॥ ఇతి శ్రీమాహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి విదురవాక్యే చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
విదుర ఉవాచ ।
యోఽభ్యర్థితః సద్భిరసజ్జమానః
కరోత్యర్థం శక్తిమహాపయిత్వా ।
క్షిప్రం యశస్తం సముపైతి సంతమలం
ప్రసన్నా హి సుఖాయ సంతః ॥ 1॥
మహాంతమప్యర్థమధర్మయుక్తం
యః సంత్యజత్యనుపాక్రుష్ట ఏవ ।
సుఖం స దుఃఖాన్యవముచ్య శేతే
జీర్ణాం త్వచం సర్ప ఇవావముచ్య ॥ 2॥
అనృతం చ సముత్కర్షే రాజగామి చ పైశునమ్ ।
గురోశ్చాలీక నిర్బంధః సమాని బ్రహ్మహత్యయా ॥ 3॥
అసూయైక పదం మృత్యురతివాదః శ్రియో వధః ।
అశుశ్రూషా త్వరా శ్లాఘా విద్యాయాః శత్రవస్త్రయః ॥ 4॥
సుఖార్థినః కుతో విద్యా నాస్తి విద్యార్థినః సుఖమ్ ।
సుఖార్థీ వా త్యజేద్విద్యాం విద్యార్థీ వా సుఖం త్యజేత్ ॥ 5॥
నాగ్నిస్తృప్యతి కాష్ఠానాం నాపగానాం మహోదధిః ।
నాంతకః సర్వభూతానాం న పుంసాం వామలోచనా ॥ 6॥
ఆశా ధృతిం హంతి సమృద్ధిమంతకః
క్రోధః శ్రియం హంతి యశః కదర్యతా ।
అపాలనం హంతి పశూంశ్చ రాజన్న్
ఏకః క్రుద్ధో బ్రాహ్మణో హంతి రాష్ట్రమ్ ॥ 7॥
అజశ్చ కాంస్యం చ రథశ్చ నిత్యం
మధ్వాకర్షః శకునిః శ్రోత్రియశ్ చ ।
వృద్ధో జ్ఞాతిరవసన్నో వయస్య
ఏతాని తే సంతు గృహే సదైవ ॥ 8॥
అజోక్షా చందనం వీణా ఆదర్శో మధుసర్పిషీ ।
విషమౌదుంబరం శంఖః స్వర్ణం నాభిశ్చ రోచనా ॥ 9॥
గృహే స్థాపయితవ్యాని ధన్యాని మనురబ్రవీత్ ।
దేవ బ్రాహ్మణ పూజార్థమతిథీనాం చ భారత ॥ 10॥
ఇదం చ త్వాం సర్వపరం బ్రవీమి
పుణ్యం పదం తాత మహావిశిష్టమ్ ।
న జాతు కామాన్న భయాన్న లోభాద్
ధర్మం త్యజేజ్జీవితస్యాపి హేతోః ॥ 11॥
నిత్యో ధర్మః సుఖదుఃఖే త్వనిత్యే
నిత్యో జీవో ధాతురస్య త్వనిత్యః ।
త్యక్త్వానిత్యం ప్రతితిష్ఠస్వ నిత్యే
సంతుష్య త్వం తోష పరో హి లాభః ॥ 12॥
మహాబలాన్పశ్య మనానుభావాన్
ప్రశాస్య భూమిం ధనధాన్య పూర్ణామ్ ।
రాజ్యాని హిత్వా విపులాంశ్చ భోగాన్
గతాన్నరేంద్రాన్వశమంతకస్య ॥ 13॥
మృతం పుత్రం దుఃఖపుష్టం మనుష్యా
ఉత్క్షిప్య రాజన్స్వగృహాన్నిర్హరంతి ।
తం ముక్తకేశాః కరుణం రుదంతశ్
చితామధ్యే కాష్ఠమివ క్షిపంతి ॥ 14॥
అన్యో ధనం ప్రేతగతస్య భుంక్తే
వయాంసి చాగ్నిశ్చ శరీరధాతూన్ ।
ద్వాభ్యామయం సహ గచ్ఛత్యముత్ర
పుణ్యేన పాపేన చ వేష్ట్యమానః ॥ 15॥
ఉత్సృజ్య వినివర్తంతే జ్ఞాతయః సుహృదః సుతాః ।
అగ్నౌ ప్రాస్తం తు పురుషం కర్మాన్వేతి స్వయం కృతమ్ ॥ 16॥
అస్మాల్లోకాదూర్ధ్వమముష్య చాధో
మహత్తమస్తిష్ఠతి హ్యంధకారమ్ ।
తద్వై మహామోహనమింద్రియాణాం
బుధ్యస్వ మా త్వాం ప్రలభేత రాజన్ ॥ 17॥
ఇదం వచః శక్ష్యసి చేద్యథావన్
నిశమ్య సర్వం ప్రతిపత్తుమేవమ్ ।
యశః పరం ప్రాప్స్యసి జీవలోకే
భయం న చాముత్ర న చేహ తేఽస్తి ॥ 18॥
ఆత్మా నదీ భారత పుణ్యతీర్థా
సత్యోదకా ధృతికూలా దమోర్మిః ।
తస్యాం స్నాతః పూయతే పుణ్యకర్మా
పుణ్యో హ్యాత్మా నిత్యమంభోఽంభ ఏవ ॥ 19॥
కామక్రోధగ్రాహవతీం పంచేంద్రియ జలాం నదీమ్ ।
కృత్వా ధృతిమయీం నావం జన్మ దుర్గాణి సంతర ॥ 20॥
ప్రజ్ఞా వృద్ధం ధర్మవృద్ధం స్వబంధుం
విద్యా వృద్ధం వయసా చాపి వృద్ధమ్ ।
కార్యాకార్యే పూజయిత్వా ప్రసాద్య
యః సంపృచ్ఛేన్న స ముహ్యేత్కదా చిత్ ॥ 21॥
ధృత్యా శిశ్నోదరం రక్షేత్పాణిపాదం చ చక్షుషా ।
చక్షుః శ్రోత్రే చ మనసా మనో వాచం చ కర్మణా ॥ 22॥
నిత్యోదకీ నిత్యయజ్ఞోపవీతీ
నిత్యస్వాధ్యాయీ పతితాన్న వర్జీ ।
ఋతం బ్రువన్గురవే కర్మ కుర్వన్
న బ్రాహ్మణశ్చ్యవతే బ్రహ్మలోకాత్ ॥ 23॥
అధీత్య వేదాన్పరిసంస్తీర్య చాగ్నీన్
ఇష్ట్వా యజ్ఞైః పాలయిత్వా ప్రజాశ్ చ ।
గోబ్రాహ్మణార్థే శస్త్రపూతాంతరాత్మా
హతః సంగ్రామే క్షత్రియః స్వర్గమేతి ॥ 24॥
వైశ్యోఽధీత్య బ్రాహ్మణాన్క్షత్రియాంశ్ చ
ధనైః కాలే సంవిభజ్యాశ్రితాంశ్ చ ।
త్రేతా పూతం ధూమమాఘ్రాయ పుణ్యం
ప్రేత్య స్వర్గే దేవ సుఖాని భుంక్తే ॥ 25॥
బ్రహ్మక్షత్రం వైశ్య వర్ణం చ శూద్రః
క్రమేణైతాన్న్యాయతః పూజయానః ।
తుష్టేష్వేతేష్వవ్యథో దగ్ధపాపస్
త్యక్త్వా దేహం స్వర్గసుఖాని భుంక్తే ॥ 26॥
చాతుర్వర్ణ్యస్యైష ధర్మస్తవోక్తో
హేతుం చాత్ర బ్రువతో మే నిబోధ ।
క్షాత్రాద్ధర్మాద్ధీయతే పాండుపుత్రస్
తం త్వం రాజన్రాజధర్మే నియుంక్ష్వ ॥ 27॥
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ ।
ఏవమేతద్యథా మాం త్వమనుశాసతి నిత్యదా ।
మమాపి చ మతిః సౌమ్య భవత్యేవం యథాత్థ మామ్ ॥ 28॥
సా తు బుద్దిః కృతాప్యేవం పాండవాన్రప్తి మే సదా ।
దుర్యోధనం సమాసాద్య పునర్విపరివర్తతే ॥ 29॥
న దిష్టమభ్యతిక్రాంతుం శక్యం మర్త్యేన కేన చిత్ ।
దిష్టమేవ కృతం మన్యే పౌరుషం తు నిరర్థకమ్ ॥ 30॥
॥ ఇతి శ్రీమాహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి విదురవాక్యే చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 40॥
ఇతి విదుర నీతి సమాప్తా ॥