අථ අෂ්ටාදශෝऽධ්යායඃ ।
මෝක්ෂසන්න්යාසයෝගඃ
අර්ජුන උවාච ।
සංන්යාසස්ය මහාබාහෝ තත්ත්වමිච්ඡාමි වේදිතුම් ।
ත්යාගස්ය ච හෘෂීකේශ පෘථක්කේශිනිෂූදන ॥ 1 ॥
ශ්රීභගවානුවාච ।
කාම්යානාං කර්මණාං න්යාසං සංන්යාසං කවයෝ විදුඃ ।
සර්වකර්මඵලත්යාගං ප්රාහුස්ත්යාගං විචක්ෂණාඃ ॥ 2 ॥
ත්යාජ්යං දෝෂවදිත්යේකේ කර්ම ප්රාහුර්මනීෂිණඃ ।
යජ්ඤදානතපඃකර්ම න ත්යාජ්යමිති චාපරේ ॥ 3 ॥
නිශ්චයං ශෘණු මේ තත්ර ත්යාගේ භරතසත්තම ।
ත්යාගෝ හි පුරුෂව්යාඝ්ර ත්රිවිධඃ සංප්රකීර්තිතඃ ॥ 4 ॥
යජ්ඤදානතපඃකර්ම න ත්යාජ්යං කාර්යමේව තත් ।
යජ්ඤෝ දානං තපශ්චෛව පාවනානි මනීෂිණාම් ॥ 5 ॥
ඒතාන්යපි තු කර්මාණි සංගං ත්යක්ත්වා ඵලානි ච ।
කර්තව්යානීති මේ පාර්ථ නිශ්චිතං මතමුත්තමම් ॥ 6 ॥
නියතස්ය තු සංන්යාසඃ කර්මණෝ නෝපපද්යතේ ।
මෝහාත්තස්ය පරිත්යාගස්තාමසඃ පරිකීර්තිතඃ ॥ 7 ॥
දුඃඛමිත්යේව යත්කර්ම කායක්ලේශභයාත්ත්යජේත් ।
ස කෘත්වා රාජසං ත්යාගං නෛව ත්යාගඵලං ලභේත් ॥ 8 ॥
කාර්යමිත්යේව යත්කර්ම නියතං ක්රියතේऽර්ජුන ।
සංගං ත්යක්ත්වා ඵලං චෛව ස ත්යාගඃ සාත්ත්විකෝ මතඃ ॥ 9 ॥
න ද්වේෂ්ට්යකුශලං කර්ම කුශලේ නානුෂජ්ජතේ ।
ත්යාගී සත්ත්වසමාවිෂ්ටෝ මේධාවී ඡින්නසංශයඃ ॥ 10 ॥
න හි දේහභෘතා ශක්යං ත්යක්තුං කර්මාණ්යශේෂතඃ ।
යස්තු කර්මඵලත්යාගී ස ත්යාගීත්යභිධීයතේ ॥ 11 ॥
අනිෂ්ටමිෂ්ටං මිශ්රං ච ත්රිවිධං කර්මණඃ ඵලම් ।
භවත්යත්යාගිනාං ප්රේත්ය න තු සංන්යාසිනාං ක්වචිත් ॥ 12 ॥
පංචෛතානි මහාබාහෝ කාරණානි නිබෝධ මේ ।
සාංඛ්යේ කෘතාංතේ ප්රෝක්තානි සිද්ධයේ සර්වකර්මණාම් ॥ 13 ॥
අධිෂ්ඨානං තථා කර්තා කරණං ච පෘථග්විධම් ।
විවිධාශ්ච පෘථක්චේෂ්ටා දෛවං චෛවාත්ර පංචමම් ॥ 14 ॥
ශරීරවාඞ්මනෝභිර්යත්කර්ම ප්රාරභතේ නරඃ ।
න්යාය්යං වා විපරීතං වා පංචෛතේ තස්ය හේතවඃ ॥ 15 ॥
තත්රෛවං සති කර්තාරමාත්මානං කේවලං තු යඃ ।
පශ්යත්යකෘතබුද්ධිත්වාන්න ස පශ්යති දුර්මතිඃ ॥ 16 ॥
යස්ය නාහංකෘතෝ භාවෝ බුද්ධිර්යස්ය න ලිප්යතේ ।
හත්වාऽපි ස ඉමාංල්ලෝකාන්න හංති න නිබධ්යතේ ॥ 17 ॥
ජ්ඤානං ජ්ඤේයං පරිජ්ඤාතා ත්රිවිධා කර්මචෝදනා ।
කරණං කර්ම කර්තේති ත්රිවිධඃ කර්මසංග්රහඃ ॥ 18 ॥
ජ්ඤානං කර්ම ච කර්තා ච ත්රිධෛව ගුණභේදතඃ ।
ප්රෝච්යතේ ගුණසංඛ්යානේ යථාවච්ඡෘණු තාන්යපි ॥ 19 ॥
සර්වභූතේෂු යේනෛකං භාවමව්යයමීක්ෂතේ ।
අවිභක්තං විභක්තේෂු තජ්ජ්ඤානං විද්ධි සාත්ත්විකම් ॥ 20 ॥
පෘථක්ත්වේන තු යජ්ජ්ඤානං නානාභාවාන්පෘථග්විධාන් ।
වේත්ති සර්වේෂු භූතේෂු තජ්ජ්ඤානං විද්ධි රාජසම් ॥ 21 ॥
යත්තු කෘත්ස්නවදේකස්මින්කාර්යේ සක්තමහෛතුකම් ।
අතත්ත්වාර්ථවදල්පං ච තත්තාමසමුදාහෘතම් ॥ 22 ॥
නියතං සංගරහිතමරාගද්වේෂතඃ කෘතම් ।
අඵලප්රේප්සුනා කර්ම යත්තත්සාත්ත්විකමුච්යතේ ॥ 23 ॥
යත්තු කාමේප්සුනා කර්ම සාහංකාරේණ වා පුනඃ ।
ක්රියතේ බහුලායාසං තද්රාජසමුදාහෘතම් ॥ 24 ॥
අනුබංධං ක්ෂයං හිංසාමනපේක්ෂ්ය ච පෞරුෂම් ।
මෝහාදාරභ්යතේ කර්ම යත්තත්තාමසමුච්යතේ ॥ 25 ॥
මුක්තසංගෝऽනහංවාදී ධෘත්යුත්සාහසමන්විතඃ ।
සිද්ධ්යසිද්ධ්යෝර්නිර්විකාරඃ කර්තා සාත්ත්වික උච්යතේ ॥ 26 ॥
රාගී කර්මඵලප්රේප්සුර්ලුබ්ධෝ හිංසාත්මකෝऽශුචිඃ ।
හර්ෂශෝකාන්විතඃ කර්තා රාජසඃ පරිකීර්තිතඃ ॥ 27 ॥
අයුක්තඃ ප්රාකෘතඃ ස්තබ්ධඃ ශඨෝ නෛෂ්කෘතිකෝऽලසඃ ।
විෂාදී දීර්ඝසූත්රී ච කර්තා තාමස උච්යතේ ॥ 28 ॥
බුද්ධේර්භේදං ධෘතේශ්චෛව ගුණතස්ත්රිවිධං ශෘණු ।
ප්රෝච්යමානමශේෂේණ පෘථක්ත්වේන ධනංජය ॥ 29 ॥
ප්රවෘත්තිං ච නිවෘත්තිං ච කාර්යාකාර්යේ භයාභයේ ।
බංධං මෝක්ෂං ච යා වේත්ති බුද්ධිඃ සා පාර්ථ සාත්ත්විකී ॥ 30 ॥
යයා ධර්මමධර්මං ච කාර්යං චාකාර්යමේව ච ।
අයථාවත්ප්රජානාති බුද්ධිඃ සා පාර්ථ රාජසී ॥ 31 ॥
අධර්මං ධර්මමිති යා මන්යතේ තමසාවෘතා ।
සර්වාර්ථාන්විපරීතාංශ්ච බුද්ධිඃ සා පාර්ථ තාමසී ॥ 32 ॥
ධෘත්යා යයා ධාරයතේ මනඃප්රාණේංද්රියක්රියාඃ ।
යෝගේනාව්යභිචාරිණ්යා ධෘතිඃ සා පාර්ථ සාත්ත්විකී ॥ 33 ॥
යයා තු ධර්මකාමාර්ථාංධෘත්යා ධාරයතේऽර්ජුන ।
ප්රසංගේන ඵලාකාංක්ෂී ධෘතිඃ සා පාර්ථ රාජසී ॥ 34 ॥
යයා ස්වප්නං භයං ශෝකං විෂාදං මදමේව ච ।
න විමුංචති දුර්මේධා ධෘතිඃ සා පාර්ථ තාමසී ॥ 35 ॥
සුඛං ත්විදානීං ත්රිවිධං ශෘණු මේ භරතර්ෂභ ।
අභ්යාසාද්රමතේ යත්ර දුඃඛාංතං ච නිගච්ඡති ॥ 36 ॥
යත්තදග්රේ විෂමිව පරිණාමේऽමෘතෝපමම් ।
තත්සුඛං සාත්ත්විකං ප්රෝක්තමාත්මබුද්ධිප්රසාදජම් ॥ 37 ॥
විෂයේංද්රියසංයෝගාද්යත්තදග්රේऽමෘතෝපමම් ।
පරිණාමේ විෂමිව තත්සුඛං රාජසං ස්මෘතම් ॥ 38 ॥
යදග්රේ චානුබංධේ ච සුඛං මෝහනමාත්මනඃ ।
නිද්රාලස්යප්රමාදෝත්ථං තත්තාමසමුදාහෘතම් ॥ 39 ॥
න තදස්ති පෘථිව්යාං වා දිවි දේවේෂු වා පුනඃ ।
සත්ත්වං ප්රකෘතිජෛර්මුක්තං යදේභිඃ ස්යාත්ත්රිභිර්ගුණෛඃ ॥ 40 ॥
බ්රාහ්මණක්ෂත්රියවිශාං ශූද්රාණාං ච පරංතප ।
කර්මාණි ප්රවිභක්තානි ස්වභාවප්රභවෛර්ගුණෛඃ ॥ 41 ॥
ශමෝ දමස්තපඃ ශෞචං ක්ෂාංතිරාර්ජවමේව ච ।
ජ්ඤානං විජ්ඤානමාස්තික්යං බ්රහ්මකර්ම ස්වභාවජම් ॥ 42 ॥
ශෞර්යං තේජෝ ධෘතිර්දාක්ෂ්යං යුද්ධේ චාප්යපලායනම් ।
දානමීශ්වරභාවශ්ච ක්ෂාත්රං කර්ම ස්වභාවජම් ॥ 43 ॥
කෘෂිගෞරක්ෂ්යවාණිජ්යං වෛශ්යකර්ම ස්වභාවජම් ।
පරිචර්යාත්මකං කර්ම ශූද්රස්යාපි ස්වභාවජම් ॥ 44 ॥
ස්වේ ස්වේ කර්මණ්යභිරතඃ සංසිද්ධිං ලභතේ නරඃ ।
ස්වකර්මනිරතඃ සිද්ධිං යථා විංදති තච්ඡෘණු ॥ 45 ॥
යතඃ ප්රවෘත්තිර්භූතානාං යේන සර්වමිදං තතම් ।
ස්වකර්මණා තමභ්යර්ච්ය සිද්ධිං විංදති මානවඃ ॥ 46 ॥
ශ්රේයාන්ස්වධර්මෝ විගුණඃ පරධර්මෝත්ස්වනුෂ්ඨිතාත් ।
ස්වභාවනියතං කර්ම කුර්වන්නාප්නෝති කිල්බිෂම් ॥ 47 ॥
සහජං කර්ම කෞංතේය සදෝෂමපි න ත්යජේත් ।
සර්වාරංභා හි දෝෂේණ ධූමේනාග්නිරිවාවෘතාඃ ॥ 48 ॥
අසක්තබුද්ධිඃ සර්වත්ර ජිතාත්මා විගතස්පෘහඃ ।
නෛෂ්කර්ම්යසිද්ධිං පරමාං සංන්යාසේනාධිගච්ඡති ॥ 49 ॥
සිද්ධිං ප්රාප්තෝ යථා බ්රහ්ම තථාප්නෝති නිබෝධ මේ ।
සමාසේනෛව කෞංතේය නිෂ්ඨා ජ්ඤානස්ය යා පරා ॥ 50 ॥
බුද්ධ්යා විශුද්ධයා යුක්තෝ ධෘත්යාත්මානං නියම්ය ච ।
ශබ්දාදීන්විෂයාංස්ත්යක්ත්වා රාගද්වේෂෞ ව්යුදස්ය ච ॥ 51 ॥
විවික්තසේවී ලඝ්වාශී යතවාක්කායමානසඃ ।
ධ්යානයෝගපරෝ නිත්යං වෛරාග්යං සමුපාශ්රිතඃ ॥ 52 ॥
අහංකාරං බලං දර්පං කාමං ක්රෝධං පරිග්රහම් ।
විමුච්ය නිර්මමඃ ශාංතෝ බ්රහ්මභූයාය කල්පතේ ॥ 53 ॥
බ්රහ්මභූතඃ ප්රසන්නාත්මා න ශෝචති න කාංක්ෂති ।
සමඃ සර්වේෂු භූතේෂු මද්භක්තිං ලභතේ පරාම් ॥ 54 ॥
භක්ත්යා මාමභිජානාති යාවාන්යශ්චාස්මි තත්ත්වතඃ ।
තතෝ මාං තත්ත්වතෝ ජ්ඤාත්වා විශතේ තදනංතරම් ॥ 55 ॥
සර්වකර්මාණ්යපි සදා කුර්වාණෝ මද්ව්යපාශ්රයඃ ।
මත්ප්රසාදාදවාප්නෝති ශාශ්වතං පදමව්යයම් ॥ 56 ॥
චේතසා සර්වකර්මාණි මයි සංන්යස්ය මත්පරඃ ।
බුද්ධියෝගමුපාශ්රිත්ය මච්චිත්තඃ සතතං භව ॥ 57 ॥
මච්චිත්තඃ සර්වදුර්ගාණි මත්ප්රසාදාත්තරිෂ්යසි ।
අථ චේත්ත්වමහංකාරාන්න ශ්රෝෂ්යසි විනංක්ෂ්යසි ॥ 58 ॥
යදහංකාරමාශ්රිත්ය න යෝත්ස්ය ඉති මන්යසේ ।
මිථ්යෛෂ ව්යවසායස්තේ ප්රකෘතිස්ත්වාං නියෝක්ෂ්යති ॥ 59 ॥
ස්වභාවජේන කෞංතේය නිබද්ධඃ ස්වේන කර්මණා ।
කර්තුං නේච්ඡසි යන්මෝහාත්කරිෂ්යස්යවශෝऽපි තත් ॥ 60 ॥
ඊශ්වරඃ සර්වභූතානාං හෘද්දේශේऽර්ජුන තිෂ්ඨති ।
භ්රාමයන්සර්වභූතානි යංත්රාරූඪානි මායයා ॥ 61 ॥
තමේව ශරණං ගච්ඡ සර්වභාවේන භාරත ।
තත්ප්රසාදාත්පරාං ශාංතිං ස්ථානං ප්රාප්ස්යසි ශාශ්වතම් ॥ 62 ॥
ඉති තේ ජ්ඤානමාඛ්යාතං ගුහ්යාද්ගුහ්යතරං මයා ।
විමෘශ්යෛතදශේෂේණ යථේච්ඡසි තථා කුරු ॥ 63 ॥
සර්වගුහ්යතමං භූයඃ ශෘණු මේ පරමං වචඃ ।
ඉෂ්ටෝऽසි මේ දෘඪමිති තතෝ වක්ෂ්යාමි තේ හිතම් ॥ 64 ॥
මන්මනා භව මද්භක්තෝ මද්යාජී මාං නමස්කුරු ।
මාමේවෛෂ්යසි සත්යං තේ ප්රතිජානේ ප්රියෝऽසි මේ ॥ 65 ॥
සර්වධර්මාන්පරිත්යජ්ය මාමේකං ශරණං ව්රජ ।
අහං ත්වා සර්වපාපේභ්යෝ මෝක්ෂයිෂ්යාමි මා ශුචඃ ॥ 66 ॥
ඉදං තේ නාතපස්කාය නාභක්තාය කදාචන ।
න චාශුශ්රූෂවේ වාච්යං න ච මාං යෝऽභ්යසූයති ॥ 67 ॥
ය ඉමං පරමං ගුහ්යං මද්භක්තේෂ්වභිධාස්යති ।
භක්තිං මයි පරාං කෘත්වා මාමේවෛෂ්යත්යසංශයඃ ॥ 68 ॥
න ච තස්මාන්මනුෂ්යේෂු කශ්චින්මේ ප්රියකෘත්තමඃ ।
භවිතා න ච මේ තස්මාදන්යඃ ප්රියතරෝ භුවි ॥ 69 ॥
අධ්යේෂ්යතේ ච ය ඉමං ධර්ම්යං සංවාදමාවයෝඃ ।
ජ්ඤානයජ්ඤේන තේනාහමිෂ්ටඃ ස්යාමිති මේ මතිඃ ॥ 70 ॥
ශ්රද්ධාවානනසූයශ්ච ශෘණුයාදපි යෝ නරඃ ।
සෝऽපි මුක්තඃ ශුභාఁල්ලෝකාන්ප්රාප්නුයාත්පුණ්යකර්මණාම් ॥ 71 ॥
කච්චිදේතච්ඡ්රුතං පාර්ථ ත්වයෛකාග්රේණ චේතසා ।
කච්චිදජ්ඤානසංමෝහඃ ප්රනෂ්ටස්තේ ධනංජය ॥ 72 ॥
අර්ජුන උවාච ।
නෂ්ටෝ මෝහඃ ස්මෘතිර්ලබ්ධා ත්වත්ප්රසාදාන්මයාච්යුත ।
ස්ථිතෝऽස්මි ගතසංදේහඃ කරිෂ්යේ වචනං තව ॥ 73 ॥
සංජය උවාච ।
ඉත්යහං වාසුදේවස්ය පාර්ථස්ය ච මහාත්මනඃ ।
සංවාදමිමමශ්රෞෂමද්භුතං රෝමහර්ෂණම් ॥ 74 ॥
ව්යාසප්රසාදාච්ඡ්රුතවානේතද්ගුහ්යමහං පරම් ।
යෝගං යෝගේශ්වරාත්කෘෂ්ණාත්සාක්ෂාත්කථයතඃ ස්වයම් ॥ 75 ॥
රාජන්සංස්මෘත්ය සංස්මෘත්ය සංවාදමිමමද්භුතම් ।
කේශවාර්ජුනයෝඃ පුණ්යං හෘෂ්යාමි ච මුහුර්මුහුඃ ॥ 76 ॥
තච්ච සංස්මෘත්ය සංස්මෘත්ය රූපමත්යද්භුතං හරේඃ ।
විස්මයෝ මේ මහාන්රාජන්හෘෂ්යාමි ච පුනඃ පුනඃ ॥ 77 ॥
යත්ර යෝගේශ්වරඃ කෘෂ්ණෝ යත්ර පාර්ථෝ ධනුර්ධරඃ ।
තත්ර ශ්රීර්විජයෝ භූතිර්ධ්රුවා නීතිර්මතිර්මම ॥ 78 ॥
ඕං තත්සදිති ශ්රීමද්භගවද්ගීතාසූපනිෂත්සු බ්රහ්මවිද්යායාං යෝගශාස්ත්රේ ශ්රීකෘෂ්ණාර්ජුනසංවාදේ
මෝක්ෂසංන්යාසයෝගෝ නාමාෂ්ටාදශෝऽධ්යායඃ ॥ 18 ॥