(శ్రీదేవీభాగవతం, ద్వాదశ స్కంధం, ఏకాదశోఽధ్యాయః, మణిద్వీప వర్ణన – 2)
వ్యాస ఉవాచ ।
పుష్పరాగమయాదగ్రే కుంకుమారుణవిగ్రహః ।
పద్మరాగమయః సాలో మధ్యే భూశ్చైవతాదృశీ ॥ 1 ॥
దశయోజనవాందైర్ఘ్యే గోపురద్వారసంయుతః ।
తన్మణిస్తంభసంయుక్తా మండపాః శతశో నృప ॥ 2 ॥
మధ్యే భువిసమాసీనాశ్చతుఃషష్టిమితాః కలాః ।
నానాయుధధరావీరా రత్నభూషణభూషితాః ॥ 3 ॥
ప్రత్యేకలోకస్తాసాం తు తత్తల్లోకస్యనాయకాః ।
సమంతాత్పద్మరాగస్య పరివార్యస్థితాః సదా ॥ 4 ॥
స్వస్వలోకజనైర్జుష్టాః స్వస్వవాహనహేతిభిః ।
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు త్వం జనమేజయ ॥ 5 ॥
పింగళాక్షీ విశాలాక్షీ సమృద్ధి వృద్ధిరేవ చ ।
శ్రద్ధా స్వాహా స్వధాభిఖ్యా మాయా సంజ్ఞా వసుంధరా ॥ 6 ॥
త్రిలోకధాత్రీ సావిత్రీ గాయత్రీ త్రిదశేశ్వరీ ।
సురూపా బహురూపా చ స్కందమాతాఽచ్యుతప్రియా ॥ 7 ॥
విమలా చామలా తద్వదరుణీ పునరారుణీ ।
ప్రకృతిర్వికృతిః సృష్టిః స్థితిః సంహృతిరేవ చ ॥ 8 ॥
సంధ్యామాతా సతీ హంసీ మర్దికా వజ్రికా పరా ।
దేవమాతా భగవతీ దేవకీ కమలాసనా ॥ 9 ॥
త్రిముఖీ సప్తముఖ్యన్యా సురాసురవిమర్దినీ ।
లంబోష్టీ చోర్ధ్వకేశీ చ బహుశీర్షా వృకోదరీ ॥ 10 ॥
రథరేఖాహ్వయా పశ్చాచ్ఛశిరేఖా తథా పరా ।
గగనవేగా పవనవేగా చైవ తతః పరమ్ ॥ 11 ॥
అగ్రే భువనపాలా స్యాత్తత్పశ్చాన్మదనాతురా ।
అనంగానంగమథనా తథైవానంగమేఖలా ॥ 12 ॥
అనంగకుసుమా పశ్చాద్విశ్వరూపా సురాదికా ।
క్షయంకరీ భవేచ్ఛక్తి రక్షోభ్యా చ తతః పరమ్ ॥ 13 ॥
సత్యవాదిన్యథ ప్రోక్తా బహురూపా శుచివ్రతా ।
ఉదారాఖ్యా చ వాగీశీ చతుష్షష్టిమితాః స్మృతాః ॥ 14 ॥
జ్వలజ్జిహ్వాననాః సర్వావమంత్యో వహ్నిముల్బణమ్ ।
జలం పిబామః సకలం సంహరామోవిభావసుమ్ ॥ 15 ॥
పవనం స్తంభయామోద్య భక్షయామోఽఖిలం జగత్ ।
ఇతి వాచం సంగిరతే క్రోధ సంరక్తలోచనాః ॥ 16 ॥
చాపబాణధరాః సర్వాయుద్ధాయైవోత్సుకాః సదా ।
దంష్ట్రా కటకటారావైర్బధిరీకృత దిఙ్ముఖాః ॥ 17 ॥
పింగోర్ధ్వకేశ్యః సంప్రోక్తాశ్చాపబాణకరాః సదా ।
శతాక్షౌహిణికా సేనాప్యేకైకస్యాః ప్రకీర్తితా ॥ 18 ॥
ఏకైక శక్తేః సామర్థ్యం లక్షబ్రహ్మాండనాశనే ।
శతాక్షౌహిణికాసేనా తాదృశీ నృప సత్తమ ॥ 19 ॥
కిం న కుర్యాజ్జగత్యస్మిన్నశక్యం వక్తుమేవ తత్ ।
సర్వాపి యుద్ధసామగ్రీ తస్మిన్సాలే స్థితా మునే ॥ 20 ॥
రథానాం గణనా నాస్తి హయానాం కరిణాం తథా ॥
శస్త్రాణాం గణనా తద్వద్గణానాం గణనా తథా ॥ 21 ॥
పద్మరాగమయాదగ్రే గోమేదమణినిర్మితః ।
దశయోజనదైర్ఘ్యేణ ప్రాకారో వర్తతే మహాన్ ॥ 22 ॥
భాస్వజ్జపాప్రసూనాభో మధ్యభూస్తస్య తాదృశీ ।
గోమేదకల్పితాన్యేవ తద్వాసి సదనాని చ ॥ 23 ॥
పక్షిణః స్తంభవర్యాశ్చ వృక్షావాప్యః సరాంసి చ ।
గోమేదకల్పితా ఏవ కుంకుమారుణవిగ్రహాః ॥ 24 ॥
తన్మధ్యస్థా మహాదేవ్యో ద్వాత్రింశచ్ఛక్తయః స్మృతాః ।
నానా శస్త్రప్రహరణా గోమేదమణిభూషితాః ॥ 25 ॥
ప్రత్యేక లోక వాసిన్యః పరివార్య సమంతతః ।
గోమేదసాలే సన్నద్ధా పిశాచవదనా నృప ॥ 26 ॥
స్వర్లోకవాసిభిర్నిత్యం పూజితాశ్చక్రబాహవః ।
క్రోధరక్తేక్షణా భింధి పచ చ్ఛింధి దహేతి చ ॥ 27 ॥
వదంతి సతతం వాచం యుద్ధోత్సుకహృదంతరాః ।
ఏకైకస్యా మహాశక్తేర్దశాక్షౌహిణికా మతా ॥ 28 ॥
సేనా తత్రాప్యేకశక్తిర్లక్షబ్రహ్మాండనాశినీ ।
తాదృశీనాం మహాసేనా వర్ణనీయా కథం నృప ॥ 29 ॥
రథానాం నైవ గణానా వాహనానాం తథైవ చ ।
సర్వయుద్ధసమారంభస్తత్ర దేవ్యా విరాజతే ॥ 30 ॥
తాసాం నామాని వక్ష్యామి పాపనాశకరాణి చ ।
విద్యా హ్రీ పుష్ట యః ప్రజ్ఞా సినీవాలీ కుహూస్తథా ॥ 31 ॥
రుద్రావీర్యా ప్రభానందా పోషిణీ ఋద్ధిదా శుభా ।
కాలరాత్రిర్మహారాత్రిర్భద్రకాలీ కపర్దినీ ॥ 32 ॥
వికృతిర్దండిముండిన్యౌ సేందుఖండా శిఖండినీ ।
నిశుంభశుంభమథినీ మహిషాసురమర్దినీ ॥ 33 ॥
ఇంద్రాణీ చైవ రుద్రాణీ శంకరార్ధశరీరిణీ ।
నారీ నారాయణీ చైవ త్రిశూలిన్యపి పాలినీ ॥ 34 ॥
అంబికాహ్లాదినీ పశ్చాదిత్యేవం శక్తయః స్మృతాః ।
యద్యేతాః కుపితా దేవ్యస్తదా బ్రహ్మాండనాశనమ్ ॥ 35 ॥
పరాజయో న చైతాసాం కదాచిత్క్వచిదస్తి హి ।
గోమేదకమయాదగ్రే సద్వజ్రమణినిర్మితః ॥ 36 ॥
దశయోజన తుంగోఽసౌ గోపురద్వారసంయుతః ।
కపాటశృంఖలాబద్ధో నవవృక్ష సముజ్జ్వలః ॥ 37 ॥
సాలస్తన్మధ్యభూమ్యాది సర్వం హీరమయం స్మృతమ్ ।
గృహాణివీథయో రథ్యా మహామార్గాం గణాని చ ॥ 38 ॥
వృక్షాలవాల తరవః సారంగా అపి తాదృశాః ।
దీర్ఘికాశ్రేణయోవాప్యస్తడాగాః కూప సంయుతాః ॥ 39 ॥
తత్ర శ్రీభువనేశ్వర్యా వసంతి పరిచారికాః ।
ఏకైకా లక్షదాసీభిః సేవితా మదగర్వితాః ॥ 40 ॥
తాలవృంతధరాః కాశ్చిచ్చషకాఢ్య కరాంబుజాః ।
కాశ్చిత్తాంబూలపాత్రాణి ధారయంత్యోఽతిగర్వితాః ॥ 41 ॥
కాశ్చిత్తచ్ఛత్రధారిణ్యశ్చామరాణాం విధారికాః ।
నానా వస్త్రధరాః కాశ్చిత్కాశ్చిత్పుష్ప కరాంబుజాః ॥ 42 ॥
నానాదర్శకరాః కాశ్చిత్కాశ్చిత్కుంకుమలేపనమ్ ।
ధారయంత్యః కజ్జలం చ సిందూర చషకం పరాః ॥ 43 ॥
కాశ్చిచ్చిత్రక నిర్మాత్ర్యః పాద సంవాహనే రతాః ।
కాశ్చిత్తు భూషాకారిణ్యో నానా భూషాధరాః పరాః ॥ 44 ॥
పుష్పభూషణ నిర్మాత్ర్యః పుష్పశృంగారకారికాః ।
నానా విలాసచతురా బహ్వ్య ఏవం విధాః పరాః ॥ 45 ॥
నిబద్ధ పరిధానీయా యువత్యః సకలా అపి ।
దేవీ కృపా లేశవశాత్తుచ్ఛీకృత జగత్త్రయాః ॥ 46 ॥
ఏతా దూత్యః స్మృతా దేవ్యః శృంగారమదగర్వితాః ।
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు మే నృపసత్తమ ॥ 47 ॥
అనంగరూపా ప్రథమాప్యనంగమదనా పరా ।
తృతీయాతు తతః ప్రోక్తా సుందరీ మదనాతురా ॥ 48 ॥
తతో భువనవేగాస్యాత్తథా భువనపాలికా ।
స్యాత్సర్వశిశిరానంగవేదనానంగమేఖలా ॥ 49 ॥
విద్యుద్దామసమానాంగ్యః క్వణత్కాంచీగుణాన్వితాః ।
రణన్మంజీరచరణా బహిరంతరితస్తతః ॥ 50 ॥
ధావమానాస్తు శోభంతే సర్వా విద్యుల్లతోపమాః ।
కుశలాః సర్వకార్యేషు వేత్రహస్తాః సమంతతః ॥ 51 ॥
అష్టదిక్షుతథైతాసాం ప్రాకారాద్బహిరేవ చ ।
సదనాని విరాజంతే నానా వాహనహేతిభిః ॥ 52 ॥
వజ్రసాలాదగ్రభాగే సాలో వైదూర్యనిర్మితః ।
దశయోజనతుంగోఽసౌ గోపురద్వారభూషితః ॥ 53 ॥
వైదూర్యభూమిః సర్వాపిగృహాణి వివిధాని చ ।
వీథ్యో రథ్యా మహామార్గాః సర్వే వేదూర్యనిర్మితాః ॥ 54 ॥
వాపీ కూప తడాగాశ్చ స్రవంతీనాం తటాని చ ।
వాలుకా చైవ సర్వాఽపి వైదూర్యమణినిర్మితా ॥ 55 ॥
తత్రాష్టదిక్షుపరితో బ్రాహ్మ్యాదీనాం చ మండలమ్ ।
నిజైర్గణైః పరివృతం భ్రాజతే నృపసత్తమ ॥ 56 ॥
ప్రతిబ్రహ్మాండమాతృణాం తాః సమష్టయ ఈరితాః ।
బ్రాహ్మీ మాహేశ్వరీ చైవ కౌమారీ వైష్ణవీ తథా ॥57 ॥
వారాహీ చ తథేంద్రాణీ చాముండాః సప్తమాతరః ।
అష్టమీ తు మహాలక్ష్మీర్నామ్నా ప్రోక్తాస్తు మాతరః ॥ 58 ॥
బ్రహ్మరుద్రాదిదేవానాం సమాకారా స్తుతాః స్మృతాః ।
జగత్కళ్యాణకారిణ్యః స్వస్వసేనాసమావృతాః ॥ 59 ॥
తత్సాలస్య చతుర్ద్వార్షు వాహనాని మహేశితుః ।
సజ్జాని నృపతే సంతి సాలంకారాణి నిత్యశః ॥ 60 ॥
దంతినః కోటిశో వాహాః కోటిశః శిబికాస్తథా ।
హంసాః సింహాశ్చ గరుడా మయూరా వృషభాస్తథా ॥ 61 ॥
తైర్యుక్తాః స్యందనాస్తద్వత్కోటిశో నృపనందన ।
పార్ష్ణిగ్రాహసమాయుక్తా ధ్వజైరాకాశచుంబినః ॥ 62 ॥
కోటిశస్తు విమానాని నానా చిహ్నాన్వితాని చ ।
నానా వాదిత్రయుక్తాని మహాధ్వజయుతాని చ ॥ 63 ॥
వైదూర్యమణి సాలస్యాప్యగ్రే సాలః పరః స్మృతః ।
దశయోజన తుంగోఽసావింద్రనీలాశ్మనిర్మితః ॥ 64 ॥
తన్మధ్య భూస్తథా వీథ్యో మహామార్గా గృహాణి చ ।
వాపీ కూప తడాగాశ్చ సర్వే తన్మణినిర్మితాః ॥ 65 ॥
తత్ర పద్మ తు సంప్రోక్తం బహుయోజన విస్తృతమ్ ।
షోడశారం దీప్యమానం సుదర్శనమివాపరమ్ ॥ 66 ॥
తత్ర షోడశశక్తీనాం స్థానాని వివిధాని చ ।
సర్వోపస్కరయుక్తాని సమృద్ధాని వసంతి హి ॥ 67 ॥
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు మే నృపసత్తమ ।
కరాళీ వికరాళీ చ తథోమా చ సరస్వతీ ॥ 68 ॥
శ్రీ దుర్గోషా తథా లక్ష్మీః శ్రుతిశ్చైవ స్మృతిర్ధృతిః ।
శ్రద్ధా మేధా మతిః కాంతిరార్యా షోడశశక్తయః ॥ 69 ॥
నీలజీమూతసంకాశాః కరవాల కరాంబుజాః ।
సమాః ఖేటకధారిణ్యో యుద్ధోపక్రాంత మానసాః ॥ 70 ॥
సేనాన్యః సకలా ఏతాః శ్రీదేవ్యా జగదీశితుః ।
ప్రతిబ్రహ్మాండసంస్థానాం శక్తీనాం నాయికాః స్మృతాః ॥ 71 ॥
బ్రహ్మాండక్షోభకారిణ్యో దేవీ శక్త్యుపబృంహితాః ।
నానా రథసమారూఢా నానా శక్తిభిరన్వితాః ॥ 72 ॥
ఏతత్పరాక్రమం వక్తుం సహస్రాస్యోఽపి న క్షమః ।
ఇంద్రనీలమహాసాలాదగ్రే తు బహువిస్తృతః ॥ 73 ॥
ముక్తాప్రాకార ఉదితో దశయోజన దైర్ఘ్యవాన్ ।
మధ్యభూః పూర్వవత్ప్రోక్తా తన్మధ్యేఽష్టదళాంబుజమ్ ॥ 74 ॥
ముక్తామణిగణాకీర్ణం విస్తృతం తు సకేసరమ్ ।
తత్ర దేవీసమాకారా దేవ్యాయుధధరాః సదా ॥ 75 ॥
సంప్రోక్తా అష్టమంత్రిణ్యో జగద్వార్తాప్రబోధికాః ।
దేవీసమానభోగాస్తా ఇంగితజ్ఞాస్తుపండితాః ॥ 76 ॥
కుశలాః సర్వకార్యేషు స్వామికార్యపరాయణాః ।
దేవ్యభిప్రాయ బోధ్యస్తాశ్చతురా అతిసుందరాః ॥ 77 ॥
నానా శక్తిసమాయుక్తాః ప్రతిబ్రహ్మాండవర్తినామ్ ।
ప్రాణినాం తాః సమాచారం జ్ఞానశక్త్యావిదంతి చ ॥ 78 ॥
తాసాం నామాని వక్ష్యామి మత్తః శృణు నృపోత్తమ ।
అనంగకుసుమా ప్రోక్తాప్యనంగకుసుమాతురా ॥ 79 ॥
అనంగమదనా తద్వదనంగమదనాతురా ।
భువనపాలా గగనవేగా చైవ తతః పరమ్ ॥ 80 ॥
శశిరేఖా చ గగనరేఖా చైవ తతః పరమ్ ।
పాశాంకుశవరాభీతిధరా అరుణవిగ్రహాః ॥ 81 ॥
విశ్వసంబంధినీం వార్తాం బోధయంతి ప్రతిక్షణమ్ ।
ముక్తాసాలాదగ్రభాగే మహామారకతో పరః ॥ 82 ॥
సాలోత్తమః సముద్దిష్టో దశయోజన దైర్ఘ్యవాన్ ।
నానా సౌభాగ్యసంయుక్తో నానా భోగసమన్వితః ॥ 83 ॥
మధ్యభూస్తాదృశీ ప్రోక్తా సదనాని తథైవ చ ।
షట్కోణమత్రవిస్తీర్ణం కోణస్థా దేవతాః శృణుః ॥ 84 ॥
పూర్వకోణే చతుర్వక్త్రో గాయత్రీ సహితో విధిః ।
కుండికాక్షగుణాభీతి దండాయుధధరః పరః ॥ 85 ॥
తదాయుధధరా దేవీ గాయత్రీ పరదేవతా ।
వేదాః సర్వే మూర్తిమంతః శాస్త్రాణి వివిధాని చ ॥ 86 ॥
స్మృతయశ్చ పురాణాని మూర్తిమంతి వసంతి హి ।
యే బ్రహ్మవిగ్రహాః సంతి గాయత్రీవిగ్రహాశ్చ యే ॥ 87 ॥
వ్యాహృతీనాం విగ్రహాశ్చ తే నిత్యం తత్ర సంతి హి ।
రక్షః కోణే శంఖచక్రగదాంబుజ కరాంబుజా ॥ 88 ॥
సావిత్రీ వర్తతే తత్ర మహావిష్ణుశ్చ తాదృశః ।
యే విష్ణువిగ్రహాః సంతి మత్స్యకూర్మాదయోఖిలాః ॥ 89 ॥
సావిత్రీ విగ్రహా యే చ తే సర్వే తత్ర సంతి హి ।
వాయుకోణే పరశ్వక్షమాలాభయవరాన్వితః ॥ 90 ॥
మహారుద్రో వర్తతేఽత్ర సరస్వత్యపి తాదృశీ ।
యే యే తు రుద్రభేదాః స్యుర్దక్షిణాస్యాదయో నృప ॥ 91 ॥
గౌరీ భేదాశ్చ యే సర్వే తే తత్ర నివసంతి హి ।
చతుఃషష్ట్యాగమా యే చ యే చాన్యేప్యాగమాః స్మృతాః ॥ 92 ॥
తే సర్వే మూర్తిమంతశ్చ తత్ర వై నివసంతి హి ।
అగ్నికోణే రత్నకుంభం తథా మణికరండకమ్ ॥ 93 ॥
దధానో నిజహస్తాభ్యాం కుబేరో ధనదాయకః ।
నానా వీథీ సమాయుక్తో మహాలక్ష్మీసమన్వితః ॥ 94 ॥
దేవ్యా నిధిపతిస్త్వాస్తే స్వగుణైః పరివేష్టితః ।
వారుణే తు మహాకోణే మదనో రతిసంయుతః ॥ 95 ॥
పాశాంకుశధనుర్బాణధరో నిత్యం విరాజతే ।
శృంగారమూర్తిమంతస్తు తత్ర సన్నిహితాః సదా ॥ 96 ॥
ఈశానకోణే విఘ్నేశో నిత్యం పుష్టిసమన్వితః ।
పాశాంకుశధరో వీరో విఘ్నహర్తా విరాజతే ॥ 97 ॥
విభూతయో గణేశస్య యాయాః సంతి నృపోత్తమ ।
తాః సర్వా నివసంత్యత్ర మహైశ్వర్యసమన్వితాః ॥ 98 ॥
ప్రతిబ్రహ్మాండసంస్థానాం బ్రహ్మాదీనాం సమష్టయః ।
ఏతే బ్రహ్మాదయః ప్రోక్తాః సేవంతే జగదీశ్వరీమ్ ॥ 99 ॥
మహామారకతస్యాగ్రే శతయోజన దైర్ఘ్యవాన్ ।
ప్రవాలశాలోస్త్యపరః కుంకుమారుణవిగ్రహః ॥ 100 ॥
మధ్యభూస్తాదృశీ ప్రోక్తా సదనాని చ పూర్వవత్ ।
తన్మధ్యే పంచభూతానాం స్వామిన్యః పంచ సంతి చ ॥ 101 ॥
హృల్లేఖా గగనా రక్తా చతుర్థీ తు కరాళికా ।
మహోచ్ఛుష్మా పంచమీ చ పంచభూతసమప్రభాః ॥ 102 ॥
పాశాంకుశవరాభీతిధారిణ్యోమితభూషణాః ।
దేవీ సమానవేషాఢ్యా నవయౌవనగర్వితాః ॥ 103 ॥
ప్రవాలశాలాదగ్రే తు నవరత్న వినిర్మితః ।
బహుయోజనవిస్తీర్ణో మహాశాలోఽస్తి భూమిప ॥ 104 ॥
తత్ర చామ్నాయదేవీనాం సదనాని బహూన్యపి ।
నవరత్నమయాన్యేవ తడాగాశ్చ సరాంసి చ ॥ 105 ॥
శ్రీదేవ్యా యేఽవతారాః స్యుస్తే తత్ర నివసంతి హి ।
మహావిద్యా మహాభేదాః సంతి తత్రైవ భూమిప ॥ 106 ॥
నిజావరణదేవీభిర్నిజభూషణవాహనైః ।
సర్వదేవ్యో విరాజంతే కోటిసూర్యసమప్రభాః ॥ 107 ॥
సప్తకోటి మహామంత్రదేవతాః సంతి తత్ర హి ।
నవరత్నమయాదగ్రే చింతామణిగృహం మహత్ ॥ 108 ॥
తత్ర త్యం వస్తు మాత్రం తు చింతామణి వినిర్మితమ్ ।
సూర్యోద్గారోపలైస్తద్వచ్చంద్రోద్గారోపలైస్తథా ॥ 109 ॥
విద్యుత్ప్రభోపలైః స్తంభాః కల్పితాస్తు సహస్రశః ।
యేషాం ప్రభాభిరంతస్థం వస్తు కించిన్న దృశ్యతే ॥ 110 ॥
ఇతి శ్రీదేవీభాగవతే మహాపురాణే ద్వాదశస్కంధే ఏకాదశోఽధ్యాయః ।