॥ ఇతి శ్రీమహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి
విదురహితవాక్యే పంచత్రింశోఽధ్యాయః ॥

ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ ।

బ్రూహి భూయో మహాబుద్ధే ధర్మార్థసహితం వచః ।
శ‍ఋణ్వతో నాస్తి మే తృప్తిర్విచిత్రాణీహ భాషసే ॥ 1॥

విదుర ఉవాచ ।

సర్వతీర్థేషు వా స్నానం సర్వభూతేషు చార్జవమ్ ।
ఉభే ఏతే సమే స్యాతామార్జవం వా విశిష్యతే ॥ 2॥

ఆర్జవం ప్రతిపద్యస్వ పుత్రేషు సతతం విభో ।
ఇహ కీర్తిం పరాం ప్రాప్య ప్రేత్య స్వర్గమవాప్స్యసి ॥ 3॥

యావత్కీర్తిర్మనుష్యస్య పుణ్యా లోకేషు గీయతే ।
తావత్స పురుషవ్యాఘ్ర స్వర్గలోకే మహీయతే ॥ 4॥

అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనమ్ ।
విరోచనస్య సంవాదం కేశిన్యర్థే సుధన్వనా ॥ 5॥

కేశిన్యువాచ ।

కిం బ్రాహ్మణాః స్విచ్ఛ్రేయాంసో దితిజాః స్విద్విరోచన ।
అథ కేన స్మ పర్యంకం సుధన్వా నాధిరోహతి ॥ 6॥

విరోచన ఉవాచ ।

ప్రాజాపత్యా హి వై శ్రేష్ఠా వయం కేశిని సత్తమాః ।
అస్మాకం ఖల్విమే లోకాః కే దేవాః కే ద్విజాతయః ॥ 7॥

కేశిన్యువాచ ।

ఇహైవాస్స్వ ప్రతీక్షావ ఉపస్థానే విరోచన ।
సుధన్వా ప్రాతరాగంతా పశ్యేయం వాం సమాగతౌ ॥ 8॥

విరోచన ఉవాచ ।

తథా భద్రే కరిష్యామి యథా త్వం భీరు భాషసే ।
సుధన్వానం చ మాం చైవ ప్రాతర్ద్రష్టాసి సంగతౌ ॥ 9॥

విదుర ఉవాచ ।

అన్వాలభే హిరణ్మయం ప్రాహ్రాదేఽహం తవాసనమ్ ।
ఏకత్వముపసంపన్నో న త్వాసేయం త్వయా సహ ॥ 10॥

విరోచన ఉవాచ ।

అన్వాహరంతు ఫలకం కూర్చం వాప్యథ వా బృసీమ్ ।
సుధన్వన్న త్వమర్హోఽసి మయా సహ సమాసనమ్ ॥ 11॥

సుధన్వోవాచ ।
పితాపి తే సమాసీనముపాసీతైవ మామధః ।
బాలః సుఖైధితో గేహే న త్వం కిం చన బుధ్యసే ॥ 12॥

విరోచన ఉవాచ ।

హిరణ్యం చ గవాశ్వం చ యద్విత్తమసురేషు నః ।
సుధన్వన్విపణే తేన ప్రశ్నం పృచ్ఛావ యే విదుః ॥ 13॥

సుధన్వోవాచ ।
హిరణ్యం చ గవాశ్వం చ తవైవాస్తు విరోచన ।
ప్రాణయోస్తు పణం కృత్వా ప్రశ్నం పృచ్ఛావ యే విదుః ॥ 14॥

విరోచన ఉవాచ ।
ఆవాం కుత్ర గమిష్యావః ప్రాణయోర్విపణే కృతే ।
న హి దేవేష్వహం స్థాతా న మనుష్యేషు కర్హి చిత్ ॥ 15॥

సుధన్వోవాచ ।
పితరం తే గమిష్యావః ప్రాణయోర్విపణే కృతే ।
పుత్రస్యాపి స హేతోర్హి ప్రహ్రాదో నానృతం వదేత్ ॥ 16॥

ప్రహ్లాద ఉవాచ ।

ఇమౌ తౌ సంప్రదృశ్యేతే యాభ్యాం న చరితం సహ ।
ఆశీవిషావివ క్రుద్ధావేకమార్గమిహాగతౌ ॥ 17॥

కిం వై సహైవ చరతో న పురా చరతః సహ ।
విరోచనైతత్పృచ్ఛామి కిం తే సఖ్యం సుధన్వనా ॥ 18॥

విరోచన ఉవాచ ।

న మే సుధన్వనా సఖ్యం ప్రాణయోర్విపణావహే ।
ప్రహ్రాద తత్త్వామృప్చ్ఛామి మా ప్రశ్నమనృతం వదీః ॥ 19॥

ప్రహ్లాద ఉవాచ ।

ఉదకం మధుపర్కం చాప్యానయంతు సుధన్వనే ।
బ్రహ్మన్నభ్యర్చనీయోఽసి శ్వేతా గౌః పీవరీ కృతా ॥ 20॥

సుధన్వోవాచ ।
ఉదకం మధుపర్కం చ పథ ఏవార్పితం మమ ।
ప్రహ్రాద త్వం తు నౌ ప్రశ్నం తథ్యం ప్రబ్రూహి పృచ్ఛతోః ॥ 21॥

ప్రహ్లాద ఉవాచ ।

పుర్తో వాన్యో భవాన్బ్రహ్మన్సాక్ష్యే చైవ భవేత్స్థితః ।
తయోర్వివదతోః ప్రశ్నం కథమస్మద్విభో వదేత్ ॥ 22॥

అథ యో నైవ ప్రబ్రూయాత్సత్యం వా యది వానృతమ్ ।
ఏతత్సుధన్వన్పృచ్ఛామి దుర్వివక్తా స్మ కిం వసేత్ ॥ 23॥

సుధన్వోవాచ ।
యాం రాత్రిమధివిన్నా స్త్రీ యాం చైవాక్ష పరాజితః ।
యాం చ భారాభితప్తాంగో దుర్వివక్తా స్మ తాం వసేత్ ॥ 24॥

నగరే ప్రతిరుద్ధః సన్బహిర్ద్వారే బుభుక్షితః ।
అమిత్రాన్భూయసః పశ్యందుర్వివక్తా స్మ తాం వసేత్ ॥ 25॥

పంచ పశ్వనృతే హంతి దశ హంతి గవానృతే ।
శతమశ్వానృతే హంతి సహస్రం పురుషానృతే ॥ 26॥

హంతి జాతానజాతాంశ్చ హిరణ్యార్థోఽనృతం వదన్ ।
సర్వం భూమ్యనృతే హంతి మా స్మ భూమ్యనృతం వదీః ॥ 27॥

ప్రహ్లాద ఉవాచ ।

మత్తః శ్రేయానంగిరా వై సుధన్వా త్వద్విరోచన ।
మాతాస్య శ్రేయసీ మాతుస్తస్మాత్త్వం తేన వై జితః ॥ 28॥

విరోచన సుధన్వాయం ప్రాణానామీశ్వరస్తవ ।
సుధన్వన్పునరిచ్ఛామి త్వయా దత్తం విరోచనమ్ ॥ 29॥

సుధన్వోవాచ ।
యద్ధర్మమవృణీథాస్త్వం న కామాదనృతం వదీః ।
పునర్దదామి తే తస్మాత్పుత్రం ప్రహ్రాద దుర్లభమ్ ॥ 30॥

ఏష ప్రహ్రాద పుత్రస్తే మయా దత్తో విరోచనః ।
పాదప్రక్షాలనం కుర్యాత్కుమార్యాః సన్నిధౌ మమ ॥ 31॥

విదుర ఉవాచ ।

తస్మాద్రాజేంద్ర భూమ్యర్థే నానృతం వక్తుమర్హసి ।
మా గమః స సుతామాత్యోఽత్యయం పుత్రాననుభ్రమన్ ॥ 32॥

న దేవా యష్టిమాదాయ రక్షంతి పశుపాలవత్ ।
యం తు రక్షితుమిచ్ఛంతి బుద్ధ్యా సంవిభజంతి తమ్ ॥ 33॥

యథా యథా హి పురుషః కల్యాణే కురుతే మనః ।
తథా తథాస్య సర్వార్థాః సిధ్యంతే నాత్ర సంశయః ॥ 34॥

న ఛందాంసి వృజినాత్తారయంతి
ఆయావినం మాయయా వర్తమానమ్ ।
నీడం శకుంతా ఇవ జాతపక్షాశ్
ఛందాంస్యేనం ప్రజహత్యంతకాలే ॥ 35॥

మత్తాపానం కలహం పూగవైరం
భార్యాపత్యోరంతరం జ్ఞాతిభేదమ్ ।
రాజద్విష్టం స్త్రీపుమాంసోర్వివాదం
వర్జ్యాన్యాహుర్యశ్చ పంథాః ప్రదుష్ఠః ॥ 36॥

సాముద్రికం వణిజం చోరపూర్వం
శలాక ధూర్తం చ చికిత్సకం చ ।
అరిం చ మిత్రం చ కుశీలవం చ
నైతాన్సాఖ్యేష్వధికుర్వీత సప్త ॥ 37॥

మానాగ్నిహోత్రముత మానమౌనం
మానేనాధీతముత మానయజ్ఞః ।
ఏతాని చత్వార్యభయంకరాణి
భయం ప్రయచ్ఛంత్యయథా కృతాని ॥ 38॥

అగార దాహీ గరదః కుండాశీ సోమవిక్రయీ ।
పర్వ కారశ్చ సూచీ చ మిత్ర ధ్రుక్పారదారికః ॥ 39॥

భ్రూణహా గురు తల్పీ చ యశ్చ స్యాత్పానపో ద్విజః ।
అతితీక్ష్ణశ్చ కాకశ్చ నాస్తికో వేద నిందకః ॥ 40॥

స్రువ ప్రగ్రహణో వ్రాత్యః కీనాశశ్చార్థవానపి ।
రక్షేత్యుక్తశ్చ యో హింస్యాత్సర్వే బ్రహ్మణ్హణైః సమాః ॥ 41॥

తృణోక్లయా జ్ఞాయతే జాతరూపం
యుగే భద్రో వ్యవహారేణ సాధుః ।
శూరో భయేష్వర్థకృచ్ఛ్రేషు ధీరః
కృచ్ఛ్రాస్వాపత్సు సుహృదశ్చారయశ్ చ ॥ 42॥

జరా రూపం హరతి హి ధైర్యమాశా
మృత్యుః ప్రాణాంధర్మచర్యామసూయా ।
క్రోధః శ్రియం శీలమనార్య సేవా
హ్రియం కామః సర్వమేవాభిమానః ॥ 43॥

శ్రీర్మంగలాత్ప్రభవతి ప్రాగల్భ్యాత్సంప్రవర్ధతే ।
దాక్ష్యాత్తు కురుతే మూలం సంయమాత్ప్రతితిష్ఠతి ॥ 44॥

అష్టౌ గుణాః పురుషం దీపయంతి
ప్రజ్ఞా చ కౌల్యం చ దమః శ్రుతం చ ।
పరాక్రమశ్చాబహు భాషితా చ
దానం యథాశక్తి కృతజ్ఞతా చ ॥ 45॥

ఏతాన్గుణాంస్తాత మహానుభావాన్
ఏకో గుణః సంశ్రయతే ప్రసహ్య ।
రాజా యదా సత్కురుతే మనుష్యం
సర్వాన్గుణానేష గుణోఽతిభాతి ॥ 46॥

అష్టౌ నృపేమాని మనుష్యలోకే
స్వర్గస్య లోకస్య నిదర్శనాని ।
చత్వార్యేషామన్వవేతాని సద్భిశ్
చత్వార్యేషామన్వవయంతి సంతః ॥ 47॥

యజ్ఞో దానమధ్యయనం తపశ్ చ
చత్వార్యేతాన్యన్వవేతాని సద్భిః ।
దమః సత్యమార్జవమానృశంస్యం
చత్వార్యేతాన్యన్వవయంతి సంతః ॥ 48॥

న సా సభా యత్ర న సంతి వృద్ధా
న తే వృద్ధా యే న వదంతి ధర్మమ్ ।
నాసౌ హర్మో యతన సత్యమస్తి
న తత్సత్యం యచ్ఛలేనానువిద్ధమ్ ॥ 49॥

సత్యం రూపం శ్రుతం విద్యా కౌల్యం శీలం బలం ధనమ్ ।
శౌర్యం చ చిరభాష్యం చ దశః సంసర్గయోనయః ॥ 50॥

పాపం కుర్వన్పాపకీర్తిః పాపమేవాశ్నుతే ఫలమ్ ।
పుణ్యం కుర్వన్పుణ్యకీర్తిః పుణ్యమేవాశ్నుతే ఫలమ్ ॥ 51॥

పాపం ప్రజ్ఞాం నాశయతి క్రియమాణం పునః పునః ।
నష్టప్రజ్ఞః పాపమేవ నిత్యమారభతే నరః ॥ 52॥

పుణ్యం ప్రజ్ఞాం వర్ధయతి క్రియమాణం పునః పునః ।
వృద్ధప్రజ్ఞః పుణ్యమేవ నిత్యమారభతే నరః ॥ 53॥

అసూయకో దంద శూకో నిష్ఠురో వైరకృన్నరః ।
స కృచ్ఛ్రం మహదాప్నోతో నచిరాత్పాపమాచరన్ ॥ 54॥

అనసూయః కృతప్రజ్ఞః శోభనాన్యాచరన్సదా ।
అకృచ్ఛ్రాత్సుఖమాప్నోతి సర్వత్ర చ విరాజతే ॥ 55॥

ప్రజ్ఞామేవాగమయతి యః ప్రాజ్ఞేభ్యః స పండితః ।
ప్రాజ్ఞో హ్యవాప్య ధర్మార్థౌ శక్నోతి సుఖమేధితుమ్ ॥ 56॥

దివసేనైవ తత్కుర్యాద్యేన రాతౌ సుఖం వసేత్ ।
అష్ట మాసేన తత్కుర్యాద్యేన వర్షాః సుఖం వసేత్ ॥ 57॥

పూర్వే వయసి తత్కుర్యాద్యేన వృద్ధసుఖం వసేత్ ।
యావజ్జీవేన తత్కుర్యాద్యేన ప్రేత్య సుఖం వసేత్ ॥ 58॥

జీర్ణమన్నం ప్రశంసంతి భార్యం చ గతయౌవనామ్ ।
శూరం విగతసంగ్రామం గతపారం తపస్వినమ్ ॥ 59॥

ధనేనాధర్మలబ్ధేన యచ్ఛిద్రమపిధీయతే ।
అసంవృతం తద్భవతి తతోఽన్యదవదీర్యతే ॥ 60॥

గురురాత్మవతాం శాస్తా శాసా రాజా దురాత్మనామ్ ।
అథ ప్రచ్ఛన్నపాపానాం శాస్తా వైవస్వతో యమః ॥ 61॥

ఋషీణాం చ నదీనాం చ కులానాం చ మహామనామ్ ।
ప్రభవో నాధిగంతవ్యః స్త్రీణాం దుశ్చరితస్య చ ॥ 62॥

ద్విజాతిపూజాభిరతో దాతా జ్ఞాతిషు చార్జవీ ।
క్షత్రియః స్వర్గభాగ్రాజంశ్చిరం పాలయతే మహీమ్ ॥ 63॥

సువర్ణపుష్పాం పృథివీం చిన్వంతి పురుషాస్త్రయః ।
శూరశ్చ కృతవిద్యశ్చ యశ్చ జానాతి సేవితుమ్ ॥ 64॥

బుద్ధిశ్రేష్ఠాని కర్మాణి బాహుమధ్యాని భారత ।
తాని జంఘా జఘన్యాని భారప్రత్యవరాణి చ ॥ 65॥

దుర్యోధనే చ శకునౌ మూఢే దుఃశాసనే తథా ।
కర్ణే చైశ్వర్యమాధాయ కథం త్వం భూతిమిచ్ఛసి ॥ 66॥

సర్వైర్గుణైరుపేతాశ్చ పాండవా భరతర్షభ ।
పితృవత్త్వయి వర్తంతే తేషు వర్తస్వ పుత్రవత్ ॥ 67॥

॥ ఇతి శ్రీమహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి
విదురహితవాక్యే పంచత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 35॥