අථ තෘතීයෝऽධ්යායඃ ।
පරස්ය විෂ්ණෝඃ ඊශස්ය මායිනාම අපි මෝහිනීම් ।
මායාං වේදිතුං ඉච්ඡාමඃ භගවංතඃ බ්රුවංතු නඃ ॥ 1॥
න අනුතෘප්යේ ජුෂන් යුෂ්මත් වචඃ හරිකථා අමෘතම් ।
සංසාරතාපනිඃතප්තඃ මර්ත්යඃ තත් තාප භේෂජම් ॥ 2॥
අංතරික්ෂඃ උවාච ।
ඒභිඃ භූතානි භූතාත්මා මහාභූතෛඃ මහාභුජ ।
සසර්ජෝත් ච අවචානි ආද්යඃ ස්වමාත්රප්රසිද්ධයේ ॥ 3॥
ඒවං සෘෂ්ටානි භූතානි ප්රවිෂ්ටඃ පංචධාතුභිඃ ।
ඒකධා දශධා ආත්මානං විභජන් ජුෂතේ ගුණාන් ॥ 4॥
ගුණෛඃ ගුණාන් සඃ භුංජානඃ ආත්මප්රද්යෝදිතෛඃ ප්රභුඃ ।
මන්යමානඃ ඉදං සෘෂ්ටං ආත්මානං ඉහ සජ්ජතේ ॥ 5॥
කර්මාණි කර්මභිඃ කුර්වන් සනිමිත්තානි දේහභෘත් ।
තත් තත් කර්මඵලං ගෘහ්ණන් භ්රමති ඉහ සුඛෛතරම් ॥ 6॥
ඉත්ථං කර්මගතීඃ ගච්ඡන් බහ්වභද්රවහාඃ පුමාන් ।
ආභූතසංප්ලවාත් සර්ගප්රලයෞ අශ්නුතේ අවශඃ ॥ 7॥
ධාතු උපප්ලවඃ ආසන්නේ ව්යක්තං ද්රව්යගුණාත්මකම් ।
අනාදිනිධනඃ කාලඃ හි අව්යක්තාය අපකර්ෂති ॥ 8॥
ශතවර්ෂාඃ හි අනාවෘෂ්ටිඃ භවිෂ්යති උල්බණා භුවි ।
තත් කාල උපචිත උෂ්ණ අර්කඃ ලෝකාන් ත්රීන් ප්රතපිෂ්යති ॥9॥
පාතාලතලං ආරභ්ය සංකර්ෂණමුඛ අනලඃ ।
දහන් ඌර්ධ්වශිඛඃ විෂ්වක් වර්ධතේ වායුනා ඊරිතඃ ॥ 10॥
සාංවර්තකඃ මේඝගණඃ වර්ෂති ස්ම ශතං සමාඃ ।
ධාරාභිඃ හස්තිහස්තාභිඃ ලීයතේ සලිලේ විරාට් ॥ 11॥
තතඃ විරාජං උත්සෘජ්ය වෛරාජඃ පුරුෂඃ නෘප ।
අව්යක්තං විශතේ සූක්ෂ්මං නිරිංධනඃ ඉව අනලඃ ॥ 12॥
වායුනා හෘතගංධා භූඃ සලිලත්වාය කල්පතේ ।
සලිලං තත් ධෘතරසං ජ්යෝතිෂ්ට්වාය උපකල්පතේ ॥ 13॥
හෘතරූපං තු තමසා වායෞ ජ්යෝතිඃ ප්රලීයතේ ।
හෘතස්පර්ශඃ අවකාශේන වායුඃ නභසි ලීයතේ ।
කාලාත්මනා හෘතගුණං නවඃ ආත්මනි ලීයතේ ॥ 14॥
ඉංද්රියාණි මනඃ බුද්ධිඃ සහ වෛකාරිකෛඃ නෘප ।
ප්රවිශංති හි අහංකාරං ස්වගුණෛඃ අහං ආත්මනි ॥ 15॥
ඒෂා මායා භගවතඃ සර්ගස්ථිති අංතකාරිණී ।
ත්රිවර්ණා වර්ණිතා අස්මාභිඃ කිං භූයඃ ශ්රෝතුං ඉච්ඡසි ॥ 16॥
රාජා උවාච ।
යථා ඒතාං ඓශ්වරීං මායාං දුස්තරාං අකෘතාත්මභිඃ ।
තරංති අංජඃ ස්ථූලධියඃ මහර්ෂඃ ඉදං උච්යතාම් ॥ 17॥
ප්රබුද්ධඃ උවාච ।
කර්මාණි ආරභමාණානාං දුඃඛහත්යෛ සුඛාය ච ।
පශ්යේත් පාකවිපර්යාසං මිථුනීචාරිණාං නෘණාම් ॥ 18॥
නිත්යාර්තිදේන විත්තේන දුර්ලභේන ආත්මමෘත්යුනා ।
ගෘහ අපත්යාප්තපශුභිඃ කා ප්රීතිඃ සාධිතෛඃ චලෛඃ ॥
19॥
ඒවං ලෝකං පරං විද්යාත් නශ්වරං කර්මනිර්මිතම් ।
සතුල්ය අතිශය ධ්වංසං යථා මංඩලවර්තිනාම් ॥ 20॥
තස්මාත් ගුරුං ප්රපද්යේත ජිජ්ඤාසුඃ ශ්රේයඃ උත්තමම් ।
ශාබ්දේ පරේ ච නිෂ්ණාතං බ්රහ්මණි උපශමාශ්රයම් ॥ 21॥
තත්ර භාගවතාන් ධර්මාන් ශික්ෂේත් ගුරුආත්මදෛවතඃ ।
අමායයා අනුවෘත්යා යෛඃ තුෂ්යේත් ආත්මා ආත්මදඃ හරිඃ ॥ 22॥
සර්වතඃ මනසඃ අසංගං ආදෞ සංගං ච සාධුෂු ।
දයාං මෛත්රීං ප්රශ්රයං ච භූතේෂු අද්ධා යථා උචිතම් ॥ 23॥
ශෞචං තපඃ තිතික්ෂාං ච මෞනං ස්වාධ්යායං ආර්ජවම් ।
බ්රහ්මචර්යං අහිංසාං ච සමත්වං ද්වංද්වසංජ්ඤයෝඃ ॥ 24॥
සර්වත්ර ආත්මේශ්වර අන්වීක්ෂාං කෛවල්යං අනිකේතතාම් ।
විවික්තචීරවසනං සංතෝෂං යේන කේනචිත් ॥ 25॥
ශ්රද්ධාං භාගවතේ ශාස්ත්රේ අනිංදාං අන්යත්ර ච අපි හි ।
මනෝවාක් කර්මදංඩං ච සත්යං ශමදමෞ අපි ॥ 26॥
ශ්රවණං කීර්තනං ධ්යානං හරේඃ අද්භුතකර්මණඃ ।
ජන්මකර්මගුණානාං ච තදර්ථේ අඛිලචේෂ්ටිතම් ॥ 27॥
ඉෂ්ටං දත්තං තපඃ ජප්තං වෘත්තං යත් ච ආත්මනඃ ප්රියම් ।
දාරාන් සුතාන් ගෘහාන් ප්රාණාන් යත් පරස්මෛ නිවේදනම් ॥ 28॥
ඒවං කෘෂ්ණාත්මනාථේෂු මනුෂ්යේෂු ච සෞහෘදම් ।
පරිචර්යාං ච උභයත්ර මහත්සු නෘෂු සාධුෂු ॥ 29॥
පරස්පර අනුකථනං පාවනං භගවත් යශඃ ।
මිථඃ රතිඃ මිථඃ තුෂ්ටිඃ නිවෘත්තිඃ මිථඃ ආත්මනඃ ॥ 30॥
ස්මරංතඃ ස්මාරයංතඃ ච මිථඃ අඝෞඝහරං හරිම් ।
භක්ත්යා සංජාතයා භක්ත්යා බිභ්රති උත්පුලකාං තනුම් ॥ 31॥
ක්වචිත් රුදංති අච්යුතචිංතයා ක්වචිත්
හසංති නංදංති වදංති අලෞකිකාඃ ।
නෘත්යංති ගායංති අනුශීලයංති
අජං භවංති තූෂ්ණීං පරං ඒත්ය නිර්වෘතාඃ ॥ 32॥
ඉති භාගවතාන් ධර්මාන් ශික්ෂන් භක්ත්යා තදුත්ථයා ।
නාරායණපරඃ මායං අංජඃ තරති දුස්තරාම් ॥ 33॥
රාජා උවාච ।
නාරායණ අභිධානස්ය බ්රහ්මණඃ පරමාත්මනඃ ।
නිෂ්ඨාං අර්හථ නඃ වක්තුං යූයං හි බ්රහ්මවිත්තමාඃ ॥ 34॥
පිප්පලායනඃ උවාච ।
ස්ථිති උද්භවප්රලයහේතුඃ අහේතුඃ අස්ය
යත් ස්වප්නජාගරසුෂුප්තිෂු සත් බහිඃ ච ।
දේහ ඉංද්රියාසුහෘදයානි චරංති යේන
සංජීවිතානි තත් අවේහි පරං නරේංද්ර ॥ 35॥
න ඒතත් මනඃ විශති වාගුත චක්ෂුඃ ආත්මා
ප්රාණේංද්රියාණි ච යථා අනලං අර්චිෂඃ ස්වාඃ ।
ශබ්දඃ අපි බෝධකනිෂේධතයා ආත්මමූලම්
අර්ථ උක්තං ආහ යදෘතේ න නිෂේධසිද්ධිඃ ॥ 36॥
සත්වං රජඃ තමඃ ඉති ත්රිවෘදේකං ආදෞ
සූත්රං මහාන් අහං ඉති ප්රවදංති ජීවම් ।
ජ්ඤානක්රියා අර්ථඵලරූපතයෝඃ උශක්ති
බ්රහ්ම ඒව භාති සත් අසත් ච තයෝඃ පරං යත් ॥ 37॥
න ආත්මා ජජාන න මරිෂ්යති න ඒධතේ අසෞ
න ක්ෂීයතේ සවනවිත් ව්යභිචාරිණාං හි ।
සර්වත්ර ශස්වදනපායි උපලබ්ධිමාත්රං
ප්රාණඃ යථා ඉංද්රියවලේන විකල්පිතං සත් ॥ 38॥
අංඩේෂු පේශිෂු තරුෂු අවිනිශ්චිතේෂු
ප්රාණඃ හි ජීවං උපධාවති තත්ර තත්ර ।
සන්නේ යත් ඉංද්රියගණේ අහමි ච ප්රසුප්තේ
කූටස්ථඃ ආශයමෘතේ තත් අනුස්මෘතිඃ නඃ ॥ 39॥
යඃ හි අබ්ජ නාභ චරණ ඒෂණයෝඃ උභක්ත්යා
චේතෝමලානි විධමේත් ගුණකර්මජානි ।
තස්මින් විශුද්ධඃ උපලභ්යතඃ ආත්මතත්ත්වම්
සාක්ෂාත් යථා අමලදෘශඃ සවිතෘප්රකාශඃ ॥ 40॥
කර්මයෝගං වදත නඃ පුරුෂඃ යේන සංස්කෘතඃ ।
විධූය ඉහ ආශු කර්මාණි නෛෂ්කර්ම්යං විංදතේ පරම් ॥ 41॥
ඒවං ප්රශ්නං ඍෂින් පූර්වං අපෘච්ඡං පිතුඃ අංතිකේ ।
න අබ්රුවන් බ්රහ්මණඃ පුත්රාඃ තත්ර කාරණං උච්යතාම් ॥ 42॥
ආවිර්හෝත්රඃ උවාච ।
කර්ම අකර්මවිකර්ම ඉති වේදවාදඃ න ලෞකිකඃ ।
වේදස්ය ච ඊශ්වරාත්මත්වාත් තත්ර මුහ්යංති සූරයඃ ॥ 43॥
පරෝක්ෂවාදඃ වේදඃ අයං බාලානාං අනුශාසනම් ।
කර්මමෝක්ෂාය කර්මාණි විධත්තේ හි අගදං යථා ॥ 44॥
න ආචරේත් යඃ තු වේද උක්තං ස්වයං අජ්ඤඃ අජිතේංද්රියඃ ।
විකර්මණා හි අධර්මේණ මෘත්යෝඃ මෘත්යුං උපෛති සඃ ॥ 45॥
වේද උක්තං ඒව කුර්වාණඃ නිඃසංගඃ අර්පිතං ඊශ්වරේ ।
නෛෂ්කර්ම්යාං ලභතේ සිද්ධිං රෝචනාර්ථා ඵලශ්රුතිඃ ॥ 46॥
යඃ ආශු හෘදයග්රංථිං නිර්ජිහීෂුඃ පරාත්මනඃ ।
විධිනා උපචරේත් දේවං තංත්ර උක්තේන ච කේශවම් ॥ 47॥
ලබ්ධ අනුග්රහඃ ආචාර්යාත් තේන සංදර්ශිතාගමඃ ।
මහාපුරුෂං අභ්යර්චේත් මූර්ත්යා අභිමතයා ආත්මනඃ ॥ 48॥
ශුචිඃ සංමුඛං ආසීනඃ ප්රාණසංයමනාදිභිඃ ।
පිංඩං විශෝධ්ය සංන්යාසකෘතරක්ෂඃ අර්චයේත් හරිම් ॥ 49॥
අර්චාදෞ හෘදයේ ච අපි යථාලබ්ධ උපචාරකෛඃ ।
ද්රව්යක්ෂිතිආත්මලිංගානි නිෂ්පාද්ය ප්රෝක්ෂ්ය ච ආසනම් ॥ 50॥
පාද්යාදීන් උපකල්ප්යා අථ සංනිධාප්ය සමාහිතඃ ।
හෘත් ආදිභිඃ කෘතන්යාසඃ මූලමංත්රේණ ච අර්චයේත් ॥ 51॥
සාංගෝපාංගාං සපාර්ෂදාං තාං තාං මූර්තිං ස්වමංත්රතඃ ।
පාද්ය අර්ඝ්යාචමනීයාද්යෛඃ ස්නානවාසඃවිභූෂණෛඃ ॥ 52॥
ගංධමාල්යාක්ෂතස්රග්භිඃ ධූපදීපහාරකෛඃ ।
සාංගං සංපූජ්ය විධිවත් ස්තවෛඃ ස්තුත්වා නමේත් හරිම් ॥ 53॥
ආත්මාං තන්මයං ධ්යායන් මූර්තිං සංපූජයේත් හරේඃ ।
ශේෂාං ආධාය ශිරසි ස්වධාම්නි උද්වාස්ය සත්කෘතම් ॥ 54॥
ඒවං අග්නි අර්කතෝයාදෞ අතිථෞ හෘදයේ ච යඃ ।
යජති ඊශ්වරං ආත්මානං අචිරාත් මුච්යතේ හි සඃ ॥ 55॥
ඉති ශ්රීමද්භාගවතේ මහාපුරාණේ පාරමහංස්යාං
සංහිතායාමේකාදශස්කංධේ නිමිජායංතසංවාදේ
මායාකර්මබ්රහ්මනිරූපණං තෘතීයෝऽධ්යායඃ ॥