අථ ද්විතීයෝऽධ්යායඃ ।
සාංඛ්යයෝගඃ
සංජය උවාච ।
තං තථා කෘපයාවිෂ්ටමශ්රුපූර්ණාකුලේක්ෂණම් ।
විෂීදංතමිදං වාක්යමුවාච මධුසූදනඃ ॥ 1 ॥
ශ්රීභගවානුවාච ।
කුතස්ත්වා කශ්මලමිදං විෂමේ සමුපස්ථිතම් ।
අනාර්යජුෂ්ටමස්වර්ග්යමකීර්තිකරමර්ජුන ॥ 2 ॥
ක්ලෛබ්යං මා ස්ම ගමඃ පාර්ථ නෛතත්ත්වය්යුපපද්යතේ ।
ක්ෂුද්රං හෘදයදෞර්බල්යං ත්යක්ත්වෝත්තිෂ්ඨ පරංතප ॥ 3 ॥
අර්ජුන උවාච ।
කථං භීෂ්මමහං සාංඛ්යේ ද්රෝණං ච මධුසූදන ।
ඉෂුභිඃ ප්රතියෝත්ස්යාමි පූජාර්හාවරිසූදන ॥ 4 ॥
ගුරූනහත්වා හි මහානුභාවාන්ශ්රේයෝ භෝක්තුං භෛක්ෂ්යමපීහ ලෝකේ ।
හත්වාර්ථකාමාංස්තු ගුරුනිහෛව භුංජීය භෝගානऽරුධිරප්රදිග්ධාන් ॥ 5 ॥
න චෛතද්විද්මඃ කතරන්නෝ ගරීයෝ යද්වා ජයේම යදි වා නෝ ජයේයුඃ।
යානේව හත්වා න ජිජීවිෂාමස්තේऽවස්ථිතාඃ ප්රමුඛේ ධාර්තරාෂ්ට්රාඃ ॥ 6 ॥
කාර්පණ්යදෝෂෝපහතස්වභාවඃ පෘච්ඡාමි ත්වාං ධර්මසංමූඪචේතාඃ।
යච්ඡ්රේයඃ ස්යාන්නිශ්චිතං බ්රූහි තන්මේ ශිෂ්යස්තේऽහං ශාධි මාං ත්වාං ප්රපන්නම් ॥ 7 ॥
න හි ප්රපශ්යාමි මමාපනුද්යාද්යච්ඡෝකමුච්ඡෝෂණමිංද්රියාණාම්।
අවාප්ය භූමාවසපත්නමෘද්ධං රාජ්යං සුරාණාමපි චාධිපත්යම් ॥ 8 ॥
සංජය උවාච ।
ඒවමුක්ත්වා හෘෂීකේශං ගුඩාකේශඃ පරංතප ।
න යෝත්ස්ය ඉති ගෝවිංදමුක්ත්වා තූෂ්ණීං බභූව හ ॥ 9 ॥
තමුවාච හෘෂීකේශඃ ප්රහසන්නිව භාරත ।
සේනයෝරුභයෝර්මධ්යේ විෂීදංතමිදං වචඃ ॥ 10 ॥
ශ්රීභගවානුවාච ।
අශෝච්යානන්වශෝචස්ත්වං ප්රජ්ඤාවාදාංශ්ච භාෂසේ ।
ගතාසූනගතාසූංශ්ච නානුශෝචංති පංඩිතාඃ ॥ 11 ॥
න ත්වේවාහං ජාතු නාසං න ත්වං නේමේ ජනාධිපාඃ ।
න චෛව න භවිෂ්යාමඃ සර්වේ වයමතඃ පරම් ॥ 12 ॥
දේහිනෝऽස්මින්යථා දේහේ කෞමාරං යෞවනං ජරා ।
තථා දේහාංතරප්රාප්තිර්ධීරස්තත්ර න මුහ්යති ॥ 13 ॥
මාත්රාස්පර්ශාස්තු කෞංතේය ශීතෝෂ්ණසුඛදුඃඛදාඃ ।
ආගමාපායිනෝऽනිත්යාස්තාංස්තිතික්ෂස්ව භාරත ॥ 14 ॥
යං හි න ව්යථයංත්යේතේ පුරුෂං පුරුෂර්ෂභ ।
සමදුඃඛසුඛං ධීරං සෝऽමෘතත්වාය කල්පතේ ॥ 15 ॥
නාසතෝ විද්යතේ භාවෝ නාභාවෝ විද්යතේ සතඃ ।
උභයෝරපි දෘෂ්ටෝऽංතස්ත්වනයෝස්තත්ත්වදර්ශිභිඃ ॥ 16 ॥
අවිනාශි තු තද්විද්ධි යේන සර්වමිදං තතම් ।
විනාශමව්යයස්යාස්ය න කශ්චිත්කර්තුමර්හති ॥ 17 ॥
අංතවංත ඉමේ දේහා නිත්යස්යෝක්තාඃ ශරීරිණඃ ।
අනාශිනෝऽප්රමේයස්ය තස්මාද්යුධ්යස්ව භාරත ॥ 18 ॥
ය ඒනං වේත්ති හංතාරං යශ්චෛනං මන්යතේ හතම් ।
උභෞ තෞ න විජානීතෝ නායං හංති න හන්යතේ ॥ 19 ॥
න ජායතේ ම්රියතේ වා කදාචින්නායං භූත්වා භවිතා වා න භූයඃ।
අජෝ නිත්යඃ ශාශ්වතෝऽයං පුරාණෝ න හන්යතේ හන්යමානේ ශරීරේ ॥ 20 ॥
වේදාවිනාශිනං නිත්යං ය ඒනමජමව්යයම් ।
අථං ස පුරුෂඃ පාර්ථ කං ඝාතයති හංති කම් ॥ 21॥
වාසාංසි ජීර්ණානි යථා විහාය නවානි ගෘහ්ණාති නරෝऽපරාණි।
තථා ශරීරාණි විහාය ජීර්ණාන්යන්යානි සංයාති නවානි දේහී ॥ 22 ॥
නෛනං ඡිංදංති ශස්ත්රාණි නෛනං දහති පාවකඃ ।
න චෛනං ක්ලේදයංත්යාපෝ න ශෝෂයති මාරුතඃ ॥ 23 ॥
අච්ඡේද්යෝऽයමදාහ්යෝऽයමක්ලේද්යෝऽශෝෂ්ය ඒව ච ।
නිත්යඃ සර්වගතඃ ස්ථාණුරචලෝऽයං සනාතනඃ ॥ 24 ॥
අව්යක්තෝऽයමචිංත්යෝऽයමවිකාර්යෝऽයමුච්යතේ ।
තස්මාදේවං විදිත්වෛනං නානුශෝචිතුමර්හසි ॥ 25 ॥
අථ චෛනං නිත්යජාතං නිත්යං වා මන්යසේ මෘතම් ।
තථාපි ත්වං මහාබාහෝ නෛවං ශෝචිතුමර්හසි ॥ 26 ॥
ජාතස්ය හි ධ්රුවෝ මෘත්යුර්ධ්රුවං ජන්ම මෘතස්ය ච ।
තස්මාදපරිහාර්යේऽර්ථේ න ත්වං ශෝචිතුමර්හසි ॥ 27 ॥
අව්යක්තාදීනි භූතානි ව්යක්තමධ්යානි භාරත ।
අව්යක්තනිධනාන්යේව තත්ර කා පරිදේවනා ॥ 28 ॥
ආශ්චර්යවත්පශ්යති කශ්චිදේනමාශ්චර්යවද්වදති තථෛව චාන්යඃ।
ආශ්චර්යවච්චෛනමන්යඃ ශෘණෝති ශ්රුත්වාප්යේනං වේද න චෛව කශ්චිත් ॥ 29 ॥
දේහී නිත්යමවධ්යෝऽයං දේහේ සර්වස්ය භාරත ।
තස්මාත්සර්වාණි භූතානි න ත්වං ශෝචිතුමර්හසි ॥ 30 ॥
ස්වධර්මමපි චාවේක්ෂ්ය න විකංපිතුමර්හසි ।
ධර්ම්යාද්ධි යුද්ධාච්ඡ්රේයෝऽන්යත්ක්ෂත්රියස්ය න විද්යතේ ॥ 31 ॥
යදෘච්ඡයා චෝපපන්නං ස්වර්ගද්වාරමපාවෘතම් ।
සුඛිනඃ ක්ෂත්රියාඃ පාර්ථ ලභංතේ යුද්ධමීදෘශම් ॥ 32 ॥
අථ චේත්ත්වමිමං ධර්ම්යං සංග්රාමං න කරිෂ්යසි ।
තතඃ ස්වධර්මං කීර්තිං ච හිත්වා පාපමවාප්ස්යසි ॥ 33 ॥
අකීර්තිං චාපි භූතානි කථයිෂ්යංති තේऽව්යයාම් ।
සංභාවිතස්ය චාකීර්තිර්මරණාදතිරිච්යතේ ॥ 34 ॥
භයාද්රණාදුපරතං මංස්යංතේ ත්වාං මහාරථාඃ ।
යේෂාං ච ත්වං බහුමතෝ භූත්වා යාස්යසි ලාඝවම් ॥ 35 ॥
අවාච්යවාදාංශ්ච බහූන්වදිෂ්යංති තවාහිතාඃ ।
නිංදංතස්තව සාමර්ථ්යං තතෝ දුඃඛතරං නු කිම් ॥ 36 ॥
හතෝ වා ප්රාප්ස්යසි ස්වර්ගං ජිත්වා වා භෝක්ෂ්යසේ මහීම් ।
තස්මාදුත්තිෂ්ඨ කෞංතේය යුද්ධාය කෘතනිශ්චයඃ ॥ 37 ॥
සුඛදුඃඛේ සමේ කෘත්වා ලාභාලාභෞ ජයාජයෞ ।
තතෝ යුද්ධාය යුජ්යස්ව නෛවං පාපමවාප්ස්යසි ॥ 38 ॥
ඒෂා තේऽභිහිතා සාංඛ්යේ බුද්ධිර්යෝගේ ත්විමාං ශෘණු ।
බුද්ධ්යා යුක්තෝ යයා පාර්ථ කර්මබංධං ප්රහාස්යසි ॥ 39 ॥
නේහාභික්රමනාශෝऽස්ති ප්රත්යවායෝ න විද්යතේ ।
ස්වල්පමප්යස්ය ධර්මස්ය ත්රායතේ මහතෝ භයාත් ॥ 40 ॥
ව්යවසායාත්මිකා බුද්ධිරේකේහ කුරුනංදන ।
බහුශාඛා හ්යනංතාශ්ච බුද්ධයෝऽව්යවසායිනාම් ॥ 41 ॥
යාමිමාං පුෂ්පිතාං වාචං ප්රවදංත්යවිපශ්චිතඃ ।
වේදවාදරතාඃ පාර්ථ නාන්යදස්තීති වාදිනඃ ॥ 42 ॥
කාමාත්මානඃ ස්වර්ගපරා ජන්මකර්මඵලප්රදාම් ।
ක්රියාවිශේෂබහුලාං භෝගෛශ්වර්යගතිං ප්රති ॥ 43 ॥
භෝගෛශ්වර්යප්රසක්තානාං තයාපහෘතචේතසාම් ।
ව්යවසායාත්මිකා බුද්ධිඃ සමාධෞ න විධීයතේ ॥ 44 ॥
ත්රෛගුණ්යවිෂයා වේදා නිස්ත්රෛගුණ්යෝ භවාර්ජුන ।
නිර්ද්වංද්වෝ නිත්යසත්ත්වස්ථෝ නිර්යෝගක්ෂේම ආත්මවාන් ॥ 45 ॥
යාවානර්ථ උදපානේ සර්වතඃ සංප්ලුතෝදකේ ।
තාවාන්සර්වේෂු වේදේෂු බ්රාහ්මණස්ය විජානතඃ ॥ 46 ॥
කර්මණ්යේවාධිකාරස්තේ මා ඵලේෂු කදාචන ।
මා කර්මඵලහේතුර්භූර්මා තේ සංගෝऽස්ත්වකර්මණි ॥ 47 ॥
යෝගස්ථඃ කුරු කර්මාණි සංගං ත්යක්ත්වා ධනංජය ।
සිද්ධ්යසිද්ධ්යෝඃ සමෝ භූත්වා සමත්වං යෝග උච්යතේ ॥ 48 ॥
දූරේණ හ්යවරං කර්ම බුද්ධියෝගාද්ධනංජය ।
බුද්ධෞ ශරණමන්විච්ඡ කෘපණාඃ ඵලහේතවඃ ॥ 49 ॥
බුද්ධියුක්තෝ ජහාතීහ උභේ සුකෘතදුෂ්කෘතේ ।
තස්මාද්යෝගාය යුජ්යස්ව යෝගඃ කර්මසු කෞශලම් ॥ 50 ॥
කර්මජං බුද්ධියුක්තා හි ඵලං ත්යක්ත්වා මනීෂිණඃ ।
ජන්මබංධවිනිර්මුක්තාඃ පදං ගච්ඡංත්යනාමයම් ॥ 51 ॥
යදා තේ මෝහකලිලං බුද්ධිර්ව්යතිතරිෂ්යති ।
තදා ගංතාසි නිර්වේදං ශ්රෝතව්යස්ය ශ්රුතස්ය ච ॥ 52 ॥
ශ්රුතිවිප්රතිපන්නා තේ යදා ස්ථාස්යති නිශ්චලා ।
සමාධාවචලා බුද්ධිස්තදා යෝගමවාප්ස්යසි ॥ 53 ॥
අර්ජුන උවාච ।
ස්ථිතප්රජ්ඤස්ය කා භාෂා සමාධිස්ථස්ය කේශව ।
ස්ථිතධීඃ කිං ප්රභාෂේත කිමාසීත ව්රජේත කිම් ॥ 54 ॥
ශ්රීභගවානුවාච ।
ප්රජහාති යදා කාමාන්සර්වාන්පාර්ථ මනෝගතාන් ।
ආත්මන්යේවාත්මනා තුෂ්ටඃ ස්ථිතප්රජ්ඤස්තදෝච්යතේ ॥ 55 ॥
දුඃඛේෂ්වනුද්විග්නමනාඃ සුඛේෂු විගතස්පෘහඃ ।
වීතරාගභයක්රෝධඃ ස්ථිතධීර්මුනිරුච්යතේ ॥ 56 ॥
යඃ සර්වත්රානභිස්නේහස්තත්තත්ප්රාප්ය ශුභාශුභම් ।
නාභිනංදති න ද්වේෂ්ටි තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥ 57 ॥
යදා සංහරතේ චායං කූර්මෝऽංගානීව සර්වශඃ ।
ඉංද්රියාණීංද්රියාර්ථේභ්යස්තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥ 58 ॥
විෂයා විනිවර්තංතේ නිරාහාරස්ය දේහිනඃ ।
රසවර්ජං රසෝऽප්යස්ය පරං දෘෂ්ට්වා නිවර්තතේ ॥ 59 ॥
යතතෝ හ්යපි කෞංතේය පුරුෂස්ය විපශ්චිතඃ ।
ඉංද්රියාණි ප්රමාථීනි හරංති ප්රසභං මනඃ ॥ 60 ॥
තානි සර්වාණි සංයම්ය යුක්ත ආසීත මත්පරඃ ।
වශේ හි යස්යේංද්රියාණි තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥ 61 ॥
ධ්යායතෝ විෂයාන්පුංසඃ සංගස්තේෂූපජායතේ ।
සංගාත්සංජායතේ කාමඃ කාමාත්ක්රෝධෝऽභිජායතේ ॥ 62 ॥
ක්රෝධාද්භවති සංමෝහඃ සංමෝහාත්ස්මෘතිවිභ්රමඃ ।
ස්මෘතිභ්රංශාද්බුද්ධිනාශෝ බුද්ධිනාශාත්ප්රණශ්යති ॥ 63 ॥
රාගද්වේෂවිමුක්තෛස්තු විෂයානිංද්රියෛශ්චරන් ।
ආත්මවශ්යෛර්විධේයාත්මා ප්රසාදමධිගච්ඡති ॥ 64 ॥
ප්රසාදේ සර්වදුඃඛානාං හානිරස්යෝපජායතේ ।
ප්රසන්නචේතසෝ හ්යාශු බුද්ධිඃ පර්යවතිෂ්ඨතේ ॥ 65 ॥
නාස්ති බුද්ධිරයුක්තස්ය න චායුක්තස්ය භාවනා ।
න චාභාවයතඃ ශාංතිරශාංතස්ය කුතඃ සුඛම් ॥ 66 ॥
ඉංද්රියාණාං හි චරතාං යන්මනෝऽනුවිධීයතේ ।
තදස්ය හරති ප්රජ්ඤාං වායුර්නාවමිවාංභසි ॥ 67 ॥
තස්මාද්යස්ය මහාබාහෝ නිගෘහීතානි සර්වශඃ ।
ඉංද්රියාණීංද්රියාර්ථේභ්යස්තස්ය ප්රජ්ඤා ප්රතිෂ්ඨිතා ॥ 68 ॥
යා නිශා සර්වභූතානාං තස්යාං ජාගර්ති සංයමී ।
යස්යාං ජාග්රති භූතානි සා නිශා පශ්යතෝ මුනේඃ ॥ 69 ॥
ආපූර්යමාණමචලප්රතිෂ්ඨං සමුද්රමාපඃ ප්රවිශංති යද්වත්।
තද්වත්කාමා යං ප්රවිශංති සර්වේ ස ශාංතිමාප්නෝති න කාමකාමී ॥ 70 ॥
විහාය කාමාන්යඃ සර්වාන්පුමාංශ්චරති නිඃස්පෘහඃ ।
නිර්මමෝ නිරහංකාරඃ ස ශාංතිමධිගච්ඡති ॥ 71 ॥
ඒෂා බ්රාහ්මී ස්ථිතිඃ පාර්ථ නෛනාං ප්රාප්ය විමුහ්යති ।
ස්ථිත්වාස්යාමංතකාලේऽපි බ්රහ්මනිර්වාණමෘච්ඡති ॥ 72 ॥
ඕං තත්සදිති ශ්රීමද්භගවද්ගීතාසූපනිෂත්සු බ්රහ්මවිද්යායාං යෝගශාස්ත්රේ ශ්රීකෘෂ්ණාර්ජුනසංවාදේ
සාංඛ්යයෝගෝ නාම ද්විතීයෝऽධ්යායඃ ॥2 ॥