తైత్తిరీయ అరణ్యక – చతుర్థః ప్రశ్నః
ఓం స॒హ నా॑ వవతు । స॒హ నౌ॑ భునక్తు । స॒హ వీ॒ర్యం॑ కరవావహై । తే॒జ॒స్వినా॒ వధీ॑తమస్తు॒ మా వి॑ద్విషా॒వహై᳚ ॥
ఓం శాంతిః॒ శాంతిః॒ శాంతిః॑ ॥
అంభస్యపారే (4.1)
అంభ॑స్య పా॒రే భువ॑నస్య॒ మద్ధ్యే॒ నాక॑స్య పృ॒ష్ఠే మ॑హ॒తో మహీ॑యాన్ । శు॒క్రేణ॒ జ్యోతీగ్ం॑షి సమను॒ప్రవి॑ష్టః ప్ర॒జాప॑తిశ్చరతి॒ గర్భే॑ అం॒తః । యస్మి॑న్ని॒దగ్ం సంచ॒ విచైతి॒ సర్వం॒-యఀస్మి॑న్ దే॒వా అధి॒ విశ్వే॑ నిషే॒దుః । తదే॒వ భూ॒తం తదు॒ భవ్య॑మా ఇ॒దం తద॒క్షరే॑ పర॒మే వ్యో॑మన్న్ । యేనా॑ వృ॒తం ఖంచ॒ దివం॑ మ॒హీంచ॒ యేనా॑ది॒త్య-స్తప॑తి॒ తేజ॑సా॒ భ్రాజ॑సా చ । యమం॒తః స॑ము॒ద్రే క॒వయో॒ వయం॑తి॒ యద॒క్షరే॑ పర॒మే ప్ర॒జాః । యతః॑ ప్రసూ॒తా జ॒గతః॑ ప్రసూతీ॒ తోయే॑న జీ॒వాన్ వ్యచ॑సర్జ॒ (వ్యస॑సర్జ॒) భూమ్యా᳚మ్ । యదోష॑ధీభిః పు॒రుషా᳚న్ ప॒శూగ్గ్శ్చ॒ వివే॑శ భూ॒తాని॑ చరాచ॒రాణి॑ । అతః॑ పరం॒ నాన్య॒-దణీ॑యసహి॒ పరా᳚త్ పరం॒-యఀన్ మహ॑తో మ॒హాంత᳚మ్ । యదే॑క-మ॒వ్యక్త॒-మనం॑తరూపం॒-విఀశ్వం॑ పురా॒ణం తమ॑సః॒ పర॑స్తాత్ ॥ 1.5 (తై. అర. 6.1.1)
తదే॒వర్తం తదు॑ స॒త్యమా॑హు॒-స్తదే॒వ బ్రహ్మ॑ పర॒మం క॑వీ॒నామ్ । ఇ॒ష్టా॒పూ॒ర్తం బ॑హు॒ధా జా॒తం జాయ॑మానం-విఀ॒శ్వం బి॑భర్తి॒ భువ॑నస్య॒ నాభిః॑ । తదే॒వాగ్ని-స్తద్వా॒యు-స్తథ్సూర్య॒స్తదు॑ చం॒ద్రమాః᳚ । తదే॒వ శు॒క్రమ॒మృతం॒ తద్బ్రహ్మ॒ తదాపః॒ స ప్ర॒జాప॑తిః । సర్వే॑ నిమే॒షా జ॒జ్ఞిరే॑ వి॒ద్యుతః॒ పురు॑షా॒దధి॑ । క॒లా ము॑హూ॒ర్తాః కాష్ఠా᳚శ్చాహో-రా॒త్రాశ్చ॑ సర్వ॒శః । అ॒ర్ధ॒మా॒సా మాసా॑ ఋ॒తవః॑ సంవఀథ్స॒రశ్చ॑ కల్పంతామ్ । స ఆపః॑ ప్రదు॒ఘే ఉ॒భే ఇ॒మే అం॒తరి॑క్ష॒-మథో॒ సువః॑ । నైన॑-మూ॒ర్ధ్వం న తి॒ర్యం చ॒ న మద్ధ్యే॒ పరి॑జగ్రభత్ । న తస్యే॑శే॒ కశ్చ॒న తస్య॑ నామ మ॒హద్యశః॑ ॥ 1.10 (తై. అర. 6.1.2)
న స॒దృంశే॑ తిష్ఠతి॒ రూప॑మస్య॒ న చక్షు॑షా పశ్యతి॒ కశ్చ॒నైన᳚మ్ । హృ॒దా మ॑నీ॒షా మన॑సా॒ఽభి క్లృ॑ప్తో॒ య ఏ॑నం-విఀ॒దు-రమృ॑తా॒స్తే భ॑వంతి । అ॒ద్భ్యః సంభూ॑తో హిరణ్యగ॒ర్భ ఇత్య॒ష్టౌ । ఏ॒ష హి దే॒వః ప్ర॒దిశోఽను॒ సర్వాః॒ పూర్వో॑ హి జా॒తః స ఉ॒ గర్భే॑ అం॒తః । స వి॒జాయ॑మానః సజని॒ష్యమా॑ణః ప్ర॒త్యం-ముఖా᳚ స్తిష్ఠతి వి॒శ్వతో॑ముఖః । వి॒శ్వత॑శ్చ-క్షురు॒త వి॒శ్వతో॑ ముఖో వి॒శ్వతో॑ హస్త ఉ॒త వి॒శ్వత॑స్పాత్ । సం బా॒హుభ్యాం॒ నమ॑తి॒ సం పత॑త్రై॒-ర్ద్యావా॑ పృథి॒వీ జ॒నయ॑న్ దే॒వ ఏకః॑ । వే॒నస్తత్ పశ్య॒న్. విశ్వా॒ భువ॑నాని వి॒ద్వాన్. యత్ర॒ విశ్వం॒ భవ॒త్యేక॑-నీళమ్ । యస్మి॑న్ని॒దగ్ం సంచ॒ విచైక॒గ్ం॒ స ఓతః॒ ప్రోత॑శ్చ వి॒భుః ప్ర॒జాసు॑ । ప్రతద్వో॑చే అ॒మృత॒న్ను వి॒ద్వాన్ గం॑ధ॒ర్వో నామ॒ నిహి॑తం॒ గుహా॑సు ॥ 1.15 (తై. అర. 6.1.3)
త్రీణి॑ ప॒దా నిహి॑తా॒ గుహా॑సు॒ యస్తద్వేద॑ సవి॒తుః పి॒తాఽస॑త్ । స నో॒ బంధు॑-ర్జని॒తా స వి॑ధా॒తా ధామా॑ని॒ వేద॒ భువ॑నాని॒ విశ్వా᳚ । యత్ర॑ దే॒వా అ॒మృత॑మాన-శా॒నాస్తృ॒తీయే॒ ధామా᳚న్య॒-భ్యైర॑యంత । పరి॒ ద్యావా॑పృథి॒వీ యం॑తి స॒ద్యః పరి॑ లో॒కాన్ పరి॒ దిశః॒ పరి॒ సువః॑ । ఋ॒తస్య॒ తంతుం॑-విఀతతం-విఀ॒చృత్య॒ తద॑పశ్య॒త్ తద॑భవత్ ప్ర॒జాసు॑ । ప॒రీత్య॑ లో॒కాన్ ప॒రీత్య॑ భూ॒తాని॑ ప॒రీత్య॒ సర్వాః᳚ ప్ర॒దిశో॒ దిశ॑శ్చ । ప్ర॒జాప॑తిః ప్రథమ॒జా ఋ॒తస్యా॒త్మనా॒-ఽఽత్మాన॑-మ॒భి-సంబ॑భూవ । సద॑స॒స్పతి॒-మద్భు॑తం ప్రి॒యమింద్ర॑స్య॒ కామ్య᳚మ్ । సనిం॑ మే॒ధా మ॑యాసిషమ్ । ఉద్దీ᳚ప్యస్వ జాతవేదో ఽప॒ఘ్నన్నిర్ఋ॑తిం॒ మమ॑ ॥ 1.19 (తై. అర. 6.1.4)
ప॒శూగ్గ్శ్చ॒ మహ్య॒మావ॑హ॒ జీవ॑నంచ॒ దిశో॑ దిశ । మానో॑ హిగ్ంసీ జ్జాతవేదో॒ గామశ్వం॒ పురు॑షం॒ జగ॑త్ । అబి॑భ్ర॒దగ్న॒ ఆగ॑హి శ్రి॒యా మా॒ పరి॑పాతయ ॥ 1.21 (తై. అర. 6.1.5)
గాయత్రీ మంత్రాః (4.2)
పురు॑షస్య విద్మ సహస్రా॒క్షస్య॑ మహాదే॒వస్య॑ ధీమహి । తన్నో॑ రుద్రః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
తత్పురు॑షాయ వి॒ద్మహే॑ మహాదే॒వాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ రుద్రః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥।
తత్పురు॑షాయ వి॒ద్మహే॑ వక్రతుం॒డాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ దంతిః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
తత్పురు॑షాయ వి॒ద్మహే॑ చక్రతుం॒డాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ నందిః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
తత్పురు॑షాయ వి॒ద్మహే॑ మహాసే॒నాయ॑ ధీమహి । తన్నః॑ షణ్ముఖః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
తత్పురు॑షాయ వి॒ద్మహే॑ సువర్ణప॒క్షాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ గరుడః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
వే॒దా॒త్మ॒నాయ॑ వి॒ద్మహే॑ హిరణ్యగ॒ర్భాయ॑ ధీమహి । తన్నో᳚ బ్రహ్మ ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
నా॒రా॒య॒ణాయ॑ వి॒ద్మహే॑ వాసుదే॒వాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ విష్ణుః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
వ॒జ్ర॒న॒ఖాయ॑ వి॒ద్మహే॑ తీక్ష్ణ-ద॒గ్గ్॒ష్ట్రాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ నారసిగ్ంహః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
భా॒స్క॒రాయ॑ వి॒ద్మహే॑ మహద్ద్యుతిక॒రాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ ఆదిత్యః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
వై॒శ్వా॒న॒రాయ॑ వి॒ద్మహే॑ లాలీ॒లాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ అగ్నిః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥
కా॒త్యా॒య॒నాయ॑ వి॒ద్మహే॑ కన్యకు॒మారి॑ ధీమహి । తన్నో॑ దుర్గిః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥ 1.33 (తై. అర. 6.1.5-7)
దూర్వా సూక్తం (4.3)
స॒హ॒స్ర॒పర॑మా దే॒వీ॒ శ॒తమూ॑లా శ॒తాంకు॑రా । సర్వగ్ం॑ హరతు॑ మే పా॒పం॒ దూ॒ర్వా దుః॑స్వప్న॒ నాశ॑నీ । కాండా᳚త్ కాండాత్ ప్ర॒రోహం॑తీ॒ పరు॑షః పరుషః॒ పరి॑ ।
ఏ॒వా నో॑ దూర్వే॒ ప్రత॑ను స॒హస్రే॑ణ శ॒తేన॑ చ । యా శ॒తేన॑ ప్రత॒నోషి॑ స॒హస్రే॑ణ వి॒రోహ॑సి । తస్యా᳚స్తే దేవీష్టకే వి॒ధేమ॑ హ॒విషా॑ వ॒యమ్ । అశ్వ॑క్రాం॒తే ర॑థక్రాం॒తే॒ వి॒ష్ణుక్రాం᳚తే వ॒సుంధ॑రా । శిరసా॑ ధార॑యిష్యా॒మి॒ ర॒క్ష॒స్వ మాం᳚ పదే॒ పదే ॥ 1.37 (తై. అర. 6.1.8)
మృత్తికా సూక్తం (4.4)
భూమి-ర్ధేను-ర్ధరణీ లో॑కధా॒రిణీ । ఉ॒ధృతా॑ఽసి వ॑రాహే॒ణ॒ కృ॒ష్ణే॒న శ॑త బా॒హునా । మృ॒త్తికే॑ హన॑ మే పా॒పం॒-యఀ॒న్మ॒యా దు॑ష్కృతం॒ కృతమ్ । మృ॒త్తికే᳚ బ్రహ్మ॑దత్తా॒ఽసి॒ కా॒శ్యపే॑నాభి॒మంత్రి॑తా । మృ॒త్తికే॑ దేహి॑ మే పు॒ష్టిం॒ త్వ॒యి స॑ర్వం ప్ర॒తిష్ఠి॑తమ్ ॥ 1.39
మృ॒త్తికే᳚ ప్రతిష్ఠి॑తే స॒ర్వం॒ త॒న్మే ని॑ర్ణుద॒ మృత్తి॑కే । తయా॑ హ॒తేన॑ పాపే॒న॒ గ॒చ్ఛా॒మి ప॑రమాం॒ గతిమ్ ॥ 1.40 (తై. అర. 6.1.9)
శత్రుజయ మంత్రాః (4.5)
యత॑ ఇంద్ర॒ భయా॑మహే॒ తతో॑ నో॒ అభ॑యం కృధి । మఘ॑వన్ ఛ॒గ్ధి తవ॒ తన్న॑ ఊ॒తయే॒ విద్విషో॒ విమృధో॑ జహి । స్వ॒స్తి॒దా వి॒శస్పతి॑-ర్వృత్ర॒హా విమృధో॑ వ॒శీ । వృషేంద్రః॑ పు॒ర ఏ॑తు నః స్వస్తి॒దా అ॑భయంక॒రః । స్వ॒స్తి న॒ ఇంద్రో॑ వృ॒ద్ధశ్ర॑వాః స్వ॒స్తి నః॑ పూ॒షా వి॒శ్వవే॑దాః । స్వ॒స్తి న॒స్తార్క్ష్యో॒ అరి॑ష్టనేమిః స్వ॒స్తి నో॒ బృహ॒స్పతి॑-ర్దధాతు । ఆపాం᳚త-మన్యుస్తృ॒పల॑ప్రభర్మా॒ ధునిః॒ శిమీ॑వాం॒-ఛరు॑మాగ్ం ఋజీ॒షీ । సోమో॒ విశ్వా᳚న్యత॒సా వనా॑ని॒ నార్వాగింద్రం॑ ప్రతి॒మానా॑ని దేభుః ॥ 1.44
బ్రహ్మ॑ జజ్ఞా॒నం ప్ర॑థ॒మం పు॒రస్తా॒ద్-విసీ॑మ॒తః సు॒రుచో॑ వే॒న ఆ॑వః । స బు॒ధ్నియా॑ ఉప॒మా అ॑స్య వి॒ష్ఠాః స॒తశ్చ॒ యోని॒-మస॑తశ్చ॒ వివః॑ । స్యో॒నా పృ॑థివి॒ భవా॑ నృక్ష॒రా ని॒వేశ॑నీ । యచ్ఛా॑ నః॒ శర్మ॑ స॒ప్రథాః᳚ । గం॒ధ॒ద్వా॒రాం దు॑రాధ॒ర్షాం॒ ని॒త్యపు॑ష్టాం కరీ॒షిణీ᳚మ్ । ఈ॒శ్వరీగ్ం॑ సర్వ॑భూతా॒నాం॒ తామి॒హోప॑హ్వయే॒ శ్రియమ్ । శ్రీ᳚ర్మే భ॒జతు । అలక్ష్మీ᳚ర్మే న॒శ్యతు । విష్ణు॑ముఖా॒ వై దే॒వాః ఛందో॑-భిరి॒మాంల్లోఀ॒కా-న॑నపజ॒య్య-మ॒భ్య॑జయన్న్ । మ॒హాగ్ం ఇంద్రో॒ వజ్ర॑బాహుః షోడ॒శీ శర్మ॑ యచ్ఛతు ॥ 1.48 (తై. అర. 6.1.10)
స్వ॒స్తి నో॑ మ॒ఘవా॑ కరోతు॒ హంతు॑ పా॒ప్మానం॒-యోఀ᳚ఽస్మాన్ ద్వేష్టి॑ । సో॒మాన॒గ్గ్॒ స్వర॑ణం కృణు॒హి బ్ర॑హ్మణస్పతే । క॒క్షీవం॑తం॒-యఀ ఔ॑శి॒జమ్ । శరీ॑రం-యఀజ్ఞశమ॒లం కుసీ॑దం॒ తస్మి᳚న్ థ్సీదతు॒ యో᳚ఽస్మాన్ ద్వేష్టి॑ । చర॑ణం ప॒విత్రం॒-విఀత॑తం పురా॒ణం-యేఀన॑ పూ॒త-స్తర॑తి దుష్కృ॒తాని॑ । తేన॑ ప॒విత్రే॑ణ శు॒ద్ధేన॑ పూ॒తా అతి॑ పా॒ప్మాన॒-మరా॑తిం తరేమ । స॒జోషా॑ ఇంద్ర॒ సగ॑ణో మ॒రుద్భిః॒ సోమం॑ పిబ వృత్రహంఛూర వి॒ద్వాన్ । జ॒హి శత్రూ॒గ్ం॒ రప॒ మృధో॑ నుద॒స్వాథాభ॑యం కృణుహి వి॒శ్వతో॑ నః । సు॒మి॒త్రా న॒ ఆప॒ ఓష॑ధయః సంతు దుర్మి॒త్రాస్తస్మై॑ భూయాసు॒-ర్యా᳚ఽస్మాన్ ద్వేష్టి॒ యంచ॑ వ॒యం ద్వి॒ష్మః । ఆపో॒ హిష్ఠా మ॑యో॒ భువ॒స్తా న॑ ఊ॒ర్జే ద॑ధాతన । 1.53 (తై. అర. 6.1.11)
మ॒హేరణా॑య॒ చక్ష॑సే । యో వః॑ శి॒వత॑మో॒ రస॒-స్తస్య॑ భాజయతే॒ హ నః॑ । ఉ॒శ॒తీ-రి॑వ మా॒తరః॑ । తస్మా॒ అరం॑గమామవో॒ యస్య॒ క్షయా॑య॒ జిన్వ॑థ । ఆపో॑ జ॒నయ॑థా చ నః ॥ 1.54 (తై. అర. 6.1.12)
అఘమర్షణ సూక్తం (4.6)
హిర॑ణ్యశృంగం॒-వఀరు॑ణం॒ ప్రప॑ద్యే తీ॒ర్థం మే॑ దేహి॒ యాచి॑తః । య॒న్మయా॑ భు॒క్త-మ॒సాధూ॑నాం పా॒పేభ్య॑శ్చ ప్ర॒తిగ్ర॑హః । యన్మే॒ మన॑సా వా॒చా॒ క॒ర్మ॒ణా వా దు॑ష్కృతం॒ కృతమ్ । తన్న॒ ఇంద్రో॒ వరు॑ణో॒ బృహ॒స్పతిః॑ సవి॒తా చ॑ పునంతు॒ పునః॑ పునః । నమో॒ఽగ్నయే᳚-ఽఫ్సు॒మతే॒ నమ॒ ఇంద్రా॑య॒ నమో॒ వరు॑ణాయ॒ నమో వారుణ్యై॑ నమో॒ఽద్భ్యః ॥ 1.57
యద॒పాం క్రూ॒రం-యఀద॑మే॒ద్ధ్యం-యఀద॑శాం॒తం తదప॑గచ్ఛతాత్ । అ॒త్యా॒శ॒నా-ద॑తీపా॒నా॒-ద్య॒చ్చ ఉ॒గ్రాత్ ప్ర॑తి॒గ్రహా᳚త్ । తన్నో॒ వరు॑ణో రా॒జా॒ పా॒ణినా᳚ హ్యవ॒మర్శ॑తు । సో॑ఽహమ॑పా॒పో వి॒రజో॒ నిర్ము॒క్తో ము॑క్తకి॒ల్బిషః । నాక॑స్య పృ॒ష్ఠమారు॑హ్య॒ గచ్ఛే॒-ద్బ్రహ్మ॑సలో॒కతామ్ । యశ్చా॒॑ఫ్సు వరు॑ణః॒ స పు॒నాత్వ॑ఘమర్ష॒ణః । ఇ॒మం మే॑ గంగే యమునే సరస్వతి॒ శుతు॑ద్రి॒ స్తోమగ్ం॑ సచతా॒ పరు॒ష్ణియా । అ॒సి॒క్ని॒యా మ॑రుద్వృధే వి॒తస్త॒యా-ఽఽర్జీ॑కీయే శృణు॒హ్యా సు॒షోమ॑యా । ఋ॒తంచ॑ స॒త్యంచా॒-భీ᳚ద్ధా॒ త్తప॒సోఽద్ధ్య॑జాయత । తతో॒ రాత్రి॑-రజాయత॒ తతః॑ సము॒ద్రో అ॑ర్ణ॒వః ॥ 1.63 (తై. అర. 6.1.13)
స॒ము॒ద్రా-ద॑ర్ణ॒వా-దధి॑ సంవఀథ్స॒రో అ॑జాయత । అ॒హో॒రా॒త్రాణి॑ వి॒దధ॒-ద్(మి॒దధ॒ద్) విశ్వ॑స్య మిష॒తో వ॒శీ । సూ॒ర్యా॒చం॒ద్ర॒మసౌ॑ ధా॒తా య॑థా పూ॒ర్వ మ॑కల్పయత్ । దివం॑చ పృథి॒వీం చాం॒తరి॑క్ష॒ మథో॒ సువః॑ । యత్ పృ॑థి॒వ్యాగ్ం రజ॑స్స్వ॒ మాంతరి॑క్షే వి॒రోద॑సీ । ఇ॒మాగ్గ్ స్తదా॒పో వ॑రుణః పు॒నాత్వ॑ఘమర్ష॒ణః । పు॒నంతు॒ వస॑వః పు॒నాతు॒ వరు॑ణః పు॒నాత్వ॑ఘమర్ష॒ణః । ఏ॒ష భూ॒తస్య॑ మ॒ద్ధ్యే భువ॑నస్య గో॒ప్తా । ఏ॒ష పు॒ణ్యకృ॑తాం-లోఀ॒కా॒నే॒ష మృ॒త్యో-ర్హి॑ర॒ణ్మయ᳚మ్ । ద్యావా॑పృథి॒వ్యో-ర్హి॑ర॒ణ్మయ॒గ్ం॒ సగ్గ్శ్రి॑త॒గ్ం॒ సువః॑ । 1.66 (తై. అర. 6.1.14)
స నః॒ సువః॒ సగ్ం శి॑శాధి । ఆర్ద్రం॒ జ్వల॑తి॒ జ్యోతి॑-ర॒హమ॑స్మి । జ్యోతి॒-ర్జ్వల॑తి॒ బ్రహ్మా॒హమ॑స్మి । యో॑ఽహమ॑స్మి॒ బ్రహ్మా॒హమ॑స్మి । అ॒హమ॑స్మి॒ బ్రహ్మా॒హమ॑స్మి । అ॒హమే॒వాహం మాం జు॑హోమి॒ స్వాహా᳚ । అ॒కా॒ర్య॒-కా॒ర్య॑వ కీ॒ర్ణీ స్తే॒నో భ్రూ॑ణ॒హా గు॑రుత॒ల్పగః । వరు॑ణో॒-ఽపామ॑ఘమర్ష॒ణ-స్తస్మా᳚త్ పా॒పాత్ ప్రము॑చ్యతే । ర॒జోభూమి॑స్త్వ॒మాగ్ం రోద॑యస్వ॒ ప్రవ॑దంతి॒ ధీరాః᳚ । ఆక్రాం᳚థ్-సము॒ద్రః ప్ర॑థ॒మే విధ॑ర్మ-ంజ॒నయ॑న్ ప్ర॒జా భువ॑నస్య॒ రాజా᳚ । వృషా॑ ప॒విత్రే॒ అధి॒సానో॒ అవ్యే॑ బృ॒హథ్ సోమో॑ వావృధే సువా॒న ఇందుః॑ ॥ 1.70
(పుర॑స్తా॒-ద్- యశో॒ – గుహా॑సు॒ – మమ॑ – చక్రతుం॒డాయ॑ ధీమహి – తీక్షద॒గ్గ్॒ష్ఠ్రాయ॑ ధీమహి॒ – పరి॑ – ప్ర॒తిష్ఠి॑తం – దేభు–ర్ యచ్ఛతు – దధాతనా॒- ద్భ్యో᳚ – ఽర్ణ॒వః – సువో॒ – రాజైకం॑ చ) (ఆ1)
దుర్గా సూక్తం (4.7)
జా॒తవే॑దసే సునవామ॒ సోమ॑-మరాతీయ॒తో నిద॑హాతి॒ వేదః॑ । స నః॑ పర్ష॒దతి॑ దు॒ర్గాణి॒ విశ్వా॑ నా॒వేవ॒ సింధుం॑ దురి॒తాఽత్య॒గ్నిః ।తామ॒గ్నివ॑ర్ణాం॒ తప॑సా జ్వలం॒తీం-వైఀ ॑రోచ॒నీం క॑ర్మఫ॒లేషు॒ జుష్టా᳚మ్ । దు॒ర్గాం దే॒వీగ్ం శర॑ణమ॒హం ప్రప॑ద్యే సు॒తర॑సి తరసే॒ నమః॑ ।అగ్నే॒ త్వం పా॑రయా॒ నవ్యో॑ అ॒స్మాంథ్ స్వ॒స్తి-భి॒రతి॑ దు॒ర్గాణి॒ విశ్వా᳚ । పూశ్చ॑ పృ॒థ్వీ బ॑హు॒లా న॑ ఉ॒ర్వీ భవా॑ తో॒కాయ॒ తన॑యాయ॒ శంయోఀః । విశ్వా॑ని నో దు॒ర్గహా॑ జాతవేదః॒ సింధుం॒ న నా॒వా దు॑రి॒తాఽతి॑పర్షి । అగ్నే॑ అత్రి॒వన్ మన॑సా గృణా॒నో᳚ఽస్మాకం॑ బోద్ధ్యవి॒తా త॒నూనా᳚మ్ । పృ॒త॒నా॒జిత॒గ్ం॒ సహ॑మాన-ము॒గ్రమ॒గ్నిగ్ం హు॑వేమ పర॒మాథ్ స॒ధస్థా᳚త్ । స నః॑ పర్ష॒దతి॑ దు॒ర్గాణి॒ విశ్వా॒ క్షామ॑ద్దే॒వో అతి॑ దురి॒తాఽత్య॒గ్నిః । ప్ర॒త్నోషి॑-క॒మీడ్యో॑ అద్ధ్వ॒రేషు॑ స॒నాచ్చ॒ హోతా॒ నవ్య॑శ్చ॒ సథ్సి॑ । స్వాంచా᳚గ్నే త॒నువం॑ పి॒ప్రయ॑స్వా॒స్మభ్యం॑చ॒ సౌభ॑గ॒మాయ॑జస్వ । గోభి॒-ర్జుష్ట॑మ॒యుజో॒ నిషి॑క్తం॒ తవేం᳚ద్ర విష్ణో॒-రను॒సంచ॑రేమ । నాక॑స్య పృ॒ష్ఠమ॒భి సం॒వఀసా॑నో॒ వైష్ణ॑వీం-లోఀ॒క ఇ॒హ మా॑దయంతామ్ ॥ 2.7 (దు॒రి॒తాఽత్య॒గ్నిశ్చ॒త్వారి॑ చ) (తై. అర. 6.2.1)
[ ఓం కా॒త్యా॒య॒నాయ॑ వి॒ద్మహే॑ కన్యకు॒మారి॑ ధీమహి । తన్నో॑ దుర్గిః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥ ]
వ్యాహృతి హోమ మంత్రాః (4.8)
భూ-రన్న॑-మ॒గ్నయే॑ పృథి॒వ్యై స్వాహా॒, భువోఽన్నం॑-వాఀ॒యవే॒ఽంతరి॑క్షాయ॒ స్వాహా॒, సువ॒రన్న॑-మాది॒త్యాయ॑ ది॒వే స్వాహా॒, భూర్భువ॒స్సువ॒-రన్నం॑ చం॒ద్రమ॑సే ది॒గ్భ్యః స్వాహా॒, నమో॑ దే॒వేభ్యః॑ స్వ॒ధా పి॒తృభ్యో॒ భూర్భువ॒స్సువ॒-రన్న॒మోమ్ ॥ 3.1 (తై. అర. 6.3.1)
భూ-ర॒గ్నయే॑ పృథి॒వ్యై స్వాహా॒, భువో॑ వా॒యవే॒ఽంతరి॑క్షాయ॒ స్వాహా॒ ,
సువ॑రాది॒త్యాయ॑ ది॒వే స్వాహా॒, భూ-ర్భువ॒స్సువ॑-శ్చం॒ద్రమ॑సే ది॒గ్భ్యః స్వాహా॒, నమో॑ దే॒వేభ్యః॑ స్వ॒ధా పి॒తృభ్యో॒ భూర్భువ॒స్సువ॒-రగ్న॒ ఓమ్ ॥ 4.1
భూ-ర॒గ్నయే॑ చ పృథి॒వ్యై చ॑ మహ॒తే చ॒ స్వాహా॒, భువో॑ వా॒యవే॑ చాం॒తరి॑క్షాయ చ మహ॒తే చ॒ స్వాహా॒, సువ॑రాది॒త్యాయ॑ చ ది॒వే చ॑ మహ॒తే చ॒ స్వాహా॒, భూ-ర్భువ॒స్సువ॑-శ్చం॒ద్రమ॑సే చ॒ నక్ష॑త్రేభ్యశ్చ ది॒గ్భ్యశ్చ॑ మహ॒తే చ॒ స్వాహా॒, నమో॑ దే॒వేభ్యః॑ స్వ॒ధా పి॒తృభ్యో॒ భూర్భువ॒స్సువ॒-ర్మహ॒రోమ్ ॥ 5.1 (తై. అర. 6.4.1)
జ్ఞానప్రాప్త్యర్థా హోమమంత్రాః (4.9)
పాహి నో అగ్న ఏన॑సే స్వా॒హా । పాహి నో విశ్వవేద॑సే స్వా॒హా । యజ్ఞం పాహి విభావ॑సో స్వా॒హా । సర్వం పాహి శతక్ర॑తో స్వా॒హా ॥ 6.1 (తై. అర. 6.7.1)
పా॒హి నో॑ అగ్న॒ ఏక॑యా । పా॒హ్యు॑త ద్వి॒తీయ॑యా । పా॒హ్యూర్జం॑ తృ॒తీయ॑యా । పా॒హి గీ॒ర్భి-శ్చ॑త॒సృభి॑-ర్వసో॒ స్వాహా᳚ ॥ 7.1 (తై. అర. 6.6.1)
వేదావిస్మరణాయ జపమంత్రాః (4.10)
యః ఛంద॑సా-మృష॒భో వి॒శ్వరూ॑పః॒ ఛందో᳚భ్యః॒ ఛందాగ్గ్॑స్యా వి॒వేశ॑ । సచాగ్ం శిక్యః పురో వాచో॑పని॒ష-దింద్రో᳚ జ్యే॒ష్ఠ ఇం॑ద్రి॒యాయ॒ ఋషి॑భ్యో॒ నమో॑ దే॒వేభ్యః॑ స్వ॒ధా పి॒తృభ్యో॒ భూర్భువ॒స్సువః॒ ఛంద॒ ఓమ్ ॥ 8.1 (తై. అర. 6.8.1)
నమో॒ బ్రహ్మ॑ణే ధా॒రణం॑ మే అ॒స్త్వ-ని॑రాకరణం-ధా॒రయి॑తా భూయాసం॒ కర్ణ॑యోః శ్రు॒తం మాచ్యో᳚ఢ్వం॒ మమా॒ముష్య॒ ఓమ్ ॥ 9.1 (తై. అర. 6.9.1)
తపః ప్రశంసా (4.11)
ఋ॒తం తపః॑ స॒త్యం తపః॑ శ్రు॒తం తపః॑ శాం॒తం తపో॒ దమ॒ స్తపః॒ శమ॒స్తపో॒ దానం॒ తపో॒ యజ్ఞం॒ తపో॒ భూర్భువ॒స్సువ॒-ర్బ్రహ్మై॒-తదుపా᳚స్యై॒-తత్తపః॑ ॥ 10.1 (తై. అర. 6.10.1)
విహితాచరణ ప్రశంసా నిషిద్ధాచరణ నిందా చ (4.12)
యథా॑ వృ॒క్షస్య॑ స॒పుంష్పి॑తస్య దూ॒రా-ద్గం॒ధో వా᳚త్యే॒వం పుణ్య॑స్య క॒ర్మణో॑ దూ॒రా-ద్గం॒ధో వా॑తి॒ యథా॑ఽసిధా॒రాం క॒ర్తేఽవ॑హితా-మవ॒క్రామే॒ యద్యువే॒ యువే॒ హవా॑ వి॒హ్వయి॑ష్యామి క॒ర్తం ప॑తిష్యా॒మీత్యే॒వ-మ॒మృతా॑-దా॒త్మానం॑ జు॒గుఫ్సే᳚త్ ॥ 11.1 (తై. అర. 6.11.1)
దహర విద్యా (4.13)
అ॒ణో-రణీ॑యాన్ మహ॒తో మహీ॑యా-నా॒త్మా గుహా॑యాం॒ నిహి॑తోఽస్య జం॒తోః । తమ॑క్రతుం పశ్యతి వీతశో॒కో ధా॒తుః ప్ర॒సాదా᳚న్-మహి॒మాన॑మీశమ్ । స॒ప్త ప్రా॒ణాః ప్ర॒భవం॑తి॒ తస్మా᳚థ్ స॒ప్తార్చిషః॑ స॒మిధః॑ స॒ప్త జి॒హ్వాః । స॒ప్త ఇ॒మే లో॒కా యేషు॒ చరం॑తి ప్రా॒ణా గు॒హాశ॑యా॒-న్నిహి॑తాః స॒ప్త స॑ప్త । అతః॑ సము॒ద్రా గి॒రయ॑శ్చ॒ సర్వే॒ఽస్మాథ్ స్యందం॑తే॒ సింధ॑వః॒ సర్వ॑రూపాః । అత॑శ్చ॒ విశ్వా॒ ఓష॑ధయో॒ రసా᳚చ్చ॒ యేనై॑ష భూ॒త-స్తి॑ష్ఠత్యంతరా॒త్మా । బ్ర॒హ్మా దే॒వానాం᳚ పద॒వీః క॑వీ॒నా-మృషి॒-ర్విప్రా॑ణాం మహి॒షో మృ॒గాణా᳚మ్ । శ్యే॒నో గృధ్రా॑ణా॒గ్గ్॒ స్వధి॑తి॒-ర్వనా॑నా॒గ్ం॒ సోమః॑ ప॒విత్ర॒ మత్యే॑తి॒ రేభన్న్॑ । అ॒జా మేకాం॒-లోఀహి॑త-శుక్ల-కృ॒ష్ణాం బ॒హ్వీం ప్ర॒జాం జ॒నయం॑తీ॒గ్ం॒ సరూ॑పామ్ । అ॒జో హ్యేకో॑ జు॒షమా॑ణోఽను॒శేతే॒ జహా᳚త్యేనాం భు॒క్త-భో॑గా॒మజో᳚ఽన్యః ॥ 12.5 (తై. అర. 6.12.1)
హ॒గ్ం॒స-శ్శు॑చి॒ష-ద్వసు॑-రంతరిక్ష॒-సద్ధోతా॑ వేది॒ష-దతి॑థి-ర్దురోణ॒సత్ । నృ॒ష-ద్వ॑ర॒స-దృ॑త॒స-ద్వ్యో॑మ॒స-ద॒బ్జా గో॒జా ఋ॑త॒జా అ॑ద్రి॒జా ఋ॒తం బృ॒హత్ । ఘృ॒తం మి॑మిక్షిరే ఘృ॒తమ॑స్య॒ యోని॑-ర్ఘృ॒తే శ్రి॒తో ఘృ॒తము॑వస్య॒ ధామ॑ । అ॒ను॒ష్వ॒ధమావ॑హ మా॒దయ॑స్వ॒ స్వాహా॑ కృతం-వృఀషభ వక్షి హ॒వ్యమ్ । స॒ము॒ద్రా దూ॒ర్మి-ర్మధు॑మా॒గ్ం॒ ఉదా॑ర-దుపా॒గ్ం॒శునా॒ సమ॑మృత॒త్వ మా॑నట్ । ఘృ॒తస్య॒ నామ॒ గుహ్యం॒-యఀదస్తి॑ జి॒హ్వా దే॒వానా॑-మ॒మృత॑స్య॒ నాభిః॑ । వ॒యం నామ॒ ప్రబ్ర॑వామా ఘృ॒తేనా॒స్మిన్. య॒జ్ఞే ధా॑రయామా॒ నమో॑భిః । ఉప॑ బ్ర॒హ్మా శృ॑ణవచ్ఛ॒స్యమా॑నం॒ చతుః॑ శృంగో ఽవమీ-ద్గౌ॒ర ఏ॒తత్ । చ॒త్వారి॒ శృంగా॒ త్రయో॑ అస్య॒ పాదా॒ ద్వే శీ॒ర॒.షే స॒ప్త హస్తా॑సో అ॒స్య । త్రిధా॑ బ॒ద్ధో వృ॑ష॒భో రో॑రవీతి మ॒హో దే॒వో మర్త్యా॒గ్ం॒ ఆవి॑వేశ ॥ 12.10 (తై. అర. 6.12.2)
త్రిధా॑ హి॒తం ప॒ణిభి॑-ర్గు॒హ్యమా॑నం॒ గవి॑-దే॒వాసో॑ ఘృ॒తమన్వ॑విందన్న్ । ఇంద్ర॒ ఏక॒గ్ం॒ సూర్య॒ ఏకం॑ జజాన వే॒నా దేకగ్గ్॑ స్వ॒ధయా॒ నిష్ట॑తక్షుః । యో దే॒వానాం᳚ ప్రథ॒మం పు॒రస్తా॒-ద్విశ్వా॒ధియో॑ రు॒ద్రో మ॒హర్షిః॑ । హి॒ర॒ణ్య॒గ॒ర్భం ప॑శ్యత॒ జాయ॑మాన॒గ్ం॒ సనో॑ దే॒వః శు॒భయా॒ స్మృత్యా॒ సంయుఀ ॑నక్తు । యస్మా॒త్పరం॒ నాప॑ర॒ మస్తి॒ కించి॒ద్యస్మా॒న్ నాణీ॑యో॒ న జ్యాయో᳚ఽస్తి॒ కశ్చి॑త్ । వృ॒క్ష ఇ॑వ స్తబ్ధో ది॒వి తి॑ష్ఠ॒-త్యేక॒స్తేనే॒దం పూ॒ర్ణం పురు॑షేణ॒ సర్వ᳚మ్ ॥ 12.13
(సన్యాస సూక్తం)
న కర్మ॑ణా న ప్ర॒జయా॒ ధనే॑న॒ త్యాగే॑నైకే అమృత॒త్వ-మా॑న॒శుః । పరే॑ణ॒ నాకం॒ నిహి॑తం॒ గుహా॑యాం-విఀ॒భ్రాజ॑దే॒త-ద్యత॑యో వి॒శంతి॑ ॥ వే॒దాం॒త॒ వి॒జ్ఞాన॒-సుని॑శ్చితా॒ర్థాః సన్యా॑స యో॒గాద్యత॑యః శుద్ధ॒ సత్త్వాః᳚ । తే బ్ర॑హ్మలో॒కే తు॒ పరాం᳚తకాలే॒ పరా॑మృతా॒త్ పరి॑ముచ్యంతి॒ సర్వే᳚ । ద॒హ్రం॒-విఀ॒పా॒పం ప॒రమే᳚శ్మ భూతం॒-యఀత్ పుం॑డరీ॒కం పు॒రమ॑ద్ధ్య స॒గ్గ్॒స్థమ్ ।
త॒త్రా॒పి॒ ద॒హ్రం గ॒గనం॑-విఀశోక॒-స్తస్మి॑న్. యదం॒తస్త-దుపా॑సిత॒వ్యమ్ ॥ యో వేదాదౌ స్వ॑రః ప్రో॒క్తో॒ వే॒దాంతే॑ చ ప్ర॒తిష్ఠి॑తః । తస్య॑ ప్ర॒కృతి॑-లీన॒స్య॒ యః॒ పరః॑ స॒ మ॒హేశ్వ॑రః ॥ 12.17 (తై. అర. 6.12.3)
(అజో᳚ఽన్య॒ – ఆవి॑వేశ॒ – సర్వే॑ చ॒త్వారి॑ చ)
నారాయణ సూక్తం (4.14)
స॒హ॒స్ర॒శీర్షం॑ దే॒వం॒-విఀ॒శ్వాక్షం॑-విఀ॒శ్వ శం॑ భువమ్ । విశ్వం॑ నా॒రాయ॑ణం దే॒వ॒మ॒క్షరం॑ పర॒మం ప॒దమ్ । వి॒శ్వతః॒ పర॑మాన్ని॒త్యం॒-విఀ॒శ్వం నా॑రాయ॒ణగ్ం హ॑రిమ్ । విశ్వ॑మే॒వేదం పురు॑ష॒-స్త-ద్విశ్వ॒ముప॑జీవతి । పతిం॒-విఀశ్వ॑స్యా॒త్మేశ్వ॑ర॒గ్ం॒ శాశ్వ॑తగ్ం శి॒వమ॑చ్యుతమ్ । నా॒రాయ॒ణం మ॑హాజ్ఞే॒యం॒-విఀ॒శ్వాత్మా॑నం ప॒రాయ॑ణమ్ । నా॒రాయ॒ణ ప॑రో జ్యో॒తి॒రా॒త్మా నా॑రయ॒ణః ప॑రః । నా॒రాయ॒ణ ప॑రం బ్ర॒హ్మ॒ త॒త్త్వం నా॑రాయ॒ణః ప॑రః । నా॒రాయ॒ణ ప॑రో ధ్యా॒తా॒ ధ్యా॒నం నా॑రాయ॒ణః ప॑రః । యచ్చ॑ కిం॒చిజ్-జ॑గథ్ స॒ర్వం॒ దృ॒శ్యతే᳚ శ్రూయ॒తేఽపి॑ వా । 13.4 (తై. అర. 6.13.1)
అంత॑-ర్బ॒హిశ్చ॑ తథ్ స॒ర్వం॒-వ్యాఀ॒ప్య నా॑రాయ॒ణః స్థి॑తః । అనం॑త॒ మవ్య॑యం క॒విగ్ం స॑ము॒ద్రేఽంతం॑-విఀ॒శ్వ శ॑భుంవఀమ్ । ప॒ద్మ॒కో॒శ-ప్ర॑తీకా॒శ॒గ్ం॒ హృ॒దయం॑ చాప్య॒ధోము॑ఖమ్ । అధో॑ ని॒ష్ట్యా వి॑తస్త్యాం॒తే॒ నా॒భ్యాము॑పరి॒ తిష్ఠ॑తి । జ్వా॒ల॒మా॒లా కు॑లం భా॒తీ॒ వి॒శ్వస్యా॑యత॒నం మ॑హత్ । సంత॑తగ్ం శి॒లాభి॑స్తు॒ లంబ॑త్యా కోశ॒సన్ని॑భమ్ । తస్యాంతే॑ సుషి॒రగ్ం సూ॒క్ష్మం తస్మిం᳚థ్ స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితమ్ । తస్య॒ మద్ధ్యే॑ మ॒హాన॑గ్ని-ర్వి॒శ్వార్చి॑-ర్వి॒శ్వతో॑ ముఖః । సోఽగ్ర॑భు॒గ్ విభ॑జన్ తి॒ష్ఠ॒న్-నాహా॑ర-మజ॒రః క॒విః । తి॒ర్య॒గూ॒ర్ధ్వ మ॑ధః శా॒యీ॒ ర॒శ్మయ॑స్తస్య॒ సంత॑తా । సం॒తా॒పయ॑తి స్వం దే॒హమాపా॑దతల॒ మస్త॑కః । తస్య॒ మద్ధ్యే॒ వహ్ని॑శిఖా అ॒ణీయో᳚ర్ధ్వా వ్య॒వస్థి॑తః । నీ॒లతో॑ యద॑ మద్ధ్య॒స్థా॒-ద్వి॒ద్యుల్లే॑ఖేవ॒ భాస్వ॑రా । నీ॒వార॒ శూక॑వత్త॒న్వీ॒ పీ॒తా భా᳚స్వత్య॒ణూప॑మా । తస్యాః᳚ శిఖా॒యా మ॑ద్ధ్యే ప॒రమా᳚త్మా వ్య॒వస్థి॑తః । స బ్రహ్మ॒ స శివః॒ స హరిః॒ సేంద్రః॒ సోఽక్ష॑రః పర॒మః స్వ॒రాట్ ॥ 13.12 (తై. అర. 6.13.2)
(అపి॑ వా॒ – సంత॑తా॒ షట్ చ॑)
ఆదిత్య మండలే పరబ్రహ్మోపాసనం (4.15)
ఆ॒ది॒త్యో వా ఏ॒ష ఏ॒తన్ మం॒డలం॒ తప॑తి॒ తత్ర॒ తా ఋచ॒స్తదృ॒చా మం॑డల॒గ్ం॒ స ఋ॒చాం-లోఀ॒కోఽథ॒య ఏ॒ష ఏ॒తస్మి॑న్ మం॒డలే॒ఽర్చి-ర్దీ॒ప్యతే॒ తాని॒ సామా॑ని॒ స సా॒మ్నాం-లోఀ॒కోఽథ॒ య ఏ॒ష ఏ॒తస్మి॑న్ మం॒డలే॒ఽర్చిషి॒ పురు॑ష॒స్తాని॒ యజూగ్ం॑షి॒ స యజు॑షా మండల॒గ్ం॒ స యజు॑షాం-లోఀ॒కః సైషా త్ర॒య్యేవ॑ వి॒ద్యా త॑పతి॒ య ఏ॒షో᳚ఽంత-రా॑ది॒త్యే హి॑ర॒ణ్మయః॒ పురు॑షః ॥ 14.1 (తై. అర. 6.14.1)
ఆదిత్యపురుషస్య సర్వాత్మకత్వ ప్రదర్శనం (4.16)
ఆ॒ది॒త్యో వై తేజ॒ ఓజో॒ బలం॒-యఀశ॒-శ్చక్షుః॒ శ్రోత్ర॑మా॒త్మా మనో॑ మ॒న్యు-ర్మను॑-ర్మృ॒త్యుః స॒త్యో మి॒త్రో వా॒యురా॑కా॒శః ప్రా॒ణో లో॑కపా॒లః కః కిం కం తథ్ స॒త్యమన్న॑-మ॒మృతా॑ జీ॒వో విశ్వః॑ కత॒మః స్వ॑య॒భుం బ్రహ్మై॒ తదమృ॑త ఏ॒ష పురు॑ష ఏ॒ష భూ॒తానా॒-మధి॑పతి॒-ర్బ్రహ్మ॑ణః॒ సాయు॑జ్యగ్ం సలో॒కతా॑-మాప్నో-త్యే॒తాసా॑మే॒వ దే॒వతా॑నా॒గ్ం॒ సాయు॑జ్యగ్ం సా॒ర్ష్టితాగ్ం॑ సమాన లో॒కతా॑-మాప్నోతి॒ య ఏ॒వం-వేఀదే᳚త్యుప॒నిషత్ ॥ 15.1 (తై. అర. 6.15.1)
శివోపాసన మంత్రాః (4.17)
నిధ॑నపతయే॒ నమః । నిధ॑నపతాంతికాయ॒ నమః ।
ఊర్ధ్వాయ॒ నమః । ఊర్ధ్వలింగాయ॒ నమః ।
హిరణ్యాయ॒ నమః । హిరణ్యలింగాయ॒ నమః ।
సువర్ణాయ॒ నమః । సువర్ణలింగాయ॒ నమః ।
దివ్యాయ॒ నమః । దివ్యలింగాయ॒ నమః । 16.1 (తై. అర. 6.16.1)
భవాయ॒ నమః । భవలింగాయ॒ నమః ।
శర్వాయ॒ నమః । శర్వలింగాయ॒ నమః ।
శివాయ॒ నమః । శివలింగాయ॒ నమః ।
జ్వలాయ॒ నమః । జ్వలలింగాయ॒ నమః ।
ఆత్మాయ॒ నమః । ఆత్మలింగాయ॒ నమః ।
పరమాయ॒ నమః । పరమలింగాయ॒ నమః ।
ఏతథ్సోమస్య॑ సూర్య॒స్య॒ సర్వలింగగ్గ్॑ స్థాప॒య॒తి॒ పాణిమంత్రం॑ పవి॒త్రమ్ ॥ 16.1 (తై. అర. 6.16.2)
పశ్చిమవక్త్ర ప్రతిపాదక మంత్రః (4.18)
తై. అర. 6.17.1
స॒ద్యోజా॒తం ప్ర॑పద్యా॒మి॒ స॒ద్యోజా॒తాయ॒ వై నమో॒ నమః॑ । భ॒వే భ॑వే॒ నాతి॑భవే భవస్వ॒ మామ్ । భ॒వోద్భ॑వాయ॒ నమః॑ ॥ 17.1
ఉత్తర వక్త్ర ప్రతిపాదక మంత్రః (4.19)
వా॒మ॒దే॒వాయ॒ నమో᳚ జ్యే॒ష్ఠాయ॒ నమః॑ శ్రే॒ష్ఠాయ॒ నమో॑ రు॒ద్రాయ॒ నమః॒ కాలా॑య॒ నమః॒ కల॑వికరణాయ॒ నమో॒ బల॑వికరణాయ॒ నమో॒ బలా॑య॒ నమో॒ బల॑ప్రమథనాయ॒ నమః॒ సర్వ॑భూతదమనాయ॒ నమో॑ మ॒నోన్మ॑నాయ॒ నమః॑ ॥ 18.1 (తై. అర. 6.18.1)
దక్షిణ వక్త్ర ప్రతిపాదక మంత్రః (4.20)
అ॒ఘోరే᳚భ్యోఽథ॒ ఘోరే᳚భ్యో॒ ఘోర॒ఘోర॑తరేభ్యః ।
సర్వే᳚భ్యః సర్వ॒ శర్వే᳚భ్యో॒ నమ॑స్తే అస్తు రు॒ద్రరూ॑పేభ్యః ॥ 19.1 (తై. అర. 6.19.1)
ప్రాగ్వక్త్ర ప్రతిపాదక మంత్రః (4.21)
తత్పురు॑షాయ వి॒ద్మహే॑ మహాదే॒వాయ॑ ధీమహి । తన్నో॑ రుద్రః ప్రచో॒దయా᳚త్ ॥ 20.1 (తై. అర. 6.20.1)
ఊర్ధ్వ వక్త్ర ప్రతిపాదక మంత్రః (4.22)
ఈశానః సర్వ॑విద్యా॒నా॒- మీశ్వరః సర్వ॑భూతా॒నాం॒ బ్రహ్మాధి॑పతి॒-ర్బ్రహ్మ॒ణోఽధి॑పతి॒-ర్బ్రహ్మా॑ శి॒వో మే॑ అస్తు సదాశి॒వోమ్ ॥ 21.1 (తై. అర. 6.21.1)
నమస్కారార్థ మంత్రాః (4.23)
నమో హిరణ్యబాహవే హిరణ్యవర్ణాయ హిరణ్యరూపాయ హిరణ్యపతయే ఽబింకాపతయ ఉమాపతయే పశుపతయే॑ నమో॒ నమః ॥ 22.1 (తై. అర. 6.22.1)
ఋ॒తగ్ం స॒త్యం ప॑రం బ్ర॒హ్మ॒ పు॒రుషం॑ కృష్ణ॒పింగ॑లమ్ । ఊ॒ర్ధ్వరే॑తం-విఀ ॑రూపా॒క్షం॒-విఀ॒శ్వరూ॑పాయ॒ వై నమో॒ నమః॑ ॥ 23.1 (తై. అర. 6.23.1)
సర్వో॒ వై రు॒ద్రస్తస్మై॑ రు॒ద్రాయ॒ నమో॑ అస్తు । పురు॑షో॒ వై రు॒ద్రః సన్మ॒హో నమో॒ నమః॑ । విశ్వం॑ భూ॒తం భువ॑నం చి॒త్రం బ॑హు॒ధా జా॒తం జాయ॑మానం చ॒ యత్ । సర్వో॒ హ్యే॑ష రు॒ద్రస్తస్మై॑ రు॒ద్రాయ॒ నమో॑ అస్తు ॥ 24.1 (తై. అర. 6.24.1)
కద్రు॒ద్రాయ॒ ప్రచే॑తసే మీ॒ఢుష్ట॑మాయ॒ తవ్య॑సే । వో॒చేమ॒ శంత॑మగ్ం హృ॒దే ॥ సర్వో॒హ్యే॑ష రు॒ద్రస్తస్మై॑ రు॒ద్రాయ॒ నమో॑ అస్తు ॥ 25.1 (తై. అర. 6.25.1)
అగ్నిహోత్ర హవణ్యాః ఉపయుక్తస్య వృక్ష విశేష-స్యాభిధానం (4.24-25)
యస్య॒ వై కం॑కత్యగ్ని-హోత్ర॒హవ॑ణీ భవతి॒ ప్రత్యే॒వా-స్యాహు॑తయ-స్తిష్ఠం॒త్యథో॒ ప్రతి॑ష్ఠిత్యై ॥ 26.1 (తై. అర. 6.26.1)
భూదేవతాక మంత్రః (4.26)
అది॑తి-ర్దే॒వా గం॑ధ॒ర్వా మ॑ను॒ష్యాః᳚ పి॒తరో-ఽసు॑రా॒-స్తేషాగ్ం॑ సర్వ భూ॒తానాం᳚ మా॒తా మే॒దినీ॑ మహ॒తా మ॒హీ సా॑వి॒త్రీ గా॑య॒త్రీ జగ॑త్యు॒ర్వీ పృ॒థ్వీ బ॑హు॒లా విశ్వా॑ భూ॒తా క॑త॒మా కాయా సా స॒త్యే-త్య॒మృతేతి॑ వసి॒ష్ఠః ॥ 28.1 (తై. అర. 6.28.1)
సర్వా దేవతా ఆపః (4.27)
ఆపో॒ వా ఇ॒దగ్ం సర్వం॒-విఀశ్వా॑ భూ॒తాన్యాపః॑ ప్రా॒ణా వా ఆపః॑ ప॒శవ॒ ఆపోఽన్న॒మాపో -ఽమృ॑త॒మాపః॑ స॒మ్రాడాపో॑ వి॒రాడాపః॑ స్వ॒రాడాపః॒
ఛందా॒గ్గ్॒స్యాపో॒ జ్యోతీ॒గ్గ్॒ష్యాపో॒ యజూ॒గ్గ్॒ష్యాపః॑ స॒త్యమాపః॒ సర్వా॑
దే॒వతా॒ ఆపో॒ భూర్భువ॒స్సువ॒రాప॒ ఓమ్ ॥ 29.1 (తై. అర. 6.29.1)
సంధ్యావందన మంత్రాః (4.28)
ఆపః॑ పునంతు పృథి॒వీం పృ॑థి॒వీ పూ॒తా పు॑నాతు॒ మామ్ । పు॒నంతు॒ బ్రహ్మ॑ణ॒స్పతి॒-ర్బ్రహ్మ॑ పూ॒తా పు॑నాతు॒ మామ్ । యదుచ్ఛి॑ష్ట॒-మభో᳚జ్యం॒-యఀద్వా॑ దు॒శ్చరి॑తం॒ మమ॑ । సర్వం॑ పునంతు॒ మామాపో॑-ఽస॒తాంచ॑ ప్రతి॒గ్రహ॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ ॥ 30.2 (తై. అర. 6.30.1)
అగ్నిశ్చ మా మన్యుశ్చ మన్యుపతయశ్చ మన్యు॑కృతే॒భ్యః । పాపేభ్యో॑ రక్షం॒తామ్ । యదహ్నా పాప॑మకా॒ర్॒షమ్ । మనసా వాచా॑ హస్తా॒భ్యామ్ । పద్భ్యా-ముదరే॑ణ శి॒శ్నా । అహ॒స్తద॑వలు॒పంతు । యత్కించ॑ దురి॒తం మయి॑ । ఇదమహ-మామమృ॑త యో॒నౌ । సత్యే జ్యోతిషి జుహో॑మి స్వా॒హా ॥ 31.1 (తై. అర. 6.31.1)
సూర్యశ్చ మా మన్యుశ్చ మన్యుపతయశ్చ మన్యు॑కృతే॒భ్యః । పాపేభ్యో॑ రక్షం॒తామ్ । యద్రాత్రియా పాప॑మకా॒ర్॒షమ్ । మనసా వాచా॑ హస్తా॒భ్యామ్ । పద్భ్యా-ముదరే॑ణ శి॒శ్నా । రాత్రి॒-స్తద॑వలు॒పంతు । యత్కించ॑ దురి॒తం మయి॑ । ఇదమహ-మామమృ॑త యో॒నౌ । సూర్యే జ్యోతిషి జుహో॑మి స్వా॒హా ॥ 32.1 (తై. అర. 6.32.1)
ప్రణవస్య ఋష్యాది వివరణం (4.29)
ఓమిత్యేకాక్ష॑రం బ్ర॒హ్మ । అగ్నిర్దేవతా బ్రహ్మ॑ ఇత్యా॒ర్షమ్ । గాయత్రం ఛందం పరమాత్మం॑ సరూ॒పమ్ । సాయుజ్యం-విఀ ॑నియో॒గమ్ ॥ 33.1 (తై. అర. 6.33.1)
గాయత్ర్యావాహన మంత్రాః (4.30)
ఆయా॑తు॒ వర॑దా దే॒వీ॒ అ॒క్షరం॑ బ్రహ్మ॒ సంమి॑తమ్ । గా॒య॒త్రీం᳚ ఛంద॑సాం మా॒తేదం బ్ర॑హ్మ జు॒షస్వ॑ మే । యదహ్నా᳚త్ కురు॑తే పా॒పం॒ తదహ్నా᳚త్ ప్రతి॒ముచ్య॑తే । య-ద్రాత్రియా᳚త్ కురు॑తే పా॒పం॒ త-ద్రాత్రియా᳚త్ ప్రతి॒ముచ్య॑తే । సర్వ॑ వ॒ర్ణే మ॑హాదే॒వి॒ సం॒ధ్యా వి॑ద్యే స॒రస్వ॑తి ॥ 34.2 (తై. అర. 6.34.1)
ఓజో॑ఽసి॒ సహో॑ఽసి॒ బల॑మసి॒ భ్రాజో॑ఽసి దే॒వానాం॒ ధామ॒నామా॑॑ఽసి॒ విశ్వ॑మసి వి॒శ్వాయుః॒ సర్వ॑మసి స॒ర్వాయు-రభిభూరోం-గాయత్రీ-మావా॑హయా॒మి॒ సావిత్రీ-మావా॑హయా॒మి॒ సరస్వతీ-మావా॑హయా॒మి॒ ఛందర్షీ-నావా॑హయా॒మి॒ శ్రియ-మావా॑హయా॒మి॒ గాయత్రియా గాయత్రీ ఛందో విశ్వామిత్ర ఋషిః సవితా దేవతాఽగ్నిర్ముఖం బ్రహ్మా శిరో విష్ణుర్హృదయగ్ం రుద్రః శిఖా పృథివీయోనిః ప్రాణాపాన-వ్యానోదాన-సమానా సప్రాణా శ్వేతవర్ణా సాంఖ్యాయన-సగోత్రా గాయత్రీ చతుర్విగ్ంశత్యక్షరా త్రిపదా॑ షట్కు॒క్షిః॒ పంచ శీర్షోపనయనే వి॑నియో॒గ॒, ఓం భూః । ఓం భువః । ఓగ్ం సువః । ఓం మహః । ఓం జనః । ఓం తపః । ఓగ్ం స॒త్యమ్ । ఓం తథ్ స॑వి॒తుర్వరే᳚ణ్యం॒ భర్గో॑ దే॒వస్య॑ ధీమహి । ధియో॒ యో నః॑ ప్రచో॒దయా᳚త్ । ఓమాపో॒ జ్యోతీ॒ రసో॒ఽమృతం॒ బ్రహ్మ॒ భూర్భువ॒స్సువ॒రోమ్ ॥ 35.2 (తై. అర. 6.35.1)
గాయత్రీ ఉపస్థాన మంత్రాః (4.31)
ఉ॒త్తమే॑ శిఖ॑రే జా॒తే॒ భూ॒మ్యాం ప॑ర్వత॒ మూర్ధ॑ని । బ్రా॒హ్మణే᳚భ్యో-ఽభ్య॑నుజ్ఞా॒తా॒ గ॒చ్ఛ దే॑వి య॒థాసు॑ఖమ్ । స్తుతో మయా వరదా వే॑దమా॒తా॒ ప్రచోదయంతీ పవనే᳚ ద్విజా॒తా । ఆయుః పృథివ్యాం-ద్రవిణం బ్ర॑హ్మవ॒ర్చ॒సం॒ మహ్యం దత్వా ప్రజాతుం బ్ర॑హ్మలో॒కమ్ ॥ 36.2 (తై. అర. 6.36.1)
ఆదిత్యదేవతా మంత్రః (4.32)
ఘృణిః॒ సూర్య॑ ఆది॒త్యో న ప్రభా॑-వా॒త్యక్ష॑రమ్ । మధు॑క్షరంతి॒ త-ద్ర॑సమ్ । స॒త్యం-వైఀ త-ద్రస॒-మాపో॒ జ్యోతీ॒రసో॒ఽమృతం॒ బ్రహ్మ॒ భూర్భువ॒స్సువ॒రోమ్ ॥ 37.1 (తై. అర. 6.37.1)
త్రిసుపర్ణమంత్రాః (4.33)
బ్రహ్మ॑ మేతు॒ మామ్ । మధు॑ మేతు॒ మామ్ । బ్రహ్మ॑-మే॒వ మధు॑ మేతు॒ మామ్ । యాస్తే॑ సోమ ప్ర॒జావ॒థ్సో-ఽభి॒సో అ॒హమ్ । దుఃష్వ॑ప్న॒హన్ దు॑రుష్వహ । యాస్తే॑ సోమ ప్రా॒ణాగ్గ్స్తాం జు॑హోమి । త్రిసు॑పర్ణ॒ మయా॑చితం బ్రాహ్మ॒ణాయ॑ దద్యాత్ । బ్ర॒హ్మ॒హ॒త్యాం-వాఀ ఏ॒తే ఘ్నం॑తి । యే బ్రా᳚హ్మ॒ణా-స్త్రిసు॑పర్ణం॒ పఠం॑తి । తే సోమం॒ ప్రాప్ను॑వంతి । ఆ॒స॒హ॒స్రాత్ ప॒క్తిం పునం॑తి । ఓమ్ ॥ 38.1 (తై. అర. 6.38.1)
బ్రహ్మ॑ మే॒ధయా᳚ । మధు॑ మే॒ధయా᳚ । బ్రహ్మ॑మే॒వ మధు॑ మే॒ధయా᳚ । అ॒ద్యా నో॑ దేవ సవితః ప్ర॒జావ॑థ్సావీః॒ సౌభ॑గమ్ । పరా॑ దుః॒ష్వప్ని॑యగ్ం సువ । విశ్వా॑ని దేవ సవిత-ర్దురి॒తాని॒ పరా॑సువ । య-ద్భ॒ద్రం తన్మ॒ ఆసు॑వ । మధు॒వాతా॑ ఋతాయ॒తే మధు॑క్షరంతి॒ సింధ॑వః । మాద్ధ్వీ᳚ర్నః సం॒త్వోష॑ధీః । మధు॒నక్త॑ ము॒తోషసి॒ మధు॑మ॒త్ పార్థి॑వ॒గ్ం॒ రజః॑ । మధు॒ద్యౌర॑స్తు నః పి॒తా । మధు॑మాన్నో॒ వన॒స్పతి॒-ర్మధు॑మాగ్ం అస్తు॒ సూర్యః॑ । మాద్ధ్వీ॒ ర్గావో॑ భవంతు నః । య ఇ॒మం త్రిసు॑పర్ణ॒-మయా॑చితం బ్రాహ్మ॒ణాయ॑ దద్యాత్ । భ్రూ॒ణ॒హ॒త్యాం-వాఀ ఏ॒తే ఘ్నం॑తి । యే బ్రా᳚హ్మ॒ణా-స్త్రిసు॑పర్ణం॒ పఠం॑తి । తే సోమం॒ ప్రాప్ను॑వంతి । ఆ॒స॒హ॒స్రాత్ ప॒క్తిం పునం॑తి । ఓమ్ ॥ 39.7 (తై. అర. 6.39.1)
బ్రహ్మ॑ మే॒ధవా᳚ । మధు॑ మే॒ధవా᳚ । బ్రహ్మ॑మే॒వ మధు॑ మే॒ధవా᳚ । బ్ర॒హ్మా దే॒వానాం᳚ పద॒వీః క॑వీ॒నా-మృషి॒-ర్విప్రా॑ణాం మహి॒షో మృ॒గాణా᳚మ్ । శ్యే॒నో గృద్ధ్రా॑ణా॒గ్గ్॒ స్వధి॑తి॒-ర్వనా॑నా॒గ్ం॒ సోమః॑ ప॒విత్ర॒-మత్యే॑తి॒ రేభన్న్॑ । హ॒గ్ం॒సః శు॑చి॒ష-ద్వసు॑రంతరిక్ష॒ సద్ధోతా॑- వేది॒ష-దతి॑థి-ర్దురోణ॒సత్ । నృ॒షద్వ॑ర॒-సదృ॑త॒-స-ద్వ్యో॑మ॒-సద॒బ్జా- గో॒జా ఋ॑త॒జా అ॑ద్రి॒జా ఋ॒తం బృ॒హత్ । ఋ॒చేత్వా॑ రు॒చేత్వా॒ సమిథ్ స్ర॑వంతి స॒రితో॒ న ధేనాః᳚ । అం॒త-ర్హృ॒దా మన॑సా పూ॒యమా॑నాః । ఘృ॒తస్య॒ ధారా॑ అ॒భిచా॑కశీమి । హి॒ర॒ణ్యయో॑ వేత॒సో మద్ధ్య॑ ఆసామ్ । తస్మిం᳚థ్ సుప॒ర్ణో మ॑ధు॒కృత్ కు॑లా॒యీ భజ॑న్నాస్తే॒ మధు॑ దే॒వతా᳚భ్యః । తస్యా॑ సతే॒ హర॑యః స॒ప్తతీరే᳚ స్వ॒ధాం దుహా॑నా అ॒మృత॑స్య॒ ధారా᳚మ్ । య ఇ॒దం త్రిసు॑పర్ణ॒-మయా॑చితం బ్రాహ్మ॒ణాయ॑ దద్యాత్ । వీ॒ర॒హ॒త్యాం-వాఀ ఏ॒తే ఘ్నం॑తి । యే బ్రా᳚హ్మ॒ణా-స్త్రిసు॑పర్ణం॒ పఠం॑తి । తే సోమం॒ ప్రాప్ను॑వంతి । ఆ॒స॒హ॒స్రాత్ పం॒క్తిం పునం॑తి । ఓమ్ ॥ 40.6 (తై. అర. 6.40.1)
మేధా సూక్తం (4.34)
మే॒ధాదే॒వీ జు॒షమా॑ణా న॒ ఆగా᳚-ద్వి॒శ్వాచీ॑ భ॒ద్రా సు॑మన॒స్య మా॑నా । త్వయా॒ జుష్టా॑ ను॒దమా॑నా దు॒రుక్తా᳚న్ బృ॒హద్వ॑దేమ వి॒దథే॑ సు॒వీరాః᳚ । త్వయా॒ జుష్ట॑ ఋ॒షి-ర్భ॑వతి దేవి॒ త్వయా॒ బ్రహ్మా॑ఽఽగ॒తశ్రీ॑ రు॒త త్వయా᳚ । త్వయా॒ జుష్ట॑శ్చి॒త్రం-విఀ ం॑దతే వసు॒ సా నో॑ జుషస్వ॒ ద్రవి॑ణో నమేధే ॥ 41.1 (తై. అర. 6.41.1)
మే॒ధాం మ॒ ఇంద్రో॑ దదాతు మే॒ధాం దే॒వీ సర॑స్వతీ । మే॒ధాం మే॑ అ॒శ్వినా॑-వు॒భావాధ॑త్తాం॒ పుష్క॑రస్రజా ॥ అ॒ఫ్స॒రాసు॑ చ॒ యా మే॒ధా గం॑ధ॒ర్వేషు॑ చ॒ యన్మనః॑ । దైవీం᳚ మే॒ధా సర॑స్వతీ॒ సా మాం᳚ మే॒ధా సు॒రభి॑-ర్జుషతా॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ ॥ 42.1 (తై. అర. 6.42.1)
ఆమాం᳚ మే॒ధా సు॒రభి॑-ర్వి॒శ్వరూ॑పా॒ హిర॑ణ్యవర్ణా॒ జగ॑తీ జగ॒మ్యా । ఊర్జ॑స్వతీ॒ పయ॑సా॒ పిన్వ॑మానా॒ సా మాం᳚ మే॒ధా సు॒ప్రతీ॑కా జుషంతామ్ ॥ 43.1 (తై. అర. 6.43.1)
మయి॑ మే॒ధాం మయి॑ ప్ర॒జాం మయ్య॒గ్నిస్తేజో॑ దధాతు॒ మయి॑ మే॒ధాం మయి॑ ప్ర॒జాం మయీంద్ర॑ ఇంద్రి॒యం ద॑ధాతు॒ మయి॑ మే॒ధాం మయి॑ ప్ర॒జాం మయి॒ సూర్యో॒ భ్రాజో॑ దధాతు ॥ 44.1 (తై. అర. 6.44.1)
మృత్యునివారణ మంత్రాః (4.35)
అపై॑తు మృ॒త్యు-ర॒మృత॑న్న॒ ఆగ॑న్. వైవస్వ॒తో నో॒ అభ॑యంకృణోతు । ప॒ర్ణం-వఀన॒స్పతే॑ రివా॒భినః॑ శీయతాగ్ం ర॒యిః సచ॑తాన్నః॒ శచీ॒పతిః॑ ॥ 45.1 (తై. అర. 6.45.1)
పరం॑ మృత్యో॒ అను॒ పరే॑హి॒ పంథాం॒-యఀస్తే॒స్వ ఇత॑రో దేవ॒యానా᳚త్ । చక్షు॑ష్మతే శృణ్వ॒తే తే᳚ బ్రవీమి॒ మానః॑ ప్ర॒జాగ్ం రీ॑రిషో॒ మోత వీ॒రాన్ ॥ 46.1 (తై. అర. 6.46.1)
వాతం॑ ప్రా॒ణం మన॑సా॒ న్వార॑భామహే ప్ర॒జాప॑తిం॒-యోఀ భువ॑నస్య గో॒పాః । సనో॑ మృ॒త్యో స్త్రా॑యతాం॒ పాత్వగ్ంహ॑సో॒ జ్యోగ్ జీ॒వా జ॒రామ॑శీమహి ॥ 47.1 (తై. అర. 6.47.1)
అ॒ము॒త్ర॒ భూయా॒దధ॒ యద్య॒మస్య॒ బృహ॑స్పతే అ॒భిశ॑స్తే॒ర ముం॑చః । ప్రత్యౌ॑హతా మ॒శ్వినా॑ మృ॒త్యు మ॑స్మా-ద్దే॒వానా॑మగ్నే భి॒షజా॒ శచీ॑భిః ॥ 48.1 (తై. అర. 6.48.1)
హరి॒గ్ం॒ హరం॑త॒- మను॑యంతి దే॒వా విశ్వ॒స్యేశా॑నం-వృఀష॒భం మ॑తీ॒నామ్ । బ్రహ్మ॒ సరూ॑ప॒-మను॑మే॒దమా॑గా॒-దయ॑నం॒ మా వివ॑ధీ॒-ర్విక్ర॑మస్వ ॥ 49.1 (తై. అర. 6.49.1)
శల్కై॑ర॒గ్ని-మిం॑ధా॒న ఉ॒భౌ లో॒కౌ స॑నేమ॒హమ్ । ఉ॒భయో᳚ ర్లో॒కయా॑-ర్ఋ॒ధ్ద్వాఽతి॑ మృ॒త్యుం త॑రామ్య॒హమ్ ॥ 50.1 (తై. అర. 6.50.1)
మా ఛి॑దో మృత్యో॒ మా వ॑ధీ॒ర్మా మే॒ బలం॒-విఀవృ॑హో॒ మా ప్రమో॑షీః । ప్ర॒జాం మా మే॑ రీరిష॒ ఆయు॑రుగ్ర నృ॒చక్ష॑సం త్వా హ॒విషా॑ విధేమ ॥ 51.1 (తై. అర. 6.51.1)
మా నో॑ మ॒హాంత॑ము॒త మా నో॑ అర్భ॒కం మా న॒ ఉక్షం॑తము॒త మా న॑ ఉక్షి॒తమ్ । మా నో॑ వధీః పి॒తరం॒ మోత మా॒తరం॑ ప్రి॒యా మా న॑స్త॒నువో॑ రుద్ర రీరిషః ॥ 52.1 (తై. అర. 6.52.1)
మా న॑స్తో॒కే తన॑యే॒ మా న॒ ఆయు॑షి॒ మా నో॒ గోషు॒ మా నో॒ అశ్వే॑షు రీరిషః । వీ॒రాన్మా నో॑ రుద్ర భామి॒తోవ॑ధీ-ర్హ॒విష్మం॑తో॒ నమ॑సా విధేమ తే ॥ 53.1 (తై. అర. 6.53.1)
ప్రజాపతి-ప్రార్థనా మంత్రః (4.36)
ప్రజా॑పతే॒ న త్వదే॒తా-న్య॒న్యో విశ్వా॑ జా॒తాని॒ పరి॒తా బ॑భూవ । యత్ కా॑మాస్తే జుహు॒మస్తన్నో॑ అస్తు వ॒యగ్గ్ స్యా॑మ॒ పత॑యో రయీ॒ణామ్ ॥ 54.1 (తై. అర. 6.54.1)
ఇంద్రప్రార్థనా మంత్రః (4.37)
స్వ॒స్తి॒దా వి॒శస్పతి॑-ర్వృత్ర॒హా విమృధో॑ వ॒శీ । వృషేంద్రః॑ పు॒ర ఏ॑తు నస్స్వస్తి॒దా అ॑భయం క॒రః ॥ 55.1 (తై. అర. 6.55.1)
మృత్యుంజయ మంత్రాః (4.38)
త్ర్యం॑బకం-యఀజామహే సుగం॒ధిం పు॑ష్టి॒వర్ధ॑నమ్ । ఉ॒ర్వా॒రు॒కమి॑వ॒ బంధ॑నాన్-మృ॒త్యో-ర్ము॑క్షీయ॒ మాఽమృతా᳚త్ ॥ 56.1 (తై. అర. 6.56.1)
యే తే॑ స॒హస్ర॑మ॒యుతం॒ పాశా॒ మృత్యో॒ మర్త్యా॑య॒ హంత॑వే । తాన్. య॒జ్ఞస్య॑ మా॒యయా॒ సర్వా॒నవ॑ యజామహే । మృ॒త్యవే॒ స్వాహా॑ మృ॒త్యవే॒ స్వాహా᳚ ॥ 58.1 (తై. అర. 6.57-58)
పాపనివారకా మంత్రాః (4.39)
దే॒వకృ॑త॒స్యైన॑సో-ఽవ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
మ॒ను॒ష్య॑కృత॒స్యైన॑సో ఽవ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
పి॒తృకృ॑త॒స్యైన॑సో ఽవ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
ఆ॒త్మకృ॑త॒స్యైన॑సో ఽవ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
అ॒న్యకృ॑త॒స్యైన॑సో ఽవ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
అ॒స్మత్కృ॑త॒స్యైన॑సో ఽవ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
యద్ది॒వా చ॒ నక్తం॒ చైన॑శ్చకృ॒మ తస్యా॑ వ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
యథ్ స్వ॒పంత॑శ్చ॒ జాగ్ర॑త॒-శ్చైన॑శ్చ-కృ॒మ తస్యా॑ వ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
యథ్ సు॒షుప్త॑శ్చ॒ జాగ్ర॑త॒-శ్చైన॑శ్చ-కృ॒మ తస్యా॑ వ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
య-ద్వి॒ద్వాగ్ంస॒శ్చా వి॑ద్వాగ్ంస॒శ్చైన॑శ్చ-కృ॒మ తస్యా॑ వ॒యజ॑నమసి॒ స్వాహా᳚ ।
ఏనస ఏనసో వయజనమ॑సి స్వా॒హా ॥ 59.1 (తై. అర. 6.59.1)
వసు-ప్రార్థనా మంత్రః (4.40)
యద్వో॑ దేవాశ్చకృ॒మ జి॒హ్వయా॑ గు॒రుమన॑సో వా॒ ప్రయు॑తీ దేవ॒ హేడ॑నమ్ । అరా॑వా॒యో నో॑ అ॒భిదు॑చ్ఛునా॒యతే॒ తస్మి॒న్ తదేనో॑ వసవో॒
నిధే॑తన॒ స్వాహా᳚ ॥ 60.1 (తై. అర. 6.60.1)
కామోఽకార్షీత్ – మన్యురకార్షీత్ మంత్రః (4.41)
కామోఽకార్షీ᳚న్ నమో॒ నమః । కామోఽకార్షీత్ కామః కరోతి నాహం కరోమి కామః కర్తా నాహం కర్తా కామః॑ కార॒యితా నాహం॑ కార॒యితా ఏష తే కామ కామా॑య స్వా॒హా ॥ 61.1 (తై. అర. 6.61.1)
మన్యురకార్షీ᳚న్ నమో॒ నమః । మన్యురకార్షీన్ మన్యుః కరోతి నాహం కరోమి మన్యుః కర్తా నాహం కర్తా మన్యుః॑ కార॒యితా నాహం॑ కార॒యితా ఏష తే మన్యో మన్య॑వే స్వా॒హా ॥ 62.1 (తై. అర. 6.62.1)
విరజా హోమ మంత్రాః (4.42)
తిలాంజుహోమి సరసాగ్ం సపిష్టాన్ గంధార మమ చిత్తే రమం॑తు స్వా॒హా । గావో హిరణ్యం ధనమన్నపానగ్ం సర్వేషాగ్గ్ శ్రి॑యై స్వా॒హా । శ్రియంచ లక్ష్మించ పుష్టించ కీర్తిం॑ చా నృ॒ణ్యతామ్ । బ్రహ్మణ్యం బ॑హుపు॒త్రతామ్ । శ్రద్ధామేధే ప్రజాః సందదా॑తు స్వా॒హా ॥ 63.3 (తై. అర. 6.63.1)
తిలాః కృష్ణా-స్తి॑లాః శ్వే॒తా॒-స్తిలాః సౌమ్యా వ॑శాను॒గాః । తిలాః పునంతు॑ మే పా॒పం॒-యఀత్కించి-ద్దురితం మ॑యి స్వా॒హా । చోర॒స్యాన్నం న॑వశ్రా॒ద్ధం॒ బ్ర॒హ్మ॒హా గు॑రుత॒ల్పగః । గోస్తేయగ్ం స॑రాపా॒నం॒ భ్రూణహత్యా తిలా శాంతిగ్ం శమయం॑తు స్వా॒హా । శ్రీశ్చ లక్ష్మీశ్చ పుష్టీశ్చ కీర్తిం॑ చా నృ॒ణ్యతామ్ । బ్రహ్మణ్యం బ॑హుపు॒త్రతామ్ । శ్రద్ధామేధే ప్రజ్ఞాతు జాతవేదః సందదా॑తు స్వా॒హా ॥ 64.3 (తై. అర. 6.64.1)
ప్రాణాపాన-వ్యానోదాన-సమానా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । వాం-మన-శ్చక్షుః-శ్రోత్ర-జిహ్వా-ఘ్రాణ-రేతో-బుద్ధ్యాకూతిః సంకల్పా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । త్వక్-చర్మ-మాగ్ంస-రుధిర-మేదో-మజ్జా-స్నాయవో-ఽస్థీని మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । శిరః పాణి పాద పార్శ్వ పృష్ఠో-రూదర-జంఘ-శిశ్ర్నోపస్థ పాయవో మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । ఉత్తిష్ఠ పురుష హరిత-పింగల లోహితాక్షి దేహి దేహి దదాపయితా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ ॥ 65.5 (తై. అర. 6.65.1)
పృథివ్యాప స్తేజో వాయు-రాకాశా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । శబ్ద-స్పర్శ-రూపరస-గంధా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । మనో-వాక్-కాయ-కర్మాణి మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । అవ్యక్తభావై-ర॑హంకా॒ర॒-ర్జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । ఆత్మా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । అంతరాత్మా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । పరమాత్మా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ । క్షు॒ధే స్వాహా᳚ । క్షుత్పి॑పాసాయ॒ స్వాహా᳚ । వివి॑ట్యై॒ స్వాహా᳚ । ఋగ్వి॑ధానాయ॒ స్వాహా᳚ । క॒షో᳚త్కాయ॒ స్వాహా᳚ । క్షు॒త్పి॒పా॒సామ॑లం జ్యే॒ష్ఠా॒మ॒ల॒క్ష్మీ-ర్నా॑శయా॒మ్యహమ్ । అభూ॑తి॒-మస॑మృద్ధిం॒చ॒ సర్వాం (సర్వా) నిర్ణుద మే పాప్మా॑నగ్గ్ స్వా॒హా । అన్నమయ-ప్రాణమయ-మనోమయ-విజ్ఞానమయ-మానందమయ-మాత్మా మే॑ శుద్ధ్యం॒తాం॒ జ్యోతి॑ ర॒హం-విఀ॒రజా॑ విపా॒ప్మా భూ॑యాస॒గ్గ్॒ స్వాహా᳚ ॥ 66.10 (తై. అర. 6.66.1)
వైశ్వదేవ మంత్రాః (4.43)
అ॒గ్నయే॒ స్వాహా᳚ । విశ్వే᳚భ్యో దే॒వేభ్యః॒ స్వాహా᳚ । ధ్రు॒వాయ॑ భూ॒మాయ॒ స్వాహా᳚ । ధ్రు॒వ॒క్షిత॑యే॒ స్వాహా᳚ । అ॒చ్యు॒త॒క్షిత॑యే॒ స్వాహా᳚ । అ॒గ్నయే᳚ స్విష్ట॒కృతే॒ స్వాహా᳚ । ధర్మా॑య॒ స్వాహా᳚ । అధ॑ర్మాయ॒ స్వాహా᳚ । అ॒ద్భ్యః స్వాహా᳚ । ఓ॒ష॒ధి॒వ॒న॒స్ప॒తిభ్యః॒ స్వాహా᳚ । 67.1 (తై. అర. 6.67.1)
ర॒క్షో॒దే॒వ॒జ॒నేభ్యః॒ స్వాహా᳚ ।
గృహ్యా᳚భ్యః॒ స్వాహా᳚ । అ॒వ॒సానే᳚భ్యః॒ స్వాహా᳚ । అ॒వ॒సాన॑పతిభ్యః॒ స్వాహా᳚ । స॒ర్వ॒భూ॒తేభ్యః॒ స్వాహా᳚ । కామా॑య॒ స్వాహా᳚ । అం॒తరి॑క్షాయ॒ స్వాహా᳚ । యదేజ॑తి॒ జగ॑తి॒ యచ్చ॒ చేష్ట॑తి॒ నామ్నో॑ భా॒గోఽయం నామ్నే॒ స్వాహా᳚ । పృ॒థి॒వ్యై స్వాహా᳚ । అం॒తరి॑క్షాయ॒ స్వాహా᳚ । 67.2 (తై. అర. 6.67.2)
ది॒వే స్వాహా᳚ । సూర్యా॑య॒ స్వాహా᳚ । చం॒ద్రమ॑సే॒ స్వాహా᳚ । నక్ష॑త్రేభ్యః॒ స్వాహా᳚ । ఇంద్రా॑య॒ స్వాహా᳚ । బృహ॒స్పత॑యే॒ స్వాహా᳚ । ప్ర॒జాప॑తయే॒ స్వాహా᳚ । బ్రహ్మ॑ణే॒ స్వాహా᳚ । స్వ॒ధా పి॒తృభ్యః॒ స్వాహా᳚ । నమో॑ రు॒ద్రాయ॑ పశు॒పత॑యే॒ స్వాహా᳚ । 67.3 (తై. అర. 6.67.3)
దే॒వేభ్యః॒ స్వాహా᳚ । పి॒తృభ్యః॑ స్వ॒ధాఽస్తు॑ । భూ॒తేభ్యో॒ నమః॑ । మ॒ను॒ష్యే᳚భ్యో॒ హంతా᳚ । ప్ర॒జాప॑తయే॒ స్వాహా᳚ । ప॒ర॒మే॒ష్ఠినే॒ స్వాహా᳚ । యథా కూ॑పః శ॒తధా॑రః స॒హస్ర॑ధారో॒ అక్షి॑తః । ఏ॒వా మే॑ అస్తు ధా॒న్యగ్ం స॒హస్ర॑ధార॒-మక్షి॑తమ్ । ధన॑ధాన్యై॒ స్వాహా᳚ ॥ యే భూ॒తాః ప్ర॒చరం॑తి॒ దివా॒నక్తం॒ బలి॑-మి॒చ్ఛంతో॑ వి॒తుద॑స్య॒ ప్రేష్యాః᳚ । తేభ్యో॑ బ॒లిం పు॑ష్టి॒కామో॑ హరామి॒ మయి॒ పుష్టిం॒ పుష్టి॑పతి-ర్దధాతు॒ స్వాహా᳚ ॥ 67.4 (తై. అర. 6.67.4)
(ఓ॒ష॒ధి॒వ॒న॒స్ప॒తిభ్యః॒ స్వాహా॒ – ఽంతరి॑క్షాయ॒ స్వాహా॒ – నమో॑ రు॒ద్రాయ॑ పశు॒పత॑యే॒ స్వాహా॑ – వి॒తుద॑స్య॒ ప్రేష్యా॒ ఏకం॑ చ)
ఓం᳚ త-ద్బ్ర॒హ్మ । ఓం᳚ త-ద్వా॒యుః । ఓం᳚ తదా॒త్మా । ఓం᳚ తథ్ స॒త్యమ్ । ఓం᳚ తథ్ సర్వ᳚మ్ । ఓం᳚ తత్ పురో॒-ర్నమః । అంతశ్చరతి॑ భూతే॒షు॒ గుహాయాం-విఀ ॑శ్వ మూ॒ర్తిషు । త్వం-యఀజ్ఞస్త్వం-వఀషట్కారస్త్వ-మిద్రస్త్వగ్ం రుద్రస్త్వంవిఀష్ణుస్త్వం బ్రహ్మత్వం॑ ప్రజా॒పతిః । త్వం త॑దాప॒ ఆపో॒ జ్యోతీ॒ రసో॒ఽమృతం॒ బ్రహ్మ॒ భూర్భువ॒స్సువ॒రోమ్ ॥ 68.2 (తై. అర. 6.68.1)
4.44 ప్రాణాహుతి మంత్రాః
శ్ర॒ద్ధాయాం᳚ ప్రా॒ణే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శ్ర॒ద్ధాయా॑మపా॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శ్ర॒ద్ధాయాం᳚-వ్యాఀ॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శ్ర॒ద్ధాయా॑ముదా॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శ్ర॒ద్ధాయాగ్ం॑ సమా॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
బ్రహ్మ॑ణి మ ఆ॒త్మాఽమృ॑త॒త్వాయ॑ ॥
అ॒మృ॒తో॒ప॒స్తర॑ణమసి ॥
శ్ర॒ద్ధాయాం᳚ ప్రా॒ణే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శి॒వో మా॑ వి॒శాప్ర॑దాహాయ । ప్రా॒ణాయ॒ స్వాహా᳚ ।
శ్ర॒ద్ధాయా॑మపా॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శి॒వో మా॑ వి॒శాప్ర॑దాహాయ । అ॒పా॒నాయ॒ స్వాహా᳚ ।
శ్ర॒ద్ధాయాం᳚-వ్యాఀ॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శి॒వో మా॑ వి॒శాప్ర॑దాహాయ । వ్యా॒నాయ॒ స్వాహా᳚ ।
శ్ర॒ద్ధాయా॑-ముదా॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శి॒వో మా॑ వి॒శాప్ర॑దాహాయ । ఉ॒దా॒నాయ॒ స్వాహా᳚ ।
శ్ర॒ద్ధాయాగ్ం॑ సమా॒నే నివి॑ష్టో॒ఽమృతం॑ జుహోమి ।
శి॒వో మా॑ వి॒శాప్ర॑దాహాయ । స॒మా॒నాయ॒ స్వాహా᳚ ।
బ్రహ్మ॑ణి మ ఆ॒త్మాఽమృ॑త॒త్వాయ॑ ॥
అ॒మృ॒తా॒పి॒ధా॒నమ॑సి ॥ 69.4 (తై. అర. 6.69.1)
భుక్తాన్నాభిమంత్రణ మంత్రాః (4.45)
శ్ర॒ద్ధాయాం᳚ ప్రా॒ణే నివి॑శ్యా॒ఽమృతగ్ం॑ హు॒తమ్ । ప్రా॒ణ మన్నే॑నాప్యాయస్వ ।
శ్ర॒ద్ధాయా॑మపా॒నే నివి॑శ్యా॒ఽమృతగ్ం॑ హు॒తమ్ । అ॒పా॒న మన్నే॑నాప్యాయస్వ ।
శ్ర॒ద్ధాయాం᳚-వ్యాఀ॒నే నివి॑శ్యా॒ఽమృతగ్ం॑ హు॒తమ్ । వ్యా॒న మన్నే॑నాప్యాయస్వ ।
శ్ర॒ద్ధాయా॑-ముదా॒నే నివి॑శ్యా॒ఽమృతగ్ం॑ హు॒తమ్ । ఉ॒దా॒న మన్నే॑నాప్యాయస్వ ।
శ్ర॒ద్ధాయాగ్ం॑ సమా॒నే నివి॑శ్యా॒ఽమృతగ్ం॑ హు॒తమ్ । స॒మాన॒ మన్నే॑నాప్యాయస్వ ॥ 70.1 (తై. అర. 6.70.1)
భోజనాంతే ఆత్మానుసంధాన మంత్రాః (4.46)
అంగుష్ఠమాత్రః పురుషోఽంగుష్ఠంచ॑ సమా॒శ్రితః । ఈశః సర్వస్య జగతః ప్రభుః ప్రీణాతి॑ విశ్వ॒భుక్ ॥ 71.1 (తై. అర. 6.71.1)
అవయవస్వస్థతా ప్రార్థనా మంత్రః (4.47)
వాంమ॑ ఆ॒సన్న్ । న॒సోః ప్రా॒ణః । అ॒క్ష్యో-శ్చక్షుః॑ । కర్ణ॑యోః॒ శ్రోత్ర᳚మ్ । బా॒హు॒వో-ర్బల᳚మ్ । ఊ॒రు॒వో రోజః॑ । అరి॑ష్టా॒ విశ్వా॒న్యంగా॑ని త॒నూః । త॒నువా॑ మే స॒హ నమ॑స్తే అస్తు॒ మా మా॑ హిగ్ంసీః ॥ 72.1 (తై. అర. 6.72.1)
ఇంద్ర సప్తర్షి సంవాఀద మంత్రః (4.48)
వయః॑ సుప॒ర్ణా ఉప॑సేదు॒రింద్రం॑ ప్రి॒య మే॑ధా॒ ఋష॑యో॒ నాధ॑మానాః । అప॑ద్ధ్వాం॒త మూ᳚ర్ణు॒హి పూ॒ర్ధి చక్షు॑-ర్ముము॒గ్ధ్య॑స్మాన్ ని॒ధయే॑ ఽవబ॒ద్ధాన్ ॥ 73.1 (తై. అర. 6.73.1)
హృదయాలంభన మంత్రః (4.49)
ప్రాణానాం గ్రంథిరసి రుద్రో మా॑ విశాం॒తకః । తేనాన్నేనా᳚-ప్యాయ॒స్వ ॥ 74.1 (తై. అర. 6.74.1)
దేవతా ప్రాణనిరూపణ మంత్రః (4.50)
నమో రుద్రాయ విష్ణవే మృత్యు॑ర్మే పా॒హి ॥ 75.1 (తై. అర. 6.75.1)
అగ్ని స్తుతి మంత్రః (4.51)
త్వమ॑గ్నే॒ ద్యుభి॒-స్త్వమా॑శు-శు॒క్షణి॒-స్త్వమ॒ద్భ్య-స్త్వమశ్మ॑న॒స్పరి॑ । త్వం-వఀనే᳚భ్య॒-స్త్వమోష॑ధీభ్య॒-స్త్వం నృ॒ణాం నృ॑పతే జాయసే॒ శుచిః॑ ॥ 76.1 (తై. అర. 6.76.1)
అభీష్ట యాచనా మంత్రః (4.52)
శి॒వేన॑ మే॒ సంతి॑ష్ఠస్వ స్యో॒నేన॑ మే॒ సంతి॑ష్ఠస్వ సుభూ॒తేన॑ మే॒ సంతి॑ష్ఠస్వ బ్రహ్మవర్చ॒సేన॑ మే॒ సంతి॑ష్ఠస్వ య॒జ్ఞస్యర్ధి॒ మను॒ సంతి॑ష్ఠ॒ స్వోప॑ తే యజ్ఞ॒ నమ॒ ఉప॑ తే॒ నమ॒ ఉప॑ తే॒ నమః॑ ॥ 77.1 (తై. అర. 6.77.1)
పర తత్త్వ నిరూపణం (4.53)
స॒త్యం పరం॒ పరగ్ం॑ స॒త్యగ్ం స॒త్యేన॒ న సు॑వ॒ర్గా-ల్లో॒కాచ్చ్య॑వంతే
క॒దాచ॒న స॒తాగ్ం హి స॒త్యం తస్మా᳚థ్ స॒త్యే ర॑మంతే॒,
తప॒ ఇతి॒ తపో॒ నానశ॑నా॒త్ పరం॒-యఀద్ధి పరం॒ తప॒స్త-ద్దుధ॑ర్షం॒
త-ద్దురా॑ధర్షం॒ తస్మా॒త్ తప॑సి రమంతే॒,
దమ॒ ఇతి॒ నియ॑తం బ్రహ్మచా॒రిణ॒-స్తస్మా॒-ద్దమే॑ రమంతే॒,
శమ॒ ఇత్యర॑ణ్యే ము॒నయ॒-స్తస్మా॒చ్ఛమే॑ రమంతే,
దా॒నమితి॒ సర్వా॑ణి భూ॒తాని॑ ప్ర॒శగ్ంసం॑తి దా॒నాన్నాతి॑ దు॒శ్చరం॒ తస్మా᳚-ద్దా॒నే ర॑మంతే,
ధ॒ర్మ ఇతి॒ ధర్మే॑ణ॒ సర్వ॑మి॒దం పరి॑గృహీతం ధ॒ర్మాన్నాతి॑-దు॒ష్కరం॒ తస్మా᳚-ద్-ధ॒ర్మే ర॑మంతే,
ప్ర॒జన॒ ఇతి॒ భూయాగ్ం॑॑స॒-స్తస్మా॒-ద్భూయి॑ష్ఠాః॒ ప్రజా॑యంతే॒ తస్మా॒-ద్భూయి॑ష్ఠాః ప్ర॒జన॑నే రమంతే॒,
ఽగ్నయ॒ ఇత్యా॑హ॒ తస్మా॑-ద॒గ్నయ॒ ఆధా॑తవ్యా అగ్నిహో॒త్ర-మిత్యా॑హ॒ తస్మా॑-దగ్నిహో॒త్రే ర॑మంతే,
య॒జ్ఞ ఇతి॑ య॒జ్ఞో హి దే॒వా స్తస్మా᳚-ద్య॒జ్ఞే ర॑మంతే,
మాన॒స-మితి॑ వి॒ద్వాగ్ంస॒-స్తస్మా᳚-ద్వి॒ద్వాగ్ంస॑ ఏ॒వ మా॑న॒సే ర॑మంతే,
న్యా॒స ఇతి॑ బ్ర॒హ్మా బ్ర॒హ్మా హి పరః॒ పరో॑ హి బ్ర॒హ్మా తాని॒ వా ఏ॒తాన్యవ॑రాణి॒ పరాగ్ం॑సి న్యా॒స ఏ॒వాత్య॑రేచయ॒-ద్య ఏ॒వం-వేఀదే᳚త్యుప॒నిషత్ ॥ 78.11 (తై. అర. 6.78.1)
4.54 జ్ఞాన సాధన నిరూపణం
ప్రా॒జా॒ప॒త్యో హారు॑ణిః సుప॒ర్ణేయః॑ ప్ర॒జాప॑తిం పి॒తర॒-ముప॑ససార॒ కిం భ॑గవం॒తః ప॑ర॒మం-వఀ ॑దం॒తీతి॒ తస్మై॒ ప్రో॑వాచ,
స॒త్యేన॑ వా॒యురావా॑తి స॒త్యే-నా॑ది॒త్యో రో॑చతే ది॒వి స॒త్యం-వాఀ॒చః ప్ర॑తి॒ష్ఠా స॒త్యే స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా᳚థ్ స॒త్యం ప॑ర॒మం-వఀదం॑తి॒,
తప॑సా దే॒వా దే॒వతా॒-మగ్ర॑ ఆయ॒న్ తప॒సర్ష॑యః॒ సువ॒రన్వ॑-వింద॒న్ తప॑సా స॒పత్నా॒న్ ప్రణు॑దా॒-మారా॑తీ॒ స్తప॑సి స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా॒త్ తపః॑ పర॒మం-వఀదం॑తి॒,
దమే॑న దాం॒తాః కి॒ల్బిష॑-మవధూ॒న్వంతి॒ దమే॑న బ్రహ్మచా॒రిణః॒ సువ॑రగచ్ఛ॒న్ దమో॑ భూ॒తానాం᳚ దురా॒ధర్షం॒ దమే॑ స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా॒-ద్దమః॑ పర॒మం-వఀదం॑తి॒,
శమే॑న శాం॒తాః శి॒వ-మా॒చరం॑తి॒ శమే॑న నా॒కం ము॒నయో॒-ఽన్వవిం॑ద॒న్ ఛమో॑ భూ॒తానాం᳚ దురా॒ధర్షం॒ ఛమే॑ స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా॒చ్ఛమః॑ పర॒మం-వఀదం॑తి,
దా॒నం-యఀ॒జ్ఞానాం॒-వఀరూ॑థం॒ దక్షి॑ణా లో॒కే దా॒తారగ్ం॑ సర్వ భూ॒తాన్యు॑పజీ॒వంతి॑ దా॒నేనారా॑తీ॒-రపా॑నుదంత దా॒నేన॑ ద్విషం॒తో మి॒త్రా భ॑వంతి దా॒నే స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా᳚-ద్దా॒నం ప॑ర॒మం-వఀదం॑తి,
ధ॒ర్మో విశ్వ॑స్య॒ జగ॑తః ప్రతి॒ష్ఠా లో॒కే ధ॒ర్మిష్ఠం॑ ప్ర॒జా ఉ॑పస॒ర్పంతి॑ ధ॒ర్మేణ॑ పా॒ప-మ॑ప॒నుద॑తి ధ॒ర్మే స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా᳚-ద్ధ॒ర్మం ప॑ర॒మం-వఀదం॑తి,
ప్ర॒జన॑నం॒-వైఀ ప్ర॑తి॒ష్ఠా లో॒కే సా॒ధు ప్ర॒జాయా᳚ స్తం॒తుం-త॑న్వా॒నః పి॑తృ॒ణా మ॑నృ॒ణో భవ॑తి॒ తదే॑వ త॒స్యా అనృ॑ణం॒ తస్మా᳚త్ ప్ర॒జన॑నం పర॒మం-వఀదం॑త్య॒,
గ్నయో॒ వై త్రయీ॑ వి॒ద్యా దే॑వ॒యానః॒ పంథా॑ గార్హప॒త్య ఋక్-పృ॑థి॒వీ ర॑థంత॒ర-మ॑న్వాహా-ర్య॒పచ॑నం॒-యఀజు॑రం॒తరి॑క్షం-వాఀమదే॒వ్య మా॑హవ॒నీయః॒ సామ॑సువ॒ర్గో లో॒కో బృ॒హత్-తస్మా॑-ద॒గ్నీన్ ప॑ర॒మం-వఀదం॑త్య,
గ్నిహో॒త్రగ్ం సా॑యం ప్రా॒త-ర్గృ॒హాణాం॒-నిష్కృ॑తిః॒ స్వి॑ష్టగ్ం సుహు॒తం-యఀ ॑జ్ఞక్రతూ॒నాం ప్రాయ॑ణగ్ం సువ॒ర్గస్య॑ లో॒కస్య॒ జ్యోతి॒-స్తస్మా॑-దగ్నిహో॒త్రం ప॑ర॒మం-వఀదం॑తి,
య॒జ్ఞ ఇతి॑ య॒జ్ఞేన॒ హి దే॒వా దివం॑ గ॒తా య॒జ్ఞేనాసు॑రా॒-నపా॑నుదంత య॒జ్ఞేన॑ ద్విషం॒తో మి॒త్రా భ॑వంతి య॒జ్ఞే స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా᳚-ద్య॒జ్ఞం ప॑ర॒మం-వఀదం॑తి,
మాన॒సం-వైఀ ప్రా॑జాప॒త్యం ప॒విత్రం॑ మాన॒సేన॒ మన॑సా సా॒ధు ప॑శ్యతి మాన॒సా ఋష॑యః ప్ర॒జా అ॑సృజంత మాన॒సే స॒ర్వం ప్రతి॑ష్ఠితం॒ తస్మా᳚న్ మాన॒సం ప॑ర॒మం-వఀదం॑తి,
న్యా॒స ఇ॒త్యాహు॑-ర్మనీ॒షిణో᳚ బ్ర॒హ్మాణం॑ బ్ర॒హ్మా విశ్వః॑ కత॒మః స్వ॑య॒భుంః ప్ర॒జాప॑తిః సంవఀథ్సర॒ ఇతి॑, సంవఀథ్స॒రో॑ ఽసావా॑ది॒త్యో య ఏ॒ష ఆ॑ది॒త్యే పురు॑షః॒ స ప॑రమే॒ష్ఠీ బ్రహ్మా॒త్మా,
యాభి॑రాది॒త్య-స్తప॑తి ర॒శ్మిభి॒స్తాభిః॑ ప॒ర్జన్యో॑ వర్షతి ప॒ర్జన్యే॑-నౌషధి-వనస్ప॒తయః॒ ప్రజా॑యంత ఓషధి-వనస్ప॒తిభి॒-రన్నం॑ భవ॒త్యన్నే॑న ప్రా॒ణాః ప్రా॒ణై-ర్బలం॒ బలే॑న॒ తప॒-స్తప॑సా శ్ర॒ద్ధా శ్ర॒ద్ధయా॑ మే॒ధా మే॒ధయా॑ మనీ॒షా మ॑నీ॒షయా॒ మనో॒ మన॑సా॒ శాంతిః॒ శాంత్యా॑ చి॒త్తం చి॒త్తేన॒ స్మృతి॒గ్గ్॒ స్మృత్యా॒ స్మార॒గ్గ్॒ స్మారే॑ణ వి॒జ్ఞానం॑-విఀ॒జ్ఞానే॑-నా॒త్మానం॑-వేఀదయతి॒ తస్మా॑ద॒న్నం దదం॒థ్ సర్వా᳚ణ్యే॒తాని॑ దదా॒-త్యన్నా᳚త్ ప్రా॒ణా భ॑వంతి,
భూ॒తానాం᳚ ప్రా॒ణై-ర్మనో॒ మన॑సశ్చ వి॒జ్ఞానం॑-విఀ॒జ్ఞానా॑-దానం॒దో బ్ర॑హ్మ యో॒నిః స వా ఏ॒ష పురు॑షః పంచ॒ధా పం॑చా॒త్మా యేన॒ సర్వ॑మి॒దం ప్రోతం॑ పృథి॒వీ చాం॒తరి॑క్షం చ॒ ద్యౌశ్చ॒ దిశ॑శ్చావాంతరది॒శాశ్చ॒ స వై సర్వ॑మి॒దం జగ॒థ్స స॒భూతగ్ం॑ స భ॒వ్యం జి॑జ్ఞాస క్లృ॒ప్త ఋ॑త॒జా రయి॑ష్ఠా,
శ్ర॒ద్ధా స॒త్యో మహ॑స్వాన్ త॒పసో॒ పరి॑ష్ఠా॒ద్ (వరి॑ష్ఠా॒ద్) జ్ఞాత్వా॑ తమే॒వం మన॑సా హృ॒దా చ॒ భూయో॑ న మృ॒త్యు-ముప॑యాహి వి॒ద్వాన్ తస్మా᳚-న్న్యా॒స-మే॒షాం తప॑సా-మతిరిక్త॒మాహు॑-ర్వసుర॒ణ్వో॑ వి॒భూర॑సి ప్రా॒ణే త్వమసి॑ సంధా॒తా
బ్రహ్మ॑న్ త్వమసి॑ విశ్వ॒ధృత్తే॑-జో॒దాస్ త్వమ॑స్య॒గ్ని-ర॑సి వర్చో॒దా-స్త్వమ॑సి॒ సూర్య॑స్య ద్యుమ్నో॒దా స్త్వమ॑సి చం॒ద్రమ॑స ఉపయా॒మగృ॑హీతోఽసి బ్ర॒హ్మణే᳚ త్వా॒ మహస॒,
ఓమిత్యా॒త్మానం॑-యుంఀజీతై॒తద్వై మ॑హోప॒నిష॑దం దే॒వానాం॒ గుహ్యం॒-యఀ ఏ॒వం-వేఀద॑ బ్ర॒హ్మణో॑ మహి॒మాన॑-మాప్నోతి॒ తస్మా᳚-ద్బ్ర॒హ్మణో॑ మహి॒మాన॑-మిత్యుప॒నిషత్ ॥ 79.20 (తై. అర. 6.79.1)
జ్ఞానయజ్ఞః (4.55)
తస్యై॒వం-విఀ॒దుషో॑ య॒జ్ఞస్యా॒త్మా యజ॑మానః-శ్ర॒ధ్దాపత్నీ॒ శరీ॑ర-మి॒ద్ధ్మమురో॒
వేది॒-ర్లోమా॑ని బ॒ర॒ఃఇ-ర్వే॒దః-శిఖా॒ హృద॑యం॒-యూఀపః॒ కామ॒ ఆజ్యం॑ మ॒న్యుః ప॒శు-స్తపో॒ఽగ్ని-ర్దమః॑ శమయి॒తా దక్షి॑ణా॒-వాగ్ఘోతా᳚ ప్రా॒ణ
ఉ॑ద్గ॒తా చక్షు॑రధ్వ॒ర్యు-ర్మనో॒ బ్రహ్మా॒ శ్రోత్ర॑మ॒గ్నీ-ధ్యావ॒ధ్ద్రియ॑తే॒ సా దీ॒క్షా యదశ్ర్నా॑తి॒ తధ్దవి॒-ర్యత్పిబ॑తి॒ తద॑స్య సోమపా॒నం-యఀద్రమ॑తే॒ తదు॑ప॒సదో॒ యథ్ సం॒చర॑-త్యుప॒విశ॑-త్యు॒త్తిష్ఠ॑తే చ॒ సప్ర॑వ॒ర్గ్యో॑ యన్ముఖం॒ తదా॑హవ॒నీయో॒ యా వ్యాహృ॑తి-రాహు॒తి-ర్యద॑స్య వి॒జ్ఞానం॒ తజ్జు॒హోతి॒ యథ్సా॒యం ప్రా॒తర॑త్తి॒ తథ్స॒మిధం॒-యఀత్ప్రా॒త-ర్మ॒ద్ధ్యంది॑నగ్ం సా॒యం చ॒ తాని॒ సవ॑నాని॒ యే అ॑హోరా॒త్రే తే ద॑ర్శపూర్ణమా॒సౌ యే᳚ఽర్ధమా॒సాశ్చ॒ మాసా᳚శ్చ॒ తే చా॑తుర్మా॒స్యాని॒ య ఋ॒తవ॒స్తే ప॑శుబం॒ధా యే సం॑వఀథ్స॒రాశ్చ॑ పరివథ్స॒రాశ్చ॒ తేఽహ॑ర్గ॒ణాః స॑ర్వ వేద॒సం-వాఀ ఏ॒తథ్ స॒త్రం-యఀన్మర॑ణం॒ తద॑వ॒భృథ॑
ఏ॒తద్వై జ॑రామర్య-మగ్నిహో॒త్రగ్ం స॒త్రం-యఀ ఏ॒వం-విఀ॒ద్వా-ను॑ద॒గయ॑నే ప్ర॒మీయ॑తే
దే॒వానా॑మే॒వ మ॑హి॒మానం॑ గ॒త్వాఽఽది॒త్యస్య॒ సాయు॑జ్యం గచ్ఛ॒త్యథ॒ యో ద॑క్షి॒ణే ప్ర॒మీయ॑తే పితృ॒ణా-మే॒వ మ॑హి॒మానం॑ గ॒త్వా చం॒ద్రమ॑సః॒ సాయు॑జ్యగ్ం సలో॒కతా॑-మాప్నోత్యే॒తౌ వై సూ᳚ర్యా చంద్ర॒మసౌ᳚-ర్మహి॒మానౌ᳚ బ్రాహ్మ॒ణో వి॒ద్వా-న॒భిజ॑యతి॒ తస్మా᳚-ద్బ్ర॒హ్మణో॑ మహి॒మాన॑మాప్నోతి॒ తస్మా᳚-ద్బ్ర॒హ్మణో॑ మహి॒మాన॑-మిత్యుప॒నిషత్ ॥ 80.1 (తై. అర. 6.80.1)
స॒హ నా॑ వవతు । స॒హ నౌ॑ భునక్తు । స॒హ వీ॒ర్యం॑ కరవావహై । తే॒జ॒స్వినా॒ వధీ॑తమస్తు॒ మా వి॑ద్విషా॒వహై᳚ ॥
॥ ఓం శాంతిః॒ శాంతిః॒ శాంతిః॑ ॥
ఇతి మహానారాయణోపనిషత్ సమాప్తా
(అంభ॒స్యైక॑పంచా॒శచ్ఛ॒తం – జా॒తవే॑దసే॒ చతు॑ర్దశ॒ – భూరన్నం॒ – భూర॒గ్నయే॒ – భూర॒గ్నయే॒ చైక॑మేకం – పాహి – పా॒హి చ॒త్వారి॑ చత్వారి॒ – యః ఛంద॑సాం॒ ద్వే – నమో॒ బ్రహ్మ॑ణే – ఋ॒తం తపో॒ – యథా॑ వృ॒క్షస్యైక॑ మేక – మ॒ణోరణీ॑యా॒గ్గ్॒ శ్చతు॑స్త్రిగ్ంశథ్ – సహస్ర॒శీ॑ష॒గ్ం॒ షట్వి॑గ్ంశతి – రాది॒త్యో వా ఏ॒ష – ఆ॑ది॒త్యో వై తేజ॒ ఏక॑మేకం॒ – నిధ॑నపతయే॒ త్రయో॑విగ్ంశతిః – స॒ద్యోజా॒తం త్రీణి॑ – వామదే॒వాయైక॑ – మ॒ఘోరే᳚భ్య॒ – స్తత్పురు॑షాయ॒ ద్వే ద్వే॒ – ఈశానో – నమో హిరణ్యబాహవ॒ ఏక॑మేక – మృ॒తగ్ం స॒త్యం ద్వే – సర్వో॒ వై చ॒త్వారి॒ – కద్రు॒ద్రాయ॒ త్రీణి॒ – యస్య॒ వై కంక॑తీ – కృణు॒ష్వ పాజో – ఽది॑తి॒ – రాపో॒ వా ఇ॒దగ్ం సర్వ॒ మేక॑మేక॒ – మాపః॑ పునంతు చ॒త్వా – ర్యగ్నిశ్చ – సూర్యశ్చ నవ॑ – న॒వోమితి॑ చ॒త్వా – ర్యాయా॑తు॒ పచౌ – జో॑ఽసి॒ దశో॒ – త్తమే॑ చ॒త్వారి॒ – ఘృణి॒స్త్రీణి॒ – బ్రహ్మ॑మేతు॒ మాం-యాఀస్తే᳚ బ్రహ్మహ॒త్యాం ద్వాద॑శ॒ – బ్రహ్మ॑ మే॒ధయా॒ఽద్యా న॑ ఇ॒మం భ్రూ॑షహ॒త్యాం – బ్రహ్మ॑ మే॒ధవా᳚ బ్ర॒హ్మా దే॒వానా॑మి॒దం-వీఀ ॑రహ॒త్యామేకా॒న్న వి॑గ్ంశతి॒ రేకా॒న్నవి॑గ్ంశతి–ర్ మే॒ధా దే॒వీ – మే॒ధాం మ॒ ఇంద్ర॑శ్చ॒త్వారి॑ చత్వా॒ర్యా – మాం᳚ మే॒ధా ద్వే – మయి॑ మే॒ధా మేక॒- మపై॑తు॒ – పరం॒ – వాఀతం॑ ప్రా॒ణ – మ॑ముత్ర॒భూయా॒-ద్- ద్ధరి॒గ్ం॒ – శల్కై॑ర॒గ్నిం – మా ఛి॑దో మృత్యో॒ – మా నో॑ మ॒హాంతం॒ – మాన॑స్తో॒కే – ప్రజా॑పతే – స్వస్తి॒దా – త్ర్యం॑బకం॒ – యేఀ తే॑ స॒హస్రం॒ ద్వే ద్వే – మృ॒త్యవే॒ స్వాహైకం॑ – దే॒వకృ॑త॒స్యైకా॑దశ॒ – యద్వో॑ దేవాః॒ – కామోఽకార్షీ॒న్ – మన్యురకార్షీ॒-ద్ద్వే ద్వే॒ – తిలాంజుహోమి గావః శ్రియం ప్ర॑జాః పంచ॒ – తిలాః కృణ్షాశ్చోర॑స్య॒ శ్రీః ప్రజ్ఞాతు జాతవే॑దః స॒ప్త – ప్రాణ వాక్ త్వక్ ఛిర ఉత్తిష్ఠ పురుష॑ పంచ॒ – పృథివీ శబ్ద మనో వాగ్ వ్యక్తాఽఽత్మాఽంతరాత్మా పరమాత్మా మే᳚ క్షు॒ధేఽన్నమయ॒ పంచ॑దశా॒ – గ్నయే॒ స్వాహైక॑చత్వారి॒గ్ం॒శ – ర్దో᳚ ంతద్బ్ర॒హ్మ నవ॑ – శ్ర॒ద్ధాయాం᳚ ప్రా॒ణే నివిష్ట॒ శ్చతు॑ర్విగ్ంశతిః – శ్ర॒ద్ధాయాం॒ దశా – ంగుష్ఠ మాత్రః పురుషో ద్వే – వాంమ॑ ఆ॒సన్న॒ష్టౌ – వయః॑ సుప॒ర్షాః – ప్రాణానాం గ్రంథిరసి ద్వే ద్వే – నమో రుద్రాయైకం॒ – త్వమ॑గ్నే॒ ద్యుభిర్॒ ద్వే – శి॒వేన॑ మే॒ సంతి॑ష్ఠస్వ – స॒త్యం – ప్రా॑జాప॒త్య – స్తస్యై॒వ మేక॑ మేక॒ మశతిః)