟੁ ਬਾਢ਼ਤ ਜੋਹਾ। ਤਾ ਪਰ ਰਾਮ ਪੇਮ ਸਿਸੁ ਸੋਹਾ ॥
ਚਿਰਜੀਵੀ ਮੁਨਿ ਗ੍ਯਾਨ ਬਿਕਲ ਜਨੁ। ਬੂਡ਼ਤ ਲਹੇਉ ਬਾਲ ਅਵਲਂਬਨੁ ॥
ਮੋਹ ਮਗਨ ਮਤਿ ਨਹਿਂ ਬਿਦੇਹ ਕੀ। ਮਹਿਮਾ ਸਿਯ ਰਘੁਬਰ ਸਨੇਹ ਕੀ ॥

ਦੋ. ਸਿਯ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਸਨੇਹ ਬਸ ਬਿਕਲ ਨ ਸਕੀ ਸਁਭਾਰਿ।
ਧਰਨਿਸੁਤਾਁ ਧੀਰਜੁ ਧਰੇਉ ਸਮੁ ਸੁਧਰਮੁ ਬਿਚਾਰਿ ॥ 286 ॥

ਤਾਪਸ ਬੇਸ਼ ਜਨਕ ਸਿਯ ਦੇਖੀ। ਭਯੁ ਪੇਮੁ ਪਰਿਤੋਸ਼ੁ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਪੁਤ੍ਰਿ ਪਵਿਤ੍ਰ ਕਿਏ ਕੁਲ ਦੋਊ। ਸੁਜਸ ਧਵਲ ਜਗੁ ਕਹ ਸਬੁ ਕੋਊ ॥
ਜਿਤਿ ਸੁਰਸਰਿ ਕੀਰਤਿ ਸਰਿ ਤੋਰੀ। ਗਵਨੁ ਕੀਨ੍ਹ ਬਿਧਿ ਅਂਡ ਕਰੋਰੀ ॥
ਗਂਗ ਅਵਨਿ ਥਲ ਤੀਨਿ ਬਡ਼ਏਰੇ। ਏਹਿਂ ਕਿਏ ਸਾਧੁ ਸਮਾਜ ਘਨੇਰੇ ॥
ਪਿਤੁ ਕਹ ਸਤ੍ਯ ਸਨੇਹਁ ਸੁਬਾਨੀ। ਸੀਯ ਸਕੁਚ ਮਹੁਁ ਮਨਹੁਁ ਸਮਾਨੀ ॥
ਪੁਨਿ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਲੀਨ੍ਹ ਉਰ ਲਾਈ। ਸਿਖ ਆਸਿਸ਼ ਹਿਤ ਦੀਨ੍ਹਿ ਸੁਹਾਈ ॥
ਕਹਤਿ ਨ ਸੀਯ ਸਕੁਚਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਇਹਾਁ ਬਸਬ ਰਜਨੀਂ ਭਲ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਲਖਿ ਰੁਖ ਰਾਨਿ ਜਨਾਯੁ ਰ੍AU। ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸਰਾਹਤ ਸੀਲੁ ਸੁਭ੍AU ॥

ਦੋ. ਬਾਰ ਬਾਰ ਮਿਲਿ ਭੇਂਟ ਸਿਯ ਬਿਦਾ ਕੀਨ੍ਹ ਸਨਮਾਨਿ।
ਕਹੀ ਸਮਯ ਸਿਰ ਭਰਤ ਗਤਿ ਰਾਨਿ ਸੁਬਾਨਿ ਸਯਾਨਿ ॥ 287 ॥

ਸੁਨਿ ਭੂਪਾਲ ਭਰਤ ਬ੍ਯਵਹਾਰੂ। ਸੋਨ ਸੁਗਂਧ ਸੁਧਾ ਸਸਿ ਸਾਰੂ ॥
ਮੂਦੇ ਸਜਲ ਨਯਨ ਪੁਲਕੇ ਤਨ। ਸੁਜਸੁ ਸਰਾਹਨ ਲਗੇ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ॥
ਸਾਵਧਾਨ ਸੁਨੁ ਸੁਮੁਖਿ ਸੁਲੋਚਨਿ। ਭਰਤ ਕਥਾ ਭਵ ਬਂਧ ਬਿਮੋਚਨਿ ॥
ਧਰਮ ਰਾਜਨਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਬਿਚਾਰੂ। ਇਹਾਁ ਜਥਾਮਤਿ ਮੋਰ ਪ੍ਰਚਾਰੂ ॥
ਸੋ ਮਤਿ ਮੋਰਿ ਭਰਤ ਮਹਿਮਾਹੀ। ਕਹੈ ਕਾਹ ਛਲਿ ਛੁਅਤਿ ਨ ਛਾਁਹੀ ॥
ਬਿਧਿ ਗਨਪਤਿ ਅਹਿਪਤਿ ਸਿਵ ਸਾਰਦ। ਕਬਿ ਕੋਬਿਦ ਬੁਧ ਬੁਦ੍ਧਿ ਬਿਸਾਰਦ ॥
ਭਰਤ ਚਰਿਤ ਕੀਰਤਿ ਕਰਤੂਤੀ। ਧਰਮ ਸੀਲ ਗੁਨ ਬਿਮਲ ਬਿਭੂਤੀ ॥
ਸਮੁਝਤ ਸੁਨਤ ਸੁਖਦ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਸੁਚਿ ਸੁਰਸਰਿ ਰੁਚਿ ਨਿਦਰ ਸੁਧਾਹੂ ॥

ਦੋ. ਨਿਰਵਧਿ ਗੁਨ ਨਿਰੁਪਮ ਪੁਰੁਸ਼ੁ ਭਰਤੁ ਭਰਤ ਸਮ ਜਾਨਿ।
ਕਹਿਅ ਸੁਮੇਰੁ ਕਿ ਸੇਰ ਸਮ ਕਬਿਕੁਲ ਮਤਿ ਸਕੁਚਾਨਿ ॥ 288 ॥

ਅਗਮ ਸਬਹਿ ਬਰਨਤ ਬਰਬਰਨੀ। ਜਿਮਿ ਜਲਹੀਨ ਮੀਨ ਗਮੁ ਧਰਨੀ ॥
ਭਰਤ ਅਮਿਤ ਮਹਿਮਾ ਸੁਨੁ ਰਾਨੀ। ਜਾਨਹਿਂ ਰਾਮੁ ਨ ਸਕਹਿਂ ਬਖਾਨੀ ॥
ਬਰਨਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਭਰਤ ਅਨੁਭ੍AU। ਤਿਯ ਜਿਯ ਕੀ ਰੁਚਿ ਲਖਿ ਕਹ ਰ੍AU ॥
ਬਹੁਰਹਿਂ ਲਖਨੁ ਭਰਤੁ ਬਨ ਜਾਹੀਂ। ਸਬ ਕਰ ਭਲ ਸਬ ਕੇ ਮਨ ਮਾਹੀਮ੍ ॥
ਦੇਬਿ ਪਰਂਤੁ ਭਰਤ ਰਘੁਬਰ ਕੀ। ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਜਾਇ ਨਹਿਂ ਤਰਕੀ ॥
ਭਰਤੁ ਅਵਧਿ ਸਨੇਹ ਮਮਤਾ ਕੀ। ਜਦ੍ਯਪਿ ਰਾਮੁ ਸੀਮ ਸਮਤਾ ਕੀ ॥
ਪਰਮਾਰਥ ਸ੍ਵਾਰਥ ਸੁਖ ਸਾਰੇ। ਭਰਤ ਨ ਸਪਨੇਹੁਁ ਮਨਹੁਁ ਨਿਹਾਰੇ ॥
ਸਾਧਨ ਸਿਦ੍ਧ ਰਾਮ ਪਗ ਨੇਹੂ ॥ ਮੋਹਿ ਲਖਿ ਪਰਤ ਭਰਤ ਮਤ ਏਹੂ ॥

ਦੋ. ਭੋਰੇਹੁਁ ਭਰਤ ਨ ਪੇਲਿਹਹਿਂ ਮਨਸਹੁਁ ਰਾਮ ਰਜਾਇ।
ਕਰਿਅ ਨ ਸੋਚੁ ਸਨੇਹ ਬਸ ਕਹੇਉ ਭੂਪ ਬਿਲਖਾਇ ॥ 289 ॥

ਰਾਮ ਭਰਤ ਗੁਨ ਗਨਤ ਸਪ੍ਰੀਤੀ। ਨਿਸਿ ਦਂਪਤਿਹਿ ਪਲਕ ਸਮ ਬੀਤੀ ॥
ਰਾਜ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਾਤ ਜੁਗ ਜਾਗੇ। ਨ੍ਹਾਇ ਨ੍ਹਾਇ ਸੁਰ ਪੂਜਨ ਲਾਗੇ ॥
ਗੇ ਨਹਾਇ ਗੁਰ ਪਹੀਂ ਰਘੁਰਾਈ। ਬਂਦਿ ਚਰਨ ਬੋਲੇ ਰੁਖ ਪਾਈ ॥
ਨਾਥ ਭਰਤੁ ਪੁਰਜਨ ਮਹਤਾਰੀ। ਸੋਕ ਬਿਕਲ ਬਨਬਾਸ ਦੁਖਾਰੀ ॥
ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਰਾਉ ਮਿਥਿਲੇਸੂ। ਬਹੁਤ ਦਿਵਸ ਭੇ ਸਹਤ ਕਲੇਸੂ ॥
ਉਚਿਤ ਹੋਇ ਸੋਇ ਕੀਜਿਅ ਨਾਥਾ। ਹਿਤ ਸਬਹੀ ਕਰ ਰੌਰੇਂ ਹਾਥਾ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਅਤਿ ਸਕੁਚੇ ਰਘੁਰ੍AU। ਮੁਨਿ ਪੁਲਕੇ ਲਖਿ ਸੀਲੁ ਸੁਭ੍AU ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਰਾਮ ਸਕਲ ਸੁਖ ਸਾਜਾ। ਨਰਕ ਸਰਿਸ ਦੁਹੁ ਰਾਜ ਸਮਾਜਾ ॥

ਦੋ. ਪ੍ਰਾਨ ਪ੍ਰਾਨ ਕੇ ਜੀਵ ਕੇ ਜਿਵ ਸੁਖ ਕੇ ਸੁਖ ਰਾਮ।
ਤੁਮ੍ਹ ਤਜਿ ਤਾਤ ਸੋਹਾਤ ਗ੍ਰੁਰੁਇਹ ਜਿਨ੍ਹਹਿ ਤਿਨ੍ਹਹਿਂ ਬਿਧਿ ਬਾਮ ॥ 290 ॥

ਸੋ ਸੁਖੁ ਕਰਮੁ ਧਰਮੁ ਜਰਿ ਜ੍AU। ਜਹਁ ਨ ਰਾਮ ਪਦ ਪਂਕਜ ਭ੍AU ॥
ਜੋਗੁ ਕੁਜੋਗੁ ਗ੍ਯਾਨੁ ਅਗ੍ਯਾਨੂ। ਜਹਁ ਨਹਿਂ ਰਾਮ ਪੇਮ ਪਰਧਾਨੂ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਦੁਖੀ ਸੁਖੀ ਤੁਮ੍ਹ ਤੇਹੀਂ। ਤੁਮ੍ਹ ਜਾਨਹੁ ਜਿਯ ਜੋ ਜੇਹਿ ਕੇਹੀਮ੍ ॥
ਰਾਉਰ ਆਯਸੁ ਸਿਰ ਸਬਹੀ ਕੇਂ। ਬਿਦਿਤ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲਹਿ ਗਤਿ ਸਬ ਨੀਕੇਮ੍ ॥
ਆਪੁ ਆਸ਼੍ਰਮਹਿ ਧਾਰਿਅ ਪ੍AU। ਭਯੁ ਸਨੇਹ ਸਿਥਿਲ ਮੁਨਿਰ੍AU ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਤਬ ਰਾਮੁ ਸਿਧਾਏ। ਰਿਸ਼ਿ ਧਰਿ ਧੀਰ ਜਨਕ ਪਹਿਂ ਆਏ ॥
ਰਾਮ ਬਚਨ ਗੁਰੁ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਸੁਨਾਏ। ਸੀਲ ਸਨੇਹ ਸੁਭਾਯਁ ਸੁਹਾਏ ॥
ਮਹਾਰਾਜ ਅਬ ਕੀਜਿਅ ਸੋਈ। ਸਬ ਕਰ ਧਰਮ ਸਹਿਤ ਹਿਤ ਹੋਈ।

ਦੋ. ਗ੍ਯਾਨ ਨਿਧਾਨ ਸੁਜਾਨ ਸੁਚਿ ਧਰਮ ਧੀਰ ਨਰਪਾਲ।
ਤੁਮ੍ਹ ਬਿਨੁ ਅਸਮਂਜਸ ਸਮਨ ਕੋ ਸਮਰਥ ਏਹਿ ਕਾਲ ॥ 291 ॥

ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਬਚਨ ਜਨਕ ਅਨੁਰਾਗੇ। ਲਖਿ ਗਤਿ ਗ੍ਯਾਨੁ ਬਿਰਾਗੁ ਬਿਰਾਗੇ ॥
ਸਿਥਿਲ ਸਨੇਹਁ ਗੁਨਤ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਆਏ ਇਹਾਁ ਕੀਨ੍ਹ ਭਲ ਨਾਹੀ ॥
ਰਾਮਹਿ ਰਾਯਁ ਕਹੇਉ ਬਨ ਜਾਨਾ। ਕੀਨ੍ਹ ਆਪੁ ਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਵਾਨਾ ॥
ਹਮ ਅਬ ਬਨ ਤੇਂ ਬਨਹਿ ਪਠਾਈ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਫਿਰਬ ਬਿਬੇਕ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਤਾਪਸ ਮੁਨਿ ਮਹਿਸੁਰ ਸੁਨਿ ਦੇਖੀ। ਭੇ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਬਿਕਲ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਸਮੁ ਸਮੁਝਿ ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਰਾਜਾ। ਚਲੇ ਭਰਤ ਪਹਿਂ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜਾ ॥
ਭਰਤ ਆਇ ਆਗੇਂ ਭਿ ਲੀਨ੍ਹੇ। ਅਵਸਰ ਸਰਿਸ ਸੁਆਸਨ ਦੀਨ੍ਹੇ ॥
ਤਾਤ ਭਰਤ ਕਹ ਤੇਰਹੁਤਿ ਰ੍AU। ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਬਿਦਿਤ ਰਘੁਬੀਰ ਸੁਭ੍AU ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਸਤ੍ਯਬ੍ਰਤ ਧਰਮ ਰਤ ਸਬ ਕਰ ਸੀਲੁ ਸਨੇਹੁ ॥
ਸਂਕਟ ਸਹਤ ਸਕੋਚ ਬਸ ਕਹਿਅ ਜੋ ਆਯਸੁ ਦੇਹੁ ॥ 292 ॥

ਸੁਨਿ ਤਨ ਪੁਲਕਿ ਨਯਨ ਭਰਿ ਬਾਰੀ। ਬੋਲੇ ਭਰਤੁ ਧੀਰ ਧਰਿ ਭਾਰੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਿਯ ਪੂਜ੍ਯ ਪਿਤਾ ਸਮ ਆਪੂ। ਕੁਲਗੁਰੁ ਸਮ ਹਿਤ ਮਾਯ ਨ ਬਾਪੂ ॥
ਕੌਸਿਕਾਦਿ ਮੁਨਿ ਸਚਿਵ ਸਮਾਜੂ। ਗ੍ਯਾਨ ਅਂਬੁਨਿਧਿ ਆਪੁਨੁ ਆਜੂ ॥
ਸਿਸੁ ਸੇਵਕ ਆਯਸੁ ਅਨੁਗਾਮੀ। ਜਾਨਿ ਮੋਹਿ ਸਿਖ ਦੇਇਅ ਸ੍ਵਾਮੀ ॥
ਏਹਿਂ ਸਮਾਜ ਥਲ ਬੂਝਬ ਰਾਉਰ। ਮੌਨ ਮਲਿਨ ਮੈਂ ਬੋਲਬ ਬਾਉਰ ॥
ਛੋਟੇ ਬਦਨ ਕਹੁਁ ਬਡ਼ਇ ਬਾਤਾ। ਛਮਬ ਤਾਤ ਲਖਿ ਬਾਮ ਬਿਧਾਤਾ ॥
ਆਗਮ ਨਿਗਮ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਪੁਰਾਨਾ। ਸੇਵਾਧਰਮੁ ਕਠਿਨ ਜਗੁ ਜਾਨਾ ॥
ਸ੍ਵਾਮਿ ਧਰਮ ਸ੍ਵਾਰਥਹਿ ਬਿਰੋਧੂ। ਬੈਰੁ ਅਂਧ ਪ੍ਰੇਮਹਿ ਨ ਪ੍ਰਬੋਧੂ ॥

ਦੋ. ਰਾਖਿ ਰਾਮ ਰੁਖ ਧਰਮੁ ਬ੍ਰਤੁ ਪਰਾਧੀਨ ਮੋਹਿ ਜਾਨਿ।
ਸਬ ਕੇਂ ਸਂਮਤ ਸਰ੍ਬ ਹਿਤ ਕਰਿਅ ਪੇਮੁ ਪਹਿਚਾਨਿ ॥ 293 ॥

ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਦੇਖਿ ਸੁਭ੍AU। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਸਰਾਹਤ ਰ੍AU ॥
ਸੁਗਮ ਅਗਮ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮਂਜੁ ਕਠੋਰੇ। ਅਰਥੁ ਅਮਿਤ ਅਤਿ ਆਖਰ ਥੋਰੇ ॥
ਜ੍ਯੌ ਮੁਖ ਮੁਕੁਰ ਮੁਕੁਰੁ ਨਿਜ ਪਾਨੀ। ਗਹਿ ਨ ਜਾਇ ਅਸ ਅਦਭੁਤ ਬਾਨੀ ॥
ਭੂਪ ਭਰਤ ਮੁਨਿ ਸਹਿਤ ਸਮਾਜੂ। ਗੇ ਜਹਁ ਬਿਬੁਧ ਕੁਮੁਦ ਦ੍ਵਿਜਰਾਜੂ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਧਿ ਸੋਚ ਬਿਕਲ ਸਬ ਲੋਗਾ। ਮਨਹੁਁ ਮੀਨਗਨ ਨਵ ਜਲ ਜੋਗਾ ॥
ਦੇਵਁ ਪ੍ਰਥਮ ਕੁਲਗੁਰ ਗਤਿ ਦੇਖੀ। ਨਿਰਖਿ ਬਿਦੇਹ ਸਨੇਹ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਰਾਮ ਭਗਤਿਮਯ ਭਰਤੁ ਨਿਹਾਰੇ। ਸੁਰ ਸ੍ਵਾਰਥੀ ਹਹਰਿ ਹਿਯਁ ਹਾਰੇ ॥
ਸਬ ਕੌ ਰਾਮ ਪੇਮਮਯ ਪੇਖਾ। ਭੁ ਅਲੇਖ ਸੋਚ ਬਸ ਲੇਖਾ ॥

ਦੋ. ਰਾਮੁ ਸਨੇਹ ਸਕੋਚ ਬਸ ਕਹ ਸਸੋਚ ਸੁਰਰਾਜ।
ਰਚਹੁ ਪ੍ਰਪਂਚਹਿ ਪਂਚ ਮਿਲਿ ਨਾਹਿਂ ਤ ਭਯੁ ਅਕਾਜੁ ॥ 294 ॥

ਸੁਰਨ੍ਹ ਸੁਮਿਰਿ ਸਾਰਦਾ ਸਰਾਹੀ। ਦੇਬਿ ਦੇਵ ਸਰਨਾਗਤ ਪਾਹੀ ॥
ਫੇਰਿ ਭਰਤ ਮਤਿ ਕਰਿ ਨਿਜ ਮਾਯਾ। ਪਾਲੁ ਬਿਬੁਧ ਕੁਲ ਕਰਿ ਛਲ ਛਾਯਾ ॥
ਬਿਬੁਧ ਬਿਨਯ ਸੁਨਿ ਦੇਬਿ ਸਯਾਨੀ। ਬੋਲੀ ਸੁਰ ਸ੍ਵਾਰਥ ਜਡ਼ ਜਾਨੀ ॥
ਮੋ ਸਨ ਕਹਹੁ ਭਰਤ ਮਤਿ ਫੇਰੂ। ਲੋਚਨ ਸਹਸ ਨ ਸੂਝ ਸੁਮੇਰੂ ॥
ਬਿਧਿ ਹਰਿ ਹਰ ਮਾਯਾ ਬਡ਼ਇ ਭਾਰੀ। ਸੌ ਨ ਭਰਤ ਮਤਿ ਸਕਿ ਨਿਹਾਰੀ ॥
ਸੋ ਮਤਿ ਮੋਹਿ ਕਹਤ ਕਰੁ ਭੋਰੀ। ਚਂਦਿਨਿ ਕਰ ਕਿ ਚਂਡਕਰ ਚੋਰੀ ॥
ਭਰਤ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸਿਯ ਰਾਮ ਨਿਵਾਸੂ। ਤਹਁ ਕਿ ਤਿਮਿਰ ਜਹਁ ਤਰਨਿ ਪ੍ਰਕਾਸੂ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਸਾਰਦ ਗਿ ਬਿਧਿ ਲੋਕਾ। ਬਿਬੁਧ ਬਿਕਲ ਨਿਸਿ ਮਾਨਹੁਁ ਕੋਕਾ ॥

ਦੋ. ਸੁਰ ਸ੍ਵਾਰਥੀ ਮਲੀਨ ਮਨ ਕੀਨ੍ਹ ਕੁਮਂਤ੍ਰ ਕੁਠਾਟੁ ॥
ਰਚਿ ਪ੍ਰਪਂਚ ਮਾਯਾ ਪ੍ਰਬਲ ਭਯ ਭ੍ਰਮ ਅਰਤਿ ਉਚਾਟੁ ॥ 295 ॥

ਕਰਿ ਕੁਚਾਲਿ ਸੋਚਤ ਸੁਰਰਾਜੂ। ਭਰਤ ਹਾਥ ਸਬੁ ਕਾਜੁ ਅਕਾਜੂ ॥
ਗੇ ਜਨਕੁ ਰਘੁਨਾਥ ਸਮੀਪਾ। ਸਨਮਾਨੇ ਸਬ ਰਬਿਕੁਲ ਦੀਪਾ ॥
ਸਮਯ ਸਮਾਜ ਧਰਮ ਅਬਿਰੋਧਾ। ਬੋਲੇ ਤਬ ਰਘੁਬਂਸ ਪੁਰੋਧਾ ॥
ਜਨਕ ਭਰਤ ਸਂਬਾਦੁ ਸੁਨਾਈ। ਭਰਤ ਕਹਾਉਤਿ ਕਹੀ ਸੁਹਾਈ ॥
ਤਾਤ ਰਾਮ ਜਸ ਆਯਸੁ ਦੇਹੂ। ਸੋ ਸਬੁ ਕਰੈ ਮੋਰ ਮਤ ਏਹੂ ॥
ਸੁਨਿ ਰਘੁਨਾਥ ਜੋਰਿ ਜੁਗ ਪਾਨੀ। ਬੋਲੇ ਸਤ੍ਯ ਸਰਲ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਾਨੀ ॥
ਬਿਦ੍ਯਮਾਨ ਆਪੁਨਿ ਮਿਥਿਲੇਸੂ। ਮੋਰ ਕਹਬ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਭਦੇਸੂ ॥
ਰਾਉਰ ਰਾਯ ਰਜਾਯਸੁ ਹੋਈ। ਰਾਉਰਿ ਸਪਥ ਸਹੀ ਸਿਰ ਸੋਈ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਸਪਥ ਸੁਨਿ ਮੁਨਿ ਜਨਕੁ ਸਕੁਚੇ ਸਭਾ ਸਮੇਤ।
ਸਕਲ ਬਿਲੋਕਤ ਭਰਤ ਮੁਖੁ ਬਨਿ ਨ ਉਤਰੁ ਦੇਤ ॥ 296 ॥

ਸਭਾ ਸਕੁਚ ਬਸ ਭਰਤ ਨਿਹਾਰੀ। ਰਾਮਬਂਧੁ ਧਰਿ ਧੀਰਜੁ ਭਾਰੀ ॥
ਕੁਸਮੁ ਦੇਖਿ ਸਨੇਹੁ ਸਁਭਾਰਾ। ਬਢ਼ਤ ਬਿਂਧਿ ਜਿਮਿ ਘਟਜ ਨਿਵਾਰਾ ॥
ਸੋਕ ਕਨਕਲੋਚਨ ਮਤਿ ਛੋਨੀ। ਹਰੀ ਬਿਮਲ ਗੁਨ ਗਨ ਜਗਜੋਨੀ ॥
ਭਰਤ ਬਿਬੇਕ ਬਰਾਹਁ ਬਿਸਾਲਾ। ਅਨਾਯਾਸ ਉਧਰੀ ਤੇਹਿ ਕਾਲਾ ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਸਬ ਕਹਁ ਕਰ ਜੋਰੇ। ਰਾਮੁ ਰਾਉ ਗੁਰ ਸਾਧੁ ਨਿਹੋਰੇ ॥
ਛਮਬ ਆਜੁ ਅਤਿ ਅਨੁਚਿਤ ਮੋਰਾ। ਕਹੁਁ ਬਦਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਬਚਨ ਕਠੋਰਾ ॥
ਹਿਯਁ ਸੁਮਿਰੀ ਸਾਰਦਾ ਸੁਹਾਈ। ਮਾਨਸ ਤੇਂ ਮੁਖ ਪਂਕਜ ਆਈ ॥
ਬਿਮਲ ਬਿਬੇਕ ਧਰਮ ਨਯ ਸਾਲੀ। ਭਰਤ ਭਾਰਤੀ ਮਂਜੁ ਮਰਾਲੀ ॥

ਦੋ. ਨਿਰਖਿ ਬਿਬੇਕ ਬਿਲੋਚਨਨ੍ਹਿ ਸਿਥਿਲ ਸਨੇਹਁ ਸਮਾਜੁ।
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਬੋਲੇ ਭਰਤੁ ਸੁਮਿਰਿ ਸੀਯ ਰਘੁਰਾਜੁ ॥ 297 ॥

ਪ੍ਰਭੁ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਸੁਹ੍ਰਦ ਗੁਰ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਪੂਜ੍ਯ ਪਰਮ ਹਿਤ ਅਤਂਰਜਾਮੀ ॥
ਸਰਲ ਸੁਸਾਹਿਬੁ ਸੀਲ ਨਿਧਾਨੂ। ਪ੍ਰਨਤਪਾਲ ਸਰ੍ਬਗ੍ਯ ਸੁਜਾਨੂ ॥
ਸਮਰਥ ਸਰਨਾਗਤ ਹਿਤਕਾਰੀ। ਗੁਨਗਾਹਕੁ ਅਵਗੁਨ ਅਘ ਹਾਰੀ ॥
ਸ੍ਵਾਮਿ ਗੋਸਾਁਇਹਿ ਸਰਿਸ ਗੋਸਾਈ। ਮੋਹਿ ਸਮਾਨ ਮੈਂ ਸਾਇਁ ਦੋਹਾਈ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਿਤੁ ਬਚਨ ਮੋਹ ਬਸ ਪੇਲੀ। ਆਯੁਁ ਇਹਾਁ ਸਮਾਜੁ ਸਕੇਲੀ ॥
ਜਗ ਭਲ ਪੋਚ ਊਁਚ ਅਰੁ ਨੀਚੂ। ਅਮਿਅ ਅਮਰਪਦ ਮਾਹੁਰੁ ਮੀਚੂ ॥
ਰਾਮ ਰਜਾਇ ਮੇਟ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਦੇਖਾ ਸੁਨਾ ਕਤਹੁਁ ਕੌ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਸੋ ਮੈਂ ਸਬ ਬਿਧਿ ਕੀਨ੍ਹਿ ਢਿਠਾਈ। ਪ੍ਰਭੁ ਮਾਨੀ ਸਨੇਹ ਸੇਵਕਾਈ ॥

ਦੋ. ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਁ ਭਲਾਈ ਆਪਨੀ ਨਾਥ ਕੀਨ੍ਹ ਭਲ ਮੋਰ।
ਦੂਸ਼ਨ ਭੇ ਭੂਸ਼ਨ ਸਰਿਸ ਸੁਜਸੁ ਚਾਰੁ ਚਹੁ ਓਰ ॥ 298 ॥

ਰਾਉਰਿ ਰੀਤਿ ਸੁਬਾਨਿ ਬਡ਼ਆਈ। ਜਗਤ ਬਿਦਿਤ ਨਿਗਮਾਗਮ ਗਾਈ ॥
ਕੂਰ ਕੁਟਿਲ ਖਲ ਕੁਮਤਿ ਕਲਂਕੀ। ਨੀਚ ਨਿਸੀਲ ਨਿਰੀਸ ਨਿਸਂਕੀ ॥
ਤੇਉ ਸੁਨਿ ਸਰਨ ਸਾਮੁਹੇਂ ਆਏ। ਸਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਿਹੇਂ ਅਪਨਾਏ ॥
ਦੇਖਿ ਦੋਸ਼ ਕਬਹੁਁ ਨ ਉਰ ਆਨੇ। ਸੁਨਿ ਗੁਨ ਸਾਧੁ ਸਮਾਜ ਬਖਾਨੇ ॥
ਕੋ ਸਾਹਿਬ ਸੇਵਕਹਿ ਨੇਵਾਜੀ। ਆਪੁ ਸਮਾਜ ਸਾਜ ਸਬ ਸਾਜੀ ॥
ਨਿਜ ਕਰਤੂਤਿ ਨ ਸਮੁਝਿਅ ਸਪਨੇਂ। ਸੇਵਕ ਸਕੁਚ ਸੋਚੁ ਉਰ ਅਪਨੇਮ੍ ॥
ਸੋ ਗੋਸਾਇਁ ਨਹਿ ਦੂਸਰ ਕੋਪੀ। ਭੁਜਾ ਉਠਾਇ ਕਹੁਁ ਪਨ ਰੋਪੀ ॥
ਪਸੁ ਨਾਚਤ ਸੁਕ ਪਾਠ ਪ੍ਰਬੀਨਾ। ਗੁਨ ਗਤਿ ਨਟ ਪਾਠਕ ਆਧੀਨਾ ॥

ਦੋ. ਯੋਂ ਸੁਧਾਰਿ ਸਨਮਾਨਿ ਜਨ ਕਿਏ ਸਾਧੁ ਸਿਰਮੋਰ।
ਕੋ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਬਿਨੁ ਪਾਲਿਹੈ ਬਿਰਿਦਾਵਲਿ ਬਰਜੋਰ ॥ 299 ॥

ਸੋਕ ਸਨੇਹਁ ਕਿ ਬਾਲ ਸੁਭਾਏਁ। ਆਯੁਁ ਲਾਇ ਰਜਾਯਸੁ ਬਾਏਁ ॥
ਤਬਹੁਁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਹੇਰਿ ਨਿਜ ਓਰਾ। ਸਬਹਿ ਭਾਁਤਿ ਭਲ ਮਾਨੇਉ ਮੋਰਾ ॥
ਦੇਖੇਉਁ ਪਾਯ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲਾ। ਜਾਨੇਉਁ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਹਜ ਅਨੁਕੂਲਾ ॥
ਬਡ਼ਏਂ ਸਮਾਜ ਬਿਲੋਕੇਉਁ ਭਾਗੂ। ਬਡ਼ਈਂ ਚੂਕ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਰਾਗੂ ॥
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਅਂਗੁ ਅਘਾਈ। ਕੀਨ੍ਹਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਿ ਸਬ ਅਧਿਕਾਈ ॥
ਰਾਖਾ ਮੋਰ ਦੁਲਾਰ ਗੋਸਾਈਂ। ਅਪਨੇਂ ਸੀਲ ਸੁਭਾਯਁ ਭਲਾਈਮ੍ ॥
ਨਾਥ ਨਿਪਟ ਮੈਂ ਕੀਨ੍ਹਿ ਢਿਠਾਈ। ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਮਾਜ ਸਕੋਚ ਬਿਹਾਈ ॥
ਅਬਿਨਯ ਬਿਨਯ ਜਥਾਰੁਚਿ ਬਾਨੀ। ਛਮਿਹਿ ਦੇਉ ਅਤਿ ਆਰਤਿ ਜਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸੁਹ੍ਰਦ ਸੁਜਾਨ ਸੁਸਾਹਿਬਹਿ ਬਹੁਤ ਕਹਬ ਬਡ਼ਇ ਖੋਰਿ।
ਆਯਸੁ ਦੇਇਅ ਦੇਵ ਅਬ ਸਬਿ ਸੁਧਾਰੀ ਮੋਰਿ ॥ 300 ॥

ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਪਦੁਮ ਪਰਾਗ ਦੋਹਾਈ। ਸਤ੍ਯ ਸੁਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਸੁਖ ਸੀਵਁ ਸੁਹਾਈ ॥
ਸੋ ਕਰਿ ਕਹੁਁ ਹਿਏ ਅਪਨੇ ਕੀ। ਰੁਚਿ ਜਾਗਤ ਸੋਵਤ ਸਪਨੇ ਕੀ ॥
ਸਹਜ ਸਨੇਹਁ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸੇਵਕਾਈ। ਸ੍ਵਾਰਥ ਛਲ ਫਲ ਚਾਰਿ ਬਿਹਾਈ ॥
ਅਗ੍ਯਾ ਸਮ ਨ ਸੁਸਾਹਿਬ ਸੇਵਾ। ਸੋ ਪ੍ਰਸਾਦੁ ਜਨ ਪਾਵੈ ਦੇਵਾ ॥
ਅਸ ਕਹਿ ਪ੍ਰੇਮ ਬਿਬਸ ਭੇ ਭਾਰੀ। ਪੁਲਕ ਸਰੀਰ ਬਿਲੋਚਨ ਬਾਰੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਕਮਲ ਗਹੇ ਅਕੁਲਾਈ। ਸਮੁ ਸਨੇਹੁ ਨ ਸੋ ਕਹਿ ਜਾਈ ॥
ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਸਨਮਾਨਿ ਸੁਬਾਨੀ। ਬੈਠਾਏ ਸਮੀਪ ਗਹਿ ਪਾਨੀ ॥
ਭਰਤ ਬਿਨਯ ਸੁਨਿ ਦੇਖਿ ਸੁਭ੍AU। ਸਿਥਿਲ ਸਨੇਹਁ ਸਭਾ ਰਘੁਰ੍AU ॥

ਛਂ. ਰਘੁਰਾਉ ਸਿਥਿਲ ਸਨੇਹਁ ਸਾਧੁ ਸਮਾਜ ਮੁਨਿ ਮਿਥਿਲਾ ਧਨੀ।
ਮਨ ਮਹੁਁ ਸਰਾਹਤ ਭਰਤ ਭਾਯਪ ਭਗਤਿ ਕੀ ਮਹਿਮਾ ਘਨੀ ॥
ਭਰਤਹਿ ਪ੍ਰਸਂਸਤ ਬਿਬੁਧ ਬਰਸ਼ਤ ਸੁਮਨ ਮਾਨਸ ਮਲਿਨ ਸੇ।
ਤੁਲਸੀ ਬਿਕਲ ਸਬ ਲੋਗ ਸੁਨਿ ਸਕੁਚੇ ਨਿਸਾਗਮ ਨਲਿਨ ਸੇ ॥

ਸੋ. ਦੇਖਿ ਦੁਖਾਰੀ ਦੀਨ ਦੁਹੁ ਸਮਾਜ ਨਰ ਨਾਰਿ ਸਬ।
ਮਘਵਾ ਮਹਾ ਮਲੀਨ ਮੁਏ ਮਾਰਿ ਮਂਗਲ ਚਹਤ ॥ 301 ॥

ਕਪਟ ਕੁਚਾਲਿ ਸੀਵਁ ਸੁਰਰਾਜੂ। ਪਰ ਅਕਾਜ ਪ੍ਰਿਯ ਆਪਨ ਕਾਜੂ ॥
ਕਾਕ ਸਮਾਨ ਪਾਕਰਿਪੁ ਰੀਤੀ। ਛਲੀ ਮਲੀਨ ਕਤਹੁਁ ਨ ਪ੍ਰਤੀਤੀ ॥
ਪ੍ਰਥਮ ਕੁਮਤ ਕਰਿ ਕਪਟੁ ਸਁਕੇਲਾ। ਸੋ ਉਚਾਟੁ ਸਬ ਕੇਂ ਸਿਰ ਮੇਲਾ ॥
ਸੁਰਮਾਯਾਁ ਸਬ ਲੋਗ ਬਿਮੋਹੇ। ਰਾਮ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤਿਸਯ ਨ ਬਿਛੋਹੇ ॥
ਭਯ ਉਚਾਟ ਬਸ ਮਨ ਥਿਰ ਨਾਹੀਂ। ਛਨ ਬਨ ਰੁਚਿ ਛਨ ਸਦਨ ਸੋਹਾਹੀਮ੍ ॥
ਦੁਬਿਧ ਮਨੋਗਤਿ ਪ੍ਰਜਾ ਦੁਖਾਰੀ। ਸਰਿਤ ਸਿਂਧੁ ਸਂਗਮ ਜਨੁ ਬਾਰੀ ॥
ਦੁਚਿਤ ਕਤਹੁਁ ਪਰਿਤੋਸ਼ੁ ਨ ਲਹਹੀਂ। ਏਕ ਏਕ ਸਨ ਮਰਮੁ ਨ ਕਹਹੀਮ੍ ॥
ਲਖਿ ਹਿਯਁ ਹਁਸਿ ਕਹ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਾਨੂ। ਸਰਿਸ ਸ੍ਵਾਨ ਮਘਵਾਨ ਜੁਬਾਨੂ ॥

ਦੋ. ਭਰਤੁ ਜਨਕੁ ਮੁਨਿਜਨ ਸਚਿਵ ਸਾਧੁ ਸਚੇਤ ਬਿਹਾਇ।
ਲਾਗਿ ਦੇਵਮਾਯਾ ਸਬਹਿ ਜਥਾਜੋਗੁ ਜਨੁ ਪਾਇ ॥ 302 ॥

ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਸਿਂਧੁ ਲਖਿ ਲੋਗ ਦੁਖਾਰੇ। ਨਿਜ ਸਨੇਹਁ ਸੁਰਪਤਿ ਛਲ ਭਾਰੇ ॥
ਸਭਾ ਰਾਉ ਗੁਰ ਮਹਿਸੁਰ ਮਂਤ੍ਰੀ। ਭਰਤ ਭਗਤਿ ਸਬ ਕੈ ਮਤਿ ਜਂਤ੍ਰੀ ॥
ਰਾਮਹਿ ਚਿਤਵਤ ਚਿਤ੍ਰ ਲਿਖੇ ਸੇ। ਸਕੁਚਤ ਬੋਲਤ ਬਚਨ ਸਿਖੇ ਸੇ ॥
ਭਰਤ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਤਿ ਬਿਨਯ ਬਡ਼ਆਈ। ਸੁਨਤ ਸੁਖਦ ਬਰਨਤ ਕਠਿਨਾਈ ॥
ਜਾਸੁ ਬਿਲੋਕਿ ਭਗਤਿ ਲਵਲੇਸੂ। ਪ੍ਰੇਮ ਮਗਨ ਮੁਨਿਗਨ ਮਿਥਿਲੇਸੂ ॥
ਮਹਿਮਾ ਤਾਸੁ ਕਹੈ ਕਿਮਿ ਤੁਲਸੀ। ਭਗਤਿ ਸੁਭਾਯਁ ਸੁਮਤਿ ਹਿਯਁ ਹੁਲਸੀ ॥
ਆਪੁ ਛੋਟਿ ਮਹਿਮਾ ਬਡ਼ਇ ਜਾਨੀ। ਕਬਿਕੁਲ ਕਾਨਿ ਮਾਨਿ ਸਕੁਚਾਨੀ ॥
ਕਹਿ ਨ ਸਕਤਿ ਗੁਨ ਰੁਚਿ ਅਧਿਕਾਈ। ਮਤਿ ਗਤਿ ਬਾਲ ਬਚਨ ਕੀ ਨਾਈ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਬਿਮਲ ਜਸੁ ਬਿਮਲ ਬਿਧੁ ਸੁਮਤਿ ਚਕੋਰਕੁਮਾਰਿ।
ਉਦਿਤ ਬਿਮਲ ਜਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯ ਨਭ ਏਕਟਕ ਰਹੀ ਨਿਹਾਰਿ ॥ 303 ॥

ਭਰਤ ਸੁਭਾਉ ਨ ਸੁਗਮ ਨਿਗਮਹੂਁ। ਲਘੁ ਮਤਿ ਚਾਪਲਤਾ ਕਬਿ ਛਮਹੂਁ ॥
ਕਹਤ ਸੁਨਤ ਸਤਿ ਭਾਉ ਭਰਤ ਕੋ। ਸੀਯ ਰਾਮ ਪਦ ਹੋਇ ਨ ਰਤ ਕੋ ॥
ਸੁਮਿਰਤ ਭਰਤਹਿ ਪ੍ਰੇਮੁ ਰਾਮ ਕੋ। ਜੇਹਿ ਨ ਸੁਲਭ ਤੇਹਿ ਸਰਿਸ ਬਾਮ ਕੋ ॥
ਦੇਖਿ ਦਯਾਲ ਦਸਾ ਸਬਹੀ ਕੀ। ਰਾਮ ਸੁਜਾਨ ਜਾਨਿ ਜਨ ਜੀ ਕੀ ॥
ਧਰਮ ਧੁਰੀਨ ਧੀਰ ਨਯ ਨਾਗਰ। ਸਤ੍ਯ ਸਨੇਹ ਸੀਲ ਸੁਖ ਸਾਗਰ ॥
ਦੇਸੁ ਕਾਲ ਲਖਿ ਸਮੁ ਸਮਾਜੂ। ਨੀਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਾਲਕ ਰਘੁਰਾਜੂ ॥
ਬੋਲੇ ਬਚਨ ਬਾਨਿ ਸਰਬਸੁ ਸੇ। ਹਿਤ ਪਰਿਨਾਮ ਸੁਨਤ ਸਸਿ ਰਸੁ ਸੇ ॥
ਤਾਤ ਭਰਤ ਤੁਮ੍ਹ ਧਰਮ ਧੁਰੀਨਾ। ਲੋਕ ਬੇਦ ਬਿਦ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਬੀਨਾ ॥

ਦੋ. ਕਰਮ ਬਚਨ ਮਾਨਸ ਬਿਮਲ ਤੁਮ੍ਹ ਸਮਾਨ ਤੁਮ੍ਹ ਤਾਤ।
ਗੁਰ ਸਮਾਜ ਲਘੁ ਬਂਧੁ ਗੁਨ ਕੁਸਮਯਁ ਕਿਮਿ ਕਹਿ ਜਾਤ ॥ 304 ॥

ਜਾਨਹੁ ਤਾਤ ਤਰਨਿ ਕੁਲ ਰੀਤੀ। ਸਤ੍ਯਸਂਧ ਪਿਤੁ ਕੀਰਤਿ ਪ੍ਰੀਤੀ ॥
ਸਮੁ ਸਮਾਜੁ ਲਾਜ ਗੁਰੁਜਨ ਕੀ। ਉਦਾਸੀਨ ਹਿਤ ਅਨਹਿਤ ਮਨ ਕੀ ॥
ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਬਿਦਿਤ ਸਬਹੀ ਕਰ ਕਰਮੂ। ਆਪਨ ਮੋਰ ਪਰਮ ਹਿਤ ਧਰਮੂ ॥
ਮੋਹਿ ਸਬ ਭਾਁਤਿ ਭਰੋਸ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ। ਤਦਪਿ ਕਹੁਁ ਅਵਸਰ ਅਨੁਸਾਰਾ ॥
ਤਾਤ ਤਾਤ ਬਿਨੁ ਬਾਤ ਹਮਾਰੀ। ਕੇਵਲ ਗੁਰੁਕੁਲ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਁ ਸਁਭਾਰੀ ॥
ਨਤਰੁ ਪ੍ਰਜਾ ਪਰਿਜਨ ਪਰਿਵਾਰੂ। ਹਮਹਿ ਸਹਿਤ ਸਬੁ ਹੋਤ ਖੁਆਰੂ ॥
ਜੌਂ ਬਿਨੁ ਅਵਸਰ ਅਥਵਁ ਦਿਨੇਸੂ। ਜਗ ਕੇਹਿ ਕਹਹੁ ਨ ਹੋਇ ਕਲੇਸੂ ॥
ਤਸ ਉਤਪਾਤੁ ਤਾਤ ਬਿਧਿ ਕੀਨ੍ਹਾ। ਮੁਨਿ ਮਿਥਿਲੇਸ ਰਾਖਿ ਸਬੁ ਲੀਨ੍ਹਾ ॥

ਦੋ. ਰਾਜ ਕਾਜ ਸਬ ਲਾਜ ਪਤਿ ਧਰਮ ਧਰਨਿ ਧਨ ਧਾਮ।
ਗੁਰ ਪ੍ਰਭਾਉ ਪਾਲਿਹਿ ਸਬਹਿ ਭਲ ਹੋਇਹਿ ਪਰਿਨਾਮ ॥ 305 ॥

ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਹਮਾਰਾ। ਘਰ ਬਨ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਰਖਵਾਰਾ ॥
ਮਾਤੁ ਪਿਤਾ ਗੁਰ ਸ੍ਵਾਮਿ ਨਿਦੇਸੂ। ਸਕਲ ਧਰਮ ਧਰਨੀਧਰ ਸੇਸੂ ॥
ਸੋ ਤੁਮ੍ਹ ਕਰਹੁ ਕਰਾਵਹੁ ਮੋਹੂ। ਤਾਤ ਤਰਨਿਕੁਲ ਪਾਲਕ ਹੋਹੂ ॥
ਸਾਧਕ ਏਕ ਸਕਲ ਸਿਧਿ ਦੇਨੀ। ਕੀਰਤਿ ਸੁਗਤਿ ਭੂਤਿਮਯ ਬੇਨੀ ॥
ਸੋ ਬਿਚਾਰਿ ਸਹਿ ਸਂਕਟੁ ਭਾਰੀ। ਕਰਹੁ ਪ੍ਰਜਾ ਪਰਿਵਾਰੁ ਸੁਖਾਰੀ ॥
ਬਾਁਟੀ ਬਿਪਤਿ ਸਬਹਿਂ ਮੋਹਿ ਭਾਈ। ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਅਵਧਿ ਭਰਿ ਬਡ਼ਇ ਕਠਿਨਾਈ ॥
ਜਾਨਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਕਹੁਁ ਕਠੋਰਾ। ਕੁਸਮਯਁ ਤਾਤ ਨ ਅਨੁਚਿਤ ਮੋਰਾ ॥
ਹੋਹਿਂ ਕੁਠਾਯਁ ਸੁਬਂਧੁ ਸੁਹਾਏ। ਓਡ਼ਇਅਹਿਂ ਹਾਥ ਅਸਨਿਹੁ ਕੇ ਘਾਏ ॥

ਦੋ. ਸੇਵਕ ਕਰ ਪਦ ਨਯਨ ਸੇ ਮੁਖ ਸੋ ਸਾਹਿਬੁ ਹੋਇ।
ਤੁਲਸੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਿ ਰੀਤਿ ਸੁਨਿ ਸੁਕਬਿ ਸਰਾਹਹਿਂ ਸੋਇ ॥ 306 ॥

ਸਭਾ ਸਕਲ ਸੁਨਿ ਰਘੁਬਰ ਬਾਨੀ। ਪ੍ਰੇਮ ਪਯੋਧਿ ਅਮਿਅ ਜਨੁ ਸਾਨੀ ॥
ਸਿਥਿਲ ਸਮਾਜ ਸਨੇਹ ਸਮਾਧੀ। ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਚੁਪ ਸਾਰਦ ਸਾਧੀ ॥
ਭਰਤਹਿ ਭਯੁ ਪਰਮ ਸਂਤੋਸ਼ੂ। ਸਨਮੁਖ ਸ੍ਵਾਮਿ ਬਿਮੁਖ ਦੁਖ ਦੋਸ਼ੂ ॥
ਮੁਖ ਪ੍ਰਸਨ੍ਨ ਮਨ ਮਿਟਾ ਬਿਸ਼ਾਦੂ। ਭਾ ਜਨੁ ਗੂਁਗੇਹਿ ਗਿਰਾ ਪ੍ਰਸਾਦੂ ॥
ਕੀਨ੍ਹ ਸਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਬਹੋਰੀ। ਬੋਲੇ ਪਾਨਿ ਪਂਕਰੁਹ ਜੋਰੀ ॥
ਨਾਥ ਭਯੁ ਸੁਖੁ ਸਾਥ ਗੇ ਕੋ। ਲਹੇਉਁ ਲਾਹੁ ਜਗ ਜਨਮੁ ਭੇ ਕੋ ॥
ਅਬ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਜਸ ਆਯਸੁ ਹੋਈ। ਕਰੌਂ ਸੀਸ ਧਰਿ ਸਾਦਰ ਸੋਈ ॥
ਸੋ ਅਵਲਂਬ ਦੇਵ ਮੋਹਿ ਦੇਈ। ਅਵਧਿ ਪਾਰੁ ਪਾਵੌਂ ਜੇਹਿ ਸੇਈ ॥

ਦੋ. ਦੇਵ ਦੇਵ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਹਿਤ ਗੁਰ ਅਨੁਸਾਸਨੁ ਪਾਇ।
ਆਨੇਉਁ ਸਬ ਤੀਰਥ ਸਲਿਲੁ ਤੇਹਿ ਕਹਁ ਕਾਹ ਰਜਾਇ ॥ 307 ॥

ਏਕੁ ਮਨੋਰਥੁ ਬਡ਼ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਸਭਯਁ ਸਕੋਚ ਜਾਤ ਕਹਿ ਨਾਹੀਮ੍ ॥
ਕਹਹੁ ਤਾਤ ਪ੍ਰਭੁ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਬੋਲੇ ਬਾਨਿ ਸਨੇਹ ਸੁਹਾਈ ॥
ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਸੁਚਿ ਥਲ ਤੀਰਥ ਬਨ। ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਸਰ ਸਰਿ ਨਿਰ੍ਝਰ ਗਿਰਿਗਨ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਅਂਕਿਤ ਅਵਨਿ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਆਯਸੁ ਹੋਇ ਤ ਆਵੌਂ ਦੇਖੀ ॥
ਅਵਸਿ ਅਤ੍ਰਿ ਆਯਸੁ ਸਿਰ ਧਰਹੂ। ਤਾਤ ਬਿਗਤਭਯ ਕਾਨਨ ਚਰਹੂ ॥
ਮੁਨਿ ਪ੍ਰਸਾਦ ਬਨੁ ਮਂਗਲ ਦਾਤਾ। ਪਾਵਨ ਪਰਮ ਸੁਹਾਵਨ ਭ੍ਰਾਤਾ ॥
ਰਿਸ਼ਿਨਾਯਕੁ ਜਹਁ ਆਯਸੁ ਦੇਹੀਂ। ਰਾਖੇਹੁ ਤੀਰਥ ਜਲੁ ਥਲ ਤੇਹੀਮ੍ ॥
ਸੁਨਿ ਪ੍ਰਭੁ ਬਚਨ ਭਰਤ ਸੁਖ ਪਾਵਾ। ਮੁਨਿ ਪਦ ਕਮਲ ਮੁਦਿਤ ਸਿਰੁ ਨਾਵਾ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਰਾਮ ਸਂਬਾਦੁ ਸੁਨਿ ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਲ।
ਸੁਰ ਸ੍ਵਾਰਥੀ ਸਰਾਹਿ ਕੁਲ ਬਰਸ਼ਤ ਸੁਰਤਰੁ ਫੂਲ ॥ 308 ॥

ਧਨ੍ਯ ਭਰਤ ਜਯ ਰਾਮ ਗੋਸਾਈਂ। ਕਹਤ ਦੇਵ ਹਰਸ਼ਤ ਬਰਿਆਈ।
ਮੁਨਿ ਮਿਥਿਲੇਸ ਸਭਾਁ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਭਰਤ ਬਚਨ ਸੁਨਿ ਭਯੁ ਉਛਾਹੂ ॥
ਭਰਤ ਰਾਮ ਗੁਨ ਗ੍ਰਾਮ ਸਨੇਹੂ। ਪੁਲਕਿ ਪ੍ਰਸਂਸਤ ਰਾਉ ਬਿਦੇਹੂ ॥
ਸੇਵਕ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸੁਭਾਉ ਸੁਹਾਵਨ। ਨੇਮੁ ਪੇਮੁ ਅਤਿ ਪਾਵਨ ਪਾਵਨ ॥
ਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਸਰਾਹਨ ਲਾਗੇ। ਸਚਿਵ ਸਭਾਸਦ ਸਬ ਅਨੁਰਾਗੇ ॥
ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਰਾਮ ਭਰਤ ਸਂਬਾਦੂ। ਦੁਹੁ ਸਮਾਜ ਹਿਯਁ ਹਰਸ਼ੁ ਬਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਦੁਖੁ ਸੁਖੁ ਸਮ ਜਾਨੀ। ਕਹਿ ਗੁਨ ਰਾਮ ਪ੍ਰਬੋਧੀਂ ਰਾਨੀ ॥
ਏਕ ਕਹਹਿਂ ਰਘੁਬੀਰ ਬਡ਼ਆਈ। ਏਕ ਸਰਾਹਤ ਭਰਤ ਭਲਾਈ ॥

ਦੋ. ਅਤ੍ਰਿ ਕਹੇਉ ਤਬ ਭਰਤ ਸਨ ਸੈਲ ਸਮੀਪ ਸੁਕੂਪ।
ਰਾਖਿਅ ਤੀਰਥ ਤੋਯ ਤਹਁ ਪਾਵਨ ਅਮਿਅ ਅਨੂਪ ॥ 309 ॥

ਭਰਤ ਅਤ੍ਰਿ ਅਨੁਸਾਸਨ ਪਾਈ। ਜਲ ਭਾਜਨ ਸਬ ਦਿਏ ਚਲਾਈ ॥
ਸਾਨੁਜ ਆਪੁ ਅਤ੍ਰਿ ਮੁਨਿ ਸਾਧੂ। ਸਹਿਤ ਗੇ ਜਹਁ ਕੂਪ ਅਗਾਧੂ ॥
ਪਾਵਨ ਪਾਥ ਪੁਨ੍ਯਥਲ ਰਾਖਾ। ਪ੍ਰਮੁਦਿਤ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤ੍ਰਿ ਅਸ ਭਾਸ਼ਾ ॥
ਤਾਤ ਅਨਾਦਿ ਸਿਦ੍ਧ ਥਲ ਏਹੂ। ਲੋਪੇਉ ਕਾਲ ਬਿਦਿਤ ਨਹਿਂ ਕੇਹੂ ॥
ਤਬ ਸੇਵਕਨ੍ਹ ਸਰਸ ਥਲੁ ਦੇਖਾ। ਕਿਨ੍ਹ ਸੁਜਲ ਹਿਤ ਕੂਪ ਬਿਸੇਸ਼ਾ ॥
ਬਿਧਿ ਬਸ ਭਯੁ ਬਿਸ੍ਵ ਉਪਕਾਰੂ। ਸੁਗਮ ਅਗਮ ਅਤਿ ਧਰਮ ਬਿਚਾਰੂ ॥
ਭਰਤਕੂਪ ਅਬ ਕਹਿਹਹਿਂ ਲੋਗਾ। ਅਤਿ ਪਾਵਨ ਤੀਰਥ ਜਲ ਜੋਗਾ ॥
ਪ੍ਰੇਮ ਸਨੇਮ ਨਿਮਜ੍ਜਤ ਪ੍ਰਾਨੀ। ਹੋਇਹਹਿਂ ਬਿਮਲ ਕਰਮ ਮਨ ਬਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਕਹਤ ਕੂਪ ਮਹਿਮਾ ਸਕਲ ਗੇ ਜਹਾਁ ਰਘੁਰਾਉ।
ਅਤ੍ਰਿ ਸੁਨਾਯੁ ਰਘੁਬਰਹਿ ਤੀਰਥ ਪੁਨ੍ਯ ਪ੍ਰਭਾਉ ॥ 310 ॥

ਕਹਤ ਧਰਮ ਇਤਿਹਾਸ ਸਪ੍ਰੀਤੀ। ਭਯੁ ਭੋਰੁ ਨਿਸਿ ਸੋ ਸੁਖ ਬੀਤੀ ॥
ਨਿਤ੍ਯ ਨਿਬਾਹਿ ਭਰਤ ਦੌ ਭਾਈ। ਰਾਮ ਅਤ੍ਰਿ ਗੁਰ ਆਯਸੁ ਪਾਈ ॥
ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਸਾਜ ਸਬ ਸਾਦੇਂ। ਚਲੇ ਰਾਮ ਬਨ ਅਟਨ ਪਯਾਦੇਮ੍ ॥
ਕੋਮਲ ਚਰਨ ਚਲਤ ਬਿਨੁ ਪਨਹੀਂ। ਭਿ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਭੂਮਿ ਸਕੁਚਿ ਮਨ ਮਨਹੀਮ੍ ॥
ਕੁਸ ਕਂਟਕ ਕਾਁਕਰੀਂ ਕੁਰਾਈਂ। ਕਟੁਕ ਕਠੋਰ ਕੁਬਸ੍ਤੁ ਦੁਰਾਈਮ੍ ॥
ਮਹਿ ਮਂਜੁਲ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁ ਮਾਰਗ ਕੀਨ੍ਹੇ। ਬਹਤ ਸਮੀਰ ਤ੍ਰਿਬਿਧ ਸੁਖ ਲੀਨ੍ਹੇ ॥
ਸੁਮਨ ਬਰਸ਼ਿ ਸੁਰ ਘਨ ਕਰਿ ਛਾਹੀਂ। ਬਿਟਪ ਫੂਲਿ ਫਲਿ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਮ੍ਰੁਰੁਇਦੁਤਾਹੀਮ੍ ॥
ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਬਿਲੋਕਿ ਖਗ ਬੋਲਿ ਸੁਬਾਨੀ। ਸੇਵਹਿਂ ਸਕਲ ਰਾਮ ਪ੍ਰਿਯ ਜਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਸੁਲਭ ਸਿਦ੍ਧਿ ਸਬ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਰੁਇਤਹੁ ਰਾਮ ਕਹਤ ਜਮੁਹਾਤ।
ਰਾਮ ਪ੍ਰਾਨ ਪ੍ਰਿਯ ਭਰਤ ਕਹੁਁ ਯਹ ਨ ਹੋਇ ਬਡ਼ਇ ਬਾਤ ॥ 311 ॥

ਏਹਿ ਬਿਧਿ ਭਰਤੁ ਫਿਰਤ ਬਨ ਮਾਹੀਂ। ਨੇਮੁ ਪ੍ਰੇਮੁ ਲਖਿ ਮੁਨਿ ਸਕੁਚਾਹੀਮ੍ ॥
ਪੁਨ੍ਯ ਜਲਾਸ਼੍ਰਯ ਭੂਮਿ ਬਿਭਾਗਾ। ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਤਰੁ ਤ੍ਰੁਰੁਇਨ ਗਿਰਿ ਬਨ ਬਾਗਾ ॥
ਚਾਰੁ ਬਿਚਿਤ੍ਰ ਪਬਿਤ੍ਰ ਬਿਸੇਸ਼ੀ। ਬੂਝਤ ਭਰਤੁ ਦਿਬ੍ਯ ਸਬ ਦੇਖੀ ॥
ਸੁਨਿ ਮਨ ਮੁਦਿਤ ਕਹਤ ਰਿਸ਼ਿਰ੍AU। ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਗੁਨ ਪੁਨ੍ਯ ਪ੍ਰਭ੍AU ॥
ਕਤਹੁਁ ਨਿਮਜ੍ਜਨ ਕਤਹੁਁ ਪ੍ਰਨਾਮਾ। ਕਤਹੁਁ ਬਿਲੋਕਤ ਮਨ ਅਭਿਰਾਮਾ ॥
ਕਤਹੁਁ ਬੈਠਿ ਮੁਨਿ ਆਯਸੁ ਪਾਈ। ਸੁਮਿਰਤ ਸੀਯ ਸਹਿਤ ਦੌ ਭਾਈ ॥
ਦੇਖਿ ਸੁਭਾਉ ਸਨੇਹੁ ਸੁਸੇਵਾ। ਦੇਹਿਂ ਅਸੀਸ ਮੁਦਿਤ ਬਨਦੇਵਾ ॥
ਫਿਰਹਿਂ ਗੇਁ ਦਿਨੁ ਪਹਰ ਅਢ਼ਆਈ। ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਕਮਲ ਬਿਲੋਕਹਿਂ ਆਈ ॥

ਦੋ. ਦੇਖੇ ਥਲ ਤੀਰਥ ਸਕਲ ਭਰਤ ਪਾਁਚ ਦਿਨ ਮਾਝ।
ਕਹਤ ਸੁਨਤ ਹਰਿ ਹਰ ਸੁਜਸੁ ਗਯੁ ਦਿਵਸੁ ਭਿ ਸਾਁਝ ॥ 312 ॥

ਭੋਰ ਨ੍ਹਾਇ ਸਬੁ ਜੁਰਾ ਸਮਾਜੂ। ਭਰਤ ਭੂਮਿਸੁਰ ਤੇਰਹੁਤਿ ਰਾਜੂ ॥
ਭਲ ਦਿਨ ਆਜੁ ਜਾਨਿ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਰਾਮੁ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ਕਹਤ ਸਕੁਚਾਹੀਮ੍ ॥
ਗੁਰ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪ ਭਰਤ ਸਭਾ ਅਵਲੋਕੀ। ਸਕੁਚਿ ਰਾਮ ਫਿਰਿ ਅਵਨਿ ਬਿਲੋਕੀ ॥
ਸੀਲ ਸਰਾਹਿ ਸਭਾ ਸਬ ਸੋਚੀ। ਕਹੁਁ ਨ ਰਾਮ ਸਮ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਁਕੋਚੀ ॥
ਭਰਤ ਸੁਜਾਨ ਰਾਮ ਰੁਖ ਦੇਖੀ। ਉਠਿ ਸਪ੍ਰੇਮ ਧਰਿ ਧੀਰ ਬਿਸੇਸ਼ੀ ॥
ਕਰਿ ਦਂਡਵਤ ਕਹਤ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਰਾਖੀਂ ਨਾਥ ਸਕਲ ਰੁਚਿ ਮੋਰੀ ॥
ਮੋਹਿ ਲਗਿ ਸਹੇਉ ਸਬਹਿਂ ਸਂਤਾਪੂ। ਬਹੁਤ ਭਾਁਤਿ ਦੁਖੁ ਪਾਵਾ ਆਪੂ ॥
ਅਬ ਗੋਸਾਇਁ ਮੋਹਿ ਦੇਉ ਰਜਾਈ। ਸੇਵੌਂ ਅਵਧ ਅਵਧਿ ਭਰਿ ਜਾਈ ॥

ਦੋ. ਜੇਹਿਂ ਉਪਾਯ ਪੁਨਿ ਪਾਯ ਜਨੁ ਦੇਖੈ ਦੀਨਦਯਾਲ।
ਸੋ ਸਿਖ ਦੇਇਅ ਅਵਧਿ ਲਗਿ ਕੋਸਲਪਾਲ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਲ ॥ 313 ॥

ਪੁਰਜਨ ਪਰਿਜਨ ਪ੍ਰਜਾ ਗੋਸਾਈ। ਸਬ ਸੁਚਿ ਸਰਸ ਸਨੇਹਁ ਸਗਾਈ ॥
ਰਾਉਰ ਬਦਿ ਭਲ ਭਵ ਦੁਖ ਦਾਹੂ। ਪ੍ਰਭੁ ਬਿਨੁ ਬਾਦਿ ਪਰਮ ਪਦ ਲਾਹੂ ॥
ਸ੍ਵਾਮਿ ਸੁਜਾਨੁ ਜਾਨਿ ਸਬ ਹੀ ਕੀ। ਰੁਚਿ ਲਾਲਸਾ ਰਹਨਿ ਜਨ ਜੀ ਕੀ ॥
ਪ੍ਰਨਤਪਾਲੁ ਪਾਲਿਹਿ ਸਬ ਕਾਹੂ। ਦੇਉ ਦੁਹੂ ਦਿਸਿ ਓਰ ਨਿਬਾਹੂ ॥
ਅਸ ਮੋਹਿ ਸਬ ਬਿਧਿ ਭੂਰਿ ਭਰੋਸੋ। ਕਿਏਁ ਬਿਚਾਰੁ ਨ ਸੋਚੁ ਖਰੋ ਸੋ ॥
ਆਰਤਿ ਮੋਰ ਨਾਥ ਕਰ ਛੋਹੂ। ਦੁਹੁਁ ਮਿਲਿ ਕੀਨ੍ਹ ਢੀਠੁ ਹਠਿ ਮੋਹੂ ॥
ਯਹ ਬਡ਼ ਦੋਸ਼ੁ ਦੂਰਿ ਕਰਿ ਸ੍ਵਾਮੀ। ਤਜਿ ਸਕੋਚ ਸਿਖਿਅ ਅਨੁਗਾਮੀ ॥
ਭਰਤ ਬਿਨਯ ਸੁਨਿ ਸਬਹਿਂ ਪ੍ਰਸਂਸੀ। ਖੀਰ ਨੀਰ ਬਿਬਰਨ ਗਤਿ ਹਂਸੀ ॥

ਦੋ. ਦੀਨਬਂਧੁ ਸੁਨਿ ਬਂਧੁ ਕੇ ਬਚਨ ਦੀਨ ਛਲਹੀਨ।
ਦੇਸ ਕਾਲ ਅਵਸਰ ਸਰਿਸ ਬੋਲੇ ਰਾਮੁ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥ 314 ॥

ਤਾਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰਿ ਮੋਰਿ ਪਰਿਜਨ ਕੀ। ਚਿਂਤਾ ਗੁਰਹਿ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਘਰ ਬਨ ਕੀ ॥
ਮਾਥੇ ਪਰ ਗੁਰ ਮੁਨਿ ਮਿਥਿਲੇਸੂ। ਹਮਹਿ ਤੁਮ੍ਹਹਿ ਸਪਨੇਹੁਁ ਨ ਕਲੇਸੂ ॥
ਮੋਰ ਤੁਮ੍ਹਾਰ ਪਰਮ ਪੁਰੁਸ਼ਾਰਥੁ। ਸ੍ਵਾਰਥੁ ਸੁਜਸੁ ਧਰਮੁ ਪਰਮਾਰਥੁ ॥
ਪਿਤੁ ਆਯਸੁ ਪਾਲਿਹਿਂ ਦੁਹੁ ਭਾਈ। ਲੋਕ ਬੇਦ ਭਲ ਭੂਪ ਭਲਾਈ ॥
ਗੁਰ ਪਿਤੁ ਮਾਤੁ ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਿਖ ਪਾਲੇਂ। ਚਲੇਹੁਁ ਕੁਮਗ ਪਗ ਪਰਹਿਂ ਨ ਖਾਲੇਮ੍ ॥
ਅਸ ਬਿਚਾਰਿ ਸਬ ਸੋਚ ਬਿਹਾਈ। ਪਾਲਹੁ ਅਵਧ ਅਵਧਿ ਭਰਿ ਜਾਈ ॥
ਦੇਸੁ ਕੋਸੁ ਪਰਿਜਨ ਪਰਿਵਾਰੂ। ਗੁਰ ਪਦ ਰਜਹਿਂ ਲਾਗ ਛਰੁਭਾਰੂ ॥
ਤੁਮ੍ਹ ਮੁਨਿ ਮਾਤੁ ਸਚਿਵ ਸਿਖ ਮਾਨੀ। ਪਾਲੇਹੁ ਪੁਹੁਮਿ ਪ੍ਰਜਾ ਰਜਧਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਮੁਖਿਆ ਮੁਖੁ ਸੋ ਚਾਹਿਐ ਖਾਨ ਪਾਨ ਕਹੁਁ ਏਕ।
ਪਾਲਿ ਪੋਸ਼ਿ ਸਕਲ ਅਁਗ ਤੁਲਸੀ ਸਹਿਤ ਬਿਬੇਕ ॥ 315 ॥

ਰਾਜਧਰਮ ਸਰਬਸੁ ਏਤਨੋਈ। ਜਿਮਿ ਮਨ ਮਾਹਁ ਮਨੋਰਥ ਗੋਈ ॥
ਬਂਧੁ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਕੀਨ੍ਹ ਬਹੁ ਭਾਁਤੀ। ਬਿਨੁ ਅਧਾਰ ਮਨ ਤੋਸ਼ੁ ਨ ਸਾਁਤੀ ॥
ਭਰਤ ਸੀਲ ਗੁਰ ਸਚਿਵ ਸਮਾਜੂ। ਸਕੁਚ ਸਨੇਹ ਬਿਬਸ ਰਘੁਰਾਜੂ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਕਰਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾ ਪਾਁਵਰੀਂ ਦੀਨ੍ਹੀਂ। ਸਾਦਰ ਭਰਤ ਸੀਸ ਧਰਿ ਲੀਨ੍ਹੀਮ੍ ॥
ਚਰਨਪੀਠ ਕਰੁਨਾਨਿਧਾਨ ਕੇ। ਜਨੁ ਜੁਗ ਜਾਮਿਕ ਪ੍ਰਜਾ ਪ੍ਰਾਨ ਕੇ ॥
ਸਂਪੁਟ ਭਰਤ ਸਨੇਹ ਰਤਨ ਕੇ। ਆਖਰ ਜੁਗ ਜੁਨ ਜੀਵ ਜਤਨ ਕੇ ॥
ਕੁਲ ਕਪਾਟ ਕਰ ਕੁਸਲ ਕਰਮ ਕੇ। ਬਿਮਲ ਨਯਨ ਸੇਵਾ ਸੁਧਰਮ ਕੇ ॥
ਭਰਤ ਮੁਦਿਤ ਅਵਲਂਬ ਲਹੇ ਤੇਂ। ਅਸ ਸੁਖ ਜਸ ਸਿਯ ਰਾਮੁ ਰਹੇ ਤੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਮਾਗੇਉ ਬਿਦਾ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਿ ਰਾਮ ਲਿਏ ਉਰ ਲਾਇ।
ਲੋਗ ਉਚਾਟੇ ਅਮਰਪਤਿ ਕੁਟਿਲ ਕੁਅਵਸਰੁ ਪਾਇ ॥ 316 ॥

ਸੋ ਕੁਚਾਲਿ ਸਬ ਕਹਁ ਭਿ ਨੀਕੀ। ਅਵਧਿ ਆਸ ਸਮ ਜੀਵਨਿ ਜੀ ਕੀ ॥
ਨਤਰੁ ਲਖਨ ਸਿਯ ਸਮ ਬਿਯੋਗਾ। ਹਹਰਿ ਮਰਤ ਸਬ ਲੋਗ ਕੁਰੋਗਾ ॥
ਰਾਮਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਁ ਅਵਰੇਬ ਸੁਧਾਰੀ। ਬਿਬੁਧ ਧਾਰਿ ਭਿ ਗੁਨਦ ਗੋਹਾਰੀ ॥
ਭੇਂਟਤ ਭੁਜ ਭਰਿ ਭਾਇ ਭਰਤ ਸੋ। ਰਾਮ ਪ੍ਰੇਮ ਰਸੁ ਕਹਿ ਨ ਪਰਤ ਸੋ ॥
ਤਨ ਮਨ ਬਚਨ ਉਮਗ ਅਨੁਰਾਗਾ। ਧੀਰ ਧੁਰਂਧਰ ਧੀਰਜੁ ਤ੍ਯਾਗਾ ॥
ਬਾਰਿਜ ਲੋਚਨ ਮੋਚਤ ਬਾਰੀ। ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਸੁਰ ਸਭਾ ਦੁਖਾਰੀ ॥
ਮੁਨਿਗਨ ਗੁਰ ਧੁਰ ਧੀਰ ਜਨਕ ਸੇ। ਗ੍ਯਾਨ ਅਨਲ ਮਨ ਕਸੇਂ ਕਨਕ ਸੇ ॥
ਜੇ ਬਿਰਂਚਿ ਨਿਰਲੇਪ ਉਪਾਏ। ਪਦੁਮ ਪਤ੍ਰ ਜਿਮਿ ਜਗ ਜਲ ਜਾਏ ॥

ਦੋ. ਤੇਉ ਬਿਲੋਕਿ ਰਘੁਬਰ ਭਰਤ ਪ੍ਰੀਤਿ ਅਨੂਪ ਅਪਾਰ।
ਭੇ ਮਗਨ ਮਨ ਤਨ ਬਚਨ ਸਹਿਤ ਬਿਰਾਗ ਬਿਚਾਰ ॥ 317 ॥

ਜਹਾਁ ਜਨਕ ਗੁਰ ਮਤਿ ਭੋਰੀ। ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਰੁਇਤ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਹਤ ਬਡ਼ਇ ਖੋਰੀ ॥
ਬਰਨਤ ਰਘੁਬਰ ਭਰਤ ਬਿਯੋਗੂ। ਸੁਨਿ ਕਠੋਰ ਕਬਿ ਜਾਨਿਹਿ ਲੋਗੂ ॥
ਸੋ ਸਕੋਚ ਰਸੁ ਅਕਥ ਸੁਬਾਨੀ। ਸਮੁ ਸਨੇਹੁ ਸੁਮਿਰਿ ਸਕੁਚਾਨੀ ॥
ਭੇਂਟਿ ਭਰਤ ਰਘੁਬਰ ਸਮੁਝਾਏ। ਪੁਨਿ ਰਿਪੁਦਵਨੁ ਹਰਸ਼ਿ ਹਿਯਁ ਲਾਏ ॥
ਸੇਵਕ ਸਚਿਵ ਭਰਤ ਰੁਖ ਪਾਈ। ਨਿਜ ਨਿਜ ਕਾਜ ਲਗੇ ਸਬ ਜਾਈ ॥
ਸੁਨਿ ਦਾਰੁਨ ਦੁਖੁ ਦੁਹੂਁ ਸਮਾਜਾ। ਲਗੇ ਚਲਨ ਕੇ ਸਾਜਨ ਸਾਜਾ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਪਦੁਮ ਬਂਦਿ ਦੌ ਭਾਈ। ਚਲੇ ਸੀਸ ਧਰਿ ਰਾਮ ਰਜਾਈ ॥
ਮੁਨਿ ਤਾਪਸ ਬਨਦੇਵ ਨਿਹੋਰੀ। ਸਬ ਸਨਮਾਨਿ ਬਹੋਰਿ ਬਹੋਰੀ ॥

ਦੋ. ਲਖਨਹਿ ਭੇਂਟਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਿ ਸਿਰ ਧਰਿ ਸਿਯ ਪਦ ਧੂਰਿ।
ਚਲੇ ਸਪ੍ਰੇਮ ਅਸੀਸ ਸੁਨਿ ਸਕਲ ਸੁਮਂਗਲ ਮੂਰਿ ॥ 318 ॥

ਸਾਨੁਜ ਰਾਮ ਨ੍ਰੁਰੁਇਪਹਿ ਸਿਰ ਨਾਈ। ਕੀਨ੍ਹਿ ਬਹੁਤ ਬਿਧਿ ਬਿਨਯ ਬਡ਼ਆਈ ॥
ਦੇਵ ਦਯਾ ਬਸ ਬਡ਼ ਦੁਖੁ ਪਾਯੁ। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਕਾਨਨਹਿਂ ਆਯੁ ॥
ਪੁਰ ਪਗੁ ਧਾਰਿਅ ਦੇਇ ਅਸੀਸਾ। ਕੀਨ੍ਹ ਧੀਰ ਧਰਿ ਗਵਨੁ ਮਹੀਸਾ ॥
ਮੁਨਿ ਮਹਿਦੇਵ ਸਾਧੁ ਸਨਮਾਨੇ। ਬਿਦਾ ਕਿਏ ਹਰਿ ਹਰ ਸਮ ਜਾਨੇ ॥
ਸਾਸੁ ਸਮੀਪ ਗੇ ਦੌ ਭਾਈ। ਫਿਰੇ ਬਂਦਿ ਪਗ ਆਸਿਸ਼ ਪਾਈ ॥
ਕੌਸਿਕ ਬਾਮਦੇਵ ਜਾਬਾਲੀ। ਪੁਰਜਨ ਪਰਿਜਨ ਸਚਿਵ ਸੁਚਾਲੀ ॥
ਜਥਾ ਜੋਗੁ ਕਰਿ ਬਿਨਯ ਪ੍ਰਨਾਮਾ। ਬਿਦਾ ਕਿਏ ਸਬ ਸਾਨੁਜ ਰਾਮਾ ॥
ਨਾਰਿ ਪੁਰੁਸ਼ ਲਘੁ ਮਧ੍ਯ ਬਡ਼ਏਰੇ। ਸਬ ਸਨਮਾਨਿ ਕ੍ਰੁਰੁਇਪਾਨਿਧਿ ਫੇਰੇ ॥

ਦੋ. ਭਰਤ ਮਾਤੁ ਪਦ ਬਂਦਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੁਚਿ ਸਨੇਹਁ ਮਿਲਿ ਭੇਂਟਿ।
ਬਿਦਾ ਕੀਨ੍ਹ ਸਜਿ ਪਾਲਕੀ ਸਕੁਚ ਸੋਚ ਸਬ ਮੇਟਿ ॥ 319 ॥

ਪਰਿਜਨ ਮਾਤੁ ਪਿਤਹਿ ਮਿਲਿ ਸੀਤਾ। ਫਿਰੀ ਪ੍ਰਾਨਪ੍ਰਿਯ ਪ੍ਰੇਮ ਪੁਨੀਤਾ ॥
ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਭੇਂਟੀ ਸਬ ਸਾਸੂ। ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਹਤ ਕਬਿ ਹਿਯਁ ਨ ਹੁਲਾਸੂ ॥
ਸੁਨਿ ਸਿਖ ਅਭਿਮਤ ਆਸਿਸ਼ ਪਾਈ। ਰਹੀ ਸੀਯ ਦੁਹੁ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਮਾਈ ॥
ਰਘੁਪਤਿ ਪਟੁ ਪਾਲਕੀਂ ਮਗਾਈਂ। ਕਰਿ ਪ੍ਰਬੋਧੁ ਸਬ ਮਾਤੁ ਚਢ਼ਆਈ ॥
ਬਾਰ ਬਾਰ ਹਿਲਿ ਮਿਲਿ ਦੁਹੁ ਭਾਈ। ਸਮ ਸਨੇਹਁ ਜਨਨੀ ਪਹੁਁਚਾਈ ॥
ਸਾਜਿ ਬਾਜਿ ਗਜ ਬਾਹਨ ਨਾਨਾ। ਭਰਤ ਭੂਪ ਦਲ ਕੀਨ੍ਹ ਪਯਾਨਾ ॥
ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਰਾਮੁ ਸਿਯ ਲਖਨ ਸਮੇਤਾ। ਚਲੇ ਜਾਹਿਂ ਸਬ ਲੋਗ ਅਚੇਤਾ ॥
ਬਸਹ ਬਾਜਿ ਗਜ ਪਸੁ ਹਿਯਁ ਹਾਰੇਂ। ਚਲੇ ਜਾਹਿਂ ਪਰਬਸ ਮਨ ਮਾਰੇਮ੍ ॥

ਦੋ. ਗੁਰ ਗੁਰਤਿਯ ਪਦ ਬਂਦਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੀਤਾ ਲਖਨ ਸਮੇਤ।
ਫਿਰੇ ਹਰਸ਼ ਬਿਸਮਯ ਸਹਿਤ ਆਏ ਪਰਨ ਨਿਕੇਤ ॥ 320 ॥

ਬਿਦਾ ਕੀਨ੍ਹ ਸਨਮਾਨਿ ਨਿਸ਼ਾਦੂ। ਚਲੇਉ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਬਡ਼ ਬਿਰਹ ਬਿਸ਼ਾਦੂ ॥
ਕੋਲ ਕਿਰਾਤ ਭਿਲ੍ਲ ਬਨਚਾਰੀ। ਫੇਰੇ ਫਿਰੇ ਜੋਹਾਰਿ ਜੋਹਾਰੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਸਿਯ ਲਖਨ ਬੈਠਿ ਬਟ ਛਾਹੀਂ। ਪ੍ਰਿਯ ਪਰਿਜਨ ਬਿਯੋਗ ਬਿਲਖਾਹੀਮ੍ ॥
ਭਰਤ ਸਨੇਹ ਸੁਭਾਉ ਸੁਬਾਨੀ। ਪ੍ਰਿਯਾ ਅਨੁਜ ਸਨ ਕਹਤ ਬਖਾਨੀ ॥
ਪ੍ਰੀਤਿ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਬਚਨ ਮਨ ਕਰਨੀ। ਸ਼੍ਰੀਮੁਖ ਰਾਮ ਪ੍ਰੇਮ ਬਸ ਬਰਨੀ ॥
ਤੇਹਿ ਅਵਸਰ ਖਗ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗ ਜਲ ਮੀਨਾ। ਚਿਤ੍ਰਕੂਟ ਚਰ ਅਚਰ ਮਲੀਨਾ ॥
ਬਿਬੁਧ ਬਿਲੋਕਿ ਦਸਾ ਰਘੁਬਰ ਕੀ। ਬਰਸ਼ਿ ਸੁਮਨ ਕਹਿ ਗਤਿ ਘਰ ਘਰ ਕੀ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਰਿ ਦੀਨ੍ਹ ਭਰੋਸੋ। ਚਲੇ ਮੁਦਿਤ ਮਨ ਡਰ ਨ ਖਰੋ ਸੋ ॥

ਦੋ. ਸਾਨੁਜ ਸੀਯ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਭੁ ਰਾਜਤ ਪਰਨ ਕੁਟੀਰ।
ਭਗਤਿ ਗ੍ਯਾਨੁ ਬੈਰਾਗ੍ਯ ਜਨੁ ਸੋਹਤ ਧਰੇਂ ਸਰੀਰ ॥ 321 ॥

ਮੁਨਿ ਮਹਿਸੁਰ ਗੁਰ ਭਰਤ ਭੁਆਲੂ। ਰਾਮ ਬਿਰਹਁ ਸਬੁ ਸਾਜੁ ਬਿਹਾਲੂ ॥
ਪ੍ਰਭੁ ਗੁਨ ਗ੍ਰਾਮ ਗਨਤ ਮਨ ਮਾਹੀਂ। ਸਬ ਚੁਪਚਾਪ ਚਲੇ ਮਗ ਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਜਮੁਨਾ ਉਤਰਿ ਪਾਰ ਸਬੁ ਭਯੂ। ਸੋ ਬਾਸਰੁ ਬਿਨੁ ਭੋਜਨ ਗਯੂ ॥
ਉਤਰਿ ਦੇਵਸਰਿ ਦੂਸਰ ਬਾਸੂ। ਰਾਮਸਖਾਁ ਸਬ ਕੀਨ੍ਹ ਸੁਪਾਸੂ ॥
ਸੀ ਉਤਰਿ ਗੋਮਤੀਂ ਨਹਾਏ। ਚੌਥੇਂ ਦਿਵਸ ਅਵਧਪੁਰ ਆਏ।
ਜਨਕੁ ਰਹੇ ਪੁਰ ਬਾਸਰ ਚਾਰੀ। ਰਾਜ ਕਾਜ ਸਬ ਸਾਜ ਸਁਭਾਰੀ ॥
ਸੌਂਪਿ ਸਚਿਵ ਗੁਰ ਭਰਤਹਿ ਰਾਜੂ। ਤੇਰਹੁਤਿ ਚਲੇ ਸਾਜਿ ਸਬੁ ਸਾਜੂ ॥
ਨਗਰ ਨਾਰਿ ਨਰ ਗੁਰ ਸਿਖ ਮਾਨੀ। ਬਸੇ ਸੁਖੇਨ ਰਾਮ ਰਜਧਾਨੀ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਦਰਸ ਲਗਿ ਲੋਗ ਸਬ ਕਰਤ ਨੇਮ ਉਪਬਾਸ।
ਤਜਿ ਤਜਿ ਭੂਸ਼ਨ ਭੋਗ ਸੁਖ ਜਿਅਤ ਅਵਧਿ ਕੀਂ ਆਸ ॥ 322 ॥

ਸਚਿਵ ਸੁਸੇਵਕ ਭਰਤ ਪ੍ਰਬੋਧੇ। ਨਿਜ ਨਿਜ ਕਾਜ ਪਾਇ ਪਾਇ ਸਿਖ ਓਧੇ ॥
ਪੁਨਿ ਸਿਖ ਦੀਨ੍ਹ ਬੋਲਿ ਲਘੁ ਭਾਈ। ਸੌਂਪੀ ਸਕਲ ਮਾਤੁ ਸੇਵਕਾਈ ॥
ਭੂਸੁਰ ਬੋਲਿ ਭਰਤ ਕਰ ਜੋਰੇ। ਕਰਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਬਯ ਬਿਨਯ ਨਿਹੋਰੇ ॥
ਊਁਚ ਨੀਚ ਕਾਰਜੁ ਭਲ ਪੋਚੂ। ਆਯਸੁ ਦੇਬ ਨ ਕਰਬ ਸਁਕੋਚੂ ॥
ਪਰਿਜਨ ਪੁਰਜਨ ਪ੍ਰਜਾ ਬੋਲਾਏ। ਸਮਾਧਾਨੁ ਕਰਿ ਸੁਬਸ ਬਸਾਏ ॥
ਸਾਨੁਜ ਗੇ ਗੁਰ ਗੇਹਁ ਬਹੋਰੀ। ਕਰਿ ਦਂਡਵਤ ਕਹਤ ਕਰ ਜੋਰੀ ॥
ਆਯਸੁ ਹੋਇ ਤ ਰਹੌਂ ਸਨੇਮਾ। ਬੋਲੇ ਮੁਨਿ ਤਨ ਪੁਲਕਿ ਸਪੇਮਾ ॥
ਸਮੁਝਵ ਕਹਬ ਕਰਬ ਤੁਮ੍ਹ ਜੋਈ। ਧਰਮ ਸਾਰੁ ਜਗ ਹੋਇਹਿ ਸੋਈ ॥

ਦੋ. ਸੁਨਿ ਸਿਖ ਪਾਇ ਅਸੀਸ ਬਡ਼ਇ ਗਨਕ ਬੋਲਿ ਦਿਨੁ ਸਾਧਿ।
ਸਿਂਘਾਸਨ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਦੁਕਾ ਬੈਠਾਰੇ ਨਿਰੁਪਾਧਿ ॥ 323 ॥

ਰਾਮ ਮਾਤੁ ਗੁਰ ਪਦ ਸਿਰੁ ਨਾਈ। ਪ੍ਰਭੁ ਪਦ ਪੀਠ ਰਜਾਯਸੁ ਪਾਈ ॥
ਨਂਦਿਗਾਵਁ ਕਰਿ ਪਰਨ ਕੁਟੀਰਾ। ਕੀਨ੍ਹ ਨਿਵਾਸੁ ਧਰਮ ਧੁਰ ਧੀਰਾ ॥
ਜਟਾਜੂਟ ਸਿਰ ਮੁਨਿਪਟ ਧਾਰੀ। ਮਹਿ ਖਨਿ ਕੁਸ ਸਾਁਥਰੀ ਸਁਵਾਰੀ ॥
ਅਸਨ ਬਸਨ ਬਾਸਨ ਬ੍ਰਤ ਨੇਮਾ। ਕਰਤ ਕਠਿਨ ਰਿਸ਼ਿਧਰਮ ਸਪ੍ਰੇਮਾ ॥
ਭੂਸ਼ਨ ਬਸਨ ਭੋਗ ਸੁਖ ਭੂਰੀ। ਮਨ ਤਨ ਬਚਨ ਤਜੇ ਤਿਨ ਤੂਰੀ ॥
ਅਵਧ ਰਾਜੁ ਸੁਰ ਰਾਜੁ ਸਿਹਾਈ। ਦਸਰਥ ਧਨੁ ਸੁਨਿ ਧਨਦੁ ਲਜਾਈ ॥
ਤੇਹਿਂ ਪੁਰ ਬਸਤ ਭਰਤ ਬਿਨੁ ਰਾਗਾ। ਚਂਚਰੀਕ ਜਿਮਿ ਚਂਪਕ ਬਾਗਾ ॥
ਰਮਾ ਬਿਲਾਸੁ ਰਾਮ ਅਨੁਰਾਗੀ। ਤਜਤ ਬਮਨ ਜਿਮਿ ਜਨ ਬਡ਼ਭਾਗੀ ॥

ਦੋ. ਰਾਮ ਪੇਮ ਭਾਜਨ ਭਰਤੁ ਬਡ਼ਏ ਨ ਏਹਿਂ ਕਰਤੂਤਿ।
ਚਾਤਕ ਹਂਸ ਸਰਾਹਿਅਤ ਟੇਂਕ ਬਿਬੇਕ ਬਿਭੂਤਿ ॥ 324 ॥

ਦੇਹ ਦਿਨਹੁਁ ਦਿਨ ਦੂਬਰਿ ਹੋਈ। ਘਟਿ ਤੇਜੁ ਬਲੁ ਮੁਖਛਬਿ ਸੋਈ ॥
ਨਿਤ ਨਵ ਰਾਮ ਪ੍ਰੇਮ ਪਨੁ ਪੀਨਾ। ਬਢ਼ਤ ਧਰਮ ਦਲੁ ਮਨੁ ਨ ਮਲੀਨਾ ॥
ਜਿਮਿ ਜਲੁ ਨਿਘਟਤ ਸਰਦ ਪ੍ਰਕਾਸੇ। ਬਿਲਸਤ ਬੇਤਸ ਬਨਜ ਬਿਕਾਸੇ ॥
ਸਮ ਦਮ ਸਂਜਮ ਨਿਯਮ ਉਪਾਸਾ। ਨਖਤ ਭਰਤ ਹਿਯ ਬਿਮਲ ਅਕਾਸਾ ॥
ਧ੍ਰੁਵ ਬਿਸ੍ਵਾਸ ਅਵਧਿ ਰਾਕਾ ਸੀ। ਸ੍ਵਾਮਿ ਸੁਰਤਿ ਸੁਰਬੀਥਿ ਬਿਕਾਸੀ ॥
ਰਾਮ ਪੇਮ ਬਿਧੁ ਅਚਲ ਅਦੋਸ਼ਾ। ਸਹਿਤ ਸਮਾਜ ਸੋਹ ਨਿਤ ਚੋਖਾ ॥
ਭਰਤ ਰਹਨਿ ਸਮੁਝਨਿ ਕਰਤੂਤੀ। ਭਗਤਿ ਬਿਰਤਿ ਗੁਨ ਬਿਮਲ ਬਿਭੂਤੀ ॥
ਬਰਨਤ ਸਕਲ ਸੁਕਚਿ ਸਕੁਚਾਹੀਂ। ਸੇਸ ਗਨੇਸ ਗਿਰਾ ਗਮੁ ਨਾਹੀਮ੍ ॥

ਦੋ. ਨਿਤ ਪੂਜਤ ਪ੍ਰਭੁ ਪਾਁਵਰੀ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਹ੍ਰੁਰੁਇਦਯਁ ਸਮਾਤਿ ॥
ਮਾਗਿ ਮਾਗਿ ਆਯਸੁ ਕਰਤ ਰਾਜ ਕਾਜ ਬਹੁ ਭਾਁਤਿ ॥ 325 ॥

ਪੁਲਕ ਗਾਤ ਹਿਯਁ ਸਿਯ ਰਘੁਬੀਰੂ। ਜੀਹ ਨਾਮੁ ਜਪ ਲੋਚਨ ਨੀਰੂ ॥
ਲਖਨ ਰਾਮ ਸਿਯ ਕਾਨਨ ਬਸਹੀਂ। ਭਰਤੁ ਭਵਨ ਬਸਿ ਤਪ ਤਨੁ ਕਸਹੀਮ੍ ॥
ਦੌ ਦਿਸਿ ਸਮੁਝਿ ਕਹਤ ਸਬੁ ਲੋਗੂ। ਸਬ ਬਿਧਿ ਭਰਤ ਸਰਾਹਨ ਜੋਗੂ ॥
ਸੁਨਿ ਬ੍ਰਤ ਨੇਮ ਸਾਧੁ ਸਕੁਚਾਹੀਂ। ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਮੁਨਿਰਾਜ ਲਜਾਹੀਮ੍ ॥
ਪਰਮ ਪੁਨੀਤ ਭਰਤ ਆਚਰਨੂ। ਮਧੁਰ ਮਂਜੁ ਮੁਦ ਮਂਗਲ ਕਰਨੂ ॥
ਹਰਨ ਕਠਿਨ ਕਲਿ ਕਲੁਸ਼ ਕਲੇਸੂ। ਮਹਾਮੋਹ ਨਿਸਿ ਦਲਨ ਦਿਨੇਸੂ ॥
ਪਾਪ ਪੁਂਜ ਕੁਂਜਰ ਮ੍ਰੁਰੁਇਗਰਾਜੂ। ਸਮਨ ਸਕਲ ਸਂਤਾਪ ਸਮਾਜੂ।
ਜਨ ਰਂਜਨ ਭਂਜਨ ਭਵ ਭਾਰੂ। ਰਾਮ ਸਨੇਹ ਸੁਧਾਕਰ ਸਾਰੂ ॥

ਛਂ. ਸਿਯ ਰਾਮ ਪ੍ਰੇਮ ਪਿਯੂਸ਼ ਪੂਰਨ ਹੋਤ ਜਨਮੁ ਨ ਭਰਤ ਕੋ।
ਮੁਨਿ ਮਨ ਅਗਮ ਜਮ ਨਿਯਮ ਸਮ ਦਮ ਬਿਸ਼ਮ ਬ੍ਰਤ ਆਚਰਤ ਕੋ ॥
ਦੁਖ ਦਾਹ ਦਾਰਿਦ ਦਂਭ ਦੂਸ਼ਨ ਸੁਜਸ ਮਿਸ ਅਪਹਰਤ ਕੋ।
ਕਲਿਕਾਲ ਤੁਲਸੀ ਸੇ ਸਠਨ੍ਹਿ ਹਠਿ ਰਾਮ ਸਨਮੁਖ ਕਰਤ ਕੋ ॥

ਸੋ. ਭਰਤ ਚਰਿਤ ਕਰਿ ਨੇਮੁ ਤੁਲਸੀ ਜੋ ਸਾਦਰ ਸੁਨਹਿਂ।
ਸੀਯ ਰਾਮ ਪਦ ਪੇਮੁ ਅਵਸਿ ਹੋਇ ਭਵ ਰਸ ਬਿਰਤਿ ॥ 326 ॥

ਮਾਸਪਾਰਾਯਣ, ਇਕ੍ਕੀਸਵਾਁ ਵਿਸ਼੍ਰਾਮ
ਇਤਿ ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਰਾਮਚਰਿਤਮਾਨਸੇ ਸਕਲਕਲਿਕਲੁਸ਼ਵਿਧ੍ਵਂਸਨੇ
ਦ੍ਵਿਤੀਯਃ ਸੋਪਾਨਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ।
(ਅਯੋਧ੍ਯਾਕਾਂਡ ਸਮਾਪ੍ਤ)