සර්වවේදාංතසිද්ධාංතගෝචරං තමගෝචරම් ।
ගෝවිංදං පරමානංදං සද්ගුරුං ප්රණතෝऽස්ම්යහම් ॥ 1॥
ජංතූනාං නරජන්ම දුර්ලභමතඃ පුංස්ත්වං තතෝ විප්රතා
තස්මාද්වෛදිකධර්මමාර්ගපරතා විද්වත්ත්වමස්මාත්පරම් ।
ආත්මානාත්මවිවේචනං ස්වනුභවෝ බ්රහ්මාත්මනා සංස්ථිතිඃ
මුක්තිර්නෝ ශතජන්මකෝටිසුකෘතෛඃ පුණ්යෛර්විනා ලභ්යතේ ॥ 2॥ (පාඨභේදඃ – ශතකෝටිජන්මසු කෘතෛඃ)
දුර්ලභං ත්රයමේවෛතද්දේවානුග්රහහේතුකම් ।
මනුෂ්යත්වං මුමුක්ෂුත්වං මහාපුරුෂසංශ්රයඃ ॥ 3॥
ලබ්ධ්වා කථංචින්නරජන්ම දුර්ලභං (පාඨභේදඃ – කථංචින්)
තත්රාපි පුංස්ත්වං ශ්රුතිපාරදර්ශනම් ।
යස්ත්වාත්මමුක්තෞ න යතේත මූඪධීඃ
ස හ්යාත්මහා ස්වං විනිහංත්යසද්ග්රහාත් ॥ 4॥ (පාඨභේදඃ – ආත්මහා ස්වං)
ඉතඃ කෝ න්වස්ති මූඪාත්මා යස්තු ස්වාර්ථේ ප්රමාද්යති ।
දුර්ලභං මානුෂං දේහං ප්රාප්ය තත්රාපි පෞරුෂම් ॥ 5॥
වදංතු ශාස්ත්රාණි යජංතු දේවාන් (පාඨභේදඃ – පඨංතු)
කුර්වංතු කර්මාණි භජංතු දේවතාඃ ।
ආත්මෛක්යබෝධේන විනාපි මුක්ති- (පාඨභේදඃ – විනා විමුක්තිඃ න)
ර්න සිධ්යති බ්රහ්මශතාංතරේऽපි ॥ 6॥
අමෘතත්ත්වස්ය නාශාස්ති විත්තේනේත්යේව හි ශ්රුතිඃ ।
බ්රවීති කර්මණෝ මුක්තේරහේතුත්වං ස්ඵුටං යතඃ ॥ 7॥
අතෝ විමුක්ත්යෛ ප්රයතේත විද්වාන්
සන්න්යස්තබාහ්යාර්ථසුඛස්පෘහඃ සන් ।
සංතං මහාංතං සමුපේත්ය දේශිකං
තේනෝපදිෂ්ටාර්ථසමාහිතාත්මා ॥ 8॥
උද්ධරේදාත්මනාऽऽත්මානං මග්නං සංසාරවාරිධෞ ।
යෝගාරූඪත්වමාසාද්ය සම්යග්දර්ශනනිෂ්ඨයා ॥ 9॥
සන්න්යස්ය සර්වකර්මාණි භවබංධවිමුක්තයේ ।
යත්යතාං පංඩිතෛර්ධීරෛරාත්මාභ්යාස උපස්ථිතෛඃ ॥ 10॥
චිත්තස්ය ශුද්ධයේ කර්ම න තු වස්තූපලබ්ධයේ ।
වස්තුසිද්ධිර්විචාරේණ න කිංචිත්කර්මකෝටිභිඃ ॥ 11॥
සම්යග්විචාරතඃ සිද්ධා රජ්ජුතත්ත්වාවධාරණා ।
භ්රාංතෝදිතමහාසර්පභයදුඃඛවිනාශිනී ॥ 12॥ (පාඨභේදඃ – භ්රාංත්යෝ)
අර්ථස්ය නිශ්චයෝ දෘෂ්ටෝ විචාරේණ හිතෝක්තිතඃ ।
න ස්නානේන න දානේන ප්රාණායාමශතේන වා ॥ 13॥
අධිකාරිණමාශාස්තේ ඵලසිද්ධිර්විශේෂතඃ ।
උපායා දේශකාලාද්යාඃ සංත්යස්මින්සහකාරිණඃ ॥ 14॥ (පාඨභේදඃ – සංත්යස්යාං)
අතෝ විචාරඃ කර්තව්යෝ ජිජ්ඤාසෝරාත්මවස්තුනඃ ॥
සමාසාද්ය දයාසිංධුං ගුරුං බ්රහ්මවිදුත්තමම් ॥ 15॥
මේධාවී පුරුෂෝ විද්වානූහාපෝහවිචක්ෂණඃ ।
අධිකාර්යාත්මවිද්යායාමුක්තලක්ෂණලක්ෂිතඃ ॥ 16॥
විවේකිනෝ විරක්තස්ය ශමාදිගුණශාලිනඃ ।
මුමුක්ෂෝරේව හි බ්රහ්මජිජ්ඤාසායෝග්යතා මතා ॥ 17॥
සාධනාන්යත්ර චත්වාරි කථිතානි මනීෂිභිඃ ।
යේෂු සත්ස්වේව සන්නිෂ්ඨා යදභාවේ න සිධ්යති ॥ 18॥
ආදෞ නිත්යානිත්යවස්තුවිවේකඃ පරිගණ්යතේ ।
ඉහාමුත්රඵලභෝගවිරාගස්තදනංතරම් ।
ශමාදිෂට්කසංපත්තිර්මුමුක්ෂුත්වමිති ස්ඵුටම් ॥ 19॥
බ්රහ්ම සත්යං ජගන්මිථ්යේත්යේවංරූපෝ විනිශ්චයඃ ।
සෝऽයං නිත්යානිත්යවස්තුවිවේකඃ සමුදාහෘතඃ ॥ 20॥
තද්වෛරාග්යං ජිහාසා යා දර්ශනශ්රවණාදිභිඃ । (පාඨභේදඃ – ජුගුප්සා යා)
දේහාදිබ්රහ්මපර්යංතේ හ්යනිත්යේ භෝගවස්තුනි ॥ 21॥ (පාඨභේදඃ – භෝග්යවස්තුනි)
විරජ්ය විෂයව්රාතාද්දෝෂදෘෂ්ට්යා මුහුර්මුහුඃ ।
ස්වලක්ෂ්යේ නියතාවස්ථා මනසඃ ශම උච්යතේ ॥ 22॥
විෂයේභ්යඃ පරාවර්ත්ය ස්ථාපනං ස්වස්වගෝලකේ ।
උභයේෂාමිංද්රියාණාං ස දමඃ පරිකීර්තිතඃ ।
බාහ්යානාලංබනං වෘත්තේරේෂෝපරතිරුත්තමා ॥ 23॥
සහනං සර්වදුඃඛානාමප්රතීකාරපූර්වකම් ।
චිංතාවිලාපරහිතං සා තිතික්ෂා නිගද්යතේ ॥ 24॥
ශාස්ත්රස්ය ගුරුවාක්යස්ය සත්යබුද්ධ්යවධාරණම් । (පාඨභේදඃ – සත්යබුද්ධ්යාවධාරණා)
සා ශ්රද්ධා කථිතා සද්භිර්යයා වස්තූපලභ්යතේ ॥ 25॥
සර්වදා ස්ථාපනං බුද්ධේඃ ශුද්ධේ බ්රහ්මණි සර්වදා । (පාඨභේදඃ – සම්යගාස්ථාපනං)
තත්සමාධානමිත්යුක්තං න තු චිත්තස්ය ලාලනම් ॥ 26॥
අහංකාරාදිදේහාංතාන් බංධානජ්ඤානකල්පිතාන් ।
ස්වස්වරූපාවබෝධේන මෝක්තුමිච්ඡා මුමුක්ෂුතා ॥ 27॥
මංදමධ්යමරූපාපි වෛරාග්යේණ ශමාදිනා ।
ප්රසාදේන ගුරෝඃ සේයං ප්රවෘද්ධා සූයතේ ඵලම් ॥ 28॥
වෛරාග්යං ච මුමුක්ෂුත්වං තීව්රං යස්ය තු විද්යතේ ।
තස්මින්නේවාර්ථවංතඃ ස්යුඃ ඵලවංතඃ ශමාදයඃ ॥ 29॥
ඒතයෝර්මංදතා යත්ර විරක්තත්වමුමුක්ෂයෝඃ ।
මරෞ සලිලවත්තත්ර ශමාදේර්භානමාත්රතා ॥ 30॥
මෝක්ෂකාරණසාමග්ර්යාං භක්තිරේව ගරීයසී ।
ස්වස්වරූපානුසංධානං භක්තිරිත්යභිධීයතේ ॥ 31॥
ස්වාත්මතත්ත්වානුසංධානං භක්තිරිත්යපරේ ජගුඃ ।
උක්තසාධනසංපන්නස්තත්ත්වජිජ්ඤාසුරාත්මනඃ ।
උපසීදේද්ගුරුං ප්රාජ්ඤං යස්මාද්බංධවිමෝක්ෂණම් ॥ 32॥
ශ්රෝත්රියෝऽවෘජිනෝऽකාමහතෝ යෝ බ්රහ්මවිත්තමඃ ।
බ්රහ්මණ්යුපරතඃ ශාංතෝ නිරිංධන ඉවානලඃ ।
අහේතුකදයාසිංධුර්බංධුරානමතාං සතාම් ॥ 33॥
තමාරාධ්ය ගුරුං භක්ත්යා ප්රහ්වප්රශ්රයසේවනෛඃ । (පාඨභේදඃ – ප්රහ්වඃ)
ප්රසන්නං තමනුප්රාප්ය පෘච්ඡේජ්ජ්ඤාතව්යමාත්මනඃ ॥ 34॥
ස්වාමින්නමස්තේ නතලෝකබංධෝ
කාරුණ්යසිංධෝ පතිතං භවාබ්ධෞ ।
මාමුද්ධරාත්මීයකටාක්ෂදෘෂ්ට්යා
ඍජ්ව්යාතිකාරුණ්යසුධාභිවෘෂ්ට්යා ॥ 35॥
දුර්වාරසංසාරදවාග්නිතප්තං
දෝධූයමානං දුරදෘෂ්ටවාතෛඃ ।
භීතං ප්රපන්නං පරිපාහි මෘත්යෝඃ
ශරණ්යමන්යද්යදහං න ජානේ ॥ 36॥ (පාඨභේදඃ – අන්යං)
ශාංතා මහාංතෝ නිවසංති සංතෝ
වසංතවල්ලෝකහිතං චරංතඃ ।
තීර්ණාඃ ස්වයං භීමභවාර්ණවං ජනා-
නහේතුනාන්යානපි තාරයංතඃ ॥ 37॥
අයං ස්වභාවඃ ස්වත ඒව යත්පර-
ශ්රමාපනෝදප්රවණං මහාත්මනාම් ।
සුධාංශුරේෂ ස්වයමර්කකර්කශ-
ප්රභාභිතප්තාමවති ක්ෂිතිං කිල ॥ 38॥
බ්රහ්මානංදරසානුභූතිකලිතෛඃ පූතෛඃ සුශීතෛර්යුතෛ- (පාඨභේදඃ – සුශීතෛඃ සිතෛඃ)
ර්යුෂ්මද්වාක්කලශෝජ්ඣිතෛඃ ශ්රුතිසුඛෛර්වාක්යාමෘතෛඃ සේචය ।
සංතප්තං භවතාපදාවදහනජ්වාලාභිරේනං ප්රභෝ
ධන්යාස්තේ භවදීක්ෂණක්ෂණගතේඃ පාත්රීකෘතාඃ ස්වීකෘතාඃ ॥ 39॥
කථං තරේයං භවසිංධුමේතං
කා වා ගතිර්මේ කතමෝऽස්ත්යුපායඃ ।
ජානේ න කිංචිත්කෘපයාऽව මාං ප්රභෝ
සංසාරදුඃඛක්ෂතිමාතනුෂ්ව ॥ 40॥
තථා වදංතං ශරණාගතං ස්වං
සංසාරදාවානලතාපතප්තම් ।
නිරීක්ෂ්ය කාරුණ්යරසාර්ද්රදෘෂ්ට්යා
දද්යාදභීතිං සහසා මහාත්මා ॥ 41॥
විද්වාන් ස තස්මා උපසත්තිමීයුෂේ
මුමුක්ෂවේ සාධු යථෝක්තකාරිණේ ।
ප්රශාංතචිත්තාය ශමාන්විතාය
තත්ත්වෝපදේශං කෘපයෛව කුර්යාත් ॥ 42॥
මා භෛෂ්ට විද්වංස්තව නාස්ත්යපායඃ
සංසාරසිංධෝස්තරණේऽස්ත්යුපායඃ ।
යේනෛව යාතා යතයෝऽස්ය පාරං
තමේව මාර්ගං තව නිර්දිශාමි ॥ 43॥
අස්ත්යුපායෝ මහාන්කශ්චිත්සංසාරභයනාශනඃ ।
තේන තීර්ත්වා භවාංභෝධිං පරමානංදමාප්ස්යසි ॥ 44॥
වේදාංතාර්ථවිචාරේණ ජායතේ ජ්ඤානමුත්තමම් ।
තේනාත්යංතිකසංසාරදුඃඛනාශෝ භවත්යනු ॥ 45॥
ශ්රද්ධාභක්තිධ්යානයෝගාන්මුමුක්ෂෝඃ
මුක්තේර්හේතූන්වක්ති සාක්ෂාච්ඡ්රුතේර්ගීඃ ।
යෝ වා ඒතේෂ්වේව තිෂ්ඨත්යමුෂ්ය
මෝක්ෂෝऽවිද්යාකල්පිතාද්දේහබංධාත් ॥ 46॥
අජ්ඤානයෝගාත්පරමාත්මනස්තව
හ්යනාත්මබංධස්තත ඒව සංසෘතිඃ ।
තයෝර්විවේකෝදිතබෝධවහ්නිඃ
අජ්ඤානකාර්යං ප්රදහේත්සමූලම් ॥ 47॥
ශිෂ්ය උවාච ।
කෘපයා ශ්රූයතාං ස්වාමින්ප්රශ්නෝऽයං ක්රියතේ මයා ।
යදුත්තරමහං ශ්රුත්වා කෘතාර්ථඃ ස්යාං භවන්මුඛාත් ॥ 48॥
කෝ නාම බංධඃ කථමේෂ ආගතඃ
කථං ප්රතිෂ්ඨාස්ය කථං විමෝක්ෂඃ ।
කෝऽසාවනාත්මා පරමඃ ක ආත්මා
තයෝර්විවේකඃ කථමේතදුච්යතාම් ॥ 49॥
ශ්රීගුරුවාච ।
ධන්යෝऽසි කෘතකෘත්යෝऽසි පාවිතං තේ කුලං ත්වයා । (පාඨභේදඃ – පාවිතං)
යදවිද්යාබංධමුක්ත්යා බ්රහ්මීභවිතුමිච්ඡසි ॥ 50॥
ඍණමෝචනකර්තාරඃ පිතුඃ සංති සුතාදයඃ ।
බංධමෝචනකර්තා තු ස්වස්මාදන්යෝ න කශ්චන ॥ 51॥
මස්තකන්යස්තභාරාදේර්දුඃඛමන්යෛර්නිවාර්යතේ ।
ක්ෂුධාදිකෘතදුඃඛං තු විනා ස්වේන න කේනචිත් ॥ 52॥
පථ්යමෞෂධසේවා ච ක්රියතේ යේන රෝගිණා ।
ආරෝග්යසිද්ධිර්දෘෂ්ටාऽස්ය නාන්යානුෂ්ඨිතකර්මණා ॥ 53॥
වස්තුස්වරූපං ස්ඵුටබෝධචක්ෂුෂා
ස්වේනෛව වේද්යං න තු පංඩිතේන ।
චංද්රස්වරූපං නිජචක්ෂුෂෛව
ජ්ඤාතව්යමන්යෛරවගම්යතේ කිම් ॥ 54॥
අවිද්යාකාමකර්මාදිපාශබංධං විමෝචිතුම් ।
කඃ ශක්නුයාද්විනාऽऽත්මානං කල්පකෝටිශතෛරපි ॥ 55॥
න යෝගේන න සාංඛ්යේන කර්මණා නෝ න විද්යයා ।
බ්රහ්මාත්මෛකත්වබෝධේන මෝක්ෂඃ සිධ්යති නාන්යථා ॥ 56॥
වීණායා රූපසෞංදර්යං තංත්රීවාදනසෞෂ්ඨවම් ।
ප්රජාරංජනමාත්රං තන්න සාම්රාජ්යාය කල්පතේ ॥ 57॥
වාග්වෛඛරී ශබ්දඣරී ශාස්ත්රව්යාඛ්යානකෞශලම් ।
වෛදුෂ්යං විදුෂාං තද්වද්භුක්තයේ න තු මුක්තයේ ॥ 58॥
අවිජ්ඤාතේ පරේ තත්ත්වේ ශාස්ත්රාධීතිස්තු නිෂ්ඵලා ।
විජ්ඤාතේऽපි පරේ තත්ත්වේ ශාස්ත්රාධීතිස්තු නිෂ්ඵලා ॥ 59॥
ශබ්දජාලං මහාරණ්යං චිත්තභ්රමණකාරණම් ।
අතඃ ප්රයත්නාජ්ජ්ඤාතව්යං තත්ත්වජ්ඤෛස්තත්ත්වමාත්මනඃ ॥ 60॥ තත්ත්වජ්ඤාත්තත්ත්ව
අජ්ඤානසර්පදෂ්ටස්ය බ්රහ්මජ්ඤානෞෂධං විනා ।
කිමු වේදෛශ්ච ශාස්ත්රෛශ්ච කිමු මංත්රෛඃ කිමෞෂධෛඃ ॥ 61॥
න ගච්ඡති විනා පානං ව්යාධිරෞෂධශබ්දතඃ ।
විනාऽපරෝක්ෂානුභවං බ්රහ්මශබ්දෛර්න මුච්යතේ ॥ 62॥
අකෘත්වා දෘශ්යවිලයමජ්ඤාත්වා තත්ත්වමාත්මනඃ ।
බ්රහ්මශබ්දෛඃ කුතෝ මුක්තිරුක්තිමාත්රඵලෛර්නෘණාම් ॥ 63॥ (පාඨභේදඃ – බාහ්යශබ්දෛඃ)
අකෘත්වා ශත්රුසංහාරමගත්වාඛිලභූශ්රියම් ।
රාජාහමිති ශබ්දාන්නෝ රාජා භවිතුමර්හති ॥ 64॥
ආප්තෝක්තිං ඛනනං තථෝපරිශිලාද්යුත්කර්ෂණං ස්වීකෘතිං (පාඨභේදඃ – පරිශිලාපාකර්ෂණං)
නික්ෂේපඃ සමපේක්ෂතේ න හි බහිඃශබ්දෛස්තු නිර්ගච්ඡති ।
තද්වද්බ්රහ්මවිදෝපදේශමනනධ්යානාදිභිර්ලභ්යතේ
මායාකාර්යතිරෝහිතං ස්වමමලං තත්ත්වං න දුර්යුක්තිභිඃ ॥ 65॥
තස්මාත්සර්වප්රයත්නේන භවබංධවිමුක්තයේ ।
ස්වෛරේව යත්නඃ කර්තව්යෝ රෝගාදාවිව පංඩිතෛඃ ॥ 66॥ (පාඨභේදඃ – රෝගාදේරිව)
යස්ත්වයාද්ය කෘතඃ ප්රශ්නෝ වරීයාංඡාස්ත්රවින්මතඃ । (පාඨභේදඃ – සම්මතඃ)
සූත්රප්රායෝ නිගූඪාර්ථෝ ජ්ඤාතව්යශ්ච මුමුක්ෂුභිඃ ॥ 67॥
ශඍණුෂ්වාවහිතෝ විද්වන්යන්මයා සමුදීර්යතේ ।
තදේතච්ඡ්රවණාත්සද්යෝ භවබංධාද්විමෝක්ෂ්යසේ ॥ 68॥
මෝක්ෂස්ය හේතුඃ ප්රථමෝ නිගද්යතේ
වෛරාග්යමත්යංතමනිත්යවස්තුෂු ।
තතඃ ශමශ්චාපි දමස්තිතික්ෂා
න්යාසඃ ප්රසක්තාඛිලකර්මණාං භෘශම් ॥ 69॥
තතඃ ශ්රුතිස්තන්මනනං සතත්ත්ව-
ධ්යානං චිරං නිත්යනිරංතරං මුනේඃ ।
තතෝऽවිකල්පං පරමේත්ය විද්වාන්
ඉහෛව නිර්වාණසුඛං සමෘච්ඡති ॥ 70॥
යද්බෝද්ධව්යං තවේදානීමාත්මානාත්මවිවේචනම් ।
තදුච්යතේ මයා සම්යක් ශ්රුත්වාත්මන්යවධාරය ॥ 71॥
මජ්ජාස්ථිමේදඃපලරක්තචර්ම-
ත්වගාහ්වයෛර්ධාතුභිරේභිරන්විතම් ।
පාදෝරුවක්ෂෝභුජපෘෂ්ඨමස්තකෛඃ
අංගෛරුපාංගෛරුපයුක්තමේතත් ॥ 72॥
අහම්මමේති ප්රථිතං ශරීරං
මෝහාස්පදං ස්ථූලමිතීර්යතේ බුධෛඃ ।
නභෝනභස්වද්දහනාංබුභූමයඃ
සූක්ෂ්මාණි භූතානි භවංති තානි ॥ 73॥
පරස්පරාංශෛර්මිලිතානි භූත්වා
ස්ථූලානි ච ස්ථූලශරීරහේතවඃ ।
මාත්රාස්තදීයා විෂයා භවංති
ශබ්දාදයඃ පංච සුඛාය භෝක්තුඃ ॥ 74॥
ය ඒෂු මූඪා විෂයේෂු බද්ධා
රාගෝරුපාශේන සුදුර්දමේන ।
ආයාංති නිර්යාංත්යධ ඌර්ධ්වමුච්චෛඃ
ස්වකර්මදූතේන ජවේන නීතාඃ ॥ 75॥
ශබ්දාදිභිඃ පංචභිරේව පංච
පංචත්වමාපුඃ ස්වගුණේන බද්ධාඃ ।
කුරංගමාතංගපතංගමීන-
භෘංගා නරඃ පංචභිරංචිතඃ කිම් ॥ 76॥
දෝෂේණ තීව්රෝ විෂයඃ කෘෂ්ණසර්පවිෂාදපි ।
විෂං නිහංති භෝක්තාරං ද්රෂ්ටාරං චක්ෂුෂාප්යයම් ॥ 77॥
විෂයාශාමහාපාශාද්යෝ විමුක්තඃ සුදුස්ත්යජාත් ।
ස ඒව කල්පතේ මුක්ත්යෛ නාන්යඃ ෂට්ශාස්ත්රවේද්යපි ॥ 78॥
ආපාතවෛරාග්යවතෝ මුමුක්ෂූන්
භවාබ්ධිපාරං ප්රතියාතුමුද්යතාන් ।
ආශාග්රහෝ මජ්ජයතේऽංතරාලේ
නිගෘහ්ය කංඨේ විනිවර්ත්ය වේගාත් ॥ 79॥
විෂයාඛ්යග්රහෝ යේන සුවිරක්ත්යසිනා හතඃ ।
ස ගච්ඡති භවාංභෝධේඃ පාරං ප්රත්යූහවර්ජිතඃ ॥ 80॥
විෂමවිෂයමාර්ගෛර්ගච්ඡතෝऽනච්ඡබුද්ධේඃ (පාඨභේදඃ – විෂයමාර්ගේ ගච්ඡතෝ)
ප්රතිපදමභියාතෝ මෘත්යුරප්යේෂ විද්ධි । (පාඨභේදඃ – ප්රතිපදමභිඝාතෝ මෘත්යුරප්යේෂ සිද්ධඃ)
හිතසුජනගුරූක්ත්යා ගච්ඡතඃ ස්වස්ය යුක්ත්යා
ප්රභවති ඵලසිද්ධිඃ සත්යමිත්යේව විද්ධි ॥ 81॥
මෝක්ෂස්ය කාංක්ෂා යදි වෛ තවාස්ති
ත්යජාතිදූරාද්විෂයාන්විෂං යථා ।
පීයූෂවත්තෝෂදයාක්ෂමාර්ජව-
ප්රශාංතිදාංතීර්භජ නිත්යමාදරාත් ॥ 82॥
අනුක්ෂණං යත්පරිහෘත්ය කෘත්යං
අනාද්යවිද්යාකෘතබංධමෝක්ෂණම් ।
දේහඃ පරාර්ථෝऽයමමුෂ්ය පෝෂණේ
යඃ සජ්ජතේ ස ස්වමනේන හංති ॥ 83॥
ශරීරපෝෂණාර්ථී සන් ය ආත්මානං දිදෘක්ෂති । (පාඨභේදඃ – දිදෘක්ෂතේ)
ග්රාහං දාරුධියා ධෘත්වා නදීං තර්තුං ස ගච්ඡති ॥ 84॥ (පාඨභේදඃ – ස ඉච්ඡති)
මෝහ ඒව මහාමෘත්යුර්මුමුක්ෂෝර්වපුරාදිෂු ।
මෝහෝ විනිර්ජිතෝ යේන ස මුක්තිපදමර්හති ॥ 85॥
මෝහං ජහි මහාමෘත්යුං දේහදාරසුතාදිෂු ।
යං ජිත්වා මුනයෝ යාංති තද්විෂ්ණෝඃ පරමං පදම් ॥ 86॥
ත්වඞ්මාංසරුධිරස්නායුමේදෝමජ්ජාස්ථිසංකුලම් ।
පූර්ණං මූත්රපුරීෂාභ්යාං ස්ථූලං නිංද්යමිදං වපුඃ ॥ 87॥
පංචීකෘතේභ්යෝ භූතේභ්යඃ ස්ථූලේභ්යඃ පූර්වකර්මණා ।
සමුත්පන්නමිදං ස්ථූලං භෝගායතනමාත්මනඃ ।
අවස්ථා ජාගරස්තස්ය ස්ථූලාර්ථානුභවෝ යතඃ ॥ 88॥
බාහ්යේංද්රියෛඃ ස්ථූලපදාර්ථසේවාං
ස්රක්චංදනස්ත්ර්යාදිවිචිත්රරූපාම් ।
කරෝති ජීවඃ ස්වයමේතදාත්මනා
තස්මාත්ප්රශස්තිර්වපුෂෝऽස්ය ජාගරේ ॥ 89॥
සර්වෝऽපි බාහ්යසංසාරඃ පුරුෂස්ය යදාශ්රයඃ ।
විද්ධි දේහමිදං ස්ථූලං ගෘහවද්ගෘහමේධිනඃ ॥ 90॥
ස්ථූලස්ය සංභවජරාමරණානි ධර්මාඃ
ස්ථෞල්යාදයෝ බහුවිධාඃ ශිශුතාද්යවස්ථාඃ ।
වර්ණාශ්රමාදිනියමා බහුධාऽऽමයාඃ ස්යුඃ
පූජාවමානබහුමානමුඛා විශේෂාඃ ॥ 91॥
බුද්ධීංද්රියාණි ශ්රවණං ත්වගක්ෂි
ඝ්රාණං ච ජිහ්වා විෂයාවබෝධනාත් ।
වාක්පාණිපාදා ගුදමප්යුපස්ථඃ (පාඨභේදඃ – උපස්ථං)
කර්මේංද්රියාණි ප්රවණේන කර්මසු ॥ 92॥ (පාඨභේදඃ – ප්රවණානි)
නිගද්යතේऽංතඃකරණං මනෝධීඃ
අහංකෘතිශ්චිත්තමිති ස්වවෘත්තිභිඃ ।
මනස්තු සංකල්පවිකල්පනාදිභිඃ
බුද්ධිඃ පදාර්ථාධ්යවසායධර්මතඃ ॥ 93॥
අත්රාභිමානාදහමිත්යහංකෘතිඃ ।
ස්වාර්ථානුසංධානගුණේන චිත්තම් ॥ 94॥
ප්රාණාපානව්යානෝදානසමානා භවත්යසෞ ප්රාණඃ ।
ස්වයමේව වෘත්තිභේදාද්විකෘතිභේදාත්සුවර්ණසලිලාදිවත් ॥ 95॥ (පාඨභේදඃ – විකෘතේර්භේදාත්සුවර්ණසලිලමිව)
වාගාදි පංච ශ්රවණාදි පංච
ප්රාණාදි පංචාභ්රමුඛානි පංච ।
බුද්ධ්යාද්යවිද්යාපි ච කාමකර්මණී
පුර්යෂ්ටකං සූක්ෂ්මශරීරමාහුඃ ॥ 96॥
ඉදං ශරීරං ශඍණු සූක්ෂ්මසංජ්ඤිතං
ලිංගං ත්වපංචීකෘතභූතසංභවම් ।
සවාසනං කර්මඵලානුභාවකං
ස්වාජ්ඤානතෝऽනාදිරුපාධිරාත්මනඃ ॥ 97॥
ස්වප්නෝ භවත්යස්ය විභක්ත්යවස්ථා
ස්වමාත්රශේෂේණ විභාති යත්ර ।
ස්වප්නේ තු බුද්ධිඃ ස්වයමේව ජාග්රත්
කාලීනනානාවිධවාසනාභිඃ ॥ 98॥
කර්ත්රාදිභාවං ප්රතිපද්ය රාජතේ
යත්ර ස්වයං භාති හ්යයං පරාත්මා । (පාඨභේදඃ – ස්වයංජ්යෝතිරයං)
ධීමාත්රකෝපාධිරශේෂසාක්ෂී
න ලිප්යතේ තත්කෘතකර්මලේශෛඃ । කර්මලේපෛඃ
යස්මාදසංගස්තත ඒව කර්මභිඃ
න ලිප්යතේ කිංචිදුපාධිනා කෘතෛඃ ॥ 99॥
සර්වව්යාපෘතිකරණං ලිංගමිදං ස්යාච්චිදාත්මනඃ පුංසඃ ।
වාස්යාදිකමිව තක්ෂ්ණස්තේනෛවාත්මා භවත්යසංගෝऽයම් ॥ 100॥
අංධත්වමංදත්වපටුත්වධර්මාඃ
සෞගුණ්යවෛගුණ්යවශාද්ධි චක්ෂුෂඃ ।
බාධිර්යමූකත්වමුඛාස්තථෛව
ශ්රෝත්රාදිධර්මා න තු වේත්තුරාත්මනඃ ॥ 101॥
උච්ඡ්වාසනිඃශ්වාසවිජෘංභණක්ෂු-
ත්ප්රස්යංදනාද්යුත්ක්රමණාදිකාඃ ක්රියාඃ । (පාඨභේදඃ – ප්රස්පංදනාද්ය්)
ප්රාණාදිකර්මාණි වදංති තජ්ඤාඃ (පාඨභේදඃ – තජ්ජ්ඤාඃ)
ප්රාණස්ය ධර්මාවශනාපිපාසේ ॥ 102॥
අංතඃකරණමේතේෂු චක්ෂුරාදිෂු වර්ෂ්මණි ।
අහමිත්යභිමානේන තිෂ්ඨත්යාභාසතේජසා ॥ 103॥
අහංකාරඃ ස විජ්ඤේයඃ කර්තා භෝක්තාභිමාන්යයම් ।
සත්ත්වාදිගුණයෝගේන චාවස්ථාත්රයමශ්නුතේ ॥ 104॥ (පාඨභේදඃ – යෝගේනාවස්ථාත්රිතයම්ශ්නුතේ)
විෂයාණාමානුකූල්යේ සුඛී දුඃඛී විපර්යයේ ।
සුඛං දුඃඛං ච තද්ධර්මඃ සදානංදස්ය නාත්මනඃ ॥ 105॥
ආත්මාර්ථත්වේන හි ප්රේයාන්විෂයෝ න ස්වතඃ ප්රියඃ ।
ස්වත ඒව හි සර්වේෂාමාත්මා ප්රියතමෝ යතඃ ।
තත ආත්මා සදානංදෝ නාස්ය දුඃඛං කදාචන ॥ 106॥
යත්සුෂුප්තෞ නිර්විෂය ආත්මානංදෝऽනුභූයතේ ।
ශ්රුතිඃ ප්රත්යක්ෂමෛතිහ්යමනුමානං ච ජාග්රති ॥ 107॥
අව්යක්තනාම්නී පරමේශශක්තිඃ
අනාද්යවිද්යා ත්රිගුණාත්මිකා පරා ।
කාර්යානුමේයා සුධියෛව මායා
යයා ජගත්සර්වමිදං ප්රසූයතේ ॥ 108॥
සන්නාප්යසන්නාප්යුභයාත්මිකා නෝ
භින්නාප්යභින්නාප්යුභයාත්මිකා නෝ ।
සාංගාප්යනංගා හ්යුභයාත්මිකා නෝ (පාඨභේදඃ – අනංගාප්යුභයාත්මිකා)
මහාද්භුතාऽනිර්වචනීයරූපා ॥ 109॥
ශුද්ධාද්වයබ්රහ්මවිබෝධනාශ්යා
සර්පභ්රමෝ රජ්ජුවිවේකතෝ යථා ।
රජස්තමඃසත්ත්වමිති ප්රසිද්ධා
ගුණාස්තදීයාඃ ප්රථිතෛඃ ස්වකාර්යෛඃ ॥ 110॥
වික්ෂේපශක්තී රජසඃ ක්රියාත්මිකා
යතඃ ප්රවෘත්තිඃ ප්රසෘතා පුරාණී ।
රාගාදයෝऽස්යාඃ ප්රභවංති නිත්යං
දුඃඛාදයෝ යේ මනසෝ විකාරාඃ ॥ 111॥
කාමඃ ක්රෝධෝ ලෝභදංභාද්යසූයා (පාඨභේදඃ – ලෝභදංභාභ්යසූයා)
අහංකාරේර්ෂ්යාමත්සරාද්යාස්තු ඝෝරාඃ ।
ධර්මා ඒතේ රාජසාඃ පුංප්රවෘත්ති-
ර්යස්මාදේෂා තද්රජෝ බංධහේතුඃ ॥ 112॥ (පාඨභේදඃ – යස්මාදේතත්තද්රජෝ)
ඒෂාऽऽවෘතිර්නාම තමෝගුණස්ය
ශක්තිර්මයා වස්ත්වවභාසතේऽන්යථා । ශක්තිර්යයා
සෛෂා නිදානං පුරුෂස්ය සංසෘතේඃ
වික්ෂේපශක්තේඃ ප්රවණස්ය හේතුඃ ॥ 113॥ (පාඨභේදඃ – ප්රසරස්ය)
ප්රජ්ඤාවානපි පංඩිතෝऽපි චතුරෝऽප්යත්යංතසූක්ෂ්මාත්මදෘග්- (පාඨභේදඃ – සූක්ෂ්මාර්ථදෘග්)
ව්යාලීඪස්තමසා න වේත්ති බහුධා සංබෝධිතෝऽපි ස්ඵුටම් ।
භ්රාංත්යාරෝපිතමේව සාධු කලයත්යාලංබතේ තද්ගුණාන්
හංතාසෞ ප්රබලා දුරංතතමසඃ ශක්තිර්මහත්යාවෘතිඃ ॥ 114॥
අභාවනා වා විපරීතභාවනාऽ- (පාඨභේදඃ – විපරීතභාවනා)
සංභාවනා විප්රතිපත්තිරස්යාඃ ।
සංසර්ගයුක්තං න විමුංචති ධ්රුවං
වික්ෂේපශක්තිඃ ක්ෂපයත්යජස්රම් ॥ 115॥
අජ්ඤානමාලස්යජඩත්වනිද්රා-
ප්රමාදමූඪත්වමුඛාස්තමෝගුණාඃ ।
ඒතෛඃ ප්රයුක්තෝ න හි වේත්ති කිංචිත්
නිද්රාලුවත්ස්තංභවදේව තිෂ්ඨති ॥ 116॥
සත්ත්වං විශුද්ධං ජලවත්තථාපි
තාභ්යාං මිලිත්වා සරණාය කල්පතේ ।
යත්රාත්මබිංබඃ ප්රතිබිංබිතඃ සන්
ප්රකාශයත්යර්ක ඉවාඛිලං ජඩම් ॥ 117॥
මිශ්රස්ය සත්ත්වස්ය භවංති ධර්මාඃ
ත්වමානිතාද්යා නියමා යමාද්යාඃ ।
ශ්රද්ධා ච භක්තිශ්ච මුමුක්ෂුතා ච
දෛවී ච සංපත්තිරසන්නිවෘත්තිඃ ॥ 118॥
විශුද්ධසත්ත්වස්ය ගුණාඃ ප්රසාදඃ
ස්වාත්මානුභූතිඃ පරමා ප්රශාංතිඃ ।
තෘප්තිඃ ප්රහර්ෂඃ පරමාත්මනිෂ්ඨා
යයා සදානංදරසං සමෘච්ඡති ॥ 119॥
අව්යක්තමේතත්ත්රිගුණෛර්නිරුක්තං
තත්කාරණං නාම ශරීරමාත්මනඃ ।
සුෂුප්තිරේතස්ය විභක්ත්යවස්ථා
ප්රලීනසර්වේංද්රියබුද්ධිවෘත්තිඃ ॥ 120॥
සර්වප්රකාරප්රමිතිප්රශාංතිඃ
බීජාත්මනාවස්ථිතිරේව බුද්ධේඃ ।
සුෂුප්තිරේතස්ය කිල ප්රතීතිඃ (පාඨභේදඃ – සුෂුප්තිරත්රාස්ය)
කිංචින්න වේද්මීති ජගත්ප්රසිද්ධේඃ ॥ 121॥
දේහේංද්රියප්රාණමනෝऽහමාදයඃ
සර්වේ විකාරා විෂයාඃ සුඛාදයඃ ।
ව්යෝමාදිභූතාන්යඛිලං ච විශ්වං
අව්යක්තපර්යංතමිදං හ්යනාත්මා ॥ 122॥
මායා මායාකාර්යං සර්වං මහදාදිදේහපර්යංතම් ।
අසදිදමනාත්මතත්ත්වං විද්ධි ත්වං මරුමරීචිකාකල්පම් ॥ 123॥
අථ තේ සංප්රවක්ෂ්යාමි ස්වරූපං පරමාත්මනඃ ।
යද්විජ්ඤාය නරෝ බංධාන්මුක්තඃ කෛවල්යමශ්නුතේ ॥ 124॥
අස්ති කශ්චිත්ස්වයං නිත්යමහංප්රත්යයලංබනඃ ।
අවස්ථාත්රයසාක්ෂී සන්පංචකෝශවිලක්ෂණඃ ॥ 125॥
යෝ විජානාති සකලං ජාග්රත්ස්වප්නසුෂුප්තිෂු ।
බුද්ධිතද්වෘත්තිසද්භාවමභාවමහමිත්යයම් ॥ 126॥
යඃ පශ්යති ස්වයං සර්වං යං න පශ්යති කශ්චන । (පාඨභේදඃ – කිංචන)
යශ්චේතයති බුද්ධ්යාදි න තද්යං චේතයත්යයම් ॥ 127॥
යේන විශ්වමිදං ව්යාප්තං යං න ව්යාප්නෝති කිංචන ।
ආභාරූපමිදං සර්වං යං භාංතමනුභාත්යයම් ॥ 128॥
යස්ය සන්නිධිමාත්රේණ දේහේංද්රියමනෝධියඃ ।
විෂයේෂු ස්වකීයේෂු වර්තංතේ ප්රේරිතා ඉව ॥ 129॥
අහංකාරාදිදේහාංතා විෂයාශ්ච සුඛාදයඃ ।
වේද්යංතේ ඝටවද්යේන නිත්යබෝධස්වරූපිණා ॥ 130॥
ඒෂෝऽංතරාත්මා පුරුෂඃ පුරාණෝ
නිරංතරාඛංඩසුඛානුභූතිඃ ।
සදෛකරූපඃ ප්රතිබෝධමාත්රෝ
යේනේෂිතා වාගසවශ්චරංති ॥ 131॥
අත්රෛව සත්ත්වාත්මනි ධීගුහායාං
අව්යාකෘතාකාශ උශත්ප්රකාශඃ । (පාඨභේදඃ – උරුප්රකාශඃ)
ආකාශ උච්චෛ රවිවත්ප්රකාශතේ
ස්වතේජසා විශ්වමිදං ප්රකාශයන් ॥ 132॥
ජ්ඤාතා මනෝऽහංකෘතිවික්රියාණාං
දේහේංද්රියප්රාණකෘතක්රියාණාම් ।
අයෝऽග්නිවත්තානනුවර්තමානෝ
න චේෂ්ටතේ නෝ විකරෝති කිංචන ॥ 133॥
න ජායතේ නෝ ම්රියතේ න වර්ධතේ
න ක්ෂීයතේ නෝ විකරෝති නිත්යඃ ।
විලීයමානේऽපි වපුෂ්යමුෂ්මි-
න්න ලීයතේ කුංභ ඉවාංබරං ස්වයම් ॥ 134॥
ප්රකෘතිවිකෘතිභින්නඃ ශුද්ධබෝධස්වභාවඃ
සදසදිදමශේෂං භාසයන්නිර්විශේෂඃ ।
විලසති පරමාත්මා ජාග්රදාදිෂ්වවස්ථා-
ස්වහමහමිති සාක්ෂාත්සාක්ෂිරූපේණ බුද්ධේඃ ॥ 135॥
නියමිතමනසාමුං ත්වං ස්වමාත්මානමාත්ම-
න්යයමහමිති සාක්ෂාද්විද්ධි බුද්ධිප්රසාදාත් ।
ජනිමරණතරංගාපාරසංසාරසිංධුං
ප්රතර භව කෘතාර්ථෝ බ්රහ්මරූපේණ සංස්ථඃ ॥ 136॥
අත්රානාත්මන්යහමිති මතිර්බංධ ඒෂෝऽස්ය පුංසඃ
ප්රාප්තෝऽජ්ඤානාජ්ජනනමරණක්ලේශසංපාතහේතුඃ ।
යේනෛවායං වපුරිදමසත්සත්යමිත්යාත්මබුද්ධ්යා
පුෂ්යත්යුක්ෂත්යවති විෂයෛස්තංතුභිඃ කෝශකෘද්වත් ॥ 137॥
අතස්මිංස්තද්බුද්ධිඃ ප්රභවති විමූඪස්ය තමසා
විවේකාභාවාද්වෛ ස්ඵුරති භුජගේ රජ්ජුධිෂණා ।
තතෝऽනර්ථව්රාතෝ නිපතති සමාදාතුරධිකඃ
තතෝ යෝऽසද්ග්රාහඃ ස හි භවති බංධඃ ශඍණු සඛේ ॥ 138॥
අඛංඩනිත්යාද්වයබෝධශක්ත්යා
ස්ඵුරංතමාත්මානමනංතවෛභවම් ।
සමාවෘණෝත්යාවෘතිශක්තිරේෂා
තමෝමයී රාහුරිවාර්කබිංබම් ॥ 139॥
තිරෝභූතේ ස්වාත්මන්යමලතරතේජෝවති පුමාන්
අනාත්මානං මෝහාදහමිති ශරීරං කලයති ।
තතඃ කාමක්රෝධප්රභෘතිභිරමුං බංධනගුණෛඃ (පාඨභේදඃ – බංධකගුණෛඃ)
පරං වික්ෂේපාඛ්යා රජස උරුශක්තිර්ව්යථයති ॥ 140॥
මහාමෝහග්රාහග්රසනගලිතාත්මාවගමනෝ
ධියෝ නානාවස්ථාං ස්වයමභිනයංස්තද්ගුණතයා । (පාඨභේදඃ – නානාවස්ථාඃ)
අපාරේ සංසාරේ විෂයවිෂපූරේ ජලනිධෞ
නිමජ්යෝන්මජ්යායං භ්රමති කුමතිඃ කුත්සිතගතිඃ ॥ 141॥
භානුප්රභාසංජනිතාභ්රපංක්තිඃ
භානුං තිරෝධාය විජෘංභතේ යථා ।
ආත්මෝදිතාහංකෘතිරාත්මතත්ත්වං
තථා තිරෝධාය විජෘංභතේ ස්වයම් ॥ 142॥
කවලිතදිනනාථේ දුර්දිනේ සාංද්රමේඝෛඃ
ව්යථයති හිමඣංඣාවායුරුග්රෝ යථෛතාන් ।
අවිරතතමසාऽऽත්මන්යාවෘතේ මූඪබුද්ධිං
ක්ෂපයති බහුදුඃඛෛස්තීව්රවික්ෂේපශක්තිඃ ॥ 143॥
ඒතාභ්යාමේව ශක්තිභ්යාං බංධඃ පුංසඃ සමාගතඃ ।
යාභ්යාං විමෝහිතෝ දේහං මත්වාऽऽත්මානං භ්රමත්යයම් ॥ 144॥
බීජං සංසෘතිභූමිජස්ය තු තමෝ දේහාත්මධීරංකුරෝ
රාගඃ පල්ලවමංබු කර්ම තු වපුඃ ස්කංධෝऽසවඃ ශාඛිකාඃ ।
අග්රාණීංද්රියසංහතිශ්ච විෂයාඃ පුෂ්පාණි දුඃඛං ඵලං
නානාකර්මසමුද්භවං බහුවිධං භෝක්තාත්ර ජීවඃ ඛගඃ ॥ 145॥
අජ්ඤානමූලෝऽයමනාත්මබංධෝ
නෛසර්ගිකෝऽනාදිරනංත ඊරිතඃ ।
ජන්මාප්යයව්යාධිජරාදිදුඃඛ-
ප්රවාහපාතං ජනයත්යමුෂ්ය ॥ 146॥
නාස්ත්රෛර්න ශස්ත්රෛරනිලේන වහ්නිනා
ඡේත්තුං න ශක්යෝ න ච කර්මකෝටිභිඃ ।
විවේකවිජ්ඤානමහාසිනා විනා
ධාතුඃ ප්රසාදේන ශිතේන මංජුනා ॥ 147॥
ශ්රුතිප්රමාණෛකමතේඃ ස්වධර්ම
නිෂ්ඨා තයෛවාත්මවිශුද්ධිරස්ය ।
විශුද්ධබුද්ධේඃ පරමාත්මවේදනං
තේනෛව සංසාරසමූලනාශඃ ॥ 148॥
කෝශෛරන්නමයාද්යෛඃ පංචභිරාත්මා න සංවෘතෝ භාති ।
නිජශක්තිසමුත්පන්නෛඃ ශෛවාලපටලෛරිවාංබු වාපීස්ථම් ॥ 149॥
තච්ඡෛවාලාපනයේ සම්යක් සලිලං ප්රතීයතේ ශුද්ධම් ।
තෘෂ්ණාසංතාපහරං සද්යඃ සෞඛ්යප්රදං පරං පුංසඃ ॥ 150॥
පංචානාමපි කෝශානාමපවාදේ විභාත්යයං ශුද්ධඃ ।
නිත්යානංදෛකරසඃ ප්රත්යග්රූපඃ පරඃ ස්වයංජ්යෝතිඃ ॥ 151॥
ආත්මානාත්මවිවේකඃ කර්තව්යෝ බංධමුක්තයේ විදුෂා ।
තේනෛවානංදී භවති ස්වං විජ්ඤාය සච්චිදානංදම් ॥ 152॥
මුංජාදිෂීකාමිව දෘශ්යවර්ගාත්
ප්රත්යංචමාත්මානමසංගමක්රියම් ।
විවිච්ය තත්ර ප්රවිලාප්ය සර්වං
තදාත්මනා තිෂ්ඨති යඃ ස මුක්තඃ ॥ 153॥
දේහෝऽයමන්නභවනෝऽන්නමයස්තු කෝශ- (පාඨභේදඃ – කෝශෝ)
ශ්චාන්නේන ජීවති විනශ්යති තද්විහීනඃ । (පාඨභේදඃ – හ්යන්නේන)
ත්වක්චර්මමාංසරුධිරාස්ථිපුරීෂරාශි-
ර්නායං ස්වයං භවිතුමර්හති නිත්යශුද්ධඃ ॥ 154॥
පූර්වං ජනේරධිමෘතේරපි නායමස්ති (පාඨභේදඃ – ජනේරපිමෘතේරථ)
ජාතක්ෂණඃ ක්ෂණගුණෝऽනියතස්වභාවඃ ।
නෛකෝ ජඩශ්ච ඝටවත්පරිදෘශ්යමානඃ
ස්වාත්මා කථං භවති භාවවිකාරවේත්තා ॥ 155॥
පාණිපාදාදිමාංදේහෝ නාත්මා ව්යංගේऽපි ජීවනාත් ।
තත්තච්ඡක්තේරනාශාච්ච න නියම්යෝ නියාමකඃ ॥ 156॥
දේහතද්ධර්මතත්කර්මතදවස්ථාදිසාක්ෂිණඃ ।
සත ඒව ස්වතඃසිද්ධං තද්වෛලක්ෂණ්යමාත්මනඃ ॥ 157॥
ශල්යරාශිර්මාංසලිප්තෝ මලපූර්ණෝऽතිකශ්මලඃ ।
කථං භවේදයං වේත්තා ස්වයමේතද්විලක්ෂණඃ ॥ 158॥
ත්වඞ්මාංසමේදෝऽස්ථිපුරීෂරාශා-
වහම්මතිං මූඪජනඃ කරෝති ।
විලක්ෂණං වේත්ති විචාරශීලෝ
නිජස්වරූපං පරමාර්ථභූතම් ॥ 159॥
දේහෝऽහමිත්යේව ජඩස්ය බුද්ධිඃ
දේහේ ච ජීවේ විදුෂස්ත්වහංධීඃ ।
විවේකවිජ්ඤානවතෝ මහාත්මනෝ
බ්රහ්මාහමිත්යේව මතිඃ සදාත්මනි ॥ 160॥
අත්රාත්මබුද්ධිං ත්යජ මූඪබුද්ධේ
ත්වඞ්මාංසමේදෝऽස්ථිපුරීෂරාශෞ ।
සර්වාත්මනි බ්රහ්මණි නිර්විකල්පේ
කුරුෂ්ව ශාංතිං පරමාං භජස්ව ॥ 161॥
දේහේංද්රියාදාවසති භ්රමෝදිතාං
විද්වානහංතාං න ජහාති යාවත් ।
තාවන්න තස්යාස්ති විමුක්තිවාර්තා-
ප්යස්ත්වේෂ වේදාංතනයාංතදර්ශී ॥ 162॥
ඡායාශරීරේ ප්රතිබිංබගාත්රේ
යත්ස්වප්නදේහේ හෘදි කල්පිතාංගේ ।
යථාත්මබුද්ධිස්තව නාස්ති කාචි-
ජ්ජීවච්ඡරීරේ ච තථෛව මාऽස්තු ॥ 163॥
දේහාත්මධීරේව නෘණාමසද්ධියාං
ජන්මාදිදුඃඛප්රභවස්ය බීජම් ।
යතස්තතස්ත්වං ජහි තාං ප්රයත්නාත්
ත්යක්තේ තු චිත්තේ න පුනර්භවාශා ॥ 164॥
කර්මේංද්රියෛඃ පංචභිරංචිතෝऽයං
ප්රාණෝ භවේත්ප්රාණමයස්තු කෝශඃ ॥
යේනාත්මවානන්නමයෝऽනුපූර්ණඃ
ප්රවර්තතේऽසෞ සකලක්රියාසු ॥ 165॥
නෛවාත්මාපි ප්රාණමයෝ වායුවිකාරෝ (පාඨභේදඃ – නෛවාත්මායං)
ගංතාऽऽගංතා වායුවදංතර්බහිරේෂඃ ।
යස්මාත්කිංචිත්ක්වාපි න වේත්තීෂ්ටමනිෂ්ටං
ස්වං වාන්යං වා කිංචන නිත්යං පරතංත්රඃ ॥ 166॥
ජ්ඤානේංද්රියාණි ච මනශ්ච මනෝමයඃ ස්යාත්
කෝශෝ මමාහමිති වස්තුවිකල්පහේතුඃ ।
සංජ්ඤාදිභේදකලනාකලිතෝ බලීයාං-
ස්තත්පූර්වකෝශමභිපූර්ය විජෘංභතේ යඃ ॥ 167॥ (පාඨභේදඃ – අනුපූර්ය)
පංචේංද්රියෛඃ පංචභිරේව හෝතෘභිඃ
ප්රචීයමානෝ විෂයාජ්යධාරයා ।
ජාජ්වල්යමානෝ බහුවාසනේංධනෛඃ
මනෝමයාග්නිර්දහති ප්රපංචම් ॥ 168॥ (පාඨභේදඃ – මනෝමයෝऽග්නිර්දහති)
න හ්යස්ත්යවිද්යා මනසෝऽතිරික්තා
මනෝ හ්යවිද්යා භවබංධහේතුඃ ।
තස්මින්විනෂ්ටේ සකලං විනෂ්ටං
විජෘංභිතේऽස්මින්සකලං විජෘංභතේ ॥ 169॥
ස්වප්නේऽර්ථශූන්යේ සෘජති ස්වශක්ත්යා
භෝක්ත්රාදිවිශ්වං මන ඒව සර්වම් ।
තථෛව ජාග්රත්යපි නෝ විශේෂඃ
තත්සර්වමේතන්මනසෝ විජෘංභණම් ॥ 170॥
සුෂුප්තිකාලේ මනසි ප්රලීනේ
නෛවාස්ති කිංචිත්සකලප්රසිද්ධේඃ ।
අතෝ මනඃකල්පිත ඒව පුංසඃ
සංසාර ඒතස්ය න වස්තුතෝऽස්ති ॥ 171॥
වායුනාऽऽනීයතේ මේඝඃ පුනස්තේනෛව නීයතේ । (පාඨභේදඃ – වායුනා නීයතේ මේඝඃ පුනස්තේනෛව ලීයතේ)
මනසා කල්ප්යතේ බංධෝ මෝක්ෂස්තේනෛව කල්ප්යතේ ॥ 172॥
දේහාදිසර්වවිෂයේ පරිකල්ප්ය රාගං
බධ්නාති තේන පුරුෂං පශුවද්ගුණේන ।
වෛරස්යමත්ර විෂවත් සුවිධාය පශ්චාද්
ඒනං විමෝචයති තන්මන ඒව බංධාත් ॥ 173॥
තස්මාන්මනඃ කාරණමස්ය ජංතෝඃ
බංධස්ය මෝක්ෂස්ය ච වා විධානේ ।
බංධස්ය හේතුර්මලිනං රජෝගුණෛඃ
මෝක්ෂස්ය ශුද්ධං විරජස්තමස්කම් ॥ 174॥
විවේකවෛරාග්යගුණාතිරේකා-
ච්ඡුද්ධත්වමාසාද්ය මනෝ විමුක්ත්යෛ ।
භවත්යතෝ බුද්ධිමතෝ මුමුක්ෂෝ-
ස්තාභ්යාං දෘඪාභ්යාං භවිතව්යමග්රේ ॥ 175॥
මනෝ නාම මහාව්යාඝ්රෝ විෂයාරණ්යභූමිෂු ।
චරත්යත්ර න ගච්ඡංතු සාධවෝ යේ මුමුක්ෂවඃ ॥ 176॥
මනඃ ප්රසූතේ විෂයානශේෂාන්
ස්ථූලාත්මනා සූක්ෂ්මතයා ච භෝක්තුඃ ।
ශරීරවර්ණාශ්රමජාතිභේදාන්
ගුණක්රියාහේතුඵලානි නිත්යම් ॥ 177॥
අසංගචිද්රූපමමුං විමෝහ්ය
දේහේංද්රියප්රාණගුණෛර්නිබද්ධ්ය ।
අහම්මමේති භ්රමයත්යජස්රං
මනඃ ස්වකෘත්යේෂු ඵලෝපභුක්තිෂු ॥ 178॥
අධ්යාසදෝෂාත්පුරුෂස්ය සංසෘතිඃ (පාඨභේදඃ – අධ්යාසයෝගාත්)
අධ්යාසබංධස්ත්වමුනෛව කල්පිතඃ ।
රජස්තමෝදෝෂවතෝऽවිවේකිනෝ
ජන්මාදිදුඃඛස්ය නිදානමේතත් ॥ 179॥
අතඃ ප්රාහුර්මනෝऽවිද්යාං පංඩිතාස්තත්ත්වදර්ශිනඃ ।
යේනෛව භ්රාම්යතේ විශ්වං වායුනේවාභ්රමංඩලම් ॥ 180॥
තන්මනඃශෝධනං කාර්යං ප්රයත්නේන මුමුක්ෂුණා ।
විශුද්ධේ සති චෛතස්මින්මුක්තිඃ කරඵලායතේ ॥ 181॥
මෝක්ෂෛකසක්ත්යා විෂයේෂු රාගං
නිර්මූල්ය සන්න්යස්ය ච සර්වකර්ම ।
සච්ඡ්රද්ධයා යඃ ශ්රවණාදිනිෂ්ඨෝ
රජඃස්වභාවං ස ධුනෝති බුද්ධේඃ ॥ 182॥
මනෝමයෝ නාපි භවේත්පරාත්මා
හ්යාද්යංතවත්ත්වාත්පරිණාමිභාවාත් ।
දුඃඛාත්මකත්වාද්විෂයත්වහේතෝඃ
ද්රෂ්ටා හි දෘශ්යාත්මතයා න දෘෂ්ටඃ ॥ 183॥
බුද්ධිර්බුද්ධීංද්රියෛඃ සාර්ධං සවෘත්තිඃ කර්තෘලක්ෂණඃ ।
විජ්ඤානමයකෝශඃ ස්යාත්පුංසඃ සංසාරකාරණම් ॥ 184॥
අනුව්රජච්චිත්ප්රතිබිංබශක්තිඃ
විජ්ඤානසංජ්ඤඃ ප්රකෘතේර්විකාරඃ ।
ජ්ඤානක්රියාවානහමිත්යජස්රං
දේහේංද්රියාදිෂ්වභිමන්යතේ භෘශම් ॥ 185॥
අනාදිකාලෝऽයමහංස්වභාවෝ
ජීවඃ සමස්තව්යවහාරවෝඪා ।
කරෝති කර්මාණ්යපි පූර්වවාසනඃ (පාඨභේදඃ – කර්මාණ්යනු)
පුණ්යාන්යපුණ්යානි ච තත්ඵලානි ॥ 186॥
භුංක්තේ විචිත්රාස්වපි යෝනිෂු ව්රජ-
න්නායාති නිර්යාත්යධ ඌර්ධ්වමේෂඃ ।
අස්යෛව විජ්ඤානමයස්ය ජාග්රත්-
ස්වප්නාද්යවස්ථාඃ සුඛදුඃඛභෝගඃ ॥ 187॥
දේහාදිනිෂ්ඨාශ්රමධර්මකර්ම-
ගුණාභිමානඃ සතතං මමේති ।
විජ්ඤානකෝශෝऽයමතිප්රකාශඃ
ප්රකෘෂ්ටසාන්නිධ්යවශාත්පරාත්මනඃ ।
අතෝ භවත්යේෂ උපාධිරස්ය
යදාත්මධීඃ සංසරති භ්රමේණ ॥ 188॥
යෝऽයං විජ්ඤානමයඃ ප්රාණේෂු හෘදි ස්ඵුරත්යයං ජ්යෝතිඃ । (පාඨභේදඃ – ස්ඵුරත්ස්වයංජ්යෝතිඃ)
කූටස්ථඃ සන්නාත්මා කර්තා භෝක්තා භවත්යුපාධිස්ථඃ ॥ 189॥
ස්වයං පරිච්ඡේදමුපේත්ය බුද්ධේඃ
තාදාත්ම්යදෝෂේණ පරං මෘෂාත්මනඃ ।
සර්වාත්මකඃ සන්නපි වීක්ෂතේ ස්වයං
ස්වතඃ පෘථක්ත්වේන මෘදෝ ඝටානිව ॥ 190॥
උපාධිසංබංධවශාත්පරාත්මා
හ්යුපාධිධර්මානනුභාති තද්ගුණඃ । (පාඨභේදඃ – ऽප්යුපාධි)
අයෝවිකාරානවිකාරිවහ්නිවත්
සදෛකරූපෝऽපි පරඃ ස්වභාවාත් ॥ 191॥
ශිෂ්ය උවාච ।
භ්රමේණාප්යන්යථා වාऽස්තු ජීවභාවඃ පරාත්මනඃ ।
තදුපාධේරනාදිත්වාන්නානාදේර්නාශ ඉෂ්යතේ ॥ 192॥
අතෝऽස්ය ජීවභාවෝऽපි නිත්යා භවති සංසෘතිඃ ।
න නිවර්තේත තන්මෝක්ෂඃ කථං මේ ශ්රීගුරෝ වද ॥ 193॥
ශ්රීගුරුරුවාච ।
සම්යක්පෘෂ්ටං ත්වයා විද්වන්සාවධානේන තච්ඡෘණු ।
ප්රාමාණිකී න භවති භ්රාංත්යා මෝහිතකල්පනා ॥ 194॥
භ්රාංතිං විනා ත්වසංගස්ය නිෂ්ක්රියස්ය නිරාකෘතේඃ ।
න ඝටේතාර්ථසංබංධෝ නභසෝ නීලතාදිවත් ॥ 195॥
ස්වස්ය ද්රෂ්ටුර්නිර්ගුණස්යාක්රියස්ය
ප්රත්යග්බෝධානංදරූපස්ය බුද්ධේඃ ।
භ්රාංත්යා ප්රාප්තෝ ජීවභාවෝ න සත්යෝ
මෝහාපායේ නාස්ත්යවස්තුස්වභාවාත් ॥ 196॥
යාවද්භ්රාංතිස්තාවදේවාස්ය සත්තා
මිථ්යාජ්ඤානෝජ්ජෘංභිතස්ය ප්රමාදාත් ।
රජ්ජ්වාං සර්පෝ භ්රාංතිකාලීන ඒව
භ්රාංතේර්නාශේ නෛව සර්පෝऽපි තද්වත් ॥ 197॥ (පාඨභේදඃ – සර්පෝऽස්ති)
අනාදිත්වමවිද්යායාඃ කාර්යස්යාපි තථේෂ්යතේ ।
උත්පන්නායාං තු විද්යායාමාවිද්යකමනාද්යපි ॥ 198॥
ප්රබෝධේ ස්වප්නවත්සර්වං සහමූලං විනශ්යති ।
අනාද්යපීදං නෝ නිත්යං ප්රාගභාව ඉව ස්ඵුටම් ॥ 199॥
අනාදේරපි විධ්වංසඃ ප්රාගභාවස්ය වීක්ෂිතඃ ।
යද්බුද්ධ්යුපාධිසංබංධාත්පරිකල්පිතමාත්මනි ॥ 200॥
ජීවත්වං න තතෝऽන්යස්තු ස්වරූපේණ විලක්ෂණඃ । (පාඨභේදඃ – තතෝऽන්යත්තු)
සංබංධස්ත්වාත්මනෝ බුද්ධ්යා මිථ්යාජ්ඤානපුරඃසරඃ ॥ 201॥ (පාඨභේදඃ – සංබංධඃ ස්වාත්මනෝ)
විනිවෘත්තිර්භවේත්තස්ය සම්යග්ජ්ඤානේන නාන්යථා ।
බ්රහ්මාත්මෛකත්වවිජ්ඤානං සම්යග්ජ්ඤානං ශ්රුතේර්මතම් ॥ 202॥
තදාත්මානාත්මනෝඃ සම්යග්විවේකේනෛව සිධ්යති ।
තතෝ විවේකඃ කර්තව්යඃ ප්රත්යගාත්මසදාත්මනෝඃ ॥ 203॥ (පාඨභේදඃ – ප්රත්යගාත්මාසදාත්මනෝඃ)
ජලං පංකවදත්යංතං පංකාපායේ ජලං ස්ඵුටම් । (පාඨභේදඃ – පංකවදස්පෂ්ටං)
යථා භාති තථාත්මාපි දෝෂාභාවේ ස්ඵුටප්රභඃ ॥ 204॥
අසන්නිවෘත්තෞ තු සදාත්මනා ස්ඵුටං
ප්රතීතිරේතස්ය භවේත්ප්රතීචඃ ।
තතෝ නිරාසඃ කරණීය ඒව
සදාත්මනඃ සාධ්වහමාදිවස්තුනඃ ॥ 205॥ (පාඨභේදඃ – අසදාත්මනඃ)
අතෝ නායං පරාත්මා ස්යාද්විජ්ඤානමයශබ්දභාක් ।
විකාරිත්වාජ්ජඩත්වාච්ච පරිච්ඡින්නත්වහේතුතඃ ।
දෘශ්යත්වාද්ව්යභිචාරිත්වාන්නානිත්යෝ නිත්ය ඉෂ්යතේ ॥ 206॥
ආනංදප්රතිබිංබචුංබිතතනුර්වෘත්තිස්තමෝජෘංභිතා
ස්යාදානංදමයඃ ප්රියාදිගුණකඃ ස්වේෂ්ටාර්ථලාභෝදයඃ ।
පුණ්යස්යානුභවේ විභාති කෘතිනාමානංදරූපඃ ස්වයං
සර්වෝ නංදති යත්ර සාධු තනුභෘන්මාත්රඃ ප්රයත්නං විනා ॥ 207॥ (පාඨභේදඃ – භූත්වා නංදති)
ආනංදමයකෝශස්ය සුෂුප්තෞ ස්ඵූර්තිරුත්කටා ।
ස්වප්නජාගරයෝරීෂදිෂ්ටසංදර්ශනාදිනා ॥ 208॥
නෛවායමානංදමයඃ පරාත්මා
සෝපාධිකත්වාත්ප්රකෘතේර්විකාරාත් ।
කාර්යත්වහේතෝඃ සුකෘතක්රියායා
විකාරසංඝාතසමාහිතත්වාත් ॥ 209॥
පංචානාමපි කෝශානාං නිෂේධේ යුක්තිතඃ ශ්රුතේඃ । (පාඨභේදඃ – යුක්තිතඃ කෘතේ)
තන්නිෂේධාවධි සාක්ෂී බෝධරූපෝऽවශිෂ්යතේ ॥ 210॥ (පාඨභේදඃ – තන්නිෂේධාවධිඃ)
යෝऽයමාත්මා ස්වයංජ්යෝතිඃ පංචකෝශවිලක්ෂණඃ ।
අවස්ථාත්රයසාක්ෂී සන්නිර්විකාරෝ නිරංජනඃ ।
සදානංදඃ ස විජ්ඤේයඃ ස්වාත්මත්වේන විපශ්චිතා ॥ 211॥
ශිෂ්ය උවාච ।
මිථ්යාත්වේන නිෂිද්ධේෂු කෝශේෂ්වේතේෂු පංචසු ।
සර්වාභාවං විනා කිංචින්න පශ්යාම්යත්ර හේ ගුරෝ ।
විජ්ඤේයං කිමු වස්ත්වස්ති ස්වාත්මනාऽऽත්මවිපශ්චිතා ॥ 212॥ (පාඨභේදඃ – ස්වාත්මනාත්ර විපශ්චිතා)
ශ්රීගුරුරුවාච ।
සත්යමුක්තං ත්වයා විද්වන්නිපුණෝऽසි විචාරණේ ।
අහමාදිවිකාරාස්තේ තදභාවෝऽයමප්යනු ॥ 213॥ (පාඨභේදඃ – ऽයමප්යථ)
සර්වේ යේනානුභූයංතේ යඃ ස්වයං නානුභූයතේ ।
තමාත්මානං වේදිතාරං විද්ධි බුද්ධ්යා සුසූක්ෂ්මයා ॥ 214॥
තත්සාක්ෂිකං භවේත්තත්තද්යද්යද්යේනානුභූයතේ ।
කස්යාප්යනනුභූතාර්ථේ සාක්ෂිත්වං නෝපයුජ්යතේ ॥ 215॥ (පාඨභේදඃ – නෝපපද්යතේ)
අසෞ ස්වසාක්ෂිකෝ භාවෝ යතඃ ස්වේනානුභූයතේ ।
අතඃ පරං ස්වයං සාක්ෂාත්ප්රත්යගාත්මා න චේතරඃ ॥ 216॥
ජාග්රත්ස්වප්නසුෂුප්තිෂු ස්ඵුටතරං යෝऽසෞ සමුජ්ජෘංභතේ
ප්රත්යග්රූපතයා සදාහමහමිත්යංතඃ ස්ඵුරන්නෛකධා । (පාඨභේදඃ – ස්ඵුරන්නේකධා)
නානාකාරවිකාරභාගින ඉමාන් පශ්යන්නහංධීමුඛාන් (පාඨභේදඃ – භාජින)
නිත්යානංදචිදාත්මනා ස්ඵුරති තං විද්ධි ස්වමේතං හෘදි ॥ 217॥
ඝටෝදකේ බිංබිතමර්කබිංබ-
මාලෝක්ය මූඪෝ රවිමේව මන්යතේ ।
තථා චිදාභාසමුපාධිසංස්ථං
භ්රාංත්යාහමිත්යේව ජඩෝऽභිමන්යතේ ॥ 218॥
ඝටං ජලං තද්ගතමර්කබිංබං
විහාය සර්වං විනිරීක්ෂ්යතේऽර්කඃ । (පාඨභේදඃ – දිවි වීක්ෂ්යතේऽර්කඃ)
තටස්ථ ඒතත්ත්රිතයාවභාසකඃ (පාඨභේදඃ – තටස්ථිතඃ තත්ත්රි)
ස්වයංප්රකාශෝ විදුෂා යථා තථා ॥ 219॥
දේහං ධියං චිත්ප්රතිබිංබමේවං (පාඨභේදඃ – චිත්ප්රතිබිංබමේතං)
විසෘජ්ය බුද්ධෞ නිහිතං ගුහායාම් ।
ද්රෂ්ටාරමාත්මානමඛංඩබෝධං
සර්වප්රකාශං සදසද්විලක්ෂණම් ॥ 220॥
නිත්යං විභුං සර්වගතං සුසූක්ෂ්මං
අංතර්බහිඃශූන්යමනන්යමාත්මනඃ ।
විජ්ඤාය සම්යඞ්නිජරූපමේතත්
පුමාන් විපාප්මා විරජෝ විමෘත්යුඃ ॥ 221॥
විශෝක ආනංදඝනෝ විපශ්චිත්
ස්වයං කුතශ්චින්න බිභේති කශ්චිත් ।
නාන්යෝऽස්ති පංථා භවබංධමුක්තේඃ
විනා ස්වතත්ත්වාවගමං මුමුක්ෂෝඃ ॥ 222॥
බ්රහ්මාභින්නත්වවිජ්ඤානං භවමෝක්ෂස්ය කාරණම් ।
යේනාද්විතීයමානංදං බ්රහ්ම සංපද්යතේ බුධෛඃ ॥ 223॥ (පාඨභේදඃ – සංපද්යතේ බුධඃ)
බ්රහ්මභූතස්තු සංසෘත්යෛ විද්වාන්නාවර්තතේ පුනඃ ।
විජ්ඤාතව්යමතඃ සම්යග්බ්රහ්මාභින්නත්වමාත්මනඃ ॥ 224॥
සත්යං ජ්ඤානමනංතං බ්රහ්ම විශුද්ධං පරං ස්වතඃසිද්ධම් ।
නිත්යානංදෛකරසං ප්රත්යගභින්නං නිරංතරං ජයති ॥ 225॥
සදිදං පරමාද්වෛතං ස්වස්මාදන්යස්ය වස්තුනෝऽභාවාත් ।
න හ්යන්යදස්ති කිංචිත් සම්යක් පරමාර්ථතත්ත්වබෝධදශායාම් ॥ 226॥ (පාඨභේදඃ – පරතත්ත්වබෝධසුදශායාම්)
යදිදං සකලං විශ්වං නානාරූපං ප්රතීතමජ්ඤානාත් ।
තත්සර්වං බ්රහ්මෛව ප්රත්යස්තාශේෂභාවනාදෝෂම් ॥ 227॥
මෘත්කාර්යභූතෝऽපි මෘදෝ න භින්නඃ
කුංභෝऽස්ති සර්වත්ර තු මෘත්ස්වරූපාත් ।
න කුංභරූපං පෘථගස්ති කුංභඃ
කුතෝ මෘෂා කල්පිතනාමමාත්රඃ ॥ 228॥
කේනාපි මෘද්භින්නතයා ස්වරූපං
ඝටස්ය සංදර්ශයිතුං න ශක්යතේ ।
අතෝ ඝටඃ කල්පිත ඒව මෝහා-
න්මෘදේව සත්යං පරමාර්ථභූතම් ॥ 229॥
සද්බ්රහ්මකාර්යං සකලං සදේවං (පාඨභේදඃ – සදෛව)
තන්මාත්රමේතන්න තතෝऽන්යදස්ති । (පාඨභේදඃ – සන්මාත්රමේතන්න)
අස්තීති යෝ වක්ති න තස්ය මෝහෝ
විනිර්ගතෝ නිද්රිතවත්ප්රජල්පඃ ॥ 230॥
බ්රහ්මෛවේදං විශ්වමිත්යේව වාණී
ශ්රෞතී බ්රූතේऽථර්වනිෂ්ඨා වරිෂ්ඨා ।
තස්මාදේතද්බ්රහ්මමාත්රං හි විශ්වං
නාධිෂ්ඨානාද්භින්නතාऽऽරෝපිතස්ය ॥ 231॥
සත්යං යදි ස්යාජ්ජගදේතදාත්මනෝऽ
නංතත්ත්වහානිර්නිගමාප්රමාණතා ।
අසත්යවාදිත්වමපීශිතුඃ ස්යා-
න්නෛතත්ත්රයං සාධු හිතං මහාත්මනාම් ॥ 232॥
ඊශ්වරෝ වස්තුතත්ත්වජ්ඤෝ න චාහං තේෂ්වවස්ථිතඃ ।
න ච මත්ස්ථානි භූතානීත්යේවමේව ව්යචීක්ලෘපත් ॥ 233॥ (පාඨභේදඃ – ව්යචීකථත්)
යදි සත්යං භවේද්විශ්වං සුෂුප්තාවුපලභ්යතාම් ।
යන්නෝපලභ්යතේ කිංචිදතෝऽසත්ස්වප්නවන්මෘෂා ॥ 234॥
අතඃ පෘථඞ්නාස්ති ජගත්පරාත්මනඃ
පෘථක්ප්රතීතිස්තු මෘෂා ගුණාදිවත් । ගුණාහිවත්
ආරෝපිතස්යාස්ති කිමර්ථවත්තාऽ-
ධිෂ්ඨානමාභාති තථා භ්රමේණ ॥ 235॥
භ්රාංතස්ය යද්යද්භ්රමතඃ ප්රතීතං
බ්රහ්මෛව තත්තද්රජතං හි ශුක්තිඃ ।
ඉදංතයා බ්රහ්ම සදෛව රූප්යතේ (පාඨභේදඃ – සදේව)
ත්වාරෝපිතං බ්රහ්මණි නාමමාත්රම් ॥ 236॥
අතඃ පරං බ්රහ්ම සදද්විතීයං
විශුද්ධවිජ්ඤානඝනං නිරංජනම් ।
ප්රශාංතමාද්යංතවිහීනමක්රියං
නිරංතරානංදරසස්වරූපම් ॥ 237॥
නිරස්තමායාකෘතසර්වභේදං
නිත්යං සුඛං නිෂ්කලමප්රමේයම් । (පාඨභේදඃ – නිත්යං ධ්රුවං)
අරූපමව්යක්තමනාඛ්යමව්යයං
ජ්යෝතිඃ ස්වයං කිංචිදිදං චකාස්ති ॥ 238॥
ජ්ඤාතෘජ්ඤේයජ්ඤානශූන්යමනංතං නිර්විකල්පකම් ।
කේවලාඛංඩචින්මාත්රං පරං තත්ත්වං විදුර්බුධාඃ ॥ 239॥
අහේයමනුපාදේයං මනෝවාචාමගෝචරම් ।
අප්රමේයමනාද්යංතං බ්රහ්ම පූර්ණමහං මහඃ ॥ 240॥ (පාඨභේදඃ – පූර්ණං මහන්මහඃ)
තත්ත්වංපදාභ්යාමභිධීයමානයෝඃ
බ්රහ්මාත්මනෝඃ ශෝධිතයෝර්යදීත්ථම් । (පාඨභේදඃ – ශෝධිතයෝර්යදිත්ථම්)
ශ්රුත්යා තයෝස්තත්ත්වමසීති සම්යග්
ඒකත්වමේව ප්රතිපාද්යතේ මුහුඃ ॥ 241-
ඒක්යං තයෝර්ලක්ෂිතයෝර්න වාච්යයෝඃ
නිගද්යතේऽන්යෝන්යවිරුද්ධධර්මිණෝඃ ।
ඛද්යෝතභාන්වෝරිව රාජභෘත්යයෝඃ
කූපාංබුරාශ්යෝඃ පරමාණුමේර්වෝඃ ॥ 242॥
තයෝර්විරෝධෝऽයමුපාධිකල්පිතෝ
න වාස්තවඃ කශ්චිදුපාධිරේෂඃ ।
ඊශස්ය මායා මහදාදිකාරණං
ජීවස්ය කාර්යං ශඍණු පංචකෝශම් ॥ 243॥ (පාඨභේදඃ – පංචකෝශාඃ)
ඒතාවුපාධී පරජීවයෝස්තයෝඃ
සම්යඞ්නිරාසේ න පරෝ න ජීවඃ ।
රාජ්යං නරේංද්රස්ය භටස්ය ඛේටක්-
ස්තයෝරපෝහේ න භටෝ න රාජා ॥ 244॥
අථාත ආදේශ ඉති ශ්රුතිඃ ස්වයං
නිෂේධති බ්රහ්මණි කල්පිතං ද්වයම් ।
ශ්රුතිප්රමාණානුගෘහීතබෝධා- (පාඨභේදඃ – ප්රමාණානුගෘහීතයුක්ත්යා)
ත්තයෝර්නිරාසඃ කරණීය ඒව ॥ 245॥
නේදං නේදං කල්පිතත්වාන්න සත්යං
රජ්ජුදෘෂ්ටව්යාලවත්ස්වප්නවච්ච । (පාඨභේදඃ – රජ්ජෞ)
ඉත්ථං දෘශ්යං සාධුයුක්ත්යා ව්යපෝහ්ය
ජ්ඤේයඃ පශ්චාදේකභාවස්තයෝර්යඃ ॥ 246॥
තතස්තු තෞ ලක්ෂණයා සුලක්ෂ්යෞ
තයෝරඛංඩෛකරසත්වසිද්ධයේ ।
නාලං ජහත්යා න තථාऽජහත්යා
කිංතූභයාර්ථාත්මිකයෛව භාව්යම් ॥ 247॥ (පාඨභේදඃ – භයාර්ථෛකතයෛව)
ස දේවදත්තෝऽයමිතීහ චෛකතා
විරුද්ධධර්මාංශමපාස්ය කථ්යතේ ।
යථා තථා තත්ත්වමසීතිවාක්යේ
විරුද්ධධර්මානුභයත්ර හිත්වා ॥ 248॥
සංලක්ෂ්ය චින්මාත්රතයා සදාත්මනෝඃ
අඛංඩභාවඃ පරිචීයතේ බුධෛඃ ।
ඒවං මහාවාක්යශතේන කථ්යතේ
බ්රහ්මාත්මනෝරෛක්යමඛංඩභාවඃ ॥ 249॥
අස්ථූලමිත්යේතදසන්නිරස්ය
සිද්ධං ස්වතෝ ව්යෝමවදප්රතර්ක්යම් ।
අතෝ මෘෂාමාත්රමිදං ප්රතීතං
ජහීහි යත්ස්වාත්මතයා ගෘහීතම් ।
බ්රහ්මාහමිත්යේව විශුද්ධබුද්ධ්යා
විද්ධි ස්වමාත්මානමඛංඩබෝධම් ॥ 250॥
මෘත්කාර්යං සකලං ඝටාදි සතතං මෘන්මාත්රමේවාහිතං (පාඨභේදඃ – මෘන්මාත්රමේවාභිතඃ)
තද්වත්සජ්ජනිතං සදාත්මකමිදං සන්මාත්රමේවාඛිලම් ।
යස්මාන්නාස්ති සතඃ පරං කිමපි තත්සත්යං ස ආත්මා ස්වයං
තස්මාත්තත්ත්වමසි ප්රශාංතමමලං බ්රහ්මාද්වයං යත්පරම් ॥ 251॥
නිද්රාකල්පිතදේශකාලවිෂයජ්ඤාත්රාදි සර්වං යථා
මිථ්යා තද්වදිහාපි ජාග්රති ජගත්ස්වාජ්ඤානකාර්යත්වතඃ ।
යස්මාදේවමිදං ශරීරකරණප්රාණාහමාද්යප්යසත්
තස්මාත්තත්ත්වමසි ප්රශාංතමමලං බ්රහ්මාද්වයං යත්පරම් ॥ 252॥
යත්ර භ්රාංත්යා කල්පිතං තද්විවේකේ (පාඨභේදඃ – යද්විවේකේ)
තත්තන්මාත්රං නෛව තස්මාද්විභින්නම් ।
ස්වප්නේ නෂ්ටං ස්වප්නවිශ්වං විචිත්රං
ස්වස්මාද්භින්නං කින්නු දෘෂ්ටං ප්රබෝධේ ॥ 253॥
ජාතිනීතිකුලගෝත්රදූරගං
නාමරූපගුණදෝෂවර්ජිතම් ।
දේශකාලවිෂයාතිවර්ති යද්
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 254॥
යත්පරං සකලවාගගෝචරං
ගෝචරං විමලබෝධචක්ෂුෂඃ ।
ශුද්ධචිද්ඝනමනාදි වස්තු යද්
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 255॥
ෂඩ්භිරූර්මිභිරයෝගි යෝගිහෘද්-
භාවිතං න කරණෛර්විභාවිතම් ।
බුද්ධ්යවේද්යමනවද්යමස්ති යද් (පාඨභේදඃ – භූති යද්)
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 256॥
භ්රාංතිකල්පිතජගත්කලාශ්රයං
ස්වාශ්රයං ච සදසද්විලක්ෂණම් ।
නිෂ්කලං නිරුපමානවද්ධි යද් (පාඨභේදඃ – නිරුපමානමෘද්ධිමත්)
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 257॥
ජන්මවෘද්ධිපරිණත්යපක්ෂය-
ව්යාධිනාශනවිහීනමව්යයම් ।
විශ්වසෘෂ්ට්යවවිඝාතකාරණං (පාඨභේදඃ – වනඝාතකාරණං)
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 258॥
අස්තභේදමනපාස්තලක්ෂණං
නිස්තරංගජලරාශිනිශ්චලම් ।
නිත්යමුක්තමවිභක්තමූර්ති යද්
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 259॥
ඒකමේව සදනේකකාරණං
කාරණාංතරනිරාස්යකාරණම් । (පාඨභේදඃ – සකාරණම්)
කාර්යකාරණවිලක්ෂණං ස්වයං
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 260॥
නිර්විකල්පකමනල්පමක්ෂරං
යත්ක්ෂරාක්ෂරවිලක්ෂණං පරම් ।
නිත්යමව්යයසුඛං නිරංජනං
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 261॥
යද්විභාති සදනේකධා භ්රමා-
න්නාමරූපගුණවික්රියාත්මනා ।
හේමවත්ස්වයමවික්රියං සදා
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 262॥
යච්චකාස්ත්යනපරං පරාත්පරං
ප්රත්යගේකරසමාත්මලක්ෂණම් ।
සත්යචිත්සුඛමනංතමව්යයං
බ්රහ්ම තත්ත්වමසි භාවයාත්මනි ॥ 263॥
උක්තමර්ථමිමමාත්මනි ස්වයං
භාවයේත්ප්රථිතයුක්තිභිර්ධියා । (පාඨභේදඃ – භාවය ප්රථිත)
සංශයාදිරහිතං කරාංබුවත්
තේන තත්ත්වනිගමෝ භවිෂ්යති ॥ 264॥
සංබෝධමාත්රං පරිශුද්ධතත්ත්වං (පාඨභේදඃ – ස්වං බෝධමාත්රං)
විජ්ඤාය සංඝේ නෘපවච්ච සෛන්යේ ।
තදාශ්රයඃ ස්වාත්මනි සර්වදා ස්ථිතෝ (පාඨභේදඃ – තදාත්මනෛවාත්මනි)
විලාපය බ්රහ්මණි විශ්වජාතම් ॥ 265॥ (පාඨභේදඃ – දෘශ්යජාතම්)
බුද්ධෞ ගුහායාං සදසද්විලක්ෂණං
බ්රහ්මාස්ති සත්යං පරමද්විතීයම් ।
තදාත්මනා යෝऽත්ර වසේද්ගුහායාං
පුනර්න තස්යාංගගුහාප්රවේශඃ ॥ 266॥
ජ්ඤාතේ වස්තුන්යපි බලවතී වාසනාऽනාදිරේෂා
කර්තා භෝක්තාප්යහමිති දෘඪා යාऽස්ය සංසාරහේතුඃ ।
ප්රත්යග්දෘෂ්ට්යාऽऽත්මනි නිවසතා සාපනේයා ප්රයත්නා-
න්මුක්තිං ප්රාහුස්තදිහ මුනයෝ වාසනාතානවං යත් ॥ 267॥
අහං මමේති යෝ භාවෝ දේහාක්ෂාදාවනාත්මනි ।
අධ්යාසෝऽයං නිරස්තව්යෝ විදුෂා ස්වාත්මනිෂ්ඨයා ॥ 268॥
ජ්ඤාත්වා ස්වං ප්රත්යගාත්මානං බුද්ධිතද්වෘත්තිසාක්ෂිණම් ।
සෝऽහමිත්යේව සද්වෘත්ත්යාऽනාත්මන්යාත්මමතිං ජහි ॥ 269॥
ලෝකානුවර්තනං ත්යක්ත්වා ත්යක්ත්වා දේහානුවර්තනම් ।
ශාස්ත්රානුවර්තනං ත්යක්ත්වා ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 270॥
ලෝකවාසනයා ජංතෝඃ ශාස්ත්රවාසනයාපි ච ।
දේහවාසනයා ජ්ඤානං යථාවන්නෛව ජායතේ ॥ 271
සංසාරකාරාගෘහමෝක්ෂමිච්ඡෝ-
රයෝමයං පාදනිබංධශඍංඛලම් । (පාඨභේදඃ – නිබද්ධ)
වදංති තජ්ජ්ඤාඃ පටු වාසනාත්රයං
යෝऽස්මාද්විමුක්තඃ සමුපෛති මුක්තිම් ॥ 272॥
ජලාදිසංසර්ගවශාත්ප්රභූත- (පාඨභේදඃ – ජලාදිසංපර්කවශාත්)
දුර්ගංධධූතාऽගරුදිව්යවාසනා ।
සංඝර්ෂණේනෛව විභාති සම්ය-
ග්විධූයමානේ සති බාහ්යගංධේ ॥ 273॥
අංතඃශ්රිතානංතදුරංතවාසනා-
ධූලීවිලිප්තා පරමාත්මවාසනා ।
ප්රජ්ඤාතිසංඝර්ෂණතෝ විශුද්ධා
ප්රතීයතේ චංදනගංධවත් ස්ඵුටම් ॥ 274॥ (පාඨභේදඃ – ස්ඵුටා)
අනාත්මවාසනාජාලෛස්තිරෝභූතාත්මවාසනා ।
නිත්යාත්මනිෂ්ඨයා තේෂාං නාශේ භාති ස්වයං ස්ඵුටම් ॥ 275॥ (පාඨභේදඃ – ස්ඵුටා)
යථා යථා ප්රත්යගවස්ථිතං මනඃ
තථා තථා මුංචති බාහ්යවාසනාම් । (පාඨභේදඃ – බාහ්යවාසනාඃ)
නිඃශේෂමෝක්ෂේ සති වාසනානාං
ආත්මානුභූතිඃ ප්රතිබංධශූන්යා ॥ 276॥
ස්වාත්මන්යේව සදා ස්ථිත්වා මනෝ නශ්යති යෝගිනඃ । (පාඨභේදඃ – ස්ථිත්යා)
වාසනානාං ක්ෂයශ්චාතඃ ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 277॥
තමෝ ද්වාභ්යාං රජඃ සත්ත්වාත්සත්ත්වං ශුද්ධේන නශ්යති ।
තස්මාත්සත්ත්වමවෂ්ටභ්ය ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 278॥
ප්රාරබ්ධං පුෂ්යති වපුරිති නිශ්චිත්ය නිශ්චලඃ ।
ධෛර්යමාලංබ්ය යත්නේන ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 279॥
නාහං ජීවඃ පරං බ්රහ්මේත්යතද්ව්යාවෘත්තිපූර්වකම් ।
වාසනාවේගතඃ ප්රාප්තස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 280॥
ශ්රුත්යා යුක්ත්යා ස්වානුභූත්යා ජ්ඤාත්වා සාර්වාත්ම්යමාත්මනඃ ।
ක්වචිදාභාසතඃ ප්රාප්තස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 281॥
අනාදානවිසර්ගාභ්යාමීෂන්නාස්ති ක්රියා මුනේඃ । (පාඨභේදඃ – අන්නාදානවිසර්ගා)
තදේකනිෂ්ඨයා නිත්යං ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 282॥
තත්ත්වමස්යාදිවාක්යෝත්ථබ්රහ්මාත්මෛකත්වබෝධතඃ ।
බ්රහ්මණ්යාත්මත්වදාර්ඪ්යාය ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 283॥
අහංභාවස්ය දේහේऽස්මින්නිඃශේෂවිලයාවධි ।
සාවධානේන යුක්තාත්මා ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 284॥
ප්රතීතිර්ජීවජගතෝඃ ස්වප්නවද්භාති යාවතා ।
තාවන්නිරංතරං විද්වන්ස්වාධ්යාසාපනයං කුරු ॥ 285॥
නිද්රායා ලෝකවාර්තායාඃ ශබ්දාදේරපි විස්මෘතේඃ ।
ක්වචින්නාවසරං දත්ත්වා චිංතයාත්මානමාත්මනි ॥ 286॥
මාතාපිත්රෝර්මලෝද්භූතං මලමාංසමයං වපුඃ ।
ත්යක්ත්වා චාංඩාලවද්දූරං බ්රහ්මීභූය කෘතී භව ॥ 287॥
ඝටාකාශං මහාකාශ ඉවාත්මානං පරාත්මනි ।
විලාප්යාඛංඩභාවේන තූෂ්ණී භව සදා මුනේ ॥ 288॥ (පාඨභේදඃ – තූෂ්ණීං)
ස්වප්රකාශමධිෂ්ඨානං ස්වයංභූය සදාත්මනා ।
බ්රහ්මාංඩමපි පිංඩාංඩං ත්යජ්යතාං මලභාංඩවත් ॥ 289॥
චිදාත්මනි සදානංදේ දේහාරූඪාමහංධියම් ।
නිවේශ්ය ලිංගමුත්සෘජ්ය කේවලෝ භව සර්වදා ॥ 290॥
යත්රෛෂ ජගදාභාසෝ දර්පණාංතඃ පුරං යථා ।
තද්බ්රහ්මාහමිති ජ්ඤාත්වා කෘතකෘත්යෝ භවිෂ්යසි ॥ 291॥
යත්සත්යභූතං නිජරූපමාද්යං
චිදද්වයානංදමරූපමක්රියම් ।
තදේත්ය මිථ්යාවපුරුත්සෘජේත (පාඨභේදඃ – සෘජෛත)
ශෛලූෂවද්වේෂමුපාත්තමාත්මනඃ ॥ 292॥
සර්වාත්මනා දෘශ්යමිදං මෘෂෛව
නෛවාහමර්ථඃ ක්ෂණිකත්වදර්ශනාත් ।
ජානාම්යහං සර්වමිති ප්රතීතිඃ
කුතෝऽහමාදේඃ ක්ෂණිකස්ය සිධ්යේත් ॥ 293॥
අහංපදාර්ථස්ත්වහමාදිසාක්ෂී
නිත්යං සුෂුප්තාවපි භාවදර්ශනාත් ।
බ්රූතේ හ්යජෝ නිත්ය ඉති ශ්රුතිඃ ස්වයං
තත්ප්රත්යගාත්මා සදසද්විලක්ෂණඃ ॥ 294॥
විකාරිණාං සර්වවිකාරවේත්තා
නිත්යාවිකාරෝ භවිතුං සමර්හති । (පාඨභේදඃ – නිත්යෝऽවිකාරෝ)
මනෝරථස්වප්නසුෂුප්තිෂු ස්ඵුටං
පුනඃ පුනර්දෘෂ්ටමසත්ත්වමේතයෝඃ ॥ 295॥
අතෝऽභිමානං ත්යජ මාංසපිංඩේ
පිංඩාභිමානින්යපි බුද්ධිකල්පිතේ ।
කාලත්රයාබාධ්යමඛංඩබෝධං
ජ්ඤාත්වා ස්වමාත්මානමුපෛහි ශාංතිම් ॥ 296॥
ත්යජාභිමානං කුලගෝත්රනාම-
රූපාශ්රමේෂ්වාර්ද්රශවාශ්රිතේෂු ।
ලිංගස්ය ධර්මානපි කර්තෘතාදීං-
ස්ත්යක්ත්වා භවාඛංඩසුඛස්වරූපඃ ॥ 297॥
සංත්යන්යේ ප්රතිබංධාඃ පුංසඃ සංසාරහේතවෝ දෘෂ්ටාඃ ।
තේෂාමේවං මූලං ප්රථමවිකාරෝ භවත්යහංකාරඃ ॥ 298॥ (පාඨභේදඃ – තේෂාමේෂාං)
යාවත්ස්යාත්ස්වස්ය සංබංධෝऽහංකාරේණ දුරාත්මනා ।
තාවන්න ලේශමාත්රාපි මුක්තිවාර්තා විලක්ෂණා ॥ 299॥
අහංකාරග්රහාන්මුක්තඃ ස්වරූපමුපපද්යතේ ।
චංද්රවද්විමලඃ පූර්ණඃ සදානංදඃ ස්වයංප්රභඃ ॥ 300॥
යෝ වා පුරේ සෝऽහමිති ප්රතීතෝ (පාඨභේදඃ – පුරෛෂෝऽහමිති)
බුද්ධ්යා ප්රක්ලෘප්තස්තමසාऽතිමූඪයා । (පාඨභේදඃ – බුද්ධ්යාऽවිවික්තස්තමසා)
තස්යෛව නිඃශේෂතයා විනාශේ
බ්රහ්මාත්මභාවඃ ප්රතිබංධශූන්යඃ ॥ 301॥
බ්රහ්මානංදනිධිර්මහාබලවතාऽහංකාරඝෝරාහිනා
සංවේෂ්ට්යාත්මනි රක්ෂ්යතේ ගුණමයෛශ්චංඩේස්ත්රිභිර්මස්තකෛඃ (පාඨභේදඃ – චංඩෛ)
විජ්ඤානාඛ්යමහාසිනා ශ්රුතිමතා විච්ඡිද්ය ශීර්ෂත්රයං (පාඨභේදඃ – ද්යුතිමතා)
නිර්මූල්යාහිමිමං නිධිං සුඛකරං ධීරෝऽනුභෝක්තුංක්ෂමඃ ॥ 302॥
යාවද්වා යත්කිංචිද්විෂදෝෂස්ඵූර්තිරස්ති චේද්දේහේ ।
කථමාරෝග්යාය භවේත්තද්වදහංතාපි යෝගිනෝ මුක්ත්යෛ ॥ 303॥
අහමෝऽත්යංතනිවෘත්ත්යා තත්කෘතනානාවිකල්පසංහෘත්යා ।
ප්රත්යක්තත්ත්වවිවේකාදිදමහමස්මීති විංදතේ තත්ත්වම් ॥ 304॥ (පාඨභේදඃ – විවේකාදයම්)
අහංකාරේ කර්තර්යහමිති මතිං මුංච සහසා (පාඨභේදඃ – අහංකර්තර්යස්මින්නහමිති)
විකාරාත්මන්යාත්මප්රතිඵලජුෂි ස්වස්ථිතිමුෂි ।
යදධ්යාසාත්ප්රාප්තා ජනිමෘතිජරාදුඃඛබහුලා
ප්රතීචශ්චින්මූර්තේස්තව සුඛතනෝඃ සංසෘතිරියම් ॥ 305॥
සදෛකරූපස්ය චිදාත්මනෝ විභෝ-
රානංදමූර්තේරනවද්යකීර්තේඃ ।
නෛවාන්යථා ක්වාප්යවිකාරිණස්තේ
විනාහමධ්යාසමමුෂ්ය සංසෘතිඃ ॥ 306॥
තස්මාදහංකාරමිමං ස්වශත්රුං
භෝක්තුර්ගලේ කංටකවත්ප්රතීතම් ।
විච්ඡිද්ය විජ්ඤානමහාසිනා ස්ඵුටං
භුංක්ෂ්වාත්මසාම්රාජ්යසුඛං යථේෂ්ටම් ॥ 307॥
තතෝऽහමාදේර්විනිවර්ත්ය වෘත්තිං
සංත්යක්තරාගඃ පරමාර්ථලාභාත් ।
තූෂ්ණීං සමාස්ස්වාත්මසුඛානුභූත්යා
පූර්ණාත්මනා බ්රහ්මණි නිර්විකල්පඃ ॥ 308॥
සමූලකෘත්තෝऽපි මහානහං පුනඃ
ව්යුල්ලේඛිතඃ ස්යාද්යදි චේතසා ක්ෂණම් ।
සංජීව්ය වික්ෂේපශතං කරෝති
නභස්වතා ප්රාවෘෂි වාරිදෝ යථා ॥ 309॥
නිගෘහ්ය ශත්රෝරහමෝऽවකාශඃ
ක්වචින්න දේයෝ විෂයානුචිංතයා ।
ස ඒව සංජීවනහේතුරස්ය
ප්රක්ෂීණජංබීරතරෝරිවාංබු ॥ 310॥
දේහාත්මනා සංස්ථිත ඒව කාමී
විලක්ෂණඃ කාමයිතා කථං ස්යාත් ।
අතෝऽර්ථසංධානපරත්වමේව
භේදප්රසක්ත්යා භවබංධහේතුඃ ॥ 311॥
කාර්යප්රවර්ධනාද්බීජප්රවෘද්ධිඃ පරිදෘශ්යතේ ।
කාර්යනාශාද්බීජනාශස්තස්මාත්කාර්යං නිරෝධයේත් ॥ 312॥
වාසනාවෘද්ධිතඃ කාර්යං කාර්යවෘද්ධ්යා ච වාසනා ।
වර්ධතේ සර්වථා පුංසඃ සංසාරෝ න නිවර්තතේ ॥ 313॥
සංසාරබංධවිච්ඡිත්ත්යෛ තද් ද්වයං ප්රදහේද්යතිඃ ।
වාසනාවෘද්ධිරේතාභ්යාං චිංතයා ක්රියයා බහිඃ ॥ 314॥ (පාඨභේදඃ – වාසනා ප්රේර්යතේ හ්යංතඃ)
තාභ්යාං ප්රවර්ධමානා සා සූතේ සංසෘතිමාත්මනඃ ।
ත්රයාණාං ච ක්ෂයෝපායඃ සර්වාවස්ථාසු සර්වදා ॥ 315॥
සර්වත්ර සර්වතඃ සර්වබ්රහ්මමාත්රාවලෝකනෛඃ । (පාඨභේදඃ – මාත්රාවලෝකනම්)
සද්භාවවාසනාදාර්ඪ්යාත්තත්ත්රයං ලයමශ්නුතේ ॥ 316॥
ක්රියානාශේ භවේච්චිංතානාශෝऽස්මාද්වාසනාක්ෂයඃ ।
වාසනාප්රක්ෂයෝ මෝක්ෂඃ සා ජීවන්මුක්තිරිෂ්යතේ ॥ 317॥ (පාඨභේදඃ – ස)
සද්වාසනාස්ඵූර්තිවිජෘංභණේ සති
හ්යසෞ විලීනාප්යහමාදිවාසනා । (පාඨභේදඃ – විලීනා ත්වහමාදිවාසනා)
අතිප්රකෘෂ්ටාප්යරුණප්රභායාං
විලීයතේ සාධු යථා තමිස්රා ॥ 318॥
තමස්තමඃකාර්යමනර්ථජාලං
න දෘශ්යතේ සත්යුදිතේ දිනේශේ ।
තථාऽද්වයානංදරසානුභූතෞ
නෛවාස්ති බංධෝ න ච දුඃඛගංධඃ ॥ 319॥
දෘශ්යං ප්රතීතං ප්රවිලාපයන්සන් (පාඨභේදඃ – ප්රවිලාපයන්ස්වයං)
සන්මාත්රමානංදඝනං විභාවයන් ।
සමාහිතඃ සන්බහිරංතරං වා
කාලං නයේථාඃ සති කර්මබංධේ ॥ 320॥
ප්රමාදෝ බ්රහ්මනිෂ්ඨායාං න කර්තව්යඃ කදාචන ।
ප්රමාදෝ මෘත්යුරිත්යාහ භගවාන්බ්රහ්මණඃ සුතඃ ॥ 321॥
න ප්රමාදාදනර්ථෝऽන්යෝ ජ්ඤානිනඃ ස්වස්වරූපතඃ ।
තතෝ මෝහස්තතෝऽහංධීස්තතෝ බංධස්තතෝ ව්යථා ॥ 322॥
විෂයාභිමුඛං දෘෂ්ට්වා විද්වාංසමපි විස්මෘතිඃ ।
වික්ෂේපයති ධීදෝෂෛර්යෝෂා ජාරමිව ප්රියම් ॥ 323॥
යථාපකෘෂ්ටං ශෛවාලං ක්ෂණමාත්රං න තිෂ්ඨති ।
ආවෘණෝති තථා මායා ප්රාජ්ඤං වාපි පරාඞ්මුඛම් ॥ 324॥
ලක්ෂ්යච්යුතං චේද්යදි චිත්තමීෂද්
බහිර්මුඛං සන්නිපතේත්තතස්තතඃ ।
ප්රමාදතඃ ප්රච්යුතකේලිකංදුකඃ
සෝපානපංක්තෞ පතිතෝ යථා තථා ॥ 325॥
විෂයේෂ්වාවිශච්චේතඃ සංකල්පයති තද්ගුණාන් ।
සම්යක්සංකල්පනාත්කාමඃ කාමාත්පුංසඃ ප්රවර්තනම් ॥ 326॥
අතඃ ප්රමාදාන්න පරෝऽස්ති මෘත්යුඃ
විවේකිනෝ බ්රහ්මවිදඃ සමාධෞ ।
සමාහිතඃ සිද්ධිමුපෛති සම්යක්
සමාහිතාත්මා භව සාවධානඃ ॥ 327॥
තතඃ ස්වරූපවිභ්රංශෝ විභ්රෂ්ටස්තු පතත්යධඃ ।
පතිතස්ය විනා නාශං පුනර්නාරෝහ ඊක්ෂ්යතේ ॥ 328॥
සංකල්පං වර්ජයේත්තස්මාත්සර්වානර්ථස්ය කාරණම් ।
අපථ්යානි හි වස්තූනි ව්යාධිග්රස්තෝ යථෝත්සෘජේ ।
ජීවතෝ යස්ය කෛවල්යං විදේහේ ස ච කේවලඃ ।
යත්කිංචිත් පශ්යතෝ භේදං භයං බ්රූතේ යජුඃශ්රුතිඃ ॥ 329॥
යදා කදා වාපි විපශ්චිදේෂ
බ්රහ්මණ්යනංතේऽප්යණුමාත්රභේදම් ।
පශ්යත්යථාමුෂ්ය භයං තදෛව
යද්වීක්ෂිතං භින්නතයා ප්රමාදාත් ॥ 330॥ (පාඨභේදඃ – යදීක්ෂිතං)
ශ්රුතිස්මෘතින්යායශතෛර්නිෂිද්ධේ
දෘශ්යේऽත්ර යඃ ස්වාත්මමතිං කරෝති ।
උපෛති දුඃඛෝපරි දුඃඛජාතං
නිෂිද්ධකර්තා ස මලිම්ලුචෝ යථා ॥ 331॥
සත්යාභිසංධානරතෝ විමුක්තෝ
මහත්ත්වමාත්මීයමුපෛති නිත්යම් ।
මිථ්යාභිසංධානරතස්තු නශ්යේද්
දෘෂ්ටං තදේතද්යදචෞරචෞරයෝඃ ॥ 332॥ (පාඨභේදඃ – චෝරචෝරයෝඃ)
යතිරසදනුසංධිං බංධහේතුං විහාය
ස්වයමයමහමස්මීත්යාත්මදෘෂ්ට්යෛව තිෂ්ඨේත්
සුඛයති නනු නිෂ්ඨා බ්රහ්මණි ස්වානුභූත්යා
හරති පරමවිද්යාකාර්යදුඃඛං ප්රතීතම් ॥ 333॥
බාහ්යානුසංධිඃ පරිවර්ධයේත්ඵලං (පාඨභේදඃ – බාහ්යාභිසංධිඃ)
දුර්වාසනාමේව තතස්තතෝऽධිකාම් ।
ජ්ඤාත්වා විවේකෛඃ පරිහෘත්ය බාහ්යං
ස්වාත්මානුසංධිං විදධීත නිත්යම් ॥ 334॥
බාහ්යේ නිරුද්ධේ මනසඃ ප්රසන්නතා
මනඃප්රසාදේ පරමාත්මදර්ශනම් ।
තස්මින්සුදෘෂ්ටේ භවබංධනාශෝ
බහිර්නිරෝධඃ පදවී විමුක්තේඃ ॥ 335॥
කඃ පංඩිතඃ සන්සදසද්විවේකී
ශ්රුතිප්රමාණඃ පරමාර්ථදර්ශී ।
ජානන්හි කුර්යාදසතෝऽවලංබං
ස්වපාතහේතෝඃ ශිශුවන්මුමුක්ෂුඃ ॥ 336॥
දේහාදිසංසක්තිමතෝ න මුක්තිඃ
මුක්තස්ය දේහාද්යභිමත්යභාවඃ ।
සුප්තස්ය නෝ ජාගරණං න ජාග්රතඃ
ස්වප්නස්තයෝර්භින්නගුණාශ්රයත්වාත් ॥ 337॥
අංතර්බහිඃ ස්වං ස්ථිරජංගමේෂු
ජ්ඤාත්වාऽऽත්මනාධාරතයා විලෝක්ය । (පාඨභේදඃ – ජ්ඤානාත්මන්)
ත්යක්තාඛිලෝපාධිරඛංඩරූපඃ
පූර්ණාත්මනා යඃ ස්ථිත ඒෂ මුක්තඃ ॥ 338॥
සර්වාත්මනා බංධවිමුක්තිහේතුඃ
සර්වාත්මභාවාන්න පරෝऽස්ති කශ්චිත් ।
දෘශ්යාග්රහේ සත්යුපපද්යතේऽසෞ
සර්වාත්මභාවෝऽස්ය සදාත්මනිෂ්ඨයා ॥ 339॥
දෘශ්යස්යාග්රහණං කථං නු ඝටතේ දේහාත්මනා තිෂ්ඨතෝ
බාහ්යාර්ථානුභවප්රසක්තමනසස්තත්තත්ක්රියාං කුර්වතඃ ।
සන්න්යස්තාඛිලධර්මකර්මවිෂයෛර්නිත්යාත්මනිෂ්ඨාපරෛඃ
තත්ත්වජ්ඤෛඃ කරණීයමාත්මනි සදානංදේච්ඡුභිර්යත්නතඃ ॥ 340॥
සර්වාත්මසිද්ධයේ භික්ෂෝඃ කෘතශ්රවණකර්මණඃ । (පාඨභේදඃ – සාර්වාත්ම්ය)
සමාධිං විදධාත්යේෂා ශාංතෝ දාංත ඉති ශ්රුතිඃ ॥ 341॥
ආරූඪශක්තේරහමෝ විනාශඃ
කර්තුන්න ශක්ය සහසාපි පංඩිතෛඃ । (පාඨභේදඃ – කර්තුං න)
යේ නිර්විකල්පාඛ්යසමාධිනිශ්චලාඃ
තානංතරාऽනංතභවා හි වාසනාඃ ॥ 342॥
අහංබුද්ධ්යෛව මෝහින්යා යෝජයිත්වාऽऽවෘතේර්බලාත් ।
වික්ෂේපශක්තිඃ පුරුෂං වික්ෂේපයති තද්ගුණෛඃ ॥ 343॥
වික්ෂේපශක්තිවිජයෝ විෂමෝ විධාතුං
නිඃශේෂමාවරණශක්තිනිවෘත්ත්යභාවේ ।
දෘග්දෘශ්යයෝඃ ස්ඵුටපයෝජලවද්විභාගේ
නශ්යේත්තදාවරණමාත්මනි ච ස්වභාවාත් ।
නිඃසංශයේන භවති ප්රතිබංධශූන්යෝ
වික්ෂේපණං න හි තදා යදි චේන්මෘෂාර්ථේ ॥ 344॥ (පාඨභේදඃ – නික්ෂේපණං)
සම්යග්විවේකඃ ස්ඵුටබෝධජන්යෝ
විභජ්ය දෘග්දෘශ්යපදාර්ථතත්ත්වම් ।
ඡිනත්ති මායාකෘතමෝහබංධං
යස්මාද්විමුක්තස්තු පුනර්න සංසෘතිඃ ॥ 345॥ (පාඨභේදඃ – විමුක්තස්ය)
පරාවරෛකත්වවිවේකවහ්නිඃ
දහත්යවිද්යාගහනං හ්යශේෂම් ।
කිං ස්යාත්පුනඃ සංසරණස්ය බීජං
අද්වෛතභාවං සමුපේයුෂෝऽස්ය ॥ 346॥
ආවරණස්ය නිවෘත්තිර්භවති හි සම්යක්පදාර්ථදර්ශනතඃ ।
මිථ්යාජ්ඤානවිනාශස්තද්වික්ෂේපජනිතදුඃඛනිවෘත්තිඃ ॥ 347॥
ඒතත්ත්රිතයං දෘෂ්ටං සම්යග්රජ්ජුස්වරූපවිජ්ඤානාත් ।
තස්මාද්වස්තුසතත්ත්වං ජ්ඤාතව්යං බංධමුක්තයේ විදුෂා ॥ 348॥
අයෝऽග්නියෝගාදිව සත්සමන්වයාන්
මාත්රාදිරූපේණ විජෘංභතේ ධීඃ ।
තත්කාර්යමේතද්ද්විතයං යතෝ මෘෂා (පාඨභේදඃ – තත්කාර්යමේව ත්රිතයං)
දෘෂ්ටං භ්රමස්වප්නමනෝරථේෂු ॥ 349॥
තතෝ විකාරාඃ ප්රකෘතේරහම්මුඛා
දේහාවසානා විෂයාශ්ච සර්වේ ।
ක්ෂණේऽන්යථාභාවිතයා හ්යමීෂා- (පාඨභේදඃ – භාවින ඒෂ ආත්මා)
මසත්ත්වමාත්මා තු කදාපි නාන්යථා ॥ 350॥ (පාඨභේදඃ – මසත්ත්වමාත්මා තු කදාපි)
නිත්යාද්වයාඛංඩචිදේකරූපෝ
බුද්ධ්යාදිසාක්ෂී සදසද්විලක්ෂණඃ ।
අහංපදප්රත්යයලක්ෂිතාර්ථඃ
ප්රත්යක් සදානංදඝනඃ පරාත්මා ॥ 351॥
ඉත්ථං විපශ්චිත්සදසද්විභජ්ය
නිශ්චිත්ය තත්ත්වං නිජබෝධදෘෂ්ට්යා ।
ජ්ඤාත්වා ස්වමාත්මානමඛංඩබෝධං
තේභ්යෝ විමුක්තඃ ස්වයමේව ශාම්යති ॥ 352॥
අජ්ඤානහෘදයග්රංථේර්නිඃශේෂවිලයස්තදා ।
සමාධිනාऽවිකල්පේන යදාऽද්වෛතාත්මදර්ශනම් ॥ 353॥
ත්වමහමිදමිතීයං කල්පනා බුද්ධිදෝෂාත්
ප්රභවති පරමාත්මන්යද්වයේ නිර්විශේෂේ ।
ප්රවිලසති සමාධාවස්ය සර්වෝ විකල්පෝ
විලයනමුපගච්ඡේද්වස්තුතත්ත්වාවධෘත්යා ॥ 354॥
ශාංතෝ දාංතඃ පරමුපරතඃ ක්ෂාංතියුක්තඃ සමාධිං
කුර්වන්නිත්යං කලයති යතිඃ ස්වස්ය සර්වාත්මභාවම් ।
තේනාවිද්යාතිමිරජනිතාන්සාධු දග්ධ්වා විකල්පාන්
බ්රහ්මාකෘත්යා නිවසති සුඛං නිෂ්ක්රියෝ නිර්විකල්පඃ ॥ 355॥
සමාහිතා යේ ප්රවිලාප්ය බාහ්යං
ශ්රෝත්රාදි චේතඃ ස්වමහං චිදාත්මනි ।
ත ඒව මුක්තා භවපාශබංධෛඃ
නාන්යේ තු පාරෝක්ෂ්යකථාභිධායිනඃ ॥ 356॥
උපාධිභේදාත්ස්වයමේව භිද්යතේ (පාඨභේදඃ – යෝගාත්ස්වයමේව)
චෝපාධ්යපෝහේ ස්වයමේව කේවලඃ ।
තස්මාදුපාධේර්විලයාය විද්වාන්
වසේත්සදාऽකල්පසමාධිනිෂ්ඨයා ॥ 357॥
සති සක්තෝ නරෝ යාති සද්භාවං හ්යේකනිෂ්ඨයා ।
කීටකෝ භ්රමරං ධ්යායන් භ්රමරත්වාය කල්පතේ ॥ 358॥
ක්රියාංතරාසක්තිමපාස්ය කීටකෝ
ධ්යායන්නලිත්වං හ්යලිභාවමෘච්ඡති । (පාඨභේදඃ – ධ්යායන්යථාලිං)
තථෛව යෝගී පරමාත්මතත්ත්වං
ධ්යාත්වා සමායාති තදේකනිෂ්ඨයා ॥ 359॥
අතීව සූක්ෂ්මං පරමාත්මතත්ත්වං
න ස්ථූලදෘෂ්ට්යා ප්රතිපත්තුමර්හති ।
සමාධිනාත්යංතසුසූක්ෂ්මවෘත්ත්යා
ජ්ඤාතව්යමාර්යෛරතිශුද්ධබුද්ධිභිඃ ॥ 360॥
යථා සුවර්ණං පුටපාකශෝධිතං
ත්යක්ත්වා මලං ස්වාත්මගුණං සමෘච්ඡති ।
තථා මනඃ සත්ත්වරජස්තමෝමලං
ධ්යානේන සංත්යජ්ය සමේති තත්ත්වම් ॥ 361॥
නිරංතරාභ්යාසවශාත්තදිත්ථං
පක්වං මනෝ බ්රහ්මණි ලීයතේ යදා ।
තදා සමාධිඃ සවිකල්පවර්ජිතඃ (පාඨභේදඃ – ස විකල්පවර්ජිතඃ)
ස්වතෝऽද්වයානංදරසානුභාවකඃ ॥ 362॥
සමාධිනාऽනේන සමස්තවාසනා-
ග්රංථේර්විනාශෝऽඛිලකර්මනාශඃ ।
අංතර්බහිඃ සර්වත ඒව සර්වදා
ස්වරූපවිස්ඵූර්තිරයත්නතඃ ස්යාත් ॥ 363॥
ශ්රුතේඃ ශතගුණං විද්යාන්මනනං මනනාදපි ।
නිදිධ්යාසං ලක්ෂගුණමනංතං නිර්විකල්පකම් ॥ 364॥
නිර්විකල්පකසමාධිනා ස්ඵුටං
බ්රහ්මතත්ත්වමවගම්යතේ ධ්රුවම් ।
නාන්යථා චලතයා මනෝගතේඃ
ප්රත්යයාංතරවිමිශ්රිතං භවේත් ॥ 365॥
අතඃ සමාධත්ස්ව යතේංද්රියඃ සන්
නිරංතරං ශාංතමනාඃ ප්රතීචි ।
විධ්වංසය ධ්වාංතමනාද්යවිද්යයා
කෘතං සදේකත්වවිලෝකනේන ॥ 366॥
යෝගස්ය ප්රථමද්වාරං වාඞ්නිරෝධෝऽපරිග්රහඃ । (පාඨභේදඃ – ප්රථමං ද්වාරං)
නිරාශා ච නිරීහා ච නිත්යමේකාංතශීලතා ॥ 367॥
ඒකාංතස්ථිතිරිංද්රියෝපරමණේ හේතුර්දමශ්චේතසඃ
සංරෝධේ කරණං ශමේන විලයං යායාදහංවාසනා ।
තේනානංදරසානුභූතිරචලා බ්රාහ්මී සදා යෝගිනඃ
තස්මාච්චිත්තනිරෝධ ඒව සතතං කාර්යඃ ප්රයත්නෝ මුනේඃ ॥ 368॥ ප්රයත්නාන්මුනේඃ
වාචං නියච්ඡාත්මනි තං නියච්ඡ
බුද්ධෞ ධියං යච්ඡ ච බුද්ධිසාක්ෂිණි ।
තං චාපි පූර්ණාත්මනි නිර්විකල්පේ
විලාප්ය ශාංතිං පරමාං භජස්ව ॥ 369॥
දේහප්රාණේංද්රියමනෝබුද්ධ්යාදිභිරුපාධිභිඃ ।
යෛර්යෛර්වෘත්තේඃසමායෝගස්තත්තද්භාවෝऽස්ය යෝගිනඃ ॥ 370॥
තන්නිවෘත්ත්යා මුනේඃ සම්යක් සර්වෝපරමණං සුඛම් ।
සංදෘශ්යතේ සදානංදරසානුභවවිප්ලවඃ ॥ 371॥
අංතස්ත්යාගෝ බහිස්ත්යාගෝ විරක්තස්යෛව යුජ්යතේ ।
ත්යජත්යංතර්බහිඃසංගං විරක්තස්තු මුමුක්ෂයා ॥ 372॥
බහිස්තු විෂයෛඃ සංගං තථාංතරහමාදිභිඃ । (පාඨභේදඃ – සංගඃ)
විරක්ත ඒව ශක්නෝති ත්යක්තුං බ්රහ්මණි නිෂ්ඨිතඃ ॥ 373॥
වෛරාග්යබෝධෞ පුරුෂස්ය පක්ෂිවත්
පක්ෂෞ විජානීහි විචක්ෂණ ත්වම් ।
විමුක්තිසෞධාග්රලතාධිරෝහණං
තාභ්යාං විනා නාන්යතරේණ සිධ්යති ॥ 374॥
අත්යංතවෛරාග්යවතඃ සමාධිඃ
සමාහිතස්යෛව දෘඪප්රබෝධඃ ।
ප්රබුද්ධතත්ත්වස්ය හි බංධමුක්තිඃ
මුක්තාත්මනෝ නිත්යසුඛානුභූතිඃ ॥ 375॥
වෛරාග්යාන්න පරං සුඛස්ය ජනකං පශ්යාමි වශ්යාත්මනඃ
තච්චේච්ඡුද්ධතරාත්මබෝධසහිතං ස්වාරාජ්යසාම්රාජ්යධුක් ।
ඒතද්ද්වාරමජස්රමුක්තියුවතේර්යස්මාත්ත්වමස්මාත්පරං
සර්වත්රාස්පෘහයා සදාත්මනි සදා ප්රජ්ඤාං කුරු ශ්රේයසේ ॥ 376॥
ආශාං ඡිංද්ධි විෂෝපමේෂු විෂයේෂ්වේෂෛව මෘත්යෝඃ කෘති- (පාඨභේදඃ – මෘත්යෝඃ සෘති)
ස්ත්යක්ත්වා ජාතිකුලාශ්රමේෂ්වභිමතිං මුංචාතිදූරාත්ක්රියාඃ ।
දේහාදාවසති ත්යජාත්මධිෂණාං ප්රජ්ඤාං කුරුෂ්වාත්මනි
ත්වං ද්රෂ්ටාස්යමනෝऽසි නිර්ද්වයපරං බ්රහ්මාසි යද්වස්තුතඃ ॥ 377॥ (පාඨභේදඃ – ද්රෂ්ටාස්යමලෝ)
ලක්ෂ්යේ බ්රහ්මණි මානසං දෘඪතරං සංස්ථාප්ය බාහ්යේංද්රියං
ස්වස්ථානේ විනිවේශ්ය නිශ්චලතනුශ්චෝපේක්ෂ්ය දේහස්ථිතිම් ।
බ්රහ්මාත්මෛක්යමුපේත්ය තන්මයතයා චාඛංඩවෘත්ත්යාऽනිශං
බ්රහ්මානංදරසං පිබාත්මනි මුදා ශූන්යෛඃ කිමන්යෛර්භෘශම් ॥ 378॥ (පාඨභේදඃ – කිමන්යෛර්භ්රමෛඃ)
අනාත්මචිංතනං ත්යක්ත්වා කශ්මලං දුඃඛකාරණම් ।
චිංතයාත්මානමානංදරූපං යන්මුක්තිකාරණම් ॥ 379॥
ඒෂ ස්වයංජ්යෝතිරශේෂසාක්ෂී
විජ්ඤානකෝශෝ විලසත්යජස්රම් । විජ්ඤානකෝශේ
ලක්ෂ්යං විධායෛනමසද්විලක්ෂණ-
මඛංඩවෘත්ත්යාऽऽත්මතයාऽනුභාවය ॥ 380॥
ඒතමච්ඡින්නයා වෘත්ත්යා ප්රත්යයාංතරශූන්යයා ।
උල්ලේඛයන්විජානීයාත්ස්වස්වරූපතයා ස්ඵුටම් ॥ 381॥
අත්රාත්මත්වං දෘඪීකුර්වන්නහමාදිෂු සංත්යජන් ।
උදාසීනතයා තේෂු තිෂ්ඨේත්ස්ඵුටඝටාදිවත් ॥ 382॥ (පාඨභේදඃ – තිෂ්ඨේද්ඝටපටාදිවත්)
විශුද්ධමංතඃකරණං ස්වරූපේ
නිවේශ්ය සාක්ෂිණ්යවබෝධමාත්රේ ।
ශනෛඃ ශනෛර්නිශ්චලතාමුපානයන්
පූර්ණං ස්වමේවානුවිලෝකයේත්තතඃ ॥ 383॥ (පාඨභේදඃ – පූර්ණත්වමේවානු)
දේහේංද්රියප්රාණමනෝऽහමාදිභිඃ
ස්වාජ්ඤානක්ලෘප්තෛරඛිලෛරුපාධිභිඃ ।
විමුක්තමාත්මානමඛංඩරූපං
පූර්ණං මහාකාශමිවාවලෝකයේත් ॥ 384॥
ඝටකලශකුසූලසූචිමුඛ්යෛඃ
ගගනමුපාධිශතෛර්විමුක්තමේකම් ।
භවති න විවිධං තථෛව ශුද්ධං
පරමහමාදිවිමුක්තමේකමේව ॥ 385॥
බ්රහ්මාදිස්තංබපර්යංතා මෘෂාමාත්රා උපාධයඃ । (පාඨභේදඃ – බ්රහ්මාද්යාඃ ස්තංබ)
තතඃ පූර්ණං ස්වමාත්මානං පශ්යේදේකාත්මනා ස්ථිතම් ॥ 386॥
යත්ර භ්රාංත්යා කල්පිතං තද්විවේකේ (පාඨභේදඃ – යද්විවේකේ)
තත්තන්මාත්රං නෛව තස්මාද්විභින්නම් ।
භ්රාංතේර්නාශේ භාති දෘෂ්ටාහිතත්ත්වං (පාඨභේදඃ – භ්රාංතිදෘෂ්ටා)
රජ්ජුස්තද්වද්විශ්වමාත්මස්වරූපම් ॥ 387॥
ස්වයං බ්රහ්මා ස්වයං විෂ්ණුඃ ස්වයමිංද්රඃ ස්වයං ශිවඃ ।
ස්වයං විශ්වමිදං සර්වං ස්වස්මාදන්යන්න කිංචන ॥ 388॥
අංතඃ ස්වයං චාපි බහිඃ ස්වයං ච
ස්වයං පුරස්තාත් ස්වයමේව පශ්චාත් ।
ස්වයං හ්යාවාච්යාං ස්වයමප්යුදීච්යාං (පාඨභේදඃ – හ්යවාච්යාං)
තථෝපරිෂ්ටාත්ස්වයමප්යධස්තාත් ॥ 389॥
තරංගඵේනභ්රමබුද්බුදාදි
සර්වං ස්වරූපේණ ජලං යථා තථා ।
චිදේව දේහාද්යහමංතමේතත්
සර්වං චිදේවෛකරසං විශුද්ධම් ॥ 390॥
සදේවේදං සර්වං ජගදවගතං වාඞ්මනසයෝඃ
සතෝऽන්යන්නාස්ත්යේව ප්රකෘතිපරසීම්නි ස්ථිතවතඃ ।
පෘථක් කිං මෘත්ස්නායාඃ කලශඝටකුංභාද්යවගතං
වදත්යේෂ භ්රාංතස්ත්වමහමිති මායාමදිරයා ॥ 391॥
ක්රියාසමභිහාරේණ යත්ර නාන්යදිති ශ්රුතිඃ ।
බ්රවීති ද්වෛතරාහිත්යං මිථ්යාධ්යාසනිවෘත්තයේ ॥ 392॥
ආකාශවන්නිර්මලනිර්විකල්පං (පාඨභේදඃ – නිර්විකල්ප)
නිඃසීමනිඃස්පංදනනිර්විකාරම් ।
අංතර්බහිඃශූන්යමනන්යමද්වයං
ස්වයං පරං බ්රහ්ම කිමස්ති බෝධ්යම් ॥ 393॥
වක්තව්යං කිමු විද්යතේऽත්ර බහුධා බ්රහ්මෛව ජීවඃ ස්වයං
බ්රහ්මෛතජ්ජගදාතතං නු සකලං බ්රහ්මාද්විතීයං ශ්රුතිඃ । (පාඨභේදඃ – ජගදාපරාණු සකලං)
බ්රහ්මෛවාහමිති ප්රබුද්ධමතයඃ සංත්යක්තබාහ්යාඃ ස්ඵුටං
බ්රහ්මීභූය වසංති සංතතචිදානංදාත්මනෛතද්ධ්රුවම් ॥ 394॥ (පාඨභේදඃ – ආනංදාත්මනෛව ධ්රුවම්)
ජහි මලමයකෝශේऽහංධියෝත්ථාපිතාශාං
ප්රසභමනිලකල්පේ ලිංගදේහේऽපි පශ්චාත් ।
නිගමගදිතකීර්තිං නිත්යමානංදමූර්තිං
ස්වයමිති පරිචීය බ්රහ්මරූපේණ තිෂ්ඨ ॥ 395॥
ශවාකාරං යාවද්භජති මනුජස්තාවදශුචිඃ
පරේභ්යඃ ස්යාත්ක්ලේශෝ ජනනමරණව්යාධිනිලයඃ । (පාඨභේදඃ – ව්යාධිනිරයාඃ)
යදාත්මානං ශුද්ධං කලයති ශිවාකාරමචලම්
තදා තේභ්යෝ මුක්තෝ භවති හි තදාහ ශ්රුතිරපි ॥ 396॥
ස්වාත්මන්යාරෝපිතාශේෂාභාසවස්තුනිරාසතඃ ।
ස්වයමේව පරං බ්රහ්ම පූර්ණමද්වයමක්රියම් ॥ 397॥
සමාහිතායාං සති චිත්තවෘත්තෞ
පරාත්මනි බ්රහ්මණි නිර්විකල්පේ ।
න දෘශ්යතේ කශ්චිදයං විකල්පඃ
ප්රජල්පමාත්රඃ පරිශිෂ්යතේ යතඃ ॥ 398॥ (පාඨභේදඃ – තතඃ)
අසත්කල්පෝ විකල්පෝऽයං විශ්වමිත්යේකවස්තුනි ।
නිර්විකාරේ නිරාකාරේ නිර්විශේෂේ භිදා කුතඃ ॥ 399॥
ද්රෂ්ටුදර්ශනදෘශ්යාදිභාවශූන්යෛකවස්තුනි । (පාඨභේදඃ – ද්රෂ්ටෘදර්ශන)
නිර්විකාරේ නිරාකාරේ නිර්විශේෂේ භිදා කුතඃ ॥ 400॥
කල්පාර්ණව ඉවාත්යංතපරිපූර්ණෛකවස්තුනි ।
නිර්විකාරේ නිරාකාරේ නිර්විශේෂේ භිදා කුතඃ ॥ 401॥
තේජසීව තමෝ යත්ර ප්රලීනං භ්රාංතිකාරණම් । (පාඨභේදඃ – යත්ර විලීනං)
අද්විතීයේ පරේ තත්ත්වේ නිර්විශේෂේ භිදා කුතඃ ॥ 402॥
ඒකාත්මකේ පරේ තත්ත්වේ භේදවාර්තා කථං වසේත් । (පාඨභේදඃ – කථං භවේත්)
සුෂුප්තෞ සුඛමාත්රායාං භේදඃ කේනාවලෝකිතඃ ॥ 403॥
න හ්යස්ති විශ්වං පරතත්ත්වබෝධාත්
සදාත්මනි බ්රහ්මණි නිර්විකල්පේ ।
කාලත්රයේ නාප්යහිරීක්ෂිතෝ ගුණේ
න හ්යංබුබිංදුර්මෘගතෘෂ්ණිකායාම් ॥ 404॥
මායාමාත්රමිදං ද්වෛතමද්වෛතං පරමාර්ථතඃ ।
ඉති බ්රූතේ ශ්රුතිඃ සාක්ෂාත්සුෂුප්තාවනුභූයතේ ॥ 405॥
අනන්යත්වමධිෂ්ඨානාදාරෝප්යස්ය නිරීක්ෂිතම් ।
පංඩිතෛ රජ්ජුසර්පාදෞ විකල්පෝ භ්රාංතිජීවනඃ ॥ 406॥
චිත්තමූලෝ විකල්පෝऽයං චිත්තාභාවේ න කශ්චන ।
අතශ්චිත්තං සමාධේහි ප්රත්යග්රූපේ පරාත්මනි ॥ 407॥
කිමපි සතතබෝධං කේවලානංදරූපං
නිරුපමමතිවේලං නිත්යමුක්තං නිරීහම් ।
නිරවධිගගනාභං නිෂ්කලං නිර්විකල්පං
හෘදි කලයති විද්වාන් බ්රහ්ම පූර්ණං සමාධෞ ॥ 408॥
ප්රකෘතිවිකෘතිශූන්යං භාවනාතීතභාවං
සමරසමසමානං මානසංබංධදූරම් ।
නිගමවචනසිද්ධං නිත්යමස්මත්ප්රසිද්ධං
හෘදි කලයති විද්වාන් බ්රහ්ම පූර්ණං සමාධෞ ॥ 409॥
අජරමමරමස්තාභාවවස්තුස්වරූපං (පාඨභේදඃ – භාසවස්තු)
ස්තිමිතසලිලරාශිප්රඛ්යමාඛ්යාවිහීනම් ।
ශමිතගුණවිකාරං ශාශ්වතං ශාංතමේකං
හෘදි කලයති විද්වාන් බ්රහ්ම පූර්ණං සමාධෞ ॥ 410॥
සමාහිතාංතඃකරණඃ ස්වරූපේ
විලෝකයාත්මානමඛංඩවෛභවම් ।
විච්ඡිංද්ධි බංධං භවගංධගංධිතං (පාඨභේදඃ – ගංධගංධිලං)
යත්නේන පුංස්ත්වං සඵලීකුරුෂ්ව ॥ 411-
සර්වෝපාධිවිනිර්මුක්තං සච්චිදානංදමද්වයම් ।
භාවයාත්මානමාත්මස්ථං න භූයඃ කල්පසේऽධ්වනේ ॥ 412॥
ඡායේව පුංසඃ පරිදෘශ්යමාන-
මාභාසරූපේණ ඵලානුභූත්යා ।
ශරීරමාරාච්ඡවවන්නිරස්තං
පුනර්න සංධත්ත ඉදං මහාත්මා ॥ 413॥
සතතවිමලබෝධානංදරූපං සමේත්ය (පාඨභේදඃ – ස්වමේත්ය)
ත්යජ ජඩමලරූපෝපාධිමේතං සුදූරේ ।
අථ පුනරපි නෛෂ ස්මර්යතාං වාංතවස්තු (පාඨභේදඃ – පුනරපි නෛව)
ස්මරණවිෂයභූතං කල්පතේ කුත්සනාය ॥ 414॥
සමූලමේතත්පරිදාහ්ය වහ්නෞ (පාඨභේදඃ – පරිදහ්ය)
සදාත්මනි බ්රහ්මණි නිර්විකල්පේ ।
තතඃ ස්වයං නිත්යවිශුද්ධබෝධා-
නංදාත්මනා තිෂ්ඨති විද්වරිෂ්ඨඃ ॥ 415॥
ප්රාරබ්ධසූත්රග්රථිතං ශරීරං
ප්රයාතු වා තිෂ්ඨතු ගෝරිව ස්රක් ।
න තත්පුනඃ පශ්යති තත්ත්වවේත්තා-
ऽऽනංදාත්මනි බ්රහ්මණි ලීනවෘත්තිඃ ॥ 416॥
අඛංඩානංදමාත්මානං විජ්ඤාය ස්වස්වරූපතඃ ।
කිමිච්ඡන් කස්ය වා හේතෝර්දේහං පුෂ්ණාති තත්ත්වවිත් ॥ 417॥
සංසිද්ධස්ය ඵලං ත්වේතජ්ජීවන්මුක්තස්ය යෝගිනඃ ।
බහිරංතඃ සදානංදරසාස්වාදනමාත්මනි ॥ 418॥
වෛරාග්යස්ය ඵලං බෝධෝ බෝධස්යෝපරතිඃ ඵලම් ।
ස්වානංදානුභවාච්ඡාංතිරේෂෛවෝපරතේඃ ඵලම් ॥ 419॥
යද්යුත්තරෝත්තරාභාවඃ පූර්වපූර්වංතු නිෂ්ඵලම් ।
නිවෘත්තිඃ පරමා තෘප්තිරානංදෝऽනුපමඃ ස්වතඃ ॥ 420॥
දෘෂ්ටදුඃඛේෂ්වනුද්වේගෝ විද්යායාඃ ප්රස්තුතං ඵලම් ।
යත්කෘතං භ්රාංතිවේලායාං නානා කර්ම ජුගුප්සිතම් ।
පශ්චාන්නරෝ විවේකේන තත්කථං කර්තුමර්හති ॥ 421॥
විද්යාඵලං ස්යාදසතෝ නිවෘත්තිඃ
ප්රවෘත්තිරජ්ඤානඵලං තදීක්ෂිතම් ।
තජ්ජ්ඤාජ්ඤයෝර්යන්මෘගතෘෂ්ණිකාදෞ
නෝචේද්විදාං දෘෂ්ටඵලං කිමස්මාත් ॥ 422॥ (පාඨභේදඃ – නෝචේද්විදෝ)
අජ්ඤානහෘදයග්රංථේර්විනාශෝ යද්යශේෂතඃ ।
අනිච්ඡෝර්විෂයඃ කිං නු ප්රවෘත්තේඃ කාරණං ස්වතඃ ॥ 423॥ (පාඨභේදඃ – විදුෂඃ කිං)
වාසනානුදයෝ භෝග්යේ වෛරාග්යස්ය තදාවධිඃ ।
අහංභාවෝදයාභාවෝ බෝධස්ය පරමාවධිඃ ।
ලීනවෘත්තෛරනුත්පත්තිර්මර්යාදෝපරතේස්තු සා ॥ 424॥ (පාඨභේදඃ – වෘත්තේර)
බ්රහ්මාකාරතයා සදා ස්ථිතතයා නිර්මුක්තබාහ්යාර්ථධී-
රන්යාවේදිතභෝග්යභෝගකලනෝ නිද්රාලුවද්බාලවත් ।
ස්වප්නාලෝකිතලෝකවජ්ජගදිදං පශ්යන්ක්වචිල්ලබ්ධධී-
රාස්තේ කශ්චිදනංතපුණ්යඵලභුග්ධන්යඃ ස මාන්යෝ භුවි ॥ 425॥
ස්ථිතප්රජ්ඤෝ යතිරයං යඃ සදානංදමශ්නුතේ ।
බ්රහ්මණ්යේව විලීනාත්මා නිර්විකාරෝ විනිෂ්ක්රියඃ ॥ 426॥
බ්රහ්මාත්මනෝඃ ශෝධිතයෝරේකභාවාවගාහිනී ।
නිර්විකල්පා ච චින්මාත්රා වෘත්තිඃ ප්රජ්ඤේති කථ්යතේ ।
සුස්ථිතාऽසෞ භවේද්යස්ය ස්ථිතප්රජ්ඤඃ ස උච්යතේ ॥ 427॥
යස්ය ස්ථිතා භවේත්ප්රජ්ඤා යස්යානංදෝ නිරංතරඃ ।
ප්රපංචෝ විස්මෘතප්රායඃ ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ ॥ 428॥
ලීනධීරපි ජාගර්ති ජාග්රද්ධර්මවිවර්ජිතඃ ।
බෝධෝ නිර්වාසනෝ යස්ය ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ ॥ 429॥
ශාංතසංසාරකලනඃ කලාවානපි නිෂ්කලඃ ।
යස්ය චිත්තං විනිශ්චිංතං ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ ॥ 430॥ (පාඨභේදඃ – යඃ සචිත්තෝऽපි නිශ්චිත්තඃ)
වර්තමානේऽපි දේහේऽස්මිංඡායාවදනුවර්තිනි ।
අහංතාමමතාऽභාවෝ ජීවන්මුක්තස්ය ලක්ෂණම් ॥ 431॥
අතීතානනුසංධානං භවිෂ්යදවිචාරණම් ।
ඖදාසීන්යමපි ප්රාප්තං ජීවන්මුක්තස්ය ලක්ෂණම් ॥ 432॥ (පාඨභේදඃ – ප්රාප්තේ)
ගුණදෝෂවිශිෂ්ටේऽස්මින්ස්වභාවේන විලක්ෂණේ ।
සර්වත්ර සමදර්ශිත්වං ජීවන්මුක්තස්ය ලක්ෂණම් ॥ 433॥
ඉෂ්ටානිෂ්ටාර්ථසංප්රාප්තෞ සමදර්ශිතයාऽऽත්මනි ।
උභයත්රාවිකාරිත්වං ජීවන්මුක්තස්ය ලක්ෂණම් ॥ 434॥
බ්රහ්මානංදරසාස්වාදාසක්තචිත්තතයා යතේඃ ।
අංතර්බහිරවිජ්ඤානං ජීවන්මුක්තස්ය ලක්ෂණම් ॥ 435॥
දේහේංද්රියාදෞ කර්තව්යේ මමාහංභාවවර්ජිතඃ ।
ඖදාසීන්යේන යස්තිෂ්ඨේත්ස ජීවන්මුක්තලක්ෂණඃ ॥ 436॥ (පාඨභේදඃ – ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ)
විජ්ඤාත ආත්මනෝ යස්ය බ්රහ්මභාවඃ ශ්රුතේර්බලාත් ।
භවබංධවිනිර්මුක්තඃ ස ජීවන්මුක්තලක්ෂණඃ ॥ 437॥ (පාඨභේදඃ – ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ)
දේහේංද්රියේෂ්වහංභාව ඉදංභාවස්තදන්යකේ ।
යස්ය නෝ භවතඃ ක්වාපි ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ ॥ 438॥
ජීවේශෝභයසංසාරරූපදුර්වාසනෝජ්ඣිතා ।
සා සර්වදා භවේද්යස්ය ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ ॥
න ප්රත්යග්බ්රහ්මණෝර්භේදං කදාපි බ්රහ්මසර්ගයෝඃ ।
ප්රජ්ඤයා යෝ විජානිති ස ජීවන්මුක්තලක්ෂණඃ ॥ 439॥ (පාඨභේදඃ – ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ)
සාධුභිඃ පූජ්යමානේऽස්මින්පීඩ්යමානේऽපි දුර්ජනෛඃ ।
සමභාවෝ භවේද්යස්ය ස ජීවන්මුක්තලක්ෂණඃ ॥ 440॥ (පාඨභේදඃ – ස ජීවන්මුක්ත ඉෂ්යතේ)
යත්ර ප්රවිෂ්ටා විෂයාඃ පරේරිතා
නදීප්රවාහා ඉව වාරිරාශෞ ।
ලිනංති සන්මාත්රතයා න වික්රියාං
උත්පාදයංත්යේෂ යතිර්විමුක්තඃ ॥ 441॥
විජ්ඤාතබ්රහ්මතත්ත්වස්ය යථාපූර්වං න සංසෘතිඃ ।
අස්ති චේන්න ස විජ්ඤාතබ්රහ්මභාවෝ බහිර්මුඛඃ ॥ 442॥
ප්රාචීනවාසනාවේගාදසෞ සංසරතීති චේත් ।
න සදේකත්වවිජ්ඤානාන්මංදී භවති වාසනා ॥ 443॥
අත්යංතකාමුකස්යාපි වෘත්තිඃ කුංඨති මාතරි ।
තථෛව බ්රහ්මණි ජ්ඤාතේ පූර්ණානංදේ මනීෂිණඃ ॥ 444॥
නිදිධ්යාසනශීලස්ය බාහ්යප්රත්යය ඊක්ෂ්යතේ ।
බ්රවීති ශ්රුතිරේතස්ය ප්රාරබ්ධං ඵලදර්ශනාත් ॥ 445॥
සුඛාද්යනුභවෝ යාවත්තාවත්ප්රාරබ්ධමිෂ්යතේ ।
ඵලෝදයඃ ක්රියාපූර්වෝ නිෂ්ක්රියෝ න හි කුත්රචිත් ॥ 446॥
අහං බ්රහ්මේති විජ්ඤානාත්කල්පකෝටිශතාර්ජිතම් ।
සංචිතං විලයං යාති ප්රබෝධාත්ස්වප්නකර්මවත් ॥ 447॥
යත්කෘතං ස්වප්නවේලායාං පුණ්යං වා පාපමුල්බණම් ।
සුප්තෝත්ථිතස්ය කිංතත්ස්යාත්ස්වර්ගාය නරකාය වා ॥ 448॥
ස්වමසංගමුදාසීනං පරිජ්ඤාය නභෝ යථා ।
න ශ්ලිෂ්යති ච යත්කිංචිත්කදාචිද්භාවිකර්මභිඃ ॥ 449॥ (පාඨභේදඃ – ශ්ලිෂ්යතේ යතිඃ කිංචිත්)
න නභෝ ඝටයෝගේන සුරාගංධේන ලිප්යතේ ।
තථාත්මෝපාධියෝගේන තද්ධර්මෛර්නෛව ලිප්යතේ ॥ 450॥
ජ්ඤානෝදයාත්පුරාරබ්ධං කර්මජ්ඤානාන්න නශ්යති ।
අදත්වා ස්වඵලං ලක්ෂ්යමුද්දිශ්යෝත්සෘෂ්ටබාණවත් ॥ 451॥
ව්යාඝ්රබුද්ධ්යා විනිර්මුක්තෝ බාණඃ පශ්චාත්තු ගෝමතෞ ।
න තිෂ්ඨති ඡිනත්යේව ලක්ෂ්යං වේගේන නිර්භරම් ॥ 452॥
ප්රාරබ්ධං බලවත්තරං ඛලු විදාං භෝගේන තස්ය ක්ෂයඃ
සම්යග්ජ්ඤානහුතාශනේන විලයඃ ප්රාක්සංචිතාගාමිනාම් ।
බ්රහ්මාත්මෛක්යමවේක්ෂ්ය තන්මයතයා යේ සර්වදා සංස්ථිතාඃ
තේෂාං තත්ත්රිතයං නහි ක්වචිදපි බ්රහ්මෛව තේ නිර්ගුණම් ॥ 453॥
උපාධිතාදාත්ම්යවිහීනකේවල-
බ්රහ්මාත්මනෛවාත්මනි තිෂ්ඨතෝ මුනේඃ ।
ප්රාරබ්ධසද්භාවකථා න යුක්තා
ස්වප්නාර්ථසංබංධකථේව ජාග්රතඃ ॥ 454॥
න හි ප්රබුද්ධඃ ප්රතිභාසදේහේ
දේහෝපයෝගින්යපි ච ප්රපංචේ ।
කරෝත්යහංතාං මමතාමිදංතාං
කිංතු ස්වයං තිෂ්ඨති ජාගරේණ ॥ 455॥
න තස්ය මිථ්යාර්ථසමර්ථනේච්ඡා
න සංග්රහස්තජ්ජගතෝऽපි දෘෂ්ටඃ ।
තත්රානුවෘත්තිර්යදි චේන්මෘෂාර්ථේ
න නිද්රයා මුක්ත ඉතීෂ්යතේ ධ්රුවම් ॥ 456॥
තද්වත්පරේ බ්රහ්මණි වර්තමානඃ
සදාත්මනා තිෂ්ඨති නාන්යදීක්ෂතේ ।
ස්මෘතිර්යථා ස්වප්නවිලෝකිතාර්ථේ
තථා විදඃ ප්රාශනමෝචනාදෞ ॥ 457॥
කර්මණා නිර්මිතෝ දේහඃ ප්රාරබ්ධං තස්ය කල්ප්යතාම් ।
නානාදේරාත්මනෝ යුක්තං නෛවාත්මා කර්මනිර්මිතඃ ॥ 458॥
අජෝ නිත්යඃ ශාශ්වත ඉති බ්රූතේ ශ්රුතිරමෝඝවාක් । (පාඨභේදඃ – අජෝ නිත්ය ඉති බ්රූතේ ශ්රුතිරේෂා ත්වමෝඝවාක්)
තදාත්මනා තිෂ්ඨතෝऽස්ය කුතඃ ප්රාරබ්ධකල්පනා ॥ 459॥
ප්රාරබ්ධං සිධ්යති තදා යදා දේහාත්මනා ස්ථිතිඃ ।
දේහාත්මභාවෝ නෛවේෂ්ටඃ ප්රාරබ්ධං ත්යජ්යතාමතඃ ॥ 460॥
ශරීරස්යාපි ප්රාරබ්ධකල්පනා භ්රාංතිරේව හි ।
අධ්යස්තස්ය කුතඃ සත්ත්වමසත්යස්ය කුතෝ ජනිඃ । (පාඨභේදඃ – සත්ත්වමසත්ත්වස්ය)
අජාතස්ය කුතෝ නාශඃ ප්රාරබ්ධමසතඃ කුතඃ ॥ 461॥
ජ්ඤානේනාජ්ඤානකාර්යස්ය සමූලස්ය ලයෝ යදි ।
තිෂ්ඨත්යයං කථං දේහ ඉති ශංකාවතෝ ජඩාන් ॥ 462॥
සමාධාතුං බාහ්යදෘෂ්ට්යා ප්රාරබ්ධං වදති ශ්රුතිඃ ।
න තු දේහාදිසත්යත්වබෝධනාය විපශ්චිතාම් ।
යතඃ ශ්රුතේරභිප්රායඃ පරමාර්ථෛකගෝචරඃ ॥ 463॥
පරිපූර්ණමනාද්යංතමප්රමේයමවික්රියම් ।
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 464॥
සද්ඝනං චිද්ඝනං නිත්යමානංදඝනමක්රියම් ।
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 465॥
ප්රත්යගේකරසං පූර්ණමනංතං සර්වතෝමුඛම් ।
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 466॥
අහේයමනුපාදේයමනාදේයමනාශ්රයම් । මනාධේයමනා
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 467॥
නිර්ගුණං නිෂ්කලං සූක්ෂ්මං නිර්විකල්පං නිරංජනම් ।
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 468॥
අනිරූප්ය ස්වරූපං යන්මනෝවාචාමගෝචරම් ।
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 469॥
සත්සමෘද්ධං ස්වතඃසිද්ධං ශුද්ධං බුද්ධමනීදෘශම් ।
ඒකමේවාද්වයං බ්රහ්ම නේහ නානාස්ති කිංචන ॥ 470॥
නිරස්තරාගා විනිරස්තභෝගාඃ (පාඨභේදඃ – නිරපාස්තභෝගාඃ)
ශාංතාඃ සුදාංතා යතයෝ මහාංතඃ ।
විජ්ඤාය තත්ත්වං පරමේතදංතේ
ප්රාප්තාඃ පරාං නිර්වෘතිමාත්මයෝගාත් ॥ 471॥
භවානපීදං පරතත්ත්වමාත්මනඃ
ස්වරූපමානංදඝනං විචාර්ය । (පාඨභේදඃ – නිචාය්ය)
විධූය මෝහං ස්වමනඃප්රකල්පිතං
මුක්තඃ කෘතාර්ථෝ භවතු ප්රබුද්ධඃ ॥ 472॥
සමාධිනා සාධුවිනිශ්චලාත්මනා (පාඨභේදඃ – සුනිශ්චලාත්මනා)
පශ්යාත්මතත්ත්වං ස්ඵුටබෝධචක්ෂුෂා ।
නිඃසංශයං සම්යගවේක්ෂිතශ්චේ-
ච්ඡ්රුතඃ පදාර්ථෝ න පුනර්විකල්ප්යතේ ॥ 473॥ (පාඨභේදඃ – පුනර්විකල්පතේ)
ස්වස්යාවිද්යාබංධසංබංධමෝක්ෂා-
ත්සත්යජ්ඤානානංදරූපාත්මලබ්ධෞ ।
ශාස්ත්රං යුක්තිර්දේශිකෝක්තිඃ ප්රමාණං
චාංතඃසිද්ධා ස්වානුභූතිඃ ප්රමාණම් ॥ 474॥
බංධෝ මෝක්ෂශ්ච තෘප්තිශ්ච චිංතාऽऽරෝග්යක්ෂුධාදයඃ ।
ස්වේනෛව වේද්යා යජ්ජ්ඤානං පරේෂාමානුමානිකම් ॥ 475॥
තටස්ථිතා බෝධයංති ගුරවඃ ශ්රුතයෝ යථා ।
ප්රජ්ඤයෛව තරේද්විද්වානීශ්වරානුගෘහීතයා ॥ 476॥
ස්වානුභූත්යා ස්වයං ජ්ඤාත්වා ස්වමාත්මානමඛංඩිතම් ।
සංසිද්ධඃ සම්මුඛං තිෂ්ඨේන්නිර්විකල්පාත්මනාऽऽත්මනි ॥ 477॥ (පාඨභේදඃ – සුසුඛං තිෂ්ඨේන්)
වේදාංතසිද්ධාංතනිරුක්තිරේෂා
බ්රහ්මෛව ජීවඃ සකලං ජගච්ච ।
අඛංඩරූපස්ථිතිරේව මෝක්ෂෝ
බ්රහ්මාද්විතීයේ ශ්රුතයඃ ප්රමාණම් ॥ 478॥ (පාඨභේදඃ – බ්රහ්මාද්විතීයං)
ඉති ගුරුවචනාච්ඡ්රුතිප්රමාණාත්
පරමවගම්ය සතත්ත්වමාත්මයුක්ත්යා ।
ප්රශමිතකරණඃ සමාහිතාත්මා
ක්වචිදචලාකෘතිරාත්මනිෂ්ඨතෝऽභූත් ॥ 479॥ (පාඨභේදඃ – ආත්මනිෂ්ඨිතෝ)
කිංචිත්කාලං සමාධාය පරේ බ්රහ්මණි මානසම් । (පාඨභේදඃ – කංචිත්කාලං)
උත්ථාය පරමානංදාදිදං වචනමබ්රවීත් ॥ 480॥ (පාඨභේදඃ – ව්යුත්ථාය)
බුද්ධිර්විනෂ්ටා ගලිතා ප්රවෘත්තිඃ
බ්රහ්මාත්මනෝරේකතයාऽධිගත්යා ।
ඉදං න ජානේऽප්යනිදං න ජානේ
කිං වා කියද්වා සුඛමස්ත්යපාරම් ॥ 481॥ (පාඨභේදඃ – සුඛමස්ය පාරම්)
වාචා වක්තුමශක්යමේව මනසා මංතුං න වා ශක්යතේ
ස්වානංදාමෘතපූරපූරිතපරබ්රහ්මාංබුධේර්වෛභවම් ।
අංභෝරාශිවිශීර්ණවාර්ෂිකශිලාභාවං භජන්මේ මනෝ
යස්යාංශාංශලවේ විලීනමධුනාऽऽනංදාත්මනා නිර්වෘතම් ॥ 482॥
ක්ව ගතං කේන වා නීතං කුත්ර ලීනමිදං ජගත් ।
අධුනෛව මයා දෘෂ්ටං නාස්ති කිං මහදද්භුතම් ॥ 483॥
කිං හේයං කිමුපාදේයං කිමන්යත්කිං විලක්ෂණම් ।
අඛංඩානංදපීයූෂපූර්ණේ බ්රහ්මමහාර්ණවේ ॥ 484॥
න කිංචිදත්ර පශ්යාමි න ශඍණෝමි න වේද්ම්යහම් ।
ස්වාත්මනෛව සදානංදරූපේණාස්මි විලක්ෂණඃ ॥ 485॥
නමෝ නමස්තේ ගුරවේ මහාත්මනේ
විමුක්තසංගාය සදුත්තමාය ।
නිත්යාද්වයානංදරසස්වරූපිණේ
භූම්නේ සදාऽපාරදයාංබුධාම්නේ ॥ 486॥
යත්කටාක්ෂශශිසාංද්රචංද්රිකා-
පාතධූතභවතාපජශ්රමඃ ।
ප්රාප්තවානහමඛංඩවෛභවා-
නංදමාත්මපදමක්ෂයං ක්ෂණාත් ॥ 487॥
ධන්යෝऽහං කෘතකෘත්යෝऽහං විමුක්තෝऽහං භවග්රහාත් ।
නිත්යානංදස්වරූපෝऽහං පූර්ණෝऽහං ත්වදනුග්රහාත් ॥ 488॥
අසංගෝऽහමනංගෝऽහමලිංගෝऽහමභංගුරඃ ।
ප්රශාංතෝऽහමනංතෝऽහමමලෝऽහං චිරංතනඃ ॥ 489॥ (පාඨභේදඃ – ऽහමතාංතෝऽහං)
අකර්තාහමභෝක්තාහමවිකාරෝऽහමක්රියඃ ।
ශුද්ධබෝධස්වරූපෝऽහං කේවලෝऽහං සදාශිවඃ ॥ 490॥
ද්රෂ්ටුඃ ශ්රෝතුර්වක්තුඃ කර්තුර්භෝක්තුර්විභින්න ඒවාහම් ।
නිත්යනිරංතරනිෂ්ක්රියනිඃසීමාසංගපූර්ණබෝධාත්මා ॥ 491॥
නාහමිදං නාහමදෝऽප්යුභයෝරවභාසකං පරං ශුද්ධම් ।
බාහ්යාභ්යංතරශූන්යං පූර්ණං බ්රහ්මාද්විතීයමේවාහම් ॥ 492॥
නිරුපමමනාදිතත්ත්වං ත්වමහමිදමද ඉති කල්පනාදූරම් ।
නිත්යානංදෛකරසං සත්යං බ්රහ්මාද්විතීයමේවාහම් ॥ 493॥
නාරායණෝऽහං නරකාංතකෝऽහං
පුරාංතකෝऽහං පුරුෂෝऽහමීශඃ ।
අඛංඩබෝධෝऽහමශේෂසාක්ෂී
නිරීශ්වරෝऽහං නිරහං ච නිර්මමඃ ॥ 494॥
සර්වේෂු භූතේෂ්වහමේව සංස්ථිතෝ
ජ්ඤානාත්මනාऽංතර්බහිරාශ්රයඃ සන් ।
භෝක්තා ච භෝග්යං ස්වයමේව සර්වං
යද්යත්පෘථග්දෘෂ්ටමිදංතයා පුරා ॥ 495॥
මය්යඛංඩසුඛාංභෝධෞ බහුධා විශ්වවීචයඃ ।
උත්පද්යංතේ විලීයංතේ මායාමාරුතවිභ්රමාත් ॥ 496॥
ස්ථුලාදිභාවා මයි කල්පිතා භ්රමා-
දාරෝපිතානුස්ඵුරණේන ලෝකෛඃ ।
කාලේ යථා කල්පකවත්සරාය-
ණර්ත්වාදයෝ නිෂ්කලනිර්විකල්පේ ॥ 497॥
ආරෝපිතං නාශ්රයදූෂකං භවේත්
කදාපි මූඪෛරතිදෝෂදූෂිතෛඃ । මූඪෛර්මති
නාර්ද්රීකරෝත්යූෂරභූමිභාගං
මරීචිකාවාරි මහාප්රවාහඃ ॥ 498॥
ආකාශවල්ලේපවිදූරගෝऽහං (පාඨභේදඃ – ආකාශවත් කල්පවි)
ආදිත්යවද්භාස්යවිලක්ෂණෝऽහම් ।
අහාර්යවන්නිත්යවිනිශ්චලෝऽහං
අංභෝධිවත්පාරවිවර්ජිතෝऽහම් ॥ 499॥
න මේ දේහේන සංබංධෝ මේඝේනේව විහායසඃ ।
අතඃ කුතෝ මේ තද්ධර්මා ජාග්රත්ස්වප්නසුෂුප්තයඃ ॥ 500॥
උපාධිරායාති ස ඒව ගච්ඡති
ස ඒව කර්මාණි කරෝති භුංක්තේ ।
ස ඒව ජීර්යන් ම්රියතේ සදාහං (පාඨභේදඃ – ඒව ජීවන්)
කුලාද්රිවන්නිශ්චල ඒව සංස්ථිතඃ ॥ 501॥
න මේ ප්රවෘත්තිර්න ච මේ නිවෘත්තිඃ
සදෛකරූපස්ය නිරංශකස්ය ।
ඒකාත්මකෝ යෝ නිවිඩෝ නිරංතරෝ (පාඨභේදඃ – නිබිඩෝ)
ව්යෝමේව පූර්ණඃ ස කථං නු චේෂ්ටතේ ॥ 502॥
පුණ්යානි පාපානි නිරිංද්රියස්ය
නිශ්චේතසෝ නිර්විකෘතේර්නිරාකෘතේඃ ।
කුතෝ මමාඛංඩසුඛානුභූතේඃ
බ්රූතේ හ්යනන්වාගතමිත්යපි ශ්රුතිඃ ॥ 503॥
ඡායයා ස්පෘෂ්ටමුෂ්ණං වා ශීතං වා සුෂ්ඨු දුඃෂ්ඨු වා ।
න ස්පෘශත්යේව යත්කිංචිත්පුරුෂං තද්විලක්ෂණම් ॥ 504॥
න සාක්ෂිණං සාක්ෂ්යධර්මාඃ සංස්පෘශංති විලක්ෂණම් ।
අවිකාරමුදාසීනං ගෘහධර්මාඃ ප්රදීපවත් ।
දේහේංද්රියමනෝධර්මා නෛවාත්මානං ස්පෘශංත්යහෝ ॥ 505॥ ඒක්ෂ්ත්ර
රවේර්යථා කර්මණි සාක්ෂිභාවෝ
වහ්නේර්යථා දාහනියාමකත්වම් । (පාඨභේදඃ – වාऽයසි දාහකත්වම්)
රජ්ජෝර්යථාऽऽරෝපිතවස්තුසංගඃ
තථෛව කූටස්ථචිදාත්මනෝ මේ ॥ 506॥
කර්තාපි වා කාරයිතාපි නාහං
භෝක්තාපි වා භෝජයිතාපි නාහම් ।
ද්රෂ්ටාපි වා දර්ශයිතාපි නාහං
සෝऽහං ස්වයංජ්යෝතිරනීදෘගාත්මා ॥ 507॥
චලත්යුපාධෞ ප්රතිබිංබලෞල්ය-
මෞපාධිකං මූඪධියෝ නයංති ।
ස්වබිංබභූතං රවිවද්විනිෂ්ක්රියං
කර්තාස්මි භෝක්තාස්මි හතෝऽස්මි හේති ॥ 508॥
ජලේ වාපි ස්ථලේ වාපි ලුඨත්වේෂ ජඩාත්මකඃ ।
නාහං විලිප්යේ තද්ධර්මෛර්ඝටධර්මෛර්නභෝ යථා ॥ 509॥
කර්තෘත්වභෝක්තෘත්වඛලත්වමත්තතා-
ජඩත්වබද්ධත්වවිමුක්තතාදයඃ ।
බුද්ධේර්විකල්පා න තු සංති වස්තුතඃ
ස්වස්මින්පරේ බ්රහ්මණි කේවලේऽද්වයේ ॥ 510॥
සංතු විකාරාඃ ප්රකෘතේර්දශධා ශතධා සහස්රධා වාපි ।
කිං මේऽසංගචිතස්තෛර්න ඝනඃ ක්වචිදංබරං ස්පෘශති ॥ 511॥ (පාඨභේදඃ – තෛඃ කිං මේऽසංගචිතේර්න හ්යංබුදඩංබරෝऽංබරං)
අව්යක්තාදිස්ථූලපර්යංතමේතත්
විශ්වං යත්රාභාසමාත්රං ප්රතීතම් ।
ව්යෝමප්රඛ්යං සූක්ෂ්මමාද්යංතහීනං
බ්රහ්මාද්වෛතං යත්තදේවාහමස්මි ॥ 512॥
සර්වාධාරං සර්වවස්තුප්රකාශං
සර්වාකාරං සර්වගං සර්වශූන්යම් ।
නිත්යං ශුද්ධං නිශ්චලං නිර්විකල්පං (පාඨභේදඃ – නිෂ්කලං)
බ්රහ්මාද්වෛතං යත්තදේවාහමස්මි ॥ 513॥
යත්ප්රත්යස්තාශේෂමායාවිශේෂං
ප්රත්යග්රූපං ප්රත්යයාගම්යමානම් ।
සත්යජ්ඤානානංතමානංදරූපං
බ්රහ්මාද්වෛතං යත්තදේවාහමස්මි ॥ 514॥
නිෂ්ක්රියෝऽස්ම්යවිකාරෝऽස්මි
නිෂ්කලෝऽස්මි නිරාකෘතිඃ ।
නිර්විකල්පෝऽස්මි නිත්යෝऽස්මි
නිරාලංබෝऽස්මි නිර්ද්වයඃ ॥ 515॥
සර්වාත්මකෝऽහං සර්වෝऽහං සර්වාතීතෝऽහමද්වයඃ ।
කේවලාඛංඩබෝධෝऽහමානංදෝऽහං නිරංතරඃ ॥ 516॥
ස්වාරාජ්යසාම්රාජ්යවිභූතිරේෂා
භවත්කෘපාශ්රීමහිමප්රසාදාත් ।
ප්රාප්තා මයා ශ්රීගුරවේ මහාත්මනේ
නමෝ නමස්තේऽස්තු පුනර්නමෝऽස්තු ॥ 517॥
මහාස්වප්නේ මායාකෘතජනිජරාමෘත්යුගහනේ
භ්රමංතං ක්ලිශ්යංතං බහුලතරතාපෛරනුදිනම් । (පාඨභේදඃ – රනුකලම්)
අහංකාරව්යාඝ්රව්යථිතමිමමත්යංතකෘපයා
ප්රබෝධ්ය ප්රස්වාපාත්පරමවිතවාන්මාමසි ගුරෝ ॥ 518॥
නමස්තස්මෛ සදෛකස්මෛ කස්මෛචින්මහසේ නමඃ । (පාඨභේදඃ – සදේකස්මෛ නමශ්චින්මහසේ මුහුඃ)
යදේතද්විශ්වරූපේණ රාජතේ ගුරුරාජ තේ ॥ 519॥
ඉති නතමවලෝක්ය ශිෂ්යවර්යං
සමධිගතාත්මසුඛං ප්රබුද්ධතත්ත්වම් ।
ප්රමුදිතහෘදයං ස දේශිකේංද්රඃ (පාඨභේදඃ – හෘදයඃ)
පුනරිදමාහ වචඃ පරං මහාත්මා ॥ 520॥
බ්රහ්මප්රත්යයසංතතිර්ජගදතෝ බ්රහ්මෛව තත්සර්වතඃ (පාඨභේදඃ – සත්සර්වතඃ)
පශ්යාධ්යාත්මදෘශා ප්රශාංතමනසා සර්වාස්වවස්ථාස්වපි ।
රූපාදන්යදවේක්ෂිතං කිමභිතශ්චක්ෂුෂ්මතාං දෘශ්යතේ (පාඨභේදඃ – විද්යතේ)
තද්වද්බ්රහ්මවිදඃ සතඃ කිමපරං බුද්ධේර්විහාරාස්පදම් ॥ 521॥
කස්තාං පරානංදරසානුභූති-
මෘත්සෘජ්ය ශූන්යේෂු රමේත විද්වාන් । (පාඨභේදඃ – මුත්සෘජ්ය
චංද්රේ මහාහ්ලාදිනි දීප්යමානේ)
චිත්රේංදුමාලෝකයිතුං ක ඉච්ඡේත් ॥ 522॥
අසත්පදාර්ථානුභවේන කිංචින්
න හ්යස්ති තෘප්තිර්න ච දුඃඛහානිඃ ।
තදද්වයානංදරසානුභූත්යා
තෘප්තඃ සුඛං තිෂ්ඨ සදාත්මනිෂ්ඨයා ॥ 523॥
ස්වමේව සර්වථා පශ්යන්මන්යමානඃ ස්වමද්වයම් । (පාඨභේදඃ – සර්වතඃ)
ස්වානංදමනුභුංජානඃ කාලං නය මහාමතේ ॥ 524॥
අඛංඩබෝධාත්මනි නිර්විකල්පේ
විකල්පනං ව්යෝම්නි පුරප්රකල්පනම් ।
තදද්වයානංදමයාත්මනා සදා
ශාංතිං පරාමේත්ය භජස්ව මෞනම් ॥ 525॥
තූෂ්ණීමවස්ථා පරමෝපශාංතිඃ
බුද්ධේරසත්කල්පවිකල්පහේතෝඃ ।
බ්රහ්මාත්මනෝ බ්රහ්මවිදෝ මහාත්මනෝ
යත්රාද්වයානංදසුඛං නිරංතරම් ॥ 526॥
නාස්ති නිර්වාසනාන්මෞනාත්පරං සුඛකෘදුත්තමම් ।
විජ්ඤාතාත්මස්වරූපස්ය ස්වානංදරසපායිනඃ ॥ 527॥
ගච්ඡංස්තිෂ්ඨන්නුපවිශංඡයානෝ වාऽන්යථාපි වා ।
යථේච්ඡයා වසේද්විද්වානාත්මාරාමඃ සදා මුනිඃ ॥ 528॥
න දේශකාලාසනදිග්යමාදි-
ලක්ෂ්යාද්යපේක්ෂාऽප්රතිබද්ධවෘත්තේඃ । (පාඨභේදඃ – ප්රතිබද්ධ
සංසිද්ධතත්ත්වස්ය මහාත්මනෝऽස්ති)
ස්වවේදනේ කා නියමාද්යවස්ථා ॥ 529॥
ඝටෝऽයමිති විජ්ඤාතුං නියමඃ කෝऽන්වවේක්ෂතේ । (පාඨභේදඃ – අපේක්ෂ්යතේ)
විනා ප්රමාණසුෂ්ඨුත්වං යස්මින්සති පදාර්ථධීඃ ॥ 530॥
අයමාත්මා නිත්යසිද්ධඃ ප්රමාණේ සති භාසතේ ।
න දේශං නාපි වා කාලං න ශුද්ධිං වාප්යපේක්ෂතේ ॥ 531॥
දේවදත්තෝऽහමිත්යේතද්විජ්ඤානං නිරපේක්ෂකම් ।
තද්වද්බ්රහ්මවිදෝऽප්යස්ය බ්රහ්මාහමිති වේදනම් ॥ 532॥
භානුනේව ජගත්සර්වං භාසතේ යස්ය තේජසා ।
අනාත්මකමසත්තුච්ඡං කිං නු තස්යාවභාසකම් ॥ 533॥
වේදශාස්ත්රපුරාණානි භූතානි සකලාන්යපි ।
යේනාර්ථවංති තං කින්නු විජ්ඤාතාරං ප්රකාශයේත් ॥ 534॥
ඒෂ ස්වයංජ්යෝතිරනංතශක්තිඃ
ආත්මාऽප්රමේයඃ සකලානුභූතිඃ ।
යමේව විජ්ඤාය විමුක්තබංධෝ
ජයත්යයං බ්රහ්මවිදුත්තමෝත්තමඃ ॥ 535॥
න ඛිද්යතේ නෝ විෂයෛඃ ප්රමෝදතේ
න සජ්ජතේ නාපි විරජ්යතේ ච ।
ස්වස්මින්සදා ක්රීඩති නංදති ස්වයං
නිරංතරානංදරසේන තෘප්තඃ ॥ 536॥
ක්ෂුධාං දේහව්යථාං ත්යක්ත්වා බාලඃ ක්රීඩති වස්තුනිඃ । (පාඨභේදඃ – වස්තුනි)
තථෛව විද්වාන් රමතේ නිර්මමෝ නිරහං සුඛී ॥ 537॥
චිංතාශූන්යමදෛන්යභෛක්ෂමශනං පානං සරිද්වාරිෂු
ස්වාතංත්ර්යේණ නිරංකුශා ස්ථිතිරභීර්නිද්රා ශ්මශානේ වනේ ।
වස්ත්රං ක්ෂාලනශෝෂණාදිරහිතං දිග්වාස්තු ශය්යා මහී
සංචාරෝ නිගමාංතවීථිෂු විදාං ක්රීඩා පරේ බ්රහ්මණි ॥ 538॥
විමානමාලංබ්ය ශරීරමේතද්
භුනක්ත්යශේෂාන්විෂයානුපස්ථිතාන් ।
පරේච්ඡයා බාලවදාත්මවේත්තා
යෝऽව්යක්තලිංගෝऽනනුෂක්තබාහ්යඃ ॥ 539॥
දිගංබරෝ වාපි ච සාංබරෝ වා
ත්වගංබරෝ වාපි චිදංබරස්ථඃ ।
උන්මත්තවද්වාපි ච බාලවද්වා
පිශාචවද්වාපි චරත්යවන්යාම් ॥ 540॥
කාමාන්නිෂ්කාමරූපී සංශ්චරත්යේකචරෝ මුනිඃ । (පාඨභේදඃ – කාමාන්නී කාමරූපී)
ස්වාත්මනෛව සදා තුෂ්ටඃ ස්වයං සර්වාත්මනා ස්ථිතඃ ॥ 541॥
ක්වචින්මූඪෝ විද්වාන් ක්වචිදපි මහාරාජවිභවඃ
ක්වචිද්භ්රාංතඃ සෞම්යඃ ක්වචිදජගරාචාරකලිතඃ ।
ක්වචිත්පාත්රීභූතඃ ක්වචිදවමතඃ ක්වාප්යවිදිතඃ
චරත්යේවං ප්රාජ්ඤඃ සතතපරමානංදසුඛිතඃ ॥ 542॥
නිර්ධනෝऽපි සදා තුෂ්ටෝऽප්යසහායෝ මහාබලඃ ।
නිත්යතෘප්තෝऽප්යභුංජානෝऽප්යසමඃ සමදර්ශනඃ ॥ 543॥
අපි කුර්වන්නකුර්වාණශ්චාභෝක්තා ඵලභෝග්යපි ।
ශරීර්යප්යශරීර්යේෂ පරිච්ඡින්නෝऽපි සර්වගඃ ॥ 544॥
අශරීරං සදා සංතමිමං බ්රහ්මවිදං ක්වචිත් ।
ප්රියාප්රියේ න ස්පෘශතස්තථෛව ච ශුභාශුභේ ॥ 545॥
ස්ථූලාදිසංබංධවතෝऽභිමානිනඃ
සුඛං ච දුඃඛං ච ශුභාශුභේ ච ।
විධ්වස්තබංධස්ය සදාත්මනෝ මුනේඃ
කුතඃ ශුභං වාऽප්යශුභං ඵලං වා ॥ 546॥
තමසා ග්රස්තවද්භානාදග්රස්තෝऽපි රවිර්ජනෛඃ ।
ග්රස්ත ඉත්යුච්යතේ භ්රාංත්යාං හ්යජ්ඤාත්වා වස්තුලක්ෂණම් ॥ 547॥ (පාඨභේදඃ – භ්රාංත්යා)
තද්වද්දේහාදිබංධේභ්යෝ විමුක්තං බ්රහ්මවිත්තමම් ।
පශ්යංති දේහිවන්මූඪාඃ ශරීරාභාසදර්ශනාත් ॥ 548॥
අහිර්නිර්ල්වයනීං වායං මුක්ත්වා දේහං තු තිෂ්ඨති । (පාඨභේදඃ – අහිනි)
ඉතස්තතශ්චාල්යමානෝ යත්කිංචිත්ප්රාණවායුනා ॥ 549॥
ස්ත්රෝතසා නීයතේ දාරු යථා නිම්නෝන්නතස්ථලම් ।
දෛවේන නීයතේ දේහෝ යථාකාලෝපභුක්තිෂු ॥ 550॥
ප්රාරබ්ධකර්මපරිකල්පිතවාසනාභිඃ
සංසාරිවච්චරති භුක්තිෂු මුක්තදේහඃ ।
සිද්ධඃ ස්වයං වසති සාක්ෂිවදත්ර තූෂ්ණීං
චක්රස්ය මූලමිව කල්පවිකල්පශූන්යඃ ॥ 551॥
නෛවේංද්රියාණි විෂයේෂු නියුංක්ත ඒෂ
නෛවාපයුංක්ත උපදර්ශනලක්ෂණස්ථඃ ।
නෛව ක්රියාඵලමපීෂදවේක්ෂතේ ස (පාඨභේදඃ – අපීෂදපේක්ෂතේ සඃ)
ස්වානංදසාංද්රරසපානසුමත්තචිත්තඃ ॥ 552॥
ලක්ෂ්යාලක්ෂ්යගතිං ත්යක්ත්වා යස්තිෂ්ඨේත්කේවලාත්මනා ।
ශිව ඒව ස්වයං සාක්ෂාදයං බ්රහ්මවිදුත්තමඃ ॥ 553॥
ජීවන්නේව සදා මුක්තඃ කෘතාර්ථෝ බ්රහ්මවිත්තමඃ ।
උපාධිනාශාද්බ්රහ්මෛව සන් බ්රහ්මාප්යේති නිර්ද්වයම් ॥ 554॥
ශෛලූෂෝ වේෂසද්භාවාභාවයෝශ්ච යථා පුමාන් ।
තථෛව බ්රහ්මවිච්ඡ්රේෂ්ඨඃ සදා බ්රහ්මෛව නාපරඃ ॥ 555॥
යත්ර ක්වාපි විශීර්ණං සත්පර්ණමිව තරෝර්වපුඃ පතතාත් । (පාඨභේදඃ – විශීර්ණං පර්ණමිව)
බ්රහ්මීභූතස්ය යතේඃ ප්රාගේව තච්චිදග්නිනා දග්ධම් ॥ 556॥
සදාත්මනි බ්රහ්මණි තිෂ්ඨතෝ මුනේඃ
පූර්ණාऽද්වයානංදමයාත්මනා සදා ।
න දේශකාලාද්යුචිතප්රතීක්ෂා
ත්වඞ්මාංසවිට්පිංඩවිසර්ජනාය ॥ 557॥
දේහස්ය මෝක්ෂෝ නෝ මෝක්ෂෝ න දංඩස්ය කමංඩලෝඃ ।
අවිද්යාහෘදයග්රංථිමෝක්ෂෝ මෝක්ෂෝ යතස්තතඃ ॥ 558॥
කුල්යායාමථ නද්යාං වා ශිවක්ෂේත්රේऽපි චත්වරේ ।
පර්ණං පතති චේත්තේන තරෝඃ කිං නු ශුභාශුභම් ॥ 559॥
පත්රස්ය පුෂ්පස්ය ඵලස්ය නාශවද්-
දේහේංද්රියප්රාණධියාං විනාශඃ ।
නෛවාත්මනඃ ස්වස්ය සදාත්මකස්යා-
නංදාකෘතේර්වෘක්ෂවදස්ති චෛෂඃ ॥ 560॥ (පාඨභේදඃ – වදාස්ත ඒෂඃ)
ප්රජ්ඤානඝන ඉත්යාත්මලක්ෂණං සත්යසූචකම් ।
අනූද්යෞපාධිකස්යෛව කථයංති විනාශනම් ॥ 561॥
අවිනාශී වා අරේऽයමාත්මේති ශ්රුතිරාත්මනඃ ।
ප්රබ්රවීත්යවිනාශිත්වං විනශ්යත්සු විකාරිෂු ॥ 562॥
පාෂාණවෘක්ෂතෘණධාන්යකඩංකරාද්යා (පාඨභේදඃ – කටාංබරාද්යා)
දග්ධා භවංති හි මෘදේව යථා තථෛව ।
දේහේංද්රියාසුමන ආදි සමස්තදෘශ්යං
ජ්ඤානාග්නිදග්ධමුපයාති පරාත්මභාවම් ॥ 563॥
විලක්ෂණං යථා ධ්වාංතං ලීයතේ භානුතේජසි ।
තථෛව සකලං දෘශ්යං බ්රහ්මණි ප්රවිලීයතේ ॥ 564॥
ඝටේ නෂ්ටේ යථා ව්යෝම ව්යෝමෛව භවති ස්ඵුටම් ।
තථෛවෝපාධිවිලයේ බ්රහ්මෛව බ්රහ්මවිත්ස්වයම් ॥ 565॥
ක්ෂීරං ක්ෂීරේ යථා ක්ෂිප්තං තෛලං තෛලේ ජලං ජලේ ।
සංයුක්තමේකතාං යාති තථාऽऽත්මන්යාත්මවින්මුනිඃ ॥ 566॥
ඒවං විදේහකෛවල්යං සන්මාත්රත්වමඛංඩිතම් ।
බ්රහ්මභාවං ප්රපද්යෛෂ යතිර්නාවර්තතේ පුනඃ ॥ 567॥
සදාත්මෛකත්වවිජ්ඤානදග්ධාවිද්යාදිවර්ෂ්මණඃ ।
අමුෂ්ය බ්රහ්මභූතත්වාද් බ්රහ්මණඃ කුත උද්භවඃ ॥ 568॥
මායාක්ලෘප්තෞ බංධමෝක්ෂෞ න ස්තඃ ස්වාත්මනි වස්තුතඃ ।
යථා රජ්ජෞ නිෂ්ක්රියායාං සර්පාභාසවිනිර්ගමෞ ॥ 569॥
ආවෘතේඃ සදසත්ත්වාභ්යාං වක්තව්යේ බංධමෝක්ෂණේ ।
නාවෘතිර්බ්රහ්මණඃ කාචිදන්යාභාවාදනාවෘතම් ।
යද්යස්ත්යද්වෛතහානිඃ ස්යාද් ද්වෛතං නෝ සහතේ ශ්රුතිඃ ॥ 570॥
බංධංච මෝක්ෂංච මෘෂෛව මූඪා
බුද්ධේර්ගුණං වස්තුනි කල්පයංති ।
දෘගාවෘතිං මේඝකෘතාං යථා රවෞ
යතෝऽද්වයාऽසංගචිදේතදක්ෂරම් ॥ 571॥ (පාඨභේදඃ – චිදේකමක්ෂරම්)
අස්තීති ප්රත්යයෝ යශ්ච යශ්ච නාස්තීති වස්තුනි ।
බුද්ධේරේව ගුණාවේතෞ න තු නිත්යස්ය වස්තුනඃ ॥ 572॥
අතස්තෞ මායයා ක්ලෘප්තෞ බංධමෝක්ෂෞ න චාත්මනි ।
නිෂ්කලේ නිෂ්ක්රියේ ශාංතේ නිරවද්යේ නිරංජනේ ।
අද්විතීයේ පරේ තත්ත්වේ ව්යෝමවත්කල්පනා කුතඃ ॥ 573॥
න නිරෝධෝ න චෝත්පත්තිර්න බද්ධෝ න ච සාධකඃ ।
න මුමුක්ෂුර්න වෛ මුක්ත ඉත්යේෂා පරමාර්ථතා ॥ 574॥
සකලනිගමචූඩාස්වාංතසිද්ධාංතරූපං
පරමිදමතිගුහ්යං දර්ශිතං තේ මයාද්ය ।
අපගතකලිදෝෂං කාමනිර්මුක්තබුද්ධිං (පාඨභේදඃ – බුද්ධිඃ)
ස්වසුතවදසකෘත්ත්වාං භාවයිත්වා මුමුක්ෂුම් ॥ 575॥
ඉති ශ්රුත්වා ගුරෝර්වාක්යං ප්රශ්රයේණ කෘතානතිඃ ।
ස තේන සමනුජ්ඤාතෝ යයෞ නිර්මුක්තබංධනඃ ॥ 576॥
ගුරුරේව සදානංදසිංධෞ නිර්මග්නමානසඃ । (පාඨභේදඃ – ගුරුරේෂ)
පාවයන්වසුධාං සර්වාං විචචාර නිරංතරඃ ॥ 577॥
ඉත්යාචාර්යස්ය ශිෂ්යස්ය සංවාදේනාත්මලක්ෂණම් ।
නිරූපිතං මුමුක්ෂූණාං සුඛබෝධෝපපත්තයේ ॥ 578॥
හිතමිදමුපදේශමාද්රියංතාං
විහිතනිරස්තසමස්තචිත්තදෝෂාඃ ।
භවසුඛවිරතාඃ ප්රශාංතචිත්තාඃ (පාඨභේදඃ – සුඛවිමුඛාඃ)
ශ්රුතිරසිකා යතයෝ මුමුක්ෂවෝ යේ ॥ 579॥
සංසාරාධ්වනි තාපභානුකිරණප්රෝද්භූතදාහව්යථා-
ඛින්නානාං ජලකාංක්ෂයා මරුභුවි භ්රාංත්යා පරිභ්රාම්යතාම් ।
අත්යාසන්නසුධාංබුධිං සුඛකරං බ්රහ්මාද්වයං දර්ශය-
ත්යේෂා ශංකරභාරතී විජයතේ නිර්වාණසංදායිනී ॥ 580॥
॥ ඉති ශංකරාචාර්යවිරචිතං විවේකචූඩාමණිඃ ॥
॥ ඕං තත්සත් ॥