ඕං ශ්රී පරමාත්මනේ නමඃ
අථ ද්විතීයෝऽධ්යායඃ
සාංඛ්යයෝගඃ
සංජය උවාච
තං තථා කෘපයාऽऽවිෂ්ටම් අශ්රුපූර්ණාකුලේක්ෂණම් ।
විෂීදංතමිදං වාක්යම් උවාච මධුසූදනඃ ॥1॥
ශ්රී භගවානුවාච
කුතස්ත්වා කශ්මලමිදං විෂමේ සමුපස්ථිතම් ।
අනාර්යජුෂ්ටමස්වර්ග්යම් අකීර්තිකරමර්ජුන ॥2॥
ක්ලෛබ්යං මා ස්ම ගමඃ පාර්ථ නෛතත්ත්වය්යුපපද්යතේ ।
ක්ෂුද්රං හෘදයදෞර්බල්යං ත්යක්ත්වෝත්තිෂ්ඨ පරංතප ॥3॥
අර්ජුන උවාච
කථං භීෂ්මමහං සංඛ්යේ ද්රෝණං ච මධුසූදන ।
ඉෂුභිඃ ප්රතියෝත්ස්යාමි පූජාර්හාවරිසූදන ॥4॥
ගුරූනහත්වා හි මහානුභාවාන් ශ්රේයෝ භෝක්තුං භෛක්ෂ්යමපීහ ලෝකේ ।
හත්වාර්ථකාමාංස්තු ගුරූනිහෛව භුංජීය භෝගාන් රුධිරප්රදිග්ධාන් ॥5॥
න චෛතද්විද්මඃ කතරන්නෝ ගරීයඃ යද්වා ජයේම යදි වා නෝ ජයේයුඃ ।
යානේව හත්වා න ජිජීවිෂාමඃ තේऽවස්ථිතාඃ ප්රමුඛේ ධාර්තරාෂ්ට්රාඃ ॥6॥
කාර්පණ්යදෝෂෝපහතස්වභාවඃ පෘච්ඡාමි ත්වාං ධර්මසම්මූඪචේතාඃ ।
යච්ඡ්රේයඃ ස්යාන්නිශ්චිතං බ්රූහි තන්මේ ශිෂ්යස්තේऽහං ශාධි මාං ත්වාං ප්රපන්නම් ॥7॥
න හි ප්රපශ්යාමි මමාපනුද්යාත් යච්ඡෝකමුච්ඡෝෂණමිංද්රියාණාම් ।
අවාප්ය භූමාවසපත්නමෘද්ධං රාජ්යං සුරාණාමපි චාධිපත්යම් ॥8॥
සංජය උවාච
ඒවමුක්ත්වා හෘෂීකේශං ගුඩාකේශඃ පරංතපඃ ।
න යෝත්ස්ය ඉති ගෝවිංදම් උක්ත්වා තූෂ්ණීං බභූව හ ॥9॥
තමුවාච හෘෂීකේශඃ ප්රහසන්නිව භාරත ।
සේනයෝරුභයෝර්මධ්යේ විෂීදංතමිදං වචඃ ॥10॥
ශ්රී භගවානුවාච
අශෝච්යානන්වශෝචස්ත්වං ප්රජ්ඤාවාදාංශ්ච භාෂසේ ।
ගතාසූනගතාසූංශ්ච නානුශෝචංති පංඩිතාඃ ॥11॥
න ත්වේවාහං ජාතු නාසං න ත්වං නේමේ ජනාධිපාඃ ।
න චෛව න භවිෂ්යාමඃ සර්වේ වයමතඃ පරම් ॥12॥
දේහිනෝऽස්මින්යථා දේහේ කෞමාරං යෞවනං ජරා ।
තථා දේහාංතරප්රාප්තිඃ ධීරස්තත්ර න මුහ්යති ॥13॥
මාත්රාස්පර්ශාස්තු කෞංතේය ශීතෝෂ්ණසුඛදුඃඛදාඃ ।
ආගමාපායිනෝऽනිත්යාඃ තාංස්තිතික්ෂස්ව භාරත ॥14॥
යං හි න ව්යථයංත්යේතේ පුරුෂං පුරුෂර්ෂභ ।
සමදුඃඛසුඛං ධීරං සෝऽමෘතත්වාය කල්පතේ ॥15॥
නාසතෝ විද්යතේ භාවඃ නාභාවෝ විද්යතේ සතඃ ।
උභයෝරපි දෘෂ්ටෝऽංතඃ ත්වනයෝස්තත්ත්වදර්ශිභිඃ ॥16॥
අවිනාශි තු තද්විද්ධි යේන සර්වමිදං තතම් ।
විනාශමව්යයස්යාස්ය න කශ්චිත්කර්තුමර්හති ॥17॥
අංතවංත ඉමේ දේහාඃ නිත්යස්යෝක්තාඃ ශරීරිණඃ ।
අනාශිනෝऽප්රමේයස්ය තස්මාද්යුධ්යස්ව භාරත ॥18॥
ය ඒනං වේත්ති හංතාරං යශ්චෛනං මන්යතේ හතම් ।
උභෞ තෞ න විජානීතඃ නායං හංති න හන්යතේ ॥19॥
න ජායතේ ම්රියතේ වා කදාචිත් නායං භූත්වා භවිතා වා න භූයඃ ।
අජෝ නිත්යඃ ශාශ්වතෝऽයං පුරාණඃ න හන්යතේ හන්යමානේ ශරීරේ ॥20॥
වේදාවිනාශිනං නිත්යං ය ඒනමජමව්යයම් ।
කථං ස පුරුෂඃ පාර්ථ කං ඝාතයති හංති කම් ॥21॥
වාසාංසි ජීර්ණානි යථා විහාය නවානි ගෘහ්ණාති නරෝऽපරාණි ।
තථා ශරීරාණි විහාය ජීර්ණානි අන්යානි සංයාති නවානි දේහී ॥22॥
නෛනං ඡිංදංති ශස්ත්රාණි නෛනං දහති පාවකඃ ।
න චෛනං ක්ලේදයංත්යාපඃ න ශෝෂයති මාරුතඃ ॥23॥
අච්ඡේද්යෝऽයමදාහ්යෝऽයම් අක්ලේද්යෝऽශෝෂ්ය ඒව ච ।
නිත්යඃ සර්වගතඃ ස්ථාණුඃ අචලෝऽයං සනාතනඃ ॥24॥
අව්යක්තෝऽයමචිංත්යෝऽයම් අවිකාර්යෝऽයමුච්යතේ ।
තස්මාදේවං විදිත්වෛනං නානුශෝචිතුමර්හසි ॥25॥
අථ චෛනං නිත්යජාතං නිත්යං වා මන්යසේ මෘතම් ।
තථාऽපි ත්වං මහාබාහෝ නෛවං ශෝචිතුමර්හසි ॥26॥
ජාතස්ය හි ධ්රුවෝ මෘත්යුඃ ධ්රුවං ජන්ම මෘතස්ය ච ।
තස්මාදපරිහාර්යේऽර්ථේ න ත්වං ශෝචිතුමර්හසි ॥27॥
අව්යක්තාදීනි භූතානි ව්යක්තමධ්යානි භාරත ।
අව්යක්තනිධනාන්යේව තත්ර කා පරිදේවනා ॥28॥
ආශ්චර්යවත්පශ්යති කශ්චිදේනං ආශ්චර්යවද්වදති තථෛව චාන්යඃ ।
ආශ්චර්යවච්චෛනමන්යඃ ශෘණෝති ශ්රුත්වාऽප්යේනං වේද න චෛව කශ්චිත් ॥29॥
දේහී නිත්යමවධ්යෝऽයං දේහේ සර්වස්ය භාරත ।
තස්මාත්සර්වාණි භූතානි න ත්වං ශෝචිතුමර්හසි ॥30॥
ස්වධර්මමපි චාවේක්ෂ්ය න විකංපිතුමර්හසි ।
ධර්ම්යාද්ධි යුද්ධාච්ඡ්රේයෝऽන්යත් ක්ෂත්රියස්ය න විද්යතේ ॥31॥
යදෘච්ඡයා චෝපපන්නං ස්වර්ගද්වාරමපාවෘතම් ।
සුඛිනඃ ක්ෂත්රියාඃ පාර්ථ ලභංතේ යුද්ධමීදෘශම් ॥32॥
අථ චේත්ත්වමිමං ධර්ම්යං සංග්රාමං න කරිෂ්යසි ।
තතඃ ස්වධර්මං කීර්තිං ච හිත්වා පාපමවාප්ස්යසි ॥33॥
අකීර්තිං චාපි භූතානි කථයිෂ්යංති තේऽව්යයාම් ।
සංභාවිතස්ය චාකීර්තිඃ මරණාදතිරිච්යතේ ॥34॥
භයාද්රණාදුපරතං මංස්යංතේ ත්වාං මහාරථාඃ ।
යේෂාං ච ත්වං බහුමතඃ භූත්වා යාස්යසි ලාඝවම් ॥35॥
අවාච්යවාදාංශ්ච බහූන් වදිෂ්යංති තවාහිතාඃ ।
නිංදංතස්තව සාමර්ථ්යං තතෝ දුඃඛතරං නු කිම් ॥36॥
හතෝ වා ප්රාප්ස්යසි ස්වර්ගං ජිත්වා වා භෝක්ෂ්යසේමහීම් ।
තස්මාදුත්තිෂ්ඨ කෞංතේය යුද්ධාය කෘතනිශ්චයඃ ॥37॥
සුඛදුඃඛේ සමේ කෘත්වා ලාභාලාභෞ ජයාජයෞ ।
තතෝ යුද්ධාය යුජ්යස්ව නෛවං පාපමවාප්ස්යසි ॥38॥
ඒෂා තේऽභිහිතා සාංඛ්යේ බුද්ධිර්යෝගේ ත්විමාං ශෘණු ।
බුද්ධ්යා යුක්තෝ යයා පාර්ථ කර්මබංධං ප්රහාස්යසි ॥39॥
නේහාභික්රමනාශෝऽස්ති ප්රත්යවායෝ න විද්යතේ ।
ස්වල්පමප්යස්ය ධර්මස්ය ත්රායතේ මහතෝ භයාත් ॥40॥
ව්යවසායාත්මිකා බුද්ධිඃ ඒකේහ කුරුනංදන ।
බහුශාඛා හ්යනංතාශ්ච බුද්ධයෝऽව්යවසායිනාම් ॥41॥
යාමිමාං පුෂ්පිතාං වාචං ප්රවදංත්යවිපශ්චිතඃ ।
වේදවාදරතාඃ පාර්ථ නාන්යදස්තීති වාදිනඃ ॥42॥
කාමාත්මානඃ ස්වර්ගපරාඃ ජන්මකර්මඵලප්රදාම් ।
ක්රියාවිශේෂබහුලාං භෝගෛශ්වර්යගතිං ප්රති ॥43॥
භෝගෛශ්වර්යප්රසක්තානාං තයාऽපහෘතචේතසාම් ।
ව්යවසායාත්මිකා බුද්ධිඃ සමාධෞ න විධීයතේ ॥44॥
ත්රෛගුණ්යවිෂයා වේදාඃ නිස්ත්රෛගුණ්යෝ භවාර්ජුන ।
නිර්ද්වංද්වෝ නිත්යසත්ත්වස්ථඃ නිර්යෝගක්ෂේම ආත්මවාන් ॥45॥
යාවානර්ථ උදපානේ සර්වතඃ සංප්ලුතෝදකේ ।
තාවාන්සර්වේෂු වේදේෂු බ්රාහ්මණස්ය විජානතඃ ॥46॥
කර්මණ්යේවාධිකාරස්තේ මා ඵලේෂු කදාචන ।
මා කර්මඵලහේතුර්භූඃ මා තේ සංගෝऽස්ත්වකර්මණි ॥47॥
යෝගස්ථඃ කුරු කර්මාණි සංගං ත්යක්ත්වා ධනංජය ।
සිද්ධ්යසිද්ධ්යෝඃ සමෝ භූත්වා සමත්වං යෝග උච්යතේ ॥48॥
දූරේණ හ්යවරං කර්ම බුද්ධියෝගාද්ධනංජය ।
බුද්ධෞ ශරණමන්විච්ඡ කෘපණාඃ ඵලහේතවඃ ॥49॥
බුද්ධියුක්තෝ ජහාතීහ උභේ සුකෘතදුෂ්කෘතේ ।
තස්මාද්යෝගාය යුජ්යස්ව යෝගඃ කර්මසු කෞශලම් ॥50॥
කර්මජං බුද්ධියුක්තා හි ඵලං ත්යක්ත්වා මනීෂිණඃ ।
ජන්මබංධවිනිර්මුක්තාඃ පදං ගච්ඡංත්යනාමයම් ॥51॥
යදා තේ මෝහකලිලං බුද්ධිර්ව්යතිතරිෂ්යති ।
තදා ගංතාऽසි නිර්වේදං ශ්රෝතව්යස්ය ශ්රුතස්ය ච ॥52॥
ශ්රුතිවිප්රතිපන්නා තේ යදා ස්ථාස්යති නිශ්චලා ।
සමාධාවචලා බුද්ධිඃ තදා යෝගමවාප්ස්යසි ॥53॥
අර්ජුන උවාච
ස්ථිතප්රජ්ඤස්ය කා භාෂා සමාධිස්ථස්ය කේශව ।
ස්ථිතධීඃ කිං ප්රභාෂේත කිමාසීත ව්රජේත කිම් ॥54॥
ශ්රී භගවානුවාච
ප්රජහාති යදා කාමාන් සර්වාන්පාර්ථ මනෝගතාන් ।
ආත්මන්යේවාත්මනා තුෂ්ටඃ ස්ථිතප්රජ්ඤස්තදෝච්යතේ ॥55॥
දුඃඛේෂ්වනුද්විග්නමනාඃ සුඛේෂු විගතස්පෘහඃ ।
වීතරාගභයක්රෝධඃ ස්ථිතධීර්මුනිරුච්යතේ ॥56॥
යඃ සර්වත්රානභිස්නේහඃ තත්තත්ප්රාප්ය ශුභාශුභම් ।
නාභිනංදති න ද්වේෂ්ටි තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥57॥
යදා සංහරතේ චායං කූර්මෝऽංගානීව සර්වශඃ ।
ඉංද්රියාණීංද්රියාර්ථේභ්යඃ තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥58॥
විෂයා විනිවර්තංතේ නිරාහාරස්ය දේහිනඃ ।
රසවර්ජං රසෝऽප්යස්ය පරං දෘෂ්ට්වා නිවර්තතේ ॥59॥
යතතෝ හ්යපි කෞංතේය පුරුෂස්ය විපශ්චිතඃ ।
ඉංද්රියාණි ප්රමාථීනි හරංති ප්රසභං මනඃ ॥60॥
තානි සර්වාණි සංයම්ය යුක්ත ආසීත මත්පරඃ ।
වශේ හි යස්යේංද්රියාණි තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥61॥
ධ්යායතෝ විෂයාන්පුංසඃ සංගස්තේෂූපජායතේ ।
සංගාත්සංජායතේ කාමඃ කාමාත්ක්රෝධෝऽභිජායතේ ॥62॥
ක්රෝධාද්භවති සම්මෝහඃ සම්මෝහාත්ස්මෘතිවිභ්රමඃ ।
ස්මෘතිභ්රංශාත් බුද්ධිනාශඃ බුද්ධිනාශාත්ප්රණශ්යති ॥63॥
රාගද්වේෂවියුක්තෛස්තු විෂයානිංද්රියෛශ්චරන් ।
ආත්මවශ්යෛර්විධේයාත්මා ප්රසාදමධිගච්ඡති ॥64॥
ප්රසාදේ සර්වදුඃඛානාං හානිරස්යෝපජායතේ ।
ප්රසන්නචේතසෝ හ්යාශු බුද්ධිඃ පර්යවතිෂ්ඨතේ ॥65॥
නාऽස්ති බුද්ධිරයුක්තස්ය න චායුක්තස්ය භාවනා ।
න චාභාවයතඃ ශාංතිඃ අශාංතස්ය කුතඃ සුඛම් ॥66॥
ඉංද්රියාණාං හි චරතාං යන්මනෝऽනුවිධීයතේ ।
තදස්ය හරති ප්රජ්ඤාං වායුර්නාවමිවාංභසි ॥67॥
තස්මාද්යස්ය මහාබාහෝ නිගෘහීතානි සර්වශඃ ।
ඉංද්රියාණීංද්රියාර්ථේභ්යඃ තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥68॥
යා නිශා සර්වභූතානාං තස්යාං ජාගර්ති සංයමී ।
යස්යාං ජාග්රති භූතානි සා නිශා පශ්යතෝ මුනේඃ ॥69॥
ආපූර්යමාණමචලප්රතිෂ්ඨං සමුද්රමාපඃ ප්රවිශංති යද්වත් ।
තද්වත්කාමා යං ප්රවිශංති සර්වේ ස ශාංතිමාප්නෝති න කාමකාමී ॥70॥
විහාය කාමාන්යඃ සර්වාන් පුමාංශ්චරති නිස්ස්පෘහඃ ।
නිර්මමෝ නිරහංකාරඃ ස ශාංතිමධිගච්ඡති ॥71॥
ඒෂා බ්රාහ්මී ස්ථිතිඃ පාර්ථ නෛනාං ප්රාප්ය විමුහ්යති ।
ස්ථිත්වාऽස්යාමංතකාලේऽපි බ්රහ්මනිර්වාණමෘච්ඡති ॥72॥
॥ ඕං තත්සදිති ශ්රීමද්භගවද්ගීතාසු උපනිෂත්සු බ්රහ්මවිද්යායාං
යෝගශාස්ත්රේ ශ්රීකෘෂ්ණාර්ජුනසංවාදේ සාංඛ්යයෝගෝ නාම ද්විතීයෝऽධ්යායඃ ॥