అథ సప్తమోఽధ్యాయః ।
శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ ।
యత్ ఆత్థ మాం మహాభాగ తత్ చికీర్షితం ఏవ మే ।
బ్రహ్మా భవః లోకపాలాః స్వర్వాసం మే అభికాంక్షిణః ॥ 1॥
మయా నిష్పాదితం హి అత్ర దేవకార్యం అశేషతః ।
యదర్థం అవతీర్ణః అహం అంశేన బ్రహ్మణార్థితః ॥ 2॥
కులం వై శాపనిర్దగ్ధం నంక్ష్యతి అన్యోన్యవిగ్రహాత్ ।
సముద్రః సప్తమే అహ్న్హ్యేతాం పురీం చ ప్లావయిష్యతి ॥ 3॥
యః హి ఏవ అయం మయా త్యక్తః లోకః అయం నష్టమంగలః ।
భవిష్యతి అచిరాత్ సాధో కలినాఽపి నిరాకృతః ॥ 4॥
న వస్తవ్యం త్వయా ఏవ ఇహ మయా త్యక్తే మహీతలే ।
జనః అధర్మరుచిః భద్రః భవిష్యతి కలౌ యుగే ॥ 5॥
త్వం తు సర్వం పరిత్యజ్య స్నేహం స్వజనబంధుషు ।
మయి ఆవేశ్య మనః సమ్యక్ సమదృక్ విచరస్వ గామ్ ॥ 6॥
యత్ ఇదం మనసా వాచా చక్షుర్భ్యాం శ్రవణాదిభిః ।
నశ్వరం గృహ్యమాణం చ విద్ధి మాయామనోమయమ్ ॥ 7॥
పుంసః అయుక్తస్య నానార్థః భ్రమః సః గుణదోషభాక్ ।
కర్మాకర్మవికర్మ ఇతి గుణదోషధియః భిదా ॥ 8॥
తస్మాత్ యుక్తైంద్రియగ్రామః యుక్తచిత్తః ఇదం జగత్ ।
ఆత్మని ఈక్షస్వ వితతం ఆత్మానం మయి అధీశ్వరే ॥ 9॥
జ్ఞానవిజ్ఞానసంయుక్తః ఆత్మభూతః శరీరిణామ్ ।
ఆత్మానుభవతుష్టాత్మా న అంతరాయైః విహన్యసే ॥ 10॥
దోషబుద్ధ్యా ఉభయాతీతః నిషేధాత్ న నివర్తతే ।
గుణబుద్ధ్యా చ విహితం న కరోతి యథా అర్భకః ॥ 11॥
సర్వభూతసుహృత్ శాంతః జ్ఞానవిజ్ఞాననిశ్చయః ।
పశ్యన్ మదాత్మకం విశ్వం న విపద్యేత వై పునః ॥ 12॥
శ్రీ శుకః ఉవాచ ।
ఇతి ఆదిష్టః భగవతా మహాభాగవతః నృప ।
ఉద్ధవః ప్రణిపత్య ఆహ తత్త్వజిజ్ఞాసుః అచ్యుతమ్ ॥ 13॥
ఉద్ధవః ఉవాచ ।
యోగేశ యోగవిన్న్యాస యోగాత్మ యోగసంభవ ।
నిఃశ్రేయసాయ మే ప్రోక్తః త్యాగః సంన్యాసలక్షణః ॥ 14॥
త్యాగః అయం దుష్కరః భూమన్ కామానాం విషయాత్మభిః ।
సుతరాం త్వయి సర్వాత్మన్ న అభక్తైః ఇతి మే మతిః ॥ 15॥
సః అహం మమ అహం ఇతి మూఢమతిః విగాఢః
త్వత్ మాయయా విరచిత ఆత్మని సానుబంధే ।
తత్ తు అంజసా నిగదితం భవతా యథా అహం
సంసాధయామి భగవన్ అనుశాధి భృత్యమ్ ॥ 16॥
సత్యస్య తే స్వదృశః ఆత్మనః ఆత్మనః అన్యం
వక్తారం ఈశ విబుధేషు అపి న అనుచక్షే ।
సర్వే విమోహితధియః తవ మాయయా ఇమే
బ్రహ్మాదయః తనుభృతః బహిః అర్థభావః ॥ 17॥
తస్మాత్ భవంతం అనవద్యం అనంతపారం
సర్వజ్ఞం ఈశ్వరం అకుంఠవికుంఠధిష్ణి అయమ్ ।
నిర్విణ్ణధీః అహం ఉ హ వృజనాభితప్తః
నారాయణం నరసఖం శరణం ప్రపద్యే ॥ 18॥
శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ ।
ప్రాయేణ మనుజా లోకే లోకతత్త్వవిచక్షణాః ।
సముద్ధరంతి హి ఆత్మానం ఆత్మనా ఏవ అశుభాశయాత్ ॥ 19॥
ఆత్మనః గురుః ఆత్మా ఏవ పురుషస్య విశేషతః ।
యత్ ప్రత్యక్ష అనుమానాభ్యాం శ్రేయః అసౌ అనువిందతే ॥ 20॥
పురుషత్వే చ మాం ధీరాః సాంఖ్యయోగవిశారదాః ।
ఆవిస్తరాం ప్రపశ్యంతి సర్వశక్తి ఉపబృంహితమ్ ॥ 21॥
ఏకద్విత్రిచతుష్పాదః బహుపాదః తథా అపదః ।
బహ్వ్యః సంతి పురః సృష్టాః తాసాం మే పౌరుషీ ప్రియా ॥ 22॥
అత్ర మాం మార్గయంత్యద్ధాః యుక్తాః హేతుభిః ఈశ్వరమ్ ।
గృహ్యమాణైః గుణైః లింగైః అగ్రాహ్యం అనుమానతః ॥ 23॥
అత్ర అపి ఉదాహరంతి ఇమం ఇతిహాసం పురాతనమ్ ।
అవధూతస్య సంవాదం యదోః అమితతేజసః ॥ 24॥
(అథ అవధూతగీతమ్ ।)
అవధూతం ద్విజం కంచిత్ చరంతం అకుతోభయమ్ ।
కవిం నిరీక్ష్య తరుణం యదుః పప్రచ్ఛ ధర్మవిత్ ॥ 25॥
యదుః ఉవాచ ।
కుతః బుద్ధిః ఇయం బ్రహ్మన్ అకర్తుః సువిశారదా ।
యాం ఆసాద్య భవాన్ లోకం విద్వాన్ చరతి బాలవత్ ॥ 26॥
ప్రాయః ధర్మార్థకామేషు వివిత్సాయాం చ మానవాః ।
హేతునా ఏవ సమీహంతే ఆయుషః యశసః శ్రియః ॥ 27॥
త్వం తు కల్పః కవిః దక్షః సుభగః అమృతభాషణః ।
న కర్తా నేహసే కించిత్ జడౌన్మత్తపిశాచవత్ ॥ 28॥
జనేషు దహ్యమానేషు కామలోభదవాగ్నినా ।
న తప్యసే అగ్నినా ముక్తః గంగాంభస్థః ఇవ ద్విపః ॥ 29॥
త్వం హి నః పృచ్ఛతాం బ్రహ్మన్ ఆత్మని ఆనందకారణమ్ ।
బ్రూహి స్పర్శవిహీనస్య భవతః కేవల ఆత్మనః ॥ 30॥
శ్రీ భగవాన్ ఉవాచ ।
యదునా ఏవం మహాభాగః బ్రహ్మణ్యేన సుమేధసా ।
పృష్టః సభాజితః ప్రాహ ప్రశ్రయ అవనతం ద్విజః ॥ 31॥
బ్రాహ్మణః ఉవాచ ।
సంతి మే గురవః రాజన్ బహవః బుద్ధ్యా ఉపాశ్రితాః ।
యతః బుద్ధిం ఉపాదాయ ముక్తః అటామి ఇహ తాన్ శ్రుణు ॥ 32॥
పృథివీ వాయుః ఆకాశం ఆపః అగ్నిః చంద్రమా రవిః ।
కపోతః అజగరః సింధుః పతంగః మధుకృద్ గజః ॥ 33॥
మధుహా హరిణః మీనః పింగలా కురరః అర్భకః ।
కుమారీ శరకృత్ సర్పః ఊర్ణనాభిః సుపేశకృత్ ॥ 34॥
ఏతే మే గురవః రాజన్ చతుర్వింశతిః ఆశ్రితాః ।
శిక్షా వృత్తిభిః ఏతేషాం అన్వశిక్షం ఇహ ఆత్మనః ॥ 35॥
యతః యత్ అనుశిక్షామి యథా వా నాహుషాత్మజ ।
తత్ తథా పురుషవ్యాఘ్ర నిబోధ కథయామి తే ॥ 36॥
భూతైః ఆక్రమాణః అపి ధీరః దైవవశానుగైః ।
తత్ విద్వాన్ న చలేత్ మార్గాత్ అన్వశిక్షం క్షితేః వ్రతమ్ ॥ 37॥
శశ్వత్ పరార్థసర్వేహః పరార్థ ఏకాంతసంభవః ।
సాధుః శిక్షేత భూభృత్తః నగశిష్యః పరాత్మతామ్ ॥
38॥
ప్రాణవృత్త్యా ఏవ సంతుష్యేత్ మునిః న ఏవ ఇంద్రియప్రియైః ।
జ్ఞానం యథా న నశ్యేత న అవకీర్యేత వాఙ్మనః ॥ 39॥
విషయేషు ఆవిశన్ యోగీ నానాధర్మేషు సర్వతః ।
గుణదోషవ్యపేత ఆత్మా న విషజ్జేత వాయువత్ ॥ 40॥
పార్థివేషు ఇహ దేహేషు ప్రవిష్టః తత్ గుణాశ్రయః ।
గుణైః న యుజ్యతే యోగీ గంధైః వాయుః ఇవ ఆత్మదృక్ ॥ 41॥
అంతః హితః చ స్థిరజంగమేషు
బ్రహ్మ ఆత్మభావేన సమన్వయేన ।
వ్యాప్త్య అవచ్ఛేదం అసంగం ఆత్మనః
మునిః నభః త్వం వితతస్య భావయేత్ ॥ 42॥
తేజః అబన్నమయైః భావైః మేఘ ఆద్యైః వాయునా ఈరితైః ।
న స్పృశ్యతే నభః తద్వత్ కాలసృష్టైః గుణైః పుమాన్ ॥
43॥
స్వచ్ఛః ప్రకృతితః స్నిగ్ధః మాధుర్యః తీర్థభూః నృణామ్ ।
మునిః పునాతి అపాం మిత్రం ఈక్ష ఉపస్పర్శకీర్తనైః ॥ 44॥
తేజస్వీ తపసా దీప్తః దుర్ధర్షౌదరభాజనః ।
సర్వభక్షః అపి యుక్త ఆత్మా న ఆదత్తే మలం అగ్నివత్ ॥ 45॥
క్వచిత్ శన్నః క్వచిత్ స్పష్టః ఉపాస్యః శ్రేయః ఇచ్ఛతామ్ ।
భుంక్తే సర్వత్ర దాతౄణాం దహన్ ప్రాక్ ఉత్తర అశుభమ్ ॥
46॥
స్వమాయయా సృష్టం ఇదం సత్ అసత్ లక్షణం విభుః ।
ప్రవిష్టః ఈయతే తత్ తత్ స్వరూపః అగ్నిః ఇవ ఏధసి ॥ 47॥
విసర్గాద్యాః శ్మశానాంతాః భావాః దేహస్య న ఆత్మనః ।
కలానాం ఇవ చంద్రస్య కాలేన అవ్యక్తవర్త్మనా ॥ 48॥
కాలేన హి ఓఘవేగేన భూతానాం ప్రభవ అపి అయౌ ।
నిత్యౌ అపి న దృశ్యేతే ఆత్మనః అగ్నేః యథా అర్చిషామ్ ॥ 49॥
గుణైః గుణాన్ ఉపాదత్తే యథాకాలం విముంచతి ।
న తేషు యుజ్యతే యోగీ గోభిః గాః ఇవ గోపతిః ॥ 50॥
బుధ్యతే స్వేన భేదేన వ్యక్తిస్థః ఇవ తత్ గతః ।
లక్ష్యతే స్థూలమతిభిః ఆత్మా చ అవస్థితః అర్కవత్ ॥ 51॥
న అతిస్నేహః ప్రసంగః వా కర్తవ్యః క్వ అపి కేనచిత్ ।
కుర్వన్ విందేత సంతాపం కపోతః ఇవ దీనధీః ॥ 52॥
కపోతః కశ్చన అరణ్యే కృతనీడః వనస్పతౌ ।
కపోత్యా భార్యయా సార్ధం ఉవాస కతిచిత్ సమాః ॥ 53॥
కపోతౌ స్నేహగుణితహృదయౌ గృహధర్మిణౌ ।
దృష్టిం దృష్ట్యాంగం అంగేన బుద్ధిం బుద్ధ్యా బబంధతుః ॥
54॥
శయ్యాసనాటనస్థానవార్తాక్రీడాశనాదికమ్ ।
మిథునీభూయ విస్రబ్ధౌ చేరతుః వనరాజిషు ॥ 55॥
యం యం వాంఛతి సా రాజన్ తర్పయంతి అనుకంపితా ।
తం తం సమనయత్ కామం కృచ్ఛ్రేణ అపి అజితైంద్రియః ॥ 56॥
కపోతీ ప్రథమం గర్భం గృహ్ణతి కాలః ఆగతే ।
అండాని సుషువే నీడే స్వపత్యుః సంనిధౌ సతీ ॥ 57॥
తేషూ కాలే వ్యజాయంత రచితావయవా హరేః ।
శక్తిభిః దుర్విభావ్యాభిః కోమలాంగతనూరుహాః ॥ 58॥
ప్రజాః పుపుషతుః ప్రీతౌ దంపతీ పుత్రవత్సలౌ ।
శ‍ఋణ్వంతౌ కూజితం తాసాం నిర్వృతౌ కలభాషితైః ॥ 59॥
తాసాం పతత్రైః సుస్పర్శైః కూజితైః ముగ్ధచేష్టితైః ।
ప్రత్యుద్గమైః అదీనానాం పితరౌ ముదం ఆపతుః ॥ 60॥
స్నేహానుబద్ధహృదయౌ అన్యోన్యం విష్ణుమాయయా ।
విమోహితౌ దీనధియౌ శిశూన్ పుపుషతుః ప్రజాః ॥ 61॥
ఏకదా జగ్మతుః తాసాం అన్నార్థం తౌ కుటుంబినౌ ।
పరితః కాననే తస్మిన్ అర్థినౌ చేరతుః చిరమ్ ॥ 62॥
దృష్ట్వా తాన్ లుబ్ధకః కశ్చిత్ యదృచ్ఛ అతః వనేచరః ।
జగృహే జాలం ఆతత్య చరతః స్వాలయాంతికే ॥ 63॥
కపోతః చ కపోతీ చ ప్రజాపోషే సదా ఉత్సుకౌ ।
గతౌ పోషణం ఆదాయ స్వనీడం ఉపజగ్మతుః ॥ 64॥
కపోతీ స్వాత్మజాన్ వీక్ష్య బాలకాన్ జాలసంవృతాన్ ।
తాన్ అభ్యధావత్ క్రోశంతీ క్రోశతః భృశదుఃఖితా ॥ 65॥
సా అసకృత్ స్నేహగుణితా దీనచిత్తా అజమాయయా ।
స్వయం చ అబధ్యత శిచా బద్ధాన్ పశ్యంతి అపస్మృతిః ॥ 66॥
కపోతః చ ఆత్మజాన్ బద్ధాన్ ఆత్మనః అపి అధికాన్ ప్రియాన్ ।
భార్యాం చ ఆత్మసమాం దీనః విలలాప అతిదుఃఖితః ॥ 67॥
అహో మే పశ్యత అపాయం అల్పపుణ్యస్య దుర్మతేః ।
అతృప్తస్య అకృతార్థస్య గృహః త్రైవర్గికః హతః ॥ 68॥
అనురూపా అనుకూలా చ యస్య మే పతిదేవతా ।
శూన్యే గృహే మాం సంత్యజ్య పుత్రైః స్వర్యాతి సాధుభిః ॥ 69॥
సః అహం శూన్యే గృహే దీనః మృతదారః మృతప్రజః ।
జిజీవిషే కిమర్థం వా విధురః దుఃఖజీవితః ॥ 70॥
తాన్ తథా ఏవ ఆవృతాన్ శిగ్భిః మృత్యుగ్రస్తాన్ విచేష్టతః ।
స్వయం చ కృపణః శిక్షు పశ్యన్ అపి అబుధః అపతత్ ॥ 71॥
తం లబ్ధ్వా లుబ్ధకః క్రూరః కపోతం గృహమేధినమ్ ।
కపోతకాన్ కపోతీం చ సిద్ధార్థః ప్రయయౌ గృహమ్ ॥ 72॥
ఏవం కుటుంబీ అశాంత ఆత్మా ద్వంద్వ ఆరామః పతత్ త్రివత్ ।
పుష్ణన్ కుటుంబం కృపణః సానుబంధః అవసీదతి ॥ 73॥
యః ప్రాప్య మానుషం లోకం ముక్తిద్వారం అపావృతమ్ ।
గృహేషు ఖగవత్ సక్తః తం ఆరూఢచ్యుతం విదుః ॥ 74॥
ఇతి శ్రీమద్భాగవతే మహాపురాణే పారమహంస్యాం
సంహితాయామేకాదశస్కంధే శ్రీకృష్ణోద్ధవసంవాదే
యద్వధూతేతిహాసే సప్తమోఽధ్యాయః ॥