అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః ।
శ్రీశుకః ఉవాచ ।
గోవిందభుజగుప్తాయాం ద్వారవత్యాం కురూద్వహ ।
అవాత్సీత్ నారదః అభీక్ష్ణం కృష్ణౌపాసనలాలసః ॥ 1॥
కో ను రాజన్ ఇంద్రియవాన్ ముకుందచరణాంబుజమ్ ।
న భజేత్ సర్వతః మృత్యుః ఉపాస్యం అమరౌత్తమైః ॥ 2॥
తం ఏకదా దేవర్షిం వసుదేవః గృహ ఆగతమ్ ।
అర్చితం సుఖం ఆసీనం అభివాద్య ఇదం అబ్రవీత్ ॥ 3॥
వసుదేవః ఉవాచ ।
భగవన్ భవతః యాత్రా స్వస్తయే సర్వదేహినామ్ ।
కృపణానాం యథా పిత్రోః ఉత్తమశ్లోకవర్త్మనామ్ ॥ 4॥
భూతానాం దేవచరితం దుఃఖాయ చ సుఖాయ చ ।
సుఖాయ ఏవ హి సాధూనాం త్వాదృశాం అచ్యుత ఆత్మనామ్ ॥ 5॥
భజంతి యే యథా దేవాన్ దేవాః అపి తథా ఏవ తాన్ ।
ఛాయా ఇవ కర్మసచివాః సాధవః దీనవత్సలాః ॥ 6॥
బ్రహ్మన్ తథా అపి పృచ్ఛామః ధర్మాన్ భాగవతాన్ తవ ।
యాన్ శ్రుత్వా శ్రద్ధయా మర్త్యః ముచ్యతే సర్వతః భయాత్ ॥ 7॥
అహం కిల పురా అనంతం ప్రజార్థః భువి ముక్తిదమ్ ।
అపూజయం న మోక్షాయ మోహితః దేవమాయయా ॥ 8॥
యయా విచిత్రవ్యసనాత్ భవద్భిః విశ్వతః భయాత్ ।
ముచ్యేమ హి అంజసా ఏవ అద్ధా తథా నః శాధి సువ్రత ॥ 9॥
శ్రీశుకః ఉవాచ ।
రాజన్ ఏవం కృతప్రశ్నః వసుదేవేన ధీమతా ।
ప్రీతః తం ఆహ దేవర్షిః హరేః సంస్మారితః గుణైః ॥ 10॥
నారదః ఉవాచ ।
సమ్యక్ ఏతత్ వ్యవసితం భవతా సాత్వతర్షభ ।
యత్ పృచ్ఛసే భాగవతాన్ ధర్మాన్ త్వం విశ్వభావనాన్ ॥
11॥
శ్రుతః అనుపఠితః ధ్యాతః ఆదృతః వా అనుమోదితః ।
సద్యః పునాతి సద్ధర్మః దేవవిశ్వద్రుహః అపి ॥ 12॥
త్వయా పరమకల్యాణః పుణ్యశ్రవణకీర్తనః ।
స్మారితః భగవాన్ అద్య దేవః నారాయణః మమ ॥ 13॥
అత్ర అపి ఉదాహరంతి ఇమం ఇతిహాసం పురాతనమ్ ।
ఆర్షభాణాం చ సంవాదం విదేహస్య మహాత్మనః ॥ 14॥
ప్రియవ్రతః నామ సుతః మనోః స్వాయంభువస్య యః ।
తస్య అగ్నీధ్రః తతః నాభిః ఋషభః తత్ సుతః స్మృతః ॥ 15॥
తం ఆహుః వాసుదేవాంశం మోక్షధర్మవివక్షయా ।
అవతీర్ణం సుతశతం తస్య ఆసీత్ వేదపారగమ్ ॥ 16॥
తేషాం వై భరతః జ్యేష్ఠః నారాయణపరాయణః ।
విఖ్యాతం వర్షం ఏతత్ యత్ నామ్నా భారతం అద్భుతమ్ ॥ 17॥
సః భుక్తభోగాం త్యక్త్వా ఇమాం నిర్గతః తపసా హరిమ్ ।
ఉపాసీనః తత్ పదవీం లేభే వై జన్మభిః త్రిభిః ॥ 18॥
తేషాం నవ నవద్వీపపతయః అస్య సమంతతః ।
కర్మతంత్రప్రణేతారః ఏకాశీతిః ద్విజాతయః ॥ 19॥
నవ అభవన్ మహాభాగాః మునయః హి అర్థశంసినః ।
శ్రమణాః వాతః అశనాః ఆత్మవిద్యావిశారదాః ॥ 20॥
కవిః హరిః అంతరిక్షః ప్రబుద్ధః పిప్పలాయనః ।
ఆవిర్హోత్రః అథ ద్రుమిలః చమసః కరభాజనః ॥ 21॥
ఏతే వై భగవద్రూపం విశ్వం సదసద్ ఆత్మకమ్ ।
ఆత్మనః అవ్యతిరేకేణ పశ్యంతః వ్యచరత్ మహీమ్ ॥ 22॥
అవ్యాహత ఇష్టగతయాః సురసిద్ధసిద్ధసాధ్య
గంధర్వయక్షనరకిన్నరనాగలోకాన్ ।
ముక్తాః చరంతి మునిచారణభూతనాథ
విద్యాధరద్విజగవాం భువనాని కామమ్ ॥ 23॥
తః ఏకదా నిమేః సత్రం ఉపజగ్ముః యత్ ఋచ్ఛయా ।
వితాయమానం ఋషిభిః అజనాభే మహాత్మనః ॥ 24॥
తాన్ దృష్ట్వా సూర్యసంకాశాన్ మహాభగవతాన్ నృపః ।
యజమానః అగ్నయః విప్రాః సర్వః ఏవ ఉపతస్థిరే ॥ 25॥
విదేహః తాన్ అభిప్రేత్య నారాయణపరాయణాన్ ।
ప్రీతః సంపూజయాన్ చక్రే ఆసనస్థాన్ యథా అర్హతః ॥ 26॥
తాన్ రోచమానాన్ స్వరుచా బ్రహ్మపుత్రౌపమాన్ నవ ।
పప్రచ్ఛ పరమప్రీతః ప్రశ్రయ అవనతః నృపః ॥ 27॥
విదేహః ఉవాచ ।
మన్యే భగవతః సాక్షాత్ పార్షదాన్ వః మధుద్విషః ।
విష్ణోః భూతాని లోకానాం పావనాయ చరంతి హి ॥ 28॥
దుర్లభః మానుషః దేహః దేహినాం క్షణభంగురః ।
తత్ర అపి దుర్లభం మన్యే వైకుంఠప్రియదర్శనమ్ ॥ 29॥
అతః ఆత్యంతికం కహేమం పృచ్ఛామః భవతః అనఘాః ।
సంసారే అస్మిన్ క్షణార్ధః అపి సత్సంగః శేవధిః నృణామ్ ॥
30॥
ధర్మాన్ భాగవతాన్ బ్రూత యది నః శ్రుతయే క్షమమ్ ।
యైః ప్రసన్నః ప్రపన్నాయ దాస్యతి ఆత్మానం అపి అజః ॥ 31॥
శ్రీనారదః ఉవాచ ।
ఏవం తే నిమినా పృష్టా వసుదేవ మహత్తమాః ।
ప్రతిపూజ్య అబ్రువన్ ప్రీత్యా ససదసి ఋత్విజం నృపమ్ ॥ 32॥
కవిః ఉవాచ ।
మన్యే అకుతశ్చిత్ భయం అచ్యుతస్య
పాదాంబుజౌపాసనం అత్ర నిత్యమ్ ।
ఉద్విగ్నబుద్ధేః అసత్ ఆత్మభావాత్
విశ్వాత్మనా యత్ర నివర్తతే భీః ॥ 33॥
యే వై భగవతా ప్రోక్తాః ఉపాయాః హి ఆత్మలబ్ధయే ।
అంజః పుంసాం అవిదుషాం విద్ధి భాగవతాన్ హి తాన్ ॥ 34॥
యాన్ ఆస్థాయ నరః రాజన్ న ప్రమాద్యేత కర్హిచిత్ ।
ధావన్ నిమీల్య వా నేత్రే న స్ఖలేన పతేత్ ఇహ ॥ 35॥
కాయేన వాచా మనసా ఇంద్రియైః వా
బుద్ధ్యా ఆత్మనా వా అనుసృతస్వభావాత్ ।
కరోతి యత్ యత్ సకలం పరస్మై
నారాయణాయ ఇతి సమర్పయేత్ తత్ ॥ 36॥
భయం ద్వితీయాభినివేశతః స్యాత్
ఈశాత్ అపేతస్య విపర్యయః అస్మృతిః ।
తత్ మాయయా అతః బుధః ఆభజేత్ తం
భక్త్యా ఏక ఈశం గురుదేవతాత్మా ॥ 37।
అవిద్యమానః అపి అవభాతి హి ద్వయోః
ధ్యాతుః ధియా స్వప్నమనోరథౌ యథా ।
తత్ కర్మసంకల్పవికల్పకం మనః
బుధః నిరుంధ్యాత్ అభయం తతః స్యాత్ ॥ 38॥
శ్రుణ్వన్ సుభద్రాణి రథాంగపాణేః
జన్మాని కర్మాణి చ యాని లోకే ।
గీతాని నామాని తత్ అర్థకాని
గాయన్ విలజ్జః విచరేత్ అసంగః ॥ 39॥
ఏవం వ్రతః స్వప్రియనామకీర్త్యా
జాతానురాగః ద్రుతచిత్తః ఉచ్చైః ।
హసతి అథః రోదితి రౌతి గాయతి
ఉన్మాదవత్ నృత్యతి లోకబాహ్యః ॥ 40॥
ఖం వాయుం అగ్నిం సలిలం మహీం చ
జ్యోతీంషి సత్త్వాని దిశః ద్రుమాదీన్ ।
సరిత్ సముద్రాన్ చ హరేః శరీరం
యత్కించ భూతం ప్రణమేత్ అనన్యః ॥ 41॥
భక్తిః పరేశ అనుభవః విరక్తిః
అన్యత్ర ఏష త్రికః ఏకకాలః ।
ప్రపద్యమానస్య యథా అశ్నతః స్యుః
తుష్టిః పుష్టిః క్షుత్ అపాయః అనుఘాసమ్ ॥ 42॥
ఇతి అచ్యుత అంఘ్రిం భజతః అనువృత్త్యా
భక్తిః విరక్తిః భగవత్ ప్రబోధః ।
భవంతి వై భాగవతస్య రాజన్
తతః పరాం శాంతిం ఉపైతి సాక్షాత్ ॥ 43॥
రాజా ఉవాచ ।
అథ భాగవతం బ్రూత యత్ ధర్మః యాదృశః నృణామ్ ।
యథా చరతి యత్ బ్రూతే యైః లింగైః భగవత్ ప్రియః ॥ 44॥
హరిః ఉవాచ ।
సర్వభూతేషు యః పశ్యేత్ భగవత్ భావ ఆత్మనః ।
భూతాని భాగవతి ఆత్మని ఏష భాగవతౌత్తమః ॥ 45॥
ఈశ్వరే తత్ అధీనేషు బాలిశేషు ద్విషత్సు చ ।
ప్రేమమైత్రీకృపాఉపేక్షా యః కరోతి స మధ్యమః ॥ 46॥
అర్చాయాం ఏవ హరయే పూజాం యః శ్రద్ధయా ఈహతే ।
న తత్ భక్తేషు చ అన్యేషు సః భక్తః ప్రాకృతః స్మృతః ॥
47॥
గృహీత్వా అపి ఇంద్రియైః అర్థాన్యః న ద్వేష్టి న హృష్యతి ।
విష్ణోః మాయాం ఇదం పశ్యన్ సః వై భాగవత ఉత్తమః ॥ 48॥
దేహైంద్రియప్రాణమనఃధియాం యః
జన్మాపిఅయక్షుత్ భయతర్షకృచ్ఛ్రైః ।
సంసారధర్మైః అవిముహ్యమానః
స్మృత్యా హరేః భాగవతప్రధానః ॥ 49॥
న కామకర్మబీజానాం యస్య చేతసి సంభవః ।
వాసుదేవేకనిలయః సః వై భాగవత ఉత్తమః ॥ 50॥
న యస్య జన్మకర్మభ్యాం న వర్ణాశ్రమజాతిభిః ।
సజ్జతే అస్మిన్ అహంభావః దేహే వై సః హరేః ప్రియః ॥ 51॥
న యస్య స్వః పరః ఇతి విత్తేషు ఆత్మని వా భిదా ।
సర్వభూతసమః శాంతః సః వౌ భాగవత ఉత్తమః ॥ 52॥
త్రిభువనవిభవహేతవే అపి అకుంఠస్మృతిః
అజితాత్మసురాదిభిః విమృగ్యాత్ ।
న చలతి భగవత్ పద అరవిందాత్
లవనిమిష అర్ధం అపి యః సః వైష్ణవ అగ్ర్యః ॥ 53॥
భగవతః ఉరువిక్రమ అంఘ్రిశాఖా
నఖమణిచంద్రికయా నిరస్తతాపే ।
హృది కథం ఉపసీదతాం పునః సః
ప్రభవతి చంద్రః ఇవ ఉదితే అర్కతాపః ॥ 54॥
విసృజతి హృదయం న యస్య సాక్షాత్
హరిః అవశ అభిహితః అపి అఘౌఘనాశః ।
ప్రణయః అశనయా ధృత అంఘ్రిపద్మః
సః భవతి భాగవతప్రధానః ఉక్తః ॥ 55॥
ఇతి శ్రీమత్ భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం
సంహితాయాం ఏకాదశస్కంధే నిమిజాయంతసంవాదే ద్వితీయః
అధ్యాయః ॥