శ్రీ రామ చరిత మానస – అయోధ్యాకాండ

శ్రీగణేశాయనమః
శ్రీజానకీవల్లభో విజయతే
శ్రీరామచరితమానస
ద్వితీయ సోపాన (అయోధ్యా-కాండ)

యస్యాంకే చ విభాతి భూధరసుతా దేవాపగా మస్తకే
భాలే బాలవిధుర్గలే చ గరలం యస్యోరసి వ్యాలరాట్।
సోఽయం భూతివిభూషణః సురవరః సర్వాధిపః సర్వదా
శర్వః సర్వగతః శివః శశినిభః శ్రీశంకరః పాతు మామ్ ॥ 1 ॥

ప్రసన్నతాం యా న గతాభిషేకతస్తథా న మమ్లే వనవాసదుఃఖతః।
ముఖాంబుజశ్రీ రఘునందనస్య మే సదాస్తు సా మంజులమంగలప్రదా ॥ 2 ॥

నీలాంబుజశ్యామలకోమలాంగం సీతాసమారోపితవామభాగం।
పాణౌ మహాసాయకచారుచాపం నమామి రామం రఘువంశనాథమ్ ॥ 3 ॥

దో. శ్రీగురు చరన సరోజ రజ నిజ మను ముకురు సుధారి।
బరనుఁ రఘుబర బిమల జసు జో దాయకు ఫల చారి ॥
జబ తేం రాము బ్యాహి ఘర ఆఏ। నిత నవ మంగల మోద బధాఏ ॥
భువన చారిదస భూధర భారీ। సుకృత మేఘ బరషహి సుఖ బారీ ॥

రిధి సిధి సంపతి నదీం సుహాఈ। ఉమగి అవధ అంబుధి కహుఁ ఆఈ ॥
మనిగన పుర నర నారి సుజాతీ। సుచి అమోల సుందర సబ భాఁతీ ॥
కహి న జాఇ కఛు నగర బిభూతీ। జను ఏతనిఅ బిరంచి కరతూతీ ॥
సబ బిధి సబ పుర లోగ సుఖారీ। రామచంద ముఖ చందు నిహారీ ॥
ముదిత మాతు సబ సఖీం సహేలీ। ఫలిత బిలోకి మనోరథ బేలీ ॥
రామ రూపు గునసీలు సుభ్AU। ప్రముదిత హోఇ దేఖి సుని ర్AU ॥

దో. సబ కేం ఉర అభిలాషు అస కహహిం మనాఇ మహేసు।
ఆప అఛత జుబరాజ పద రామహి దేఉ నరేసు ॥ 1 ॥

ఏక సమయ సబ సహిత సమాజా। రాజసభాఁ రఘురాజు బిరాజా ॥
సకల సుకృత మూరతి నరనాహూ। రామ సుజసు సుని అతిహి ఉఛాహూ ॥
నృప సబ రహహిం కృపా అభిలాషేం। లోకప కరహిం ప్రీతి రుఖ రాఖేమ్ ॥
తిభువన తీని కాల జగ మాహీం। భూరి భాగ దసరథ సమ నాహీమ్ ॥
మంగలమూల రాము సుత జాసూ। జో కఛు కహిజ థోర సబు తాసూ ॥
రాయఁ సుభాయఁ ముకురు కర లీన్హా। బదను బిలోకి ముకుట సమ కీన్హా ॥
శ్రవన సమీప భే సిత కేసా। మనహుఁ జరఠపను అస ఉపదేసా ॥
నృప జుబరాజ రామ కహుఁ దేహూ। జీవన జనమ లాహు కిన లేహూ ॥

దో. యహ బిచారు ఉర ఆని నృప సుదిను సుఅవసరు పాఇ।
ప్రేమ పులకి తన ముదిత మన గురహి సునాయు జాఇ ॥ 2 ॥

కహి భుఆలు సునిఅ మునినాయక। భే రామ సబ బిధి సబ లాయక ॥
సేవక సచివ సకల పురబాసీ। జే హమారే అరి మిత్ర ఉదాసీ ॥
సబహి రాము ప్రియ జేహి బిధి మోహీ। ప్రభు అసీస జను తను ధరి సోహీ ॥
బిప్ర సహిత పరివార గోసాఈం। కరహిం ఛోహు సబ రౌరిహి నాఈ ॥
జే గుర చరన రేను సిర ధరహీం। తే జను సకల బిభవ బస కరహీమ్ ॥
మోహి సమ యహు అనుభయు న దూజేం। సబు పాయుఁ రజ పావని పూజేమ్ ॥
అబ అభిలాషు ఏకు మన మోరేం। పూజహి నాథ అనుగ్రహ తోరేమ్ ॥
ముని ప్రసన్న లఖి సహజ సనేహూ। కహేఉ నరేస రజాయసు దేహూ ॥

దో. రాజన రాఉర నాము జసు సబ అభిమత దాతార।
ఫల అనుగామీ మహిప మని మన అభిలాషు తుమ్హార ॥ 3 ॥

సబ బిధి గురు ప్రసన్న జియఁ జానీ। బోలేఉ రాఉ రహఁసి మృదు బానీ ॥
నాథ రాము కరిఅహిం జుబరాజూ। కహిఅ కృపా కరి కరిఅ సమాజూ ॥
మోహి అఛత యహు హోఇ ఉఛాహూ। లహహిం లోగ సబ లోచన లాహూ ॥
ప్రభు ప్రసాద సివ సబి నిబాహీం। యహ లాలసా ఏక మన మాహీమ్ ॥
పుని న సోచ తను రహు కి జ్AU। జేహిం న హోఇ పాఛేం పఛిత్AU ॥
సుని ముని దసరథ బచన సుహాఏ। మంగల మోద మూల మన భాఏ ॥
సును నృప జాసు బిముఖ పఛితాహీం। జాసు భజన బిను జరని న జాహీమ్ ॥
భయు తుమ్హార తనయ సోఇ స్వామీ। రాము పునీత ప్రేమ అనుగామీ ॥

దో. బేగి బిలంబు న కరిఅ నృప సాజిఅ సబుఇ సమాజు।
సుదిన సుమంగలు తబహిం జబ రాము హోహిం జుబరాజు ॥ 4 ॥

ముదిత మహిపతి మందిర ఆఏ। సేవక సచివ సుమంత్రు బోలాఏ ॥
కహి జయజీవ సీస తిన్హ నాఏ। భూప సుమంగల బచన సునాఏ ॥
జౌం పాఁచహి మత లాగై నీకా। కరహు హరషి హియఁ రామహి టీకా ॥
మంత్రీ ముదిత సునత ప్రియ బానీ। అభిమత బిరవఁ పరేఉ జను పానీ ॥
బినతీ సచివ కరహి కర జోరీ। జిఅహు జగతపతి బరిస కరోరీ ॥
జగ మంగల భల కాజు బిచారా। బేగిఅ నాథ న లాఇఅ బారా ॥
నృపహి మోదు సుని సచివ సుభాషా। బఢ఼త బౌండ఼ జను లహీ సుసాఖా ॥

దో. కహేఉ భూప మునిరాజ కర జోఇ జోఇ ఆయసు హోఇ।
రామ రాజ అభిషేక హిత బేగి కరహు సోఇ సోఇ ॥ 5 ॥

హరషి మునీస కహేఉ మృదు బానీ। ఆనహు సకల సుతీరథ పానీ ॥
ఔషధ మూల ఫూల ఫల పానా। కహే నామ గని మంగల నానా ॥
చామర చరమ బసన బహు భాఁతీ। రోమ పాట పట అగనిత జాతీ ॥
మనిగన మంగల బస్తు అనేకా। జో జగ జోగు భూప అభిషేకా ॥
బేద బిదిత కహి సకల బిధానా। కహేఉ రచహు పుర బిబిధ బితానా ॥
సఫల రసాల పూగఫల కేరా। రోపహు బీథిన్హ పుర చహుఁ ఫేరా ॥
రచహు మంజు మని చౌకేం చారూ। కహహు బనావన బేగి బజారూ ॥
పూజహు గనపతి గుర కులదేవా। సబ బిధి కరహు భూమిసుర సేవా ॥

దో. ధ్వజ పతాక తోరన కలస సజహు తురగ రథ నాగ।
సిర ధరి మునిబర బచన సబు నిజ నిజ కాజహిం లాగ ॥ 6 ॥

జో మునీస జేహి ఆయసు దీన్హా। సో తేహిం కాజు ప్రథమ జను కీన్హా ॥
బిప్ర సాధు సుర పూజత రాజా। కరత రామ హిత మంగల కాజా ॥
సునత రామ అభిషేక సుహావా। బాజ గహాగహ అవధ బధావా ॥
రామ సీయ తన సగున జనాఏ। ఫరకహిం మంగల అంగ సుహాఏ ॥
పులకి సప్రేమ పరసపర కహహీం। భరత ఆగమను సూచక అహహీమ్ ॥
భే బహుత దిన అతి అవసేరీ। సగున ప్రతీతి భేంట ప్రియ కేరీ ॥
భరత సరిస ప్రియ కో జగ మాహీం। ఇహి సగున ఫలు దూసర నాహీమ్ ॥
రామహి బంధు సోచ దిన రాతీ। అండన్హి కమఠ హ్రదు జేహి భాఁతీ ॥

దో. ఏహి అవసర మంగలు పరమ సుని రహఁసేఉ రనివాసు।
సోభత లఖి బిధు బఢ఼త జను బారిధి బీచి బిలాసు ॥ 7 ॥

ప్రథమ జాఇ జిన్హ బచన సునాఏ। భూషన బసన భూరి తిన్హ పాఏ ॥
ప్రేమ పులకి తన మన అనురాగీం। మంగల కలస సజన సబ లాగీమ్ ॥
చౌకేం చారు సుమిత్రాఁ పురీ। మనిమయ బిబిధ భాఁతి అతి రురీ ॥
ఆనఁద మగన రామ మహతారీ। దిఏ దాన బహు బిప్ర హఁకారీ ॥
పూజీం గ్రామదేబి సుర నాగా। కహేఉ బహోరి దేన బలిభాగా ॥
జేహి బిధి హోఇ రామ కల్యానూ। దేహు దయా కరి సో బరదానూ ॥
గావహిం మంగల కోకిలబయనీం। బిధుబదనీం మృగసావకనయనీమ్ ॥

దో. రామ రాజ అభిషేకు సుని హియఁ హరషే నర నారి।
లగే సుమంగల సజన సబ బిధి అనుకూల బిచారి ॥ 8 ॥

తబ నరనాహఁ బసిష్ఠు బోలాఏ। రామధామ సిఖ దేన పఠాఏ ॥
గుర ఆగమను సునత రఘునాథా। ద్వార ఆఇ పద నాయు మాథా ॥
సాదర అరఘ దేఇ ఘర ఆనే। సోరహ భాఁతి పూజి సనమానే ॥
గహే చరన సియ సహిత బహోరీ। బోలే రాము కమల కర జోరీ ॥
సేవక సదన స్వామి ఆగమనూ। మంగల మూల అమంగల దమనూ ॥
తదపి ఉచిత జను బోలి సప్రీతీ। పఠిఅ కాజ నాథ అసి నీతీ ॥
ప్రభుతా తజి ప్రభు కీన్హ సనేహూ। భయు పునీత ఆజు యహు గేహూ ॥
ఆయసు హోఇ సో కరౌం గోసాఈ। సేవక లహి స్వామి సేవకాఈ ॥

దో. సుని సనేహ సానే బచన ముని రఘుబరహి ప్రసంస।
రామ కస న తుమ్హ కహహు అస హంస బంస అవతంస ॥ 9 ॥

బరని రామ గున సీలు సుభ్AU। బోలే ప్రేమ పులకి మునిర్AU ॥
భూప సజేఉ అభిషేక సమాజూ। చాహత దేన తుమ్హహి జుబరాజూ ॥
రామ కరహు సబ సంజమ ఆజూ। జౌం బిధి కుసల నిబాహై కాజూ ॥
గురు సిఖ దేఇ రాయ పహిం గయు। రామ హృదయఁ అస బిసము భయూ ॥
జనమే ఏక సంగ సబ భాఈ। భోజన సయన కేలి లరికాఈ ॥
కరనబేధ ఉపబీత బిఆహా। సంగ సంగ సబ భే ఉఛాహా ॥
బిమల బంస యహు అనుచిత ఏకూ। బంధు బిహాఇ బడ఼ఏహి అభిషేకూ ॥
ప్రభు సప్రేమ పఛితాని సుహాఈ। హరు భగత మన కై కుటిలాఈ ॥

దో. తేహి అవసర ఆఏ లఖన మగన ప్రేమ ఆనంద।
సనమానే ప్రియ బచన కహి రఘుకుల కైరవ చంద ॥ 10 ॥

బాజహిం బాజనే బిబిధ బిధానా। పుర ప్రమోదు నహిం జాఇ బఖానా ॥
భరత ఆగమను సకల మనావహిం। ఆవహుఁ బేగి నయన ఫలు పావహిమ్ ॥
హాట బాట ఘర గలీం అథాఈ। కహహిం పరసపర లోగ లోగాఈ ॥
కాలి లగన భలి కేతిక బారా। పూజిహి బిధి అభిలాషు హమారా ॥
కనక సింఘాసన సీయ సమేతా। బైఠహిం రాము హోఇ చిత చేతా ॥
సకల కహహిం కబ హోఇహి కాలీ। బిఘన మనావహిం దేవ కుచాలీ ॥
తిన్హహి సోహాఇ న అవధ బధావా। చోరహి చందిని రాతి న భావా ॥
సారద బోలి బినయ సుర కరహీం। బారహిం బార పాయ లై పరహీమ్ ॥

దో. బిపతి హమారి బిలోకి బడ఼ఇ మాతు కరిఅ సోఇ ఆజు।
రాము జాహిం బన రాజు తజి హోఇ సకల సురకాజు ॥ 11 ॥

సుని సుర బినయ ఠాఢ఼ఇ పఛితాతీ। భిఉఁ సరోజ బిపిన హిమరాతీ ॥
దేఖి దేవ పుని కహహిం నిహోరీ। మాతు తోహి నహిం థోరిఉ ఖోరీ ॥
బిసమయ హరష రహిత రఘుర్AU। తుమ్హ జానహు సబ రామ ప్రభ్AU ॥
జీవ కరమ బస సుఖ దుఖ భాగీ। జాఇఅ అవధ దేవ హిత లాగీ ॥
బార బార గహి చరన సఁకోచౌ। చలీ బిచారి బిబుధ మతి పోచీ ॥
ఊఁచ నివాసు నీచి కరతూతీ। దేఖి న సకహిం పరాఇ బిభూతీ ॥
ఆగిల కాజు బిచారి బహోరీ। కరహహిం చాహ కుసల కబి మోరీ ॥
హరషి హృదయఁ దసరథ పుర ఆఈ। జను గ్రహ దసా దుసహ దుఖదాఈ ॥

దో. నాము మంథరా మందమతి చేరీ కైకేఇ కేరి।
అజస పేటారీ తాహి కరి గీ గిరా మతి ఫేరి ॥ 12 ॥

దీఖ మంథరా నగరు బనావా। మంజుల మంగల బాజ బధావా ॥
పూఛేసి లోగన్హ కాహ ఉఛాహూ। రామ తిలకు సుని భా ఉర దాహూ ॥
కరి బిచారు కుబుద్ధి కుజాతీ। హోఇ అకాజు కవని బిధి రాతీ ॥
దేఖి లాగి మధు కుటిల కిరాతీ। జిమి గవఁ తకి లేఉఁ కేహి భాఁతీ ॥
భరత మాతు పహిం గి బిలఖానీ। కా అనమని హసి కహ హఁసి రానీ ॥
ఊతరు దేఇ న లేఇ ఉసాసూ। నారి చరిత కరి ఢారి ఆఁసూ ॥
హఁసి కహ రాని గాలు బడ఼ తోరేం। దీన్హ లఖన సిఖ అస మన మోరేమ్ ॥
తబహుఁ న బోల చేరి బడ఼ఇ పాపిని। ఛాడ఼ఇ స్వాస కారి జను సాఁపిని ॥

దో. సభయ రాని కహ కహసి కిన కుసల రాము మహిపాలు।
లఖను భరతు రిపుదమను సుని భా కుబరీ ఉర సాలు ॥ 13 ॥

కత సిఖ దేఇ హమహి కౌ మాఈ। గాలు కరబ కేహి కర బలు పాఈ ॥
రామహి ఛాడ఼ఇ కుసల కేహి ఆజూ। జేహి జనేసు దేఇ జుబరాజూ ॥
భయు కౌసిలహి బిధి అతి దాహిన। దేఖత గరబ రహత ఉర నాహిన ॥
దేఖేహు కస న జాఇ సబ సోభా। జో అవలోకి మోర మను ఛోభా ॥
పూతు బిదేస న సోచు తుమ్హారేం। జానతి హహు బస నాహు హమారేమ్ ॥
నీద బహుత ప్రియ సేజ తురాఈ। లఖహు న భూప కపట చతురాఈ ॥
సుని ప్రియ బచన మలిన మను జానీ। ఝుకీ రాని అబ రహు అరగానీ ॥
పుని అస కబహుఁ కహసి ఘరఫోరీ। తబ ధరి జీభ కఢ఼ఆవుఁ తోరీ ॥

దో. కానే ఖోరే కూబరే కుటిల కుచాలీ జాని।
తియ బిసేషి పుని చేరి కహి భరతమాతు ముసుకాని ॥ 14 ॥

ప్రియబాదిని సిఖ దీన్హిఉఁ తోహీ। సపనేహుఁ తో పర కోపు న మోహీ ॥
సుదిను సుమంగల దాయకు సోఈ। తోర కహా ఫుర జేహి దిన హోఈ ॥
జేఠ స్వామి సేవక లఘు భాఈ। యహ దినకర కుల రీతి సుహాఈ ॥
రామ తిలకు జౌం సాఁచేహుఁ కాలీ। దేఉఁ మాగు మన భావత ఆలీ ॥
కౌసల్యా సమ సబ మహతారీ। రామహి సహజ సుభాయఁ పిఆరీ ॥
మో పర కరహిం సనేహు బిసేషీ। మైం కరి ప్రీతి పరీఛా దేఖీ ॥
జౌం బిధి జనము దేఇ కరి ఛోహూ। హోహుఁ రామ సియ పూత పుతోహూ ॥
ప్రాన తేం అధిక రాము ప్రియ మోరేం। తిన్హ కేం తిలక ఛోభు కస తోరేమ్ ॥

దో. భరత సపథ తోహి సత్య కహు పరిహరి కపట దురాఉ।
హరష సమయ బిసము కరసి కారన మోహి సునాఉ ॥ 15 ॥

ఏకహిం బార ఆస సబ పూజీ। అబ కఛు కహబ జీభ కరి దూజీ ॥
ఫోరై జోగు కపారు అభాగా। భలేఉ కహత దుఖ రురేహి లాగా ॥
కహహిం ఝూఠి ఫురి బాత బనాఈ। తే ప్రియ తుమ్హహి కరుఇ మైం మాఈ ॥
హమహుఁ కహబి అబ ఠకురసోహాతీ। నాహిం త మౌన రహబ దిను రాతీ ॥
కరి కురూప బిధి పరబస కీన్హా। బవా సో లునిఅ లహిఅ జో దీన్హా ॥
కౌ నృప హౌ హమహి కా హానీ। చేరి ఛాడ఼ఇ అబ హోబ కి రానీ ॥
జారై జోగు సుభాఉ హమారా। అనభల దేఖి న జాఇ తుమ్హారా ॥
తాతేం కఛుక బాత అనుసారీ। ఛమిఅ దేబి బడ఼ఇ చూక హమారీ ॥

దో. గూఢ఼ కపట ప్రియ బచన సుని తీయ అధరబుధి రాని।
సురమాయా బస బైరినిహి సుహ్ద జాని పతిఆని ॥ 16 ॥

సాదర పుని పుని పూఁఛతి ఓహీ। సబరీ గాన మృగీ జను మోహీ ॥
తసి మతి ఫిరీ అహి జసి భాబీ। రహసీ చేరి ఘాత జను ఫాబీ ॥
తుమ్హ పూఁఛహు మైం కహత డేర్AUఁ। ధరేఉ మోర ఘరఫోరీ న్AUఁ ॥
సజి ప్రతీతి బహుబిధి గఢ఼ఇ ఛోలీ। అవధ సాఢ఼సాతీ తబ బోలీ ॥
ప్రియ సియ రాము కహా తుమ్హ రానీ। రామహి తుమ్హ ప్రియ సో ఫురి బానీ ॥
రహా ప్రథమ అబ తే దిన బీతే। సము ఫిరేం రిపు హోహిం పింరీతే ॥
భాను కమల కుల పోషనిహారా। బిను జల జారి కరి సోఇ ఛారా ॥
జరి తుమ్హారి చహ సవతి ఉఖారీ। రూఁధహు కరి ఉపాఉ బర బారీ ॥

దో. తుమ్హహి న సోచు సోహాగ బల నిజ బస జానహు రాఉ।
మన మలీన ముహ మీఠ నృప రాఉర సరల సుభాఉ ॥ 17 ॥

చతుర గఁభీర రామ మహతారీ। బీచు పాఇ నిజ బాత సఁవారీ ॥
పఠే భరతు భూప ననిఔరేం। రామ మాతు మత జానవ రురేమ్ ॥
సేవహిం సకల సవతి మోహి నీకేం। గరబిత భరత మాతు బల పీ కేమ్ ॥
సాలు తుమ్హార కౌసిలహి మాఈ। కపట చతుర నహిం హోఇ జనాఈ ॥
రాజహి తుమ్హ పర ప్రేము బిసేషీ। సవతి సుభాఉ సకి నహిం దేఖీ ॥
రచీ ప్రంపచు భూపహి అపనాఈ। రామ తిలక హిత లగన ధరాఈ ॥
యహ కుల ఉచిత రామ కహుఁ టీకా। సబహి సోహాఇ మోహి సుఠి నీకా ॥
ఆగిలి బాత సముఝి డరు మోహీ। దేఉ దైఉ ఫిరి సో ఫలు ఓహీ ॥

దో. రచి పచి కోటిక కుటిలపన కీన్హేసి కపట ప్రబోధు ॥
కహిసి కథా సత సవతి కై జేహి బిధి బాఢ఼ బిరోధు ॥ 18 ॥

భావీ బస ప్రతీతి ఉర ఆఈ। పూఁఛ రాని పుని సపథ దేవాఈ ॥
కా పూఛహుఁ తుమ్హ అబహుఁ న జానా। నిజ హిత అనహిత పసు పహిచానా ॥
భయు పాఖు దిన సజత సమాజూ। తుమ్హ పాఈ సుధి మోహి సన ఆజూ ॥
ఖాఇఅ పహిరిఅ రాజ తుమ్హారేం। సత్య కహేం నహిం దోషు హమారేమ్ ॥
జౌం అసత్య కఛు కహబ బనాఈ। తౌ బిధి దేఇహి హమహి సజాఈ ॥
రామహి తిలక కాలి జౌం భయూ।þ తుమ్హ కహుఁ బిపతి బీజు బిధి బయూ ॥
రేఖ ఖఁచాఇ కహుఁ బలు భాషీ। భామిని భిహు దూధ కి మాఖీ ॥
జౌం సుత సహిత కరహు సేవకాఈ। తౌ ఘర రహహు న ఆన ఉపాఈ ॥

దో. కద్రూఁ బినతహి దీన్హ దుఖు తుమ్హహి కౌసిలాఁ దేబ।
భరతు బందిగృహ సేఇహహిం లఖను రామ కే నేబ ॥ 19 ॥

కైకయసుతా సునత కటు బానీ। కహి న సకి కఛు సహమి సుఖానీ ॥
తన పసేఉ కదలీ జిమి కాఁపీ। కుబరీం దసన జీభ తబ చాఁపీ ॥
కహి కహి కోటిక కపట కహానీ। ధీరజు ధరహు ప్రబోధిసి రానీ ॥
ఫిరా కరము ప్రియ లాగి కుచాలీ। బకిహి సరాహి మాని మరాలీ ॥
సును మంథరా బాత ఫురి తోరీ। దహిని ఆఁఖి నిత ఫరకి మోరీ ॥
దిన ప్రతి దేఖుఁ రాతి కుసపనే। కహుఁ న తోహి మోహ బస అపనే ॥
కాహ కరౌ సఖి సూధ సుభ్AU। దాహిన బామ న జానుఁ క్AU ॥

దో. అపనే చలత న ఆజు లగి అనభల కాహుక కీన్హ।
కేహిం అఘ ఏకహి బార మోహి దైఅఁ దుసహ దుఖు దీన్హ ॥ 20 ॥

నైహర జనము భరబ బరు జాఇ। జిఅత న కరబి సవతి సేవకాఈ ॥
అరి బస దైఉ జిఆవత జాహీ। మరను నీక తేహి జీవన చాహీ ॥
దీన బచన కహ బహుబిధి రానీ। సుని కుబరీం తియమాయా ఠానీ ॥
అస కస కహహు మాని మన ఊనా। సుఖు సోహాగు తుమ్హ కహుఁ దిన దూనా ॥
జేహిం రాఉర అతి అనభల తాకా। సోఇ పాఇహి యహు ఫలు పరిపాకా ॥
జబ తేం కుమత సునా మైం స్వామిని। భూఖ న బాసర నీంద న జామిని ॥
పూఁఛేఉ గునిన్హ రేఖ తిన్హ ఖాఁచీ। భరత భుఆల హోహిం యహ సాఁచీ ॥
భామిని కరహు త కహౌం ఉప్AU। హై తుమ్హరీం సేవా బస ర్AU ॥

దో. పరుఁ కూప తుఅ బచన పర సకుఁ పూత పతి త్యాగి।
కహసి మోర దుఖు దేఖి బడ఼ కస న కరబ హిత లాగి ॥ 21 ॥

కుబరీం కరి కబులీ కైకేఈ। కపట ఛురీ ఉర పాహన టేఈ ॥
లఖి న రాని నికట దుఖు కైంసే। చరి హరిత తిన బలిపసు జైసేమ్ ॥
సునత బాత మృదు అంత కఠోరీ। దేతి మనహుఁ మధు మాహుర ఘోరీ ॥
కహి చేరి సుధి అహి కి నాహీ। స్వామిని కహిహు కథా మోహి పాహీమ్ ॥
దుఇ బరదాన భూప సన థాతీ। మాగహు ఆజు జుడ఼ఆవహు ఛాతీ ॥
సుతహి రాజు రామహి బనవాసూ। దేహు లేహు సబ సవతి హులాసు ॥
భూపతి రామ సపథ జబ కరీ। తబ మాగేహు జేహిం బచను న టరీ ॥
హోఇ అకాజు ఆజు నిసి బీతేం। బచను మోర ప్రియ మానేహు జీ తేమ్ ॥

దో. బడ఼ కుఘాతు కరి పాతకిని కహేసి కోపగృహఁ జాహు।
కాజు సఁవారేహు సజగ సబు సహసా జని పతిఆహు ॥ 22 ॥

కుబరిహి రాని ప్రానప్రియ జానీ। బార బార బడ఼ఇ బుద్ధి బఖానీ ॥
తోహి సమ హిత న మోర సంసారా। బహే జాత కి భిసి అధారా ॥
జౌం బిధి పురబ మనోరథు కాలీ। కరౌం తోహి చఖ పూతరి ఆలీ ॥
బహుబిధి చేరిహి ఆదరు దేఈ। కోపభవన గవని కైకేఈ ॥
బిపతి బీజు బరషా రితు చేరీ। భుఇఁ భి కుమతి కైకేఈ కేరీ ॥
పాఇ కపట జలు అంకుర జామా। బర దౌ దల దుఖ ఫల పరినామా ॥
కోప సమాజు సాజి సబు సోఈ। రాజు కరత నిజ కుమతి బిగోఈ ॥
రాఉర నగర కోలాహలు హోఈ। యహ కుచాలి కఛు జాన న కోఈ ॥

దో. ప్రముదిత పుర నర నారి। సబ సజహిం సుమంగలచార।
ఏక ప్రబిసహిం ఏక నిర్గమహిం భీర భూప దరబార ॥ 23 ॥

బాల సఖా సున హియఁ హరషాహీం। మిలి దస పాఁచ రామ పహిం జాహీమ్ ॥
ప్రభు ఆదరహిం ప్రేము పహిచానీ। పూఁఛహిం కుసల ఖేమ మృదు బానీ ॥
ఫిరహిం భవన ప్రియ ఆయసు పాఈ। కరత పరసపర రామ బడ఼ఆఈ ॥
కో రఘుబీర సరిస సంసారా। సీలు సనేహ నిబాహనిహారా।
జేంహి జేంహి జోని కరమ బస భ్రమహీం। తహఁ తహఁ ఈసు దేఉ యహ హమహీమ్ ॥
సేవక హమ స్వామీ సియనాహూ। హౌ నాత యహ ఓర నిబాహూ ॥
అస అభిలాషు నగర సబ కాహూ। కైకయసుతా హ్దయఁ అతి దాహూ ॥
కో న కుసంగతి పాఇ నసాఈ। రహి న నీచ మతేం చతురాఈ ॥

దో. సాఁస సమయ సానంద నృపు గయు కైకేఈ గేహఁ।
గవను నిఠురతా నికట కియ జను ధరి దేహ సనేహఁ ॥ 24 ॥

కోపభవన సుని సకుచేఉ రాఉ। భయ బస అగహుడ఼ పరి న ప్AU ॥
సురపతి బసి బాహఁబల జాకే। నరపతి సకల రహహిం రుఖ తాకేమ్ ॥
సో సుని తియ రిస గయు సుఖాఈ। దేఖహు కామ ప్రతాప బడ఼ఆఈ ॥
సూల కులిస అసి అఁగవనిహారే। తే రతినాథ సుమన సర మారే ॥
సభయ నరేసు ప్రియా పహిం గయూ। దేఖి దసా దుఖు దారున భయూ ॥
భూమి సయన పటు మోట పురానా। దిఏ డారి తన భూషణ నానా ॥
కుమతిహి కసి కుబేషతా ఫాబీ। అన అహివాతు సూచ జను భాబీ ॥
జాఇ నికట నృపు కహ మృదు బానీ। ప్రానప్రియా కేహి హేతు రిసానీ ॥

ఛం. కేహి హేతు రాని రిసాని పరసత పాని పతిహి నేవారీ।
మానహుఁ సరోష భుఅంగ భామిని బిషమ భాఁతి నిహారీ ॥
దౌ బాసనా రసనా దసన బర మరమ ఠాహరు దేఖీ।
తులసీ నృపతి భవతబ్యతా బస కామ కౌతుక లేఖీ ॥

సో. బార బార కహ రాఉ సుముఖి సులోచిని పికబచని।
కారన మోహి సునాఉ గజగామిని నిజ కోప కర ॥ 25 ॥

అనహిత తోర ప్రియా కేఇఁ కీన్హా। కేహి దుఇ సిర కేహి జము చహ లీన్హా ॥
కహు కేహి రంకహి కరౌ నరేసూ। కహు కేహి నృపహి నికాసౌం దేసూ ॥
సకుఁ తోర అరి అమరు మారీ। కాహ కీట బపురే నర నారీ ॥
జానసి మోర సుభాఉ బరోరూ। మను తవ ఆనన చంద చకోరూ ॥
ప్రియా ప్రాన సుత సరబసు మోరేం। పరిజన ప్రజా సకల బస తోరేమ్ ॥
జౌం కఛు కహౌ కపటు కరి తోహీ। భామిని రామ సపథ సత మోహీ ॥
బిహసి మాగు మనభావతి బాతా। భూషన సజహి మనోహర గాతా ॥
ఘరీ కుఘరీ సముఝి జియఁ దేఖూ। బేగి ప్రియా పరిహరహి కుబేషూ ॥

దో. యహ సుని మన గుని సపథ బడ఼ఇ బిహసి ఉఠీ మతిమంద।
భూషన సజతి బిలోకి మృగు మనహుఁ కిరాతిని ఫంద ॥ 26 ॥

పుని కహ రాఉ సుహ్రద జియఁ జానీ। ప్రేమ పులకి మృదు మంజుల బానీ ॥
భామిని భయు తోర మనభావా। ఘర ఘర నగర అనంద బధావా ॥
రామహి దేఉఁ కాలి జుబరాజూ। సజహి సులోచని మంగల సాజూ ॥
దలకి ఉఠేఉ సుని హ్రదు కఠోరూ। జను ఛుఇ గయు పాక బరతోరూ ॥
ఐసిఉ పీర బిహసి తేహి గోఈ। చోర నారి జిమి ప్రగటి న రోఈ ॥
లఖహిం న భూప కపట చతురాఈ। కోటి కుటిల మని గురూ పఢ఼ఆఈ ॥
జద్యపి నీతి నిపున నరనాహూ। నారిచరిత జలనిధి అవగాహూ ॥
కపట సనేహు బఢ఼ఆఇ బహోరీ। బోలీ బిహసి నయన ముహు మోరీ ॥

దో. మాగు మాగు పై కహహు పియ కబహుఁ న దేహు న లేహు।
దేన కహేహు బరదాన దుఇ తేఉ పావత సందేహు ॥ 27 ॥

జానేఉఁ మరము రాఉ హఁసి కహీ। తుమ్హహి కోహాబ పరమ ప్రియ అహీ ॥
థాతి రాఖి న మాగిహు క్AU। బిసరి గయు మోహి భోర సుభ్AU ॥
ఝూఠేహుఁ హమహి దోషు జని దేహూ। దుఇ కై చారి మాగి మకు లేహూ ॥
రఘుకుల రీతి సదా చలి ఆఈ। ప్రాన జాహుఁ బరు బచను న జాఈ ॥
నహిం అసత్య సమ పాతక పుంజా। గిరి సమ హోహిం కి కోటిక గుంజా ॥
సత్యమూల సబ సుకృత సుహాఏ। బేద పురాన బిదిత మను గాఏ ॥
తేహి పర రామ సపథ కరి ఆఈ। సుకృత సనేహ అవధి రఘురాఈ ॥
బాత దృఢ఼ఆఇ కుమతి హఁసి బోలీ। కుమత కుబిహగ కులహ జను ఖోలీ ॥

దో. భూప మనోరథ సుభగ బను సుఖ సుబిహంగ సమాజు।
భిల్లని జిమి ఛాడ఼న చహతి బచను భయంకరు బాజు ॥ 28 ॥

మాసపారాయణ, తేరహవాఁ విశ్రామ
సునహు ప్రానప్రియ భావత జీ కా। దేహు ఏక బర భరతహి టీకా ॥
మాగుఁ దూసర బర కర జోరీ। పురవహు నాథ మనోరథ మోరీ ॥
తాపస బేష బిసేషి ఉదాసీ। చౌదహ బరిస రాము బనబాసీ ॥
సుని మృదు బచన భూప హియఁ సోకూ। ససి కర ఛుఅత బికల జిమి కోకూ ॥
గయు సహమి నహిం కఛు కహి ఆవా। జను సచాన బన ఝపటేఉ లావా ॥
బిబరన భయు నిపట నరపాలూ। దామిని హనేఉ మనహుఁ తరు తాలూ ॥
మాథే హాథ మూది దౌ లోచన। తను ధరి సోచు లాగ జను సోచన ॥
మోర మనోరథు సురతరు ఫూలా। ఫరత కరిని జిమి హతేఉ సమూలా ॥
అవధ ఉజారి కీన్హి కైకేఈం। దీన్హసి అచల బిపతి కై నేఈమ్ ॥

దో. కవనేం అవసర కా భయు గయుఁ నారి బిస్వాస।
జోగ సిద్ధి ఫల సమయ జిమి జతిహి అబిద్యా నాస ॥ 29 ॥

ఏహి బిధి రాఉ మనహిం మన ఝాఁఖా। దేఖి కుభాఁతి కుమతి మన మాఖా ॥
భరతు కి రాఉర పూత న హోహీం। ఆనేహు మోల బేసాహి కి మోహీ ॥
జో సుని సరు అస లాగ తుమ్హారేం। కాహే న బోలహు బచను సఁభారే ॥
దేహు ఉతరు అను కరహు కి నాహీం। సత్యసంధ తుమ్హ రఘుకుల మాహీమ్ ॥
దేన కహేహు అబ జని బరు దేహూ। తజహుఁ సత్య జగ అపజసు లేహూ ॥
సత్య సరాహి కహేహు బరు దేనా। జానేహు లేఇహి మాగి చబేనా ॥
సిబి దధీచి బలి జో కఛు భాషా। తను ధను తజేఉ బచన పను రాఖా ॥
అతి కటు బచన కహతి కైకేఈ। మానహుఁ లోన జరే పర దేఈ ॥

దో. ధరమ ధురంధర ధీర ధరి నయన ఉఘారే రాయఁ।
సిరు ధుని లీన్హి ఉసాస అసి మారేసి మోహి కుఠాయఁ ॥ 30 ॥

ఆగేం దీఖి జరత రిస భారీ। మనహుఁ రోష తరవారి ఉఘారీ ॥
మూఠి కుబుద్ధి ధార నిఠురాఈ। ధరీ కూబరీం సాన బనాఈ ॥
లఖీ మహీప కరాల కఠోరా। సత్య కి జీవను లేఇహి మోరా ॥
బోలే రాఉ కఠిన కరి ఛాతీ। బానీ సబినయ తాసు సోహాతీ ॥
ప్రియా బచన కస కహసి కుభాఁతీ। భీర ప్రతీతి ప్రీతి కరి హాఁతీ ॥
మోరేం భరతు రాము దుఇ ఆఁఖీ। సత్య కహుఁ కరి సంకరూ సాఖీ ॥
అవసి దూతు మైం పఠిబ ప్రాతా। ఐహహిం బేగి సునత దౌ భ్రాతా ॥
సుదిన సోధి సబు సాజు సజాఈ। దేఉఁ భరత కహుఁ రాజు బజాఈ ॥

దో. లోభు న రామహి రాజు కర బహుత భరత పర ప్రీతి।
మైం బడ఼ ఛోట బిచారి జియఁ కరత రహేఉఁ నృపనీతి ॥ 31 ॥

రామ సపథ సత కహూఁ సుభ్AU। రామమాతు కఛు కహేఉ న క్AU ॥
మైం సబు కీన్హ తోహి బిను పూఁఛేం। తేహి తేం పరేఉ మనోరథు ఛూఛేమ్ ॥
రిస పరిహరూ అబ మంగల సాజూ। కఛు దిన గేఁ భరత జుబరాజూ ॥
ఏకహి బాత మోహి దుఖు లాగా। బర దూసర అసమంజస మాగా ॥
అజహుఁ హృదయ జరత తేహి ఆఁచా। రిస పరిహాస కి సాఁచేహుఁ సాఁచా ॥
కహు తజి రోషు రామ అపరాధూ। సబు కౌ కహి రాము సుఠి సాధూ ॥
తుహూఁ సరాహసి కరసి సనేహూ। అబ సుని మోహి భయు సందేహూ ॥
జాసు సుభాఉ అరిహి అనుకూలా। సో కిమి కరిహి మాతు ప్రతికూలా ॥

దో. ప్రియా హాస రిస పరిహరహి మాగు బిచారి బిబేకు।
జేహిం దేఖాఁ అబ నయన భరి భరత రాజ అభిషేకు ॥ 32 ॥

జిఐ మీన బరూ బారి బిహీనా। మని బిను ఫనికు జిఐ దుఖ దీనా ॥
కహుఁ సుభాఉ న ఛలు మన మాహీం। జీవను మోర రామ బిను నాహీమ్ ॥
సముఝి దేఖు జియఁ ప్రియా ప్రబీనా। జీవను రామ దరస ఆధీనా ॥
సుని మ్రదు బచన కుమతి అతి జరీ। మనహుఁ అనల ఆహుతి ఘృత పరీ ॥
కహి కరహు కిన కోటి ఉపాయా। ఇహాఁ న లాగిహి రాఉరి మాయా ॥
దేహు కి లేహు అజసు కరి నాహీం। మోహి న బహుత ప్రపంచ సోహాహీం।
రాము సాధు తుమ్హ సాధు సయానే। రామమాతు భలి సబ పహిచానే ॥
జస కౌసిలాఁ మోర భల తాకా। తస ఫలు ఉన్హహి దేఉఁ కరి సాకా ॥

దో. హోత ప్రాత మునిబేష ధరి జౌం న రాము బన జాహిం।
మోర మరను రాఉర అజస నృప సముఝిఅ మన మాహిమ్ ॥ 33 ॥

అస కహి కుటిల భీ ఉఠి ఠాఢ఼ఈ। మానహుఁ రోష తరంగిని బాఢ఼ఈ ॥
పాప పహార ప్రగట భి సోఈ। భరీ క్రోధ జల జాఇ న జోఈ ॥
దౌ బర కూల కఠిన హఠ ధారా। భవఁర కూబరీ బచన ప్రచారా ॥
ఢాహత భూపరూప తరు మూలా। చలీ బిపతి బారిధి అనుకూలా ॥
లఖీ నరేస బాత ఫురి సాఁచీ। తియ మిస మీచు సీస పర నాచీ ॥
గహి పద బినయ కీన్హ బైఠారీ। జని దినకర కుల హోసి కుఠారీ ॥
మాగు మాథ అబహీం దేఉఁ తోహీ। రామ బిరహఁ జని మారసి మోహీ ॥
రాఖు రామ కహుఁ జేహి తేహి భాఁతీ। నాహిం త జరిహి జనమ భరి ఛాతీ ॥

దో. దేఖీ బ్యాధి అసాధ నృపు పరేఉ ధరని ధుని మాథ।
కహత పరమ ఆరత బచన రామ రామ రఘునాథ ॥ 34 ॥

బ్యాకుల రాఉ సిథిల సబ గాతా। కరిని కలపతరు మనహుఁ నిపాతా ॥
కంఠు సూఖ ముఖ ఆవ న బానీ। జను పాఠీను దీన బిను పానీ ॥
పుని కహ కటు కఠోర కైకేఈ। మనహుఁ ఘాయ మహుఁ మాహుర దేఈ ॥
జౌం అంతహుఁ అస కరతబు రహేఊ। మాగు మాగు తుమ్హ కేహిం బల కహేఊ ॥
దుఇ కి హోఇ ఏక సమయ భుఆలా। హఁసబ ఠఠాఇ ఫులాఉబ గాలా ॥
దాని కహాఉబ అరు కృపనాఈ। హోఇ కి ఖేమ కుసల రౌతాఈ ॥
ఛాడ఼హు బచను కి ధీరజు ధరహూ। జని అబలా జిమి కరునా కరహూ ॥
తను తియ తనయ ధాము ధను ధరనీ। సత్యసంధ కహుఁ తృన సమ బరనీ ॥

దో. మరమ బచన సుని రాఉ కహ కహు కఛు దోషు న తోర।
లాగేఉ తోహి పిసాచ జిమి కాలు కహావత మోర ॥ 35 ॥ û

చహత న భరత భూపతహి భోరేం। బిధి బస కుమతి బసీ జియ తోరేమ్ ॥
సో సబు మోర పాప పరినామూ। భయు కుఠాహర జేహిం బిధి బామూ ॥
సుబస బసిహి ఫిరి అవధ సుహాఈ। సబ గున ధామ రామ ప్రభుతాఈ ॥
కరిహహిం భాఇ సకల సేవకాఈ। హోఇహి తిహుఁ పుర రామ బడ఼ఆఈ ॥
తోర కలంకు మోర పఛిత్AU। ముఏహుఁ న మిటహి న జాఇహి క్AU ॥
అబ తోహి నీక లాగ కరు సోఈ। లోచన ఓట బైఠు ముహు గోఈ ॥
జబ లగి జిఔం కహుఁ కర జోరీ। తబ లగి జని కఛు కహసి బహోరీ ॥
ఫిరి పఛితైహసి అంత అభాగీ। మారసి గాఇ నహారు లాగీ ॥

దో. పరేఉ రాఉ కహి కోటి బిధి కాహే కరసి నిదాను।
కపట సయాని న కహతి కఛు జాగతి మనహుఁ మసాను ॥ 36 ॥

రామ రామ రట బికల భుఆలూ। జను బిను పంఖ బిహంగ బేహాలూ ॥
హృదయఁ మనావ భోరు జని హోఈ। రామహి జాఇ కహై జని కోఈ ॥
ఉదు కరహు జని రబి రఘుకుల గుర। అవధ బిలోకి సూల హోఇహి ఉర ॥
భూప ప్రీతి కైకి కఠినాఈ। ఉభయ అవధి బిధి రచీ బనాఈ ॥
బిలపత నృపహి భయు భినుసారా। బీనా బేను సంఖ ధుని ద్వారా ॥
పఢ఼హిం భాట గున గావహిం గాయక। సునత నృపహి జను లాగహిం సాయక ॥
మంగల సకల సోహాహిం న కైసేం। సహగామినిహి బిభూషన జైసేమ్ ॥
తేహిం నిసి నీద పరీ నహి కాహూ। రామ దరస లాలసా ఉఛాహూ ॥

దో. ద్వార భీర సేవక సచివ కహహిం ఉదిత రబి దేఖి।
జాగేఉ అజహుఁ న అవధపతి కారను కవను బిసేషి ॥ 37 ॥

పఛిలే పహర భూపు నిత జాగా। ఆజు హమహి బడ఼ అచరజు లాగా ॥
జాహు సుమంత్ర జగావహు జాఈ। కీజిఅ కాజు రజాయసు పాఈ ॥
గే సుమంత్రు తబ రాఉర మాహీ। దేఖి భయావన జాత డేరాహీమ్ ॥
ధాఇ ఖాఇ జను జాఇ న హేరా। మానహుఁ బిపతి బిషాద బసేరా ॥
పూఛేం కౌ న ఊతరు దేఈ। గే జేంహిం భవన భూప కైకఈఇ ॥
కహి జయజీవ బైఠ సిరు నాఈ। దైఖి భూప గతి గయు సుఖాఈ ॥
సోచ బికల బిబరన మహి పరేఊ। మానహుఁ కమల మూలు పరిహరేఊ ॥
సచిఉ సభీత సకి నహిం పూఁఛీ। బోలీ అసుభ భరీ సుభ ఛూఛీ ॥

దో. పరీ న రాజహి నీద నిసి హేతు జాన జగదీసు।
రాము రాము రటి భోరు కియ కహి న మరము మహీసు ॥ 38 ॥

ఆనహు రామహి బేగి బోలాఈ। సమాచార తబ పూఁఛేహు ఆఈ ॥
చలేఉ సుమంత్ర రాయ రూఖ జానీ। లఖీ కుచాలి కీన్హి కఛు రానీ ॥
సోచ బికల మగ పరి న ప్AU। రామహి బోలి కహిహి కా ర్AU ॥
ఉర ధరి ధీరజు గయు దుఆరేం। పూఛఁహిం సకల దేఖి మను మారేమ్ ॥
సమాధాను కరి సో సబహీ కా। గయు జహాఁ దినకర కుల టీకా ॥
రాము సుమంత్రహి ఆవత దేఖా। ఆదరు కీన్హ పితా సమ లేఖా ॥
నిరఖి బదను కహి భూప రజాఈ। రఘుకులదీపహి చలేఉ లేవాఈ ॥
రాము కుభాఁతి సచివ సఁగ జాహీం। దేఖి లోగ జహఁ తహఁ బిలఖాహీమ్ ॥

దో. జాఇ దీఖ రఘుబంసమని నరపతి నిపట కుసాజు ॥
సహమి పరేఉ లఖి సింఘినిహి మనహుఁ బృద్ధ గజరాజు ॥ 39 ॥

సూఖహిం అధర జరి సబు అంగూ। మనహుఁ దీన మనిహీన భుఅంగూ ॥
సరుష సమీప దీఖి కైకేఈ। మానహుఁ మీచు ఘరీ గని లేఈ ॥
కరునామయ మృదు రామ సుభ్AU। ప్రథమ దీఖ దుఖు సునా న క్AU ॥
తదపి ధీర ధరి సము బిచారీ। పూఁఛీ మధుర బచన మహతారీ ॥
మోహి కహు మాతు తాత దుఖ కారన। కరిఅ జతన జేహిం హోఇ నివారన ॥
సునహు రామ సబు కారన ఏహూ। రాజహి తుమ పర బహుత సనేహూ ॥
దేన కహేన్హి మోహి దుఇ బరదానా। మాగేఉఁ జో కఛు మోహి సోహానా।
సో సుని భయు భూప ఉర సోచూ। ఛాడ఼ఇ న సకహిం తుమ్హార సఁకోచూ ॥

దో. సుత సనేహ ఇత బచను ఉత సంకట పరేఉ నరేసు।
సకహు న ఆయసు ధరహు సిర మేటహు కఠిన కలేసు ॥ 40 ॥

నిధరక బైఠి కహి కటు బానీ। సునత కఠినతా అతి అకులానీ ॥
జీభ కమాన బచన సర నానా। మనహుఁ మహిప మృదు లచ్ఛ సమానా ॥
జను కఠోరపను ధరేం సరీరూ। సిఖి ధనుషబిద్యా బర బీరూ ॥
సబ ప్రసంగు రఘుపతిహి సునాఈ। బైఠి మనహుఁ తను ధరి నిఠురాఈ ॥
మన ముసకాఇ భానుకుల భాను। రాము సహజ ఆనంద నిధానూ ॥
బోలే బచన బిగత సబ దూషన। మృదు మంజుల జను బాగ బిభూషన ॥
సును జననీ సోఇ సుతు బడ఼భాగీ। జో పితు మాతు బచన అనురాగీ ॥
తనయ మాతు పితు తోషనిహారా। దుర్లభ జనని సకల సంసారా ॥

దో. మునిగన మిలను బిసేషి బన సబహి భాఁతి హిత మోర।
తేహి మహఁ పితు ఆయసు బహురి సంమత జననీ తోర ॥ 41 ॥

భరత ప్రానప్రియ పావహిం రాజూ। బిధి సబ బిధి మోహి సనముఖ ఆజు।
జోం న జాఉఁ బన ఐసేహు కాజా। ప్రథమ గనిఅ మోహి మూఢ఼ సమాజా ॥
సేవహిం అరఁడు కలపతరు త్యాగీ। పరిహరి అమృత లేహిం బిషు మాగీ ॥
తేఉ న పాఇ అస సము చుకాహీం। దేఖు బిచారి మాతు మన మాహీమ్ ॥
అంబ ఏక దుఖు మోహి బిసేషీ। నిపట బికల నరనాయకు దేఖీ ॥
థోరిహిం బాత పితహి దుఖ భారీ। హోతి ప్రతీతి న మోహి మహతారీ ॥
రాఉ ధీర గున ఉదధి అగాధూ। భా మోహి తే కఛు బడ఼ అపరాధూ ॥
జాతేం మోహి న కహత కఛు ర్AU। మోరి సపథ తోహి కహు సతిభ్AU ॥

దో. సహజ సరల రఘుబర బచన కుమతి కుటిల కరి జాన।
చలి జోంక జల బక్రగతి జద్యపి సలిలు సమాన ॥ 42 ॥

రహసీ రాని రామ రుఖ పాఈ। బోలీ కపట సనేహు జనాఈ ॥
సపథ తుమ్హార భరత కై ఆనా। హేతు న దూసర మై కఛు జానా ॥
తుమ్హ అపరాధ జోగు నహిం తాతా। జననీ జనక బంధు సుఖదాతా ॥
రామ సత్య సబు జో కఛు కహహూ। తుమ్హ పితు మాతు బచన రత అహహూ ॥
పితహి బుఝాఇ కహహు బలి సోఈ। చౌథేంపన జేహిం అజసు న హోఈ ॥
తుమ్హ సమ సుఅన సుకృత జేహిం దీన్హే। ఉచిత న తాసు నిరాదరు కీన్హే ॥
లాగహిం కుముఖ బచన సుభ కైసే। మగహఁ గయాదిక తీరథ జైసే ॥
రామహి మాతు బచన సబ భాఏ। జిమి సురసరి గత సలిల సుహాఏ ॥

దో. గి మురుఛా రామహి సుమిరి నృప ఫిరి కరవట లీన్హ।
సచివ రామ ఆగమన కహి బినయ సమయ సమ కీన్హ ॥ 43 ॥

అవనిప అకని రాము పగు ధారే। ధరి ధీరజు తబ నయన ఉఘారే ॥
సచివఁ సఁభారి రాఉ బైఠారే। చరన పరత నృప రాము నిహారే ॥
లిఏ సనేహ బికల ఉర లాఈ। గై మని మనహుఁ ఫనిక ఫిరి పాఈ ॥
రామహి చితి రహేఉ నరనాహూ। చలా బిలోచన బారి ప్రబాహూ ॥
సోక బిబస కఛు కహై న పారా। హృదయఁ లగావత బారహిం బారా ॥
బిధిహి మనావ రాఉ మన మాహీం। జేహిం రఘునాథ న కానన జాహీమ్ ॥
సుమిరి మహేసహి కహి నిహోరీ। బినతీ సునహు సదాసివ మోరీ ॥
ఆసుతోష తుమ్హ అవఢర దానీ। ఆరతి హరహు దీన జను జానీ ॥

దో. తుమ్హ ప్రేరక సబ కే హృదయఁ సో మతి రామహి దేహు।
బచను మోర తజి రహహి ఘర పరిహరి సీలు సనేహు ॥ 44 ॥

అజసు హౌ జగ సుజసు నస్AU। నరక పరౌ బరు సురపురు జ్AU ॥
సబ దుఖ దుసహ సహావహు మోహీ। లోచన ఓట రాము జని హోంహీ ॥
అస మన గుని రాఉ నహిం బోలా। పీపర పాత సరిస మను డోలా ॥
రఘుపతి పితహి ప్రేమబస జానీ। పుని కఛు కహిహి మాతు అనుమానీ ॥
దేస కాల అవసర అనుసారీ। బోలే బచన బినీత బిచారీ ॥
తాత కహుఁ కఛు కరుఁ ఢిఠాఈ। అనుచితు ఛమబ జాని లరికాఈ ॥
అతి లఘు బాత లాగి దుఖు పావా। కాహుఁ న మోహి కహి ప్రథమ జనావా ॥
దేఖి గోసాఇఁహి పూఁఛిఉఁ మాతా। సుని ప్రసంగు భే సీతల గాతా ॥

దో. మంగల సమయ సనేహ బస సోచ పరిహరిఅ తాత।
ఆయసు దేఇఅ హరషి హియఁ కహి పులకే ప్రభు గాత ॥ 45 ॥

ధన్య జనము జగతీతల తాసూ। పితహి ప్రమోదు చరిత సుని జాసూ ॥
చారి పదారథ కరతల తాకేం। ప్రియ పితు మాతు ప్రాన సమ జాకేమ్ ॥
ఆయసు పాలి జనమ ఫలు పాఈ। ఐహుఁ బేగిహిం హౌ రజాఈ ॥
బిదా మాతు సన ఆవుఁ మాగీ। చలిహుఁ బనహి బహురి పగ లాగీ ॥
అస కహి రామ గవను తబ కీన్హా। భూప సోక బసు ఉతరు న దీన్హా ॥
నగర బ్యాపి గి బాత సుతీఛీ। ఛుఅత చఢ఼ఈ జను సబ తన బీఛీ ॥
సుని భే బికల సకల నర నారీ। బేలి బిటప జిమి దేఖి దవారీ ॥
జో జహఁ సుని ధుని సిరు సోఈ। బడ఼ బిషాదు నహిం ధీరజు హోఈ ॥

దో. ముఖ సుఖాహిం లోచన స్త్రవహి సోకు న హృదయఁ సమాఇ।
మనహుఁ కరున రస కటకీ ఉతరీ అవధ బజాఇ ॥ 46 ॥

మిలేహి మాఝ బిధి బాత బేగారీ। జహఁ తహఁ దేహిం కైకేఇహి గారీ ॥
ఏహి పాపినిహి బూఝి కా పరేఊ। ఛాఇ భవన పర పావకు ధరేఊ ॥
నిజ కర నయన కాఢ఼ఇ చహ దీఖా। డారి సుధా బిషు చాహత చీఖా ॥
కుటిల కఠోర కుబుద్ధి అభాగీ। భి రఘుబంస బేను బన ఆగీ ॥
పాలవ బైఠి పేడ఼ఉ ఏహిం కాటా। సుఖ మహుఁ సోక ఠాటు ధరి ఠాటా ॥
సదా రాము ఏహి ప్రాన సమానా। కారన కవన కుటిలపను ఠానా ॥
సత్య కహహిం కబి నారి సుభ్AU। సబ బిధి అగహు అగాధ దుర్AU ॥
నిజ ప్రతిబింబు బరుకు గహి జాఈ। జాని న జాఇ నారి గతి భాఈ ॥

దో. కాహ న పావకు జారి సక కా న సముద్ర సమాఇ।
కా న కరై అబలా ప్రబల కేహి జగ కాలు న ఖాఇ ॥ 47 ॥

కా సునాఇ బిధి కాహ సునావా। కా దేఖాఇ చహ కాహ దేఖావా ॥
ఏక కహహిం భల భూప న కీన్హా। బరు బిచారి నహిం కుమతిహి దీన్హా ॥
జో హఠి భయు సకల దుఖ భాజను। అబలా బిబస గ్యాను గును గా జను ॥
ఏక ధరమ పరమితి పహిచానే। నృపహి దోసు నహిం దేహిం సయానే ॥
సిబి దధీచి హరిచంద కహానీ। ఏక ఏక సన కహహిం బఖానీ ॥
ఏక భరత కర సంమత కహహీం। ఏక ఉదాస భాయఁ సుని రహహీమ్ ॥
కాన మూది కర రద గహి జీహా। ఏక కహహిం యహ బాత అలీహా ॥
సుకృత జాహిం అస కహత తుమ్హారే। రాము భరత కహుఁ ప్రానపిఆరే ॥

దో. చందు చవై బరు అనల కన సుధా హోఇ బిషతూల।
సపనేహుఁ కబహుఁ న కరహిం కిఛు భరతు రామ ప్రతికూల ॥ 48 ॥

ఏక బిధాతహిం దూషను దేంహీం। సుధా దేఖాఇ దీన్హ బిషు జేహీమ్ ॥
ఖరభరు నగర సోచు సబ కాహూ। దుసహ దాహు ఉర మిటా ఉఛాహూ ॥
బిప్రబధూ కులమాన్య జఠేరీ। జే ప్రియ పరమ కైకేఈ కేరీ ॥
లగీం దేన సిఖ సీలు సరాహీ। బచన బానసమ లాగహిం తాహీ ॥
భరతు న మోహి ప్రియ రామ సమానా। సదా కహహు యహు సబు జగు జానా ॥
కరహు రామ పర సహజ సనేహూ। కేహిం అపరాధ ఆజు బను దేహూ ॥
కబహుఁ న కియహు సవతి ఆరేసూ। ప్రీతి ప్రతీతి జాన సబు దేసూ ॥
కౌసల్యాఁ అబ కాహ బిగారా। తుమ్హ జేహి లాగి బజ్ర పుర పారా ॥

దో. సీయ కి పియ సఁగు పరిహరిహి లఖను కి రహిహహిం ధామ।
రాజు కి భూఁజబ భరత పుర నృపు కి జీహి బిను రామ ॥ 49 ॥

అస బిచారి ఉర ఛాడ఼హు కోహూ। సోక కలంక కోఠి జని హోహూ ॥
భరతహి అవసి దేహు జుబరాజూ। కానన కాహ రామ కర కాజూ ॥
నాహిన రాము రాజ కే భూఖే। ధరమ ధురీన బిషయ రస రూఖే ॥
గుర గృహ బసహుఁ రాము తజి గేహూ। నృప సన అస బరు దూసర లేహూ ॥
జౌం నహిం లగిహహు కహేం హమారే। నహిం లాగిహి కఛు హాథ తుమ్హారే ॥
జౌం పరిహాస కీన్హి కఛు హోఈ। తౌ కహి ప్రగట జనావహు సోఈ ॥
రామ సరిస సుత కానన జోగూ। కాహ కహిహి సుని తుమ్హ కహుఁ లోగూ ॥
ఉఠహు బేగి సోఇ కరహు ఉపాఈ। జేహి బిధి సోకు కలంకు నసాఈ ॥

ఛం. జేహి భాఁతి సోకు కలంకు జాఇ ఉపాయ కరి కుల పాలహీ।
హఠి ఫేరు రామహి జాత బన జని బాత దూసరి చాలహీ ॥
జిమి భాను బిను దిను ప్రాన బిను తను చంద బిను జిమి జామినీ।
తిమి అవధ తులసీదాస ప్రభు బిను సముఝి ధౌం జియఁ భామినీ ॥

సో. సఖిన్హ సిఖావను దీన్హ సునత మధుర పరినామ హిత।
తేఇఁ కఛు కాన న కీన్హ కుటిల ప్రబోధీ కూబరీ ॥ 50 ॥

ఉతరు న దేఇ దుసహ రిస రూఖీ। మృగిన్హ చితవ జను బాఘిని భూఖీ ॥
బ్యాధి అసాధి జాని తిన్హ త్యాగీ। చలీం కహత మతిమంద అభాగీ ॥
రాజు కరత యహ దైఅఁ బిగోఈ। కీన్హేసి అస జస కరి న కోఈ ॥
ఏహి బిధి బిలపహిం పుర నర నారీం। దేహిం కుచాలిహి కోటిక గారీమ్ ॥
జరహిం బిషమ జర లేహిం ఉసాసా। కవని రామ బిను జీవన ఆసా ॥
బిపుల బియోగ ప్రజా అకులానీ। జను జలచర గన సూఖత పానీ ॥
అతి బిషాద బస లోగ లోగాఈ। గే మాతు పహిం రాము గోసాఈ ॥
ముఖ ప్రసన్న చిత చౌగున చ్AU। మిటా సోచు జని రాఖై ర్AU ॥
దో. నవ గయందు రఘుబీర మను రాజు అలాన సమాన।
ఛూట జాని బన గవను సుని ఉర అనందు అధికాన ॥ 51 ॥

రఘుకులతిలక జోరి దౌ హాథా। ముదిత మాతు పద నాయు మాథా ॥
దీన్హి అసీస లాఇ ఉర లీన్హే। భూషన బసన నిఛావరి కీన్హే ॥
బార బార ముఖ చుంబతి మాతా। నయన నేహ జలు పులకిత గాతా ॥
గోద రాఖి పుని హృదయఁ లగాఏ। స్త్రవత ప్రేనరస పయద సుహాఏ ॥
ప్రేము ప్రమోదు న కఛు కహి జాఈ। రంక ధనద పదబీ జను పాఈ ॥
సాదర సుందర బదను నిహారీ। బోలీ మధుర బచన మహతారీ ॥
కహహు తాత జననీ బలిహారీ। కబహిం లగన ముద మంగలకారీ ॥
సుకృత సీల సుఖ సీవఁ సుహాఈ। జనమ లాభ కి అవధి అఘాఈ ॥

దో. జేహి చాహత నర నారి సబ అతి ఆరత ఏహి భాఁతి।
జిమి చాతక చాతకి తృషిత బృష్టి సరద రితు స్వాతి ॥ 52 ॥

తాత జాఉఁ బలి బేగి నహాహూ। జో మన భావ మధుర కఛు ఖాహూ ॥
పితు సమీప తబ జాఏహు భైఆ। భి బడ఼ఇ బార జాఇ బలి మైఆ ॥
మాతు బచన సుని అతి అనుకూలా। జను సనేహ సురతరు కే ఫూలా ॥
సుఖ మకరంద భరే శ్రియమూలా। నిరఖి రామ మను భవరుఁ న భూలా ॥
ధరమ ధురీన ధరమ గతి జానీ। కహేఉ మాతు సన అతి మృదు బానీ ॥
పితాఁ దీన్హ మోహి కానన రాజూ। జహఁ సబ భాఁతి మోర బడ఼ కాజూ ॥
ఆయసు దేహి ముదిత మన మాతా। జేహిం ముద మంగల కానన జాతా ॥
జని సనేహ బస డరపసి భోరేం। ఆనఁదు అంబ అనుగ్రహ తోరేమ్ ॥

దో. బరష చారిదస బిపిన బసి కరి పితు బచన ప్రమాన।
ఆఇ పాయ పుని దేఖిహుఁ మను జని కరసి మలాన ॥ 53 ॥

బచన బినీత మధుర రఘుబర కే। సర సమ లగే మాతు ఉర కరకే ॥
సహమి సూఖి సుని సీతలి బానీ। జిమి జవాస పరేం పావస పానీ ॥
కహి న జాఇ కఛు హృదయ బిషాదూ। మనహుఁ మృగీ సుని కేహరి నాదూ ॥
నయన సజల తన థర థర కాఁపీ। మాజహి ఖాఇ మీన జను మాపీ ॥
ధరి ధీరజు సుత బదను నిహారీ। గదగద బచన కహతి మహతారీ ॥
తాత పితహి తుమ్హ ప్రానపిఆరే। దేఖి ముదిత నిత చరిత తుమ్హారే ॥
రాజు దేన కహుఁ సుభ దిన సాధా। కహేఉ జాన బన కేహిం అపరాధా ॥
తాత సునావహు మోహి నిదానూ। కో దినకర కుల భయు కృసానూ ॥

దో. నిరఖి రామ రుఖ సచివసుత కారను కహేఉ బుఝాఇ।
సుని ప్రసంగు రహి మూక జిమి దసా బరని నహిం జాఇ ॥ 54 ॥

రాఖి న సకి న కహి సక జాహూ। దుహూఁ భాఁతి ఉర దారున దాహూ ॥
లిఖత సుధాకర గా లిఖి రాహూ। బిధి గతి బామ సదా సబ కాహూ ॥
ధరమ సనేహ ఉభయఁ మతి ఘేరీ। భి గతి సాఁప ఛుఛుందరి కేరీ ॥
రాఖుఁ సుతహి కరుఁ అనురోధూ। ధరము జాఇ అరు బంధు బిరోధూ ॥
కహుఁ జాన బన తౌ బడ఼ఇ హానీ। సంకట సోచ బిబస భి రానీ ॥
బహురి సముఝి తియ ధరము సయానీ। రాము భరతు దౌ సుత సమ జానీ ॥
సరల సుభాఉ రామ మహతారీ। బోలీ బచన ధీర ధరి భారీ ॥
తాత జాఉఁ బలి కీన్హేహు నీకా। పితు ఆయసు సబ ధరమక టీకా ॥

దో. రాజు దేన కహి దీన్హ బను మోహి న సో దుఖ లేసు।
తుమ్హ బిను భరతహి భూపతిహి ప్రజహి ప్రచండ కలేసు ॥ 55 ॥

జౌం కేవల పితు ఆయసు తాతా। తౌ జని జాహు జాని బడ఼ఇ మాతా ॥
జౌం పితు మాతు కహేఉ బన జానా। తౌం కానన సత అవధ సమానా ॥
పితు బనదేవ మాతు బనదేవీ। ఖగ మృగ చరన సరోరుహ సేవీ ॥
అంతహుఁ ఉచిత నృపహి బనబాసూ। బయ బిలోకి హియఁ హోఇ హరాఁసూ ॥
బడ఼భాగీ బను అవధ అభాగీ। జో రఘుబంసతిలక తుమ్హ త్యాగీ ॥
జౌం సుత కహౌ సంగ మోహి లేహూ। తుమ్హరే హృదయఁ హోఇ సందేహూ ॥
పూత పరమ ప్రియ తుమ్హ సబహీ కే। ప్రాన ప్రాన కే జీవన జీ కే ॥
తే తుమ్హ కహహు మాతు బన జ్AUఁ। మైం సుని బచన బైఠి పఛిత్AUఁ ॥

దో. యహ బిచారి నహిం కరుఁ హఠ ఝూఠ సనేహు బఢ఼ఆఇ।
మాని మాతు కర నాత బలి సురతి బిసరి జని జాఇ ॥ 56 ॥

దేవ పితర సబ తున్హహి గోసాఈ। రాఖహుఁ పలక నయన కీ నాఈ ॥
అవధి అంబు ప్రియ పరిజన మీనా। తుమ్హ కరునాకర ధరమ ధురీనా ॥
అస బిచారి సోఇ కరహు ఉపాఈ। సబహి జిఅత జేహిం భేంటేహు ఆఈ ॥
జాహు సుఖేన బనహి బలి జ్AUఁ। కరి అనాథ జన పరిజన గ్AUఁ ॥
సబ కర ఆజు సుకృత ఫల బీతా। భయు కరాల కాలు బిపరీతా ॥
బహుబిధి బిలపి చరన లపటానీ। పరమ అభాగిని ఆపుహి జానీ ॥
దారున దుసహ దాహు ఉర బ్యాపా। బరని న జాహిం బిలాప కలాపా ॥
రామ ఉఠాఇ మాతు ఉర లాఈ। కహి మృదు బచన బహురి సముఝాఈ ॥

దో. సమాచార తేహి సమయ సుని సీయ ఉఠీ అకులాఇ।
జాఇ సాసు పద కమల జుగ బంది బైఠి సిరు నాఇ ॥ 57 ॥

దీన్హి అసీస సాసు మృదు బానీ। అతి సుకుమారి దేఖి అకులానీ ॥
బైఠి నమితముఖ సోచతి సీతా। రూప రాసి పతి ప్రేమ పునీతా ॥
చలన చహత బన జీవననాథూ। కేహి సుకృతీ సన హోఇహి సాథూ ॥
కీ తను ప్రాన కి కేవల ప్రానా। బిధి కరతబు కఛు జాఇ న జానా ॥
చారు చరన నఖ లేఖతి ధరనీ। నూపుర ముఖర మధుర కబి బరనీ ॥
మనహుఁ ప్రేమ బస బినతీ కరహీం। హమహి సీయ పద జని పరిహరహీమ్ ॥
మంజు బిలోచన మోచతి బారీ। బోలీ దేఖి రామ మహతారీ ॥
తాత సునహు సియ అతి సుకుమారీ। సాసు ససుర పరిజనహి పిఆరీ ॥

దో. పితా జనక భూపాల మని ససుర భానుకుల భాను।
పతి రబికుల కైరవ బిపిన బిధు గున రూప నిధాను ॥ 58 ॥

మైం పుని పుత్రబధూ ప్రియ పాఈ। రూప రాసి గున సీల సుహాఈ ॥
నయన పుతరి కరి ప్రీతి బఢ఼ఆఈ। రాఖేఉఁ ప్రాన జానికిహిం లాఈ ॥
కలపబేలి జిమి బహుబిధి లాలీ। సీంచి సనేహ సలిల ప్రతిపాలీ ॥
ఫూలత ఫలత భయు బిధి బామా। జాని న జాఇ కాహ పరినామా ॥
పలఁగ పీఠ తజి గోద హిండ఼ఓరా। సియఁ న దీన్హ పగు అవని కఠోరా ॥
జిఅనమూరి జిమి జోగవత రహూఁ। దీప బాతి నహిం టారన కహూఁ ॥
సోఇ సియ చలన చహతి బన సాథా। ఆయసు కాహ హోఇ రఘునాథా।
చంద కిరన రస రసిక చకోరీ। రబి రుఖ నయన సకి కిమి జోరీ ॥

దో. కరి కేహరి నిసిచర చరహిం దుష్ట జంతు బన భూరి।
బిష బాటికాఁ కి సోహ సుత సుభగ సజీవని మూరి ॥ 59 ॥

బన హిత కోల కిరాత కిసోరీ। రచీం బిరంచి బిషయ సుఖ భోరీ ॥
పాఇన కృమి జిమి కఠిన సుభ్AU। తిన్హహి కలేసు న కానన క్AU ॥
కై తాపస తియ కానన జోగూ। జిన్హ తప హేతు తజా సబ భోగూ ॥
సియ బన బసిహి తాత కేహి భాఁతీ। చిత్రలిఖిత కపి దేఖి డేరాతీ ॥
సురసర సుభగ బనజ బన చారీ। డాబర జోగు కి హంసకుమారీ ॥
అస బిచారి జస ఆయసు హోఈ। మైం సిఖ దేఉఁ జానకిహి సోఈ ॥
జౌం సియ భవన రహై కహ అంబా। మోహి కహఁ హోఇ బహుత అవలంబా ॥
సుని రఘుబీర మాతు ప్రియ బానీ। సీల సనేహ సుధాఁ జను సానీ ॥

దో. కహి ప్రియ బచన బిబేకమయ కీన్హి మాతు పరితోష।
లగే ప్రబోధన జానకిహి ప్రగటి బిపిన గున దోష ॥ 60 ॥

మాసపారాయణ, చౌదహవాఁ విశ్రామ
మాతు సమీప కహత సకుచాహీం। బోలే సము సముఝి మన మాహీమ్ ॥
రాజకుమారి సిఖావన సునహూ। ఆన భాఁతి జియఁ జని కఛు గునహూ ॥
ఆపన మోర నీక జౌం చహహూ। బచను హమార మాని గృహ రహహూ ॥
ఆయసు మోర సాసు సేవకాఈ। సబ బిధి భామిని భవన భలాఈ ॥
ఏహి తే అధిక ధరము నహిం దూజా। సాదర సాసు ససుర పద పూజా ॥
జబ జబ మాతు కరిహి సుధి మోరీ। హోఇహి ప్రేమ బికల మతి భోరీ ॥
తబ తబ తుమ్హ కహి కథా పురానీ। సుందరి సముఝాఏహు మృదు బానీ ॥
కహుఁ సుభాయఁ సపథ సత మోహీ। సుముఖి మాతు హిత రాఖుఁ తోహీ ॥

దో. గుర శ్రుతి సంమత ధరమ ఫలు పాఇఅ బినహిం కలేస।
హఠ బస సబ సంకట సహే గాలవ నహుష నరేస ॥ 61 ॥

మైం పుని కరి ప్రవాన పితు బానీ। బేగి ఫిరబ సును సుముఖి సయానీ ॥
దివస జాత నహిం లాగిహి బారా। సుందరి సిఖవను సునహు హమారా ॥
జౌ హఠ కరహు ప్రేమ బస బామా। తౌ తుమ్హ దుఖు పాఉబ పరినామా ॥
కానను కఠిన భయంకరు భారీ। ఘోర ఘాము హిమ బారి బయారీ ॥
కుస కంటక మగ కాఁకర నానా। చలబ పయాదేహిం బిను పదత్రానా ॥
చరన కమల ముదు మంజు తుమ్హారే। మారగ అగమ భూమిధర భారే ॥
కందర ఖోహ నదీం నద నారే। అగమ అగాధ న జాహిం నిహారే ॥
భాలు బాఘ బృక కేహరి నాగా। కరహిం నాద సుని ధీరజు భాగా ॥

దో. భూమి సయన బలకల బసన అసను కంద ఫల మూల।
తే కి సదా సబ దిన మిలిహిం సబుఇ సమయ అనుకూల ॥ 62 ॥

నర అహార రజనీచర చరహీం। కపట బేష బిధి కోటిక కరహీమ్ ॥
లాగి అతి పహార కర పానీ। బిపిన బిపతి నహిం జాఇ బఖానీ ॥
బ్యాల కరాల బిహగ బన ఘోరా। నిసిచర నికర నారి నర చోరా ॥
డరపహిం ధీర గహన సుధి ఆఏఁ। మృగలోచని తుమ్హ భీరు సుభాఏఁ ॥
హంసగవని తుమ్హ నహిం బన జోగూ। సుని అపజసు మోహి దేఇహి లోగూ ॥
మానస సలిల సుధాఁ ప్రతిపాలీ। జిఐ కి లవన పయోధి మరాలీ ॥
నవ రసాల బన బిహరనసీలా। సోహ కి కోకిల బిపిన కరీలా ॥
రహహు భవన అస హృదయఁ బిచారీ। చందబదని దుఖు కానన భారీ ॥

దో. సహజ సుహ్ద గుర స్వామి సిఖ జో న కరి సిర మాని ॥
సో పఛితాఇ అఘాఇ ఉర అవసి హోఇ హిత హాని ॥ 63 ॥

సుని మృదు బచన మనోహర పియ కే। లోచన లలిత భరే జల సియ కే ॥
సీతల సిఖ దాహక భి కైంసేం। చకిహి సరద చంద నిసి జైంసేమ్ ॥
ఉతరు న ఆవ బికల బైదేహీ। తజన చహత సుచి స్వామి సనేహీ ॥
బరబస రోకి బిలోచన బారీ। ధరి ధీరజు ఉర అవనికుమారీ ॥
లాగి సాసు పగ కహ కర జోరీ। ఛమబి దేబి బడ఼ఇ అబినయ మోరీ ॥
దీన్హి ప్రానపతి మోహి సిఖ సోఈ। జేహి బిధి మోర పరమ హిత హోఈ ॥
మైం పుని సముఝి దీఖి మన మాహీం। పియ బియోగ సమ దుఖు జగ నాహీమ్ ॥

దో. ప్రాననాథ కరునాయతన సుందర సుఖద సుజాన।
తుమ్హ బిను రఘుకుల కుముద బిధు సురపుర నరక సమాన ॥ 64 ॥

మాతు పితా భగినీ ప్రియ భాఈ। ప్రియ పరివారు సుహ్రద సముదాఈ ॥
సాసు ససుర గుర సజన సహాఈ। సుత సుందర సుసీల సుఖదాఈ ॥
జహఁ లగి నాథ నేహ అరు నాతే। పియ బిను తియహి తరనిహు తే తాతే ॥
తను ధను ధాము ధరని పుర రాజూ। పతి బిహీన సబు సోక సమాజూ ॥
భోగ రోగసమ భూషన భారూ। జమ జాతనా సరిస సంసారూ ॥
ప్రాననాథ తుమ్హ బిను జగ మాహీం। మో కహుఁ సుఖద కతహుఁ కఛు నాహీమ్ ॥
జియ బిను దేహ నదీ బిను బారీ। తైసిఅ నాథ పురుష బిను నారీ ॥
నాథ సకల సుఖ సాథ తుమ్హారేం। సరద బిమల బిధు బదను నిహారేమ్ ॥

దో. ఖగ మృగ పరిజన నగరు బను బలకల బిమల దుకూల।
నాథ సాథ సురసదన సమ పరనసాల సుఖ మూల ॥ 65 ॥

బనదేవీం బనదేవ ఉదారా। కరిహహిం సాసు ససుర సమ సారా ॥
కుస కిసలయ సాథరీ సుహాఈ। ప్రభు సఁగ మంజు మనోజ తురాఈ ॥
కంద మూల ఫల అమిఅ అహారూ। అవధ సౌధ సత సరిస పహారూ ॥
ఛిను ఛిను ప్రభు పద కమల బిలోకి। రహిహుఁ ముదిత దివస జిమి కోకీ ॥
బన దుఖ నాథ కహే బహుతేరే। భయ బిషాద పరితాప ఘనేరే ॥
ప్రభు బియోగ లవలేస సమానా। సబ మిలి హోహిం న కృపానిధానా ॥
అస జియఁ జాని సుజాన సిరోమని। లేఇఅ సంగ మోహి ఛాడ఼ఇఅ జని ॥
బినతీ బహుత కరౌం కా స్వామీ। కరునామయ ఉర అంతరజామీ ॥

దో. రాఖిఅ అవధ జో అవధి లగి రహత న జనిఅహిం ప్రాన।
దీనబంధు సందర సుఖద సీల సనేహ నిధాన ॥ 66 ॥

మోహి మగ చలత న హోఇహి హారీ। ఛిను ఛిను చరన సరోజ నిహారీ ॥
సబహి భాఁతి పియ సేవా కరిహౌం। మారగ జనిత సకల శ్రమ హరిహౌమ్ ॥
పాయ పఖారీ బైఠి తరు ఛాహీం। కరిహుఁ బాఉ ముదిత మన మాహీమ్ ॥
శ్రమ కన సహిత స్యామ తను దేఖేం। కహఁ దుఖ సము ప్రానపతి పేఖేమ్ ॥
సమ మహి తృన తరుపల్లవ డాసీ। పాగ పలోటిహి సబ నిసి దాసీ ॥
బారబార మృదు మూరతి జోహీ। లాగహి తాత బయారి న మోహీ।
కో ప్రభు సఁగ మోహి చితవనిహారా। సింఘబధుహి జిమి ససక సిఆరా ॥
మైం సుకుమారి నాథ బన జోగూ। తుమ్హహి ఉచిత తప మో కహుఁ భోగూ ॥

దో. ఐసేఉ బచన కఠోర సుని జౌం న హ్రదు బిలగాన।
తౌ ప్రభు బిషమ బియోగ దుఖ సహిహహిం పావఁర ప్రాన ॥ 67 ॥

అస కహి సీయ బికల భి భారీ। బచన బియోగు న సకీ సఁభారీ ॥
దేఖి దసా రఘుపతి జియఁ జానా। హఠి రాఖేం నహిం రాఖిహి ప్రానా ॥
కహేఉ కృపాల భానుకులనాథా। పరిహరి సోచు చలహు బన సాథా ॥
నహిం బిషాద కర అవసరు ఆజూ। బేగి కరహు బన గవన సమాజూ ॥
కహి ప్రియ బచన ప్రియా సముఝాఈ। లగే మాతు పద ఆసిష పాఈ ॥
బేగి ప్రజా దుఖ మేటబ ఆఈ। జననీ నిఠుర బిసరి జని జాఈ ॥
ఫిరహి దసా బిధి బహురి కి మోరీ। దేఖిహుఁ నయన మనోహర జోరీ ॥
సుదిన సుఘరీ తాత కబ హోఇహి। జననీ జిఅత బదన బిధు జోఇహి ॥

దో. బహురి బచ్ఛ కహి లాలు కహి రఘుపతి రఘుబర తాత।
కబహిం బోలాఇ లగాఇ హియఁ హరషి నిరఖిహుఁ గాత ॥ 68 ॥

లఖి సనేహ కాతరి మహతారీ। బచను న ఆవ బికల భి భారీ ॥
రామ ప్రబోధు కీన్హ బిధి నానా। సము సనేహు న జాఇ బఖానా ॥
తబ జానకీ సాసు పగ లాగీ। సునిఅ మాయ మైం పరమ అభాగీ ॥
సేవా సమయ దైఅఁ బను దీన్హా। మోర మనోరథు సఫల న కీన్హా ॥
తజబ ఛోభు జని ఛాడ఼ఇఅ ఛోహూ। కరము కఠిన కఛు దోసు న మోహూ ॥
సుని సియ బచన సాసు అకులానీ। దసా కవని బిధి కహౌం బఖానీ ॥
బారహి బార లాఇ ఉర లీన్హీ। ధరి ధీరజు సిఖ ఆసిష దీన్హీ ॥
అచల హౌ అహివాతు తుమ్హారా। జబ లగి గంగ జమున జల ధారా ॥

దో. సీతహి సాసు అసీస సిఖ దీన్హి అనేక ప్రకార।
చలీ నాఇ పద పదుమ సిరు అతి హిత బారహిం బార ॥ 69 ॥

సమాచార జబ లఛిమన పాఏ। బ్యాకుల బిలఖ బదన ఉఠి ధాఏ ॥
కంప పులక తన నయన సనీరా। గహే చరన అతి ప్రేమ అధీరా ॥
కహి న సకత కఛు చితవత ఠాఢ఼ఏ। మీను దీన జను జల తేం కాఢ఼ఏ ॥
సోచు హృదయఁ బిధి కా హోనిహారా। సబు సుఖు సుకృత సిరాన హమారా ॥
మో కహుఁ కాహ కహబ రఘునాథా। రఖిహహిం భవన కి లేహహిం సాథా ॥
రామ బిలోకి బంధు కర జోరేం। దేహ గేహ సబ సన తృను తోరేమ్ ॥
బోలే బచను రామ నయ నాగర। సీల సనేహ సరల సుఖ సాగర ॥
తాత ప్రేమ బస జని కదరాహూ। సముఝి హృదయఁ పరినామ ఉఛాహూ ॥

దో. మాతు పితా గురు స్వామి సిఖ సిర ధరి కరహి సుభాయఁ।
లహేఉ లాభు తిన్హ జనమ కర నతరు జనము జగ జాయఁ ॥ 70 ॥

అస జియఁ జాని సునహు సిఖ భాఈ। కరహు మాతు పితు పద సేవకాఈ ॥
భవన భరతు రిపుసూదన నాహీం। రాఉ బృద్ధ మమ దుఖు మన మాహీమ్ ॥
మైం బన జాఉఁ తుమ్హహి లేఇ సాథా। హోఇ సబహి బిధి అవధ అనాథా ॥
గురు పితు మాతు ప్రజా పరివారూ। సబ కహుఁ పరి దుసహ దుఖ భారూ ॥
రహహు కరహు సబ కర పరితోషూ। నతరు తాత హోఇహి బడ఼ దోషూ ॥
జాసు రాజ ప్రియ ప్రజా దుఖారీ। సో నృపు అవసి నరక అధికారీ ॥
రహహు తాత అసి నీతి బిచారీ। సునత లఖను భే బ్యాకుల భారీ ॥
సిఅరేం బచన సూఖి గే కైంసేం। పరసత తుహిన తామరసు జైసేమ్ ॥

దో. ఉతరు న ఆవత ప్రేమ బస గహే చరన అకులాఇ।
నాథ దాసు మైం స్వామి తుమ్హ తజహు త కాహ బసాఇ ॥ 71 ॥

దీన్హి మోహి సిఖ నీకి గోసాఈం। లాగి అగమ అపనీ కదరాఈమ్ ॥
నరబర ధీర ధరమ ధుర ధారీ। నిగమ నీతి కహుఁ తే అధికారీ ॥
మైం సిసు ప్రభు సనేహఁ ప్రతిపాలా। మందరు మేరు కి లేహిం మరాలా ॥
గుర పితు మాతు న జానుఁ కాహూ। కహుఁ సుభాఉ నాథ పతిఆహూ ॥
జహఁ లగి జగత సనేహ సగాఈ। ప్రీతి ప్రతీతి నిగమ నిజు గాఈ ॥
మోరేం సబి ఏక తుమ్హ స్వామీ। దీనబంధు ఉర అంతరజామీ ॥
ధరమ నీతి ఉపదేసిఅ తాహీ। కీరతి భూతి సుగతి ప్రియ జాహీ ॥
మన క్రమ బచన చరన రత హోఈ। కృపాసింధు పరిహరిఅ కి సోఈ ॥

దో. కరునాసింధు సుబంధ కే సుని మృదు బచన బినీత।
సముఝాఏ ఉర లాఇ ప్రభు జాని సనేహఁ సభీత ॥ 72 ॥

మాగహు బిదా మాతు సన జాఈ। ఆవహు బేగి చలహు బన భాఈ ॥
ముదిత భే సుని రఘుబర బానీ। భయు లాభ బడ఼ గి బడ఼ఇ హానీ ॥
హరషిత హ్దయఁ మాతు పహిం ఆఏ। మనహుఁ అంధ ఫిరి లోచన పాఏ।
జాఇ జనని పగ నాయు మాథా। మను రఘునందన జానకి సాథా ॥
పూఁఛే మాతు మలిన మన దేఖీ। లఖన కహీ సబ కథా బిసేషీ ॥
గీ సహమి సుని బచన కఠోరా। మృగీ దేఖి దవ జను చహు ఓరా ॥
లఖన లఖేఉ భా అనరథ ఆజూ। ఏహిం సనేహ బస కరబ అకాజూ ॥
మాగత బిదా సభయ సకుచాహీం। జాఇ సంగ బిధి కహిహి కి నాహీ ॥

దో. సముఝి సుమిత్రాఁ రామ సియ రూప సుసీలు సుభాఉ।
నృప సనేహు లఖి ధునేఉ సిరు పాపిని దీన్హ కుదాఉ ॥ 73 ॥

ధీరజు ధరేఉ కుఅవసర జానీ। సహజ సుహ్ద బోలీ మృదు బానీ ॥
తాత తుమ్హారి మాతు బైదేహీ। పితా రాము సబ భాఁతి సనేహీ ॥
అవధ తహాఁ జహఁ రామ నివాసూ। తహఁఇఁ దివసు జహఁ భాను ప్రకాసూ ॥
జౌ పై సీయ రాము బన జాహీం। అవధ తుమ్హార కాజు కఛు నాహిమ్ ॥
గుర పితు మాతు బంధు సుర సాఈ। సేఇఅహిం సకల ప్రాన కీ నాఈమ్ ॥
రాము ప్రానప్రియ జీవన జీ కే। స్వారథ రహిత సఖా సబహీ కై ॥
పూజనీయ ప్రియ పరమ జహాఁ తేం। సబ మానిఅహిం రామ కే నాతేమ్ ॥
అస జియఁ జాని సంగ బన జాహూ। లేహు తాత జగ జీవన లాహూ ॥

దో. భూరి భాగ భాజను భయహు మోహి సమేత బలి జాఉఁ।
జౌమ తుమ్హరేం మన ఛాడ఼ఇ ఛలు కీన్హ రామ పద ఠాఉఁ ॥ 74 ॥

పుత్రవతీ జుబతీ జగ సోఈ। రఘుపతి భగతు జాసు సుతు హోఈ ॥
నతరు బాఁఝ భలి బాది బిఆనీ। రామ బిముఖ సుత తేం హిత జానీ ॥
తుమ్హరేహిం భాగ రాము బన జాహీం। దూసర హేతు తాత కఛు నాహీమ్ ॥
సకల సుకృత కర బడ఼ ఫలు ఏహూ। రామ సీయ పద సహజ సనేహూ ॥
రాగ రోషు ఇరిషా మదు మోహూ। జని సపనేహుఁ ఇన్హ కే బస హోహూ ॥
సకల ప్రకార బికార బిహాఈ। మన క్రమ బచన కరేహు సేవకాఈ ॥
తుమ్హ కహుఁ బన సబ భాఁతి సుపాసూ। సఁగ పితు మాతు రాము సియ జాసూ ॥
జేహిం న రాము బన లహహిం కలేసూ। సుత సోఇ కరేహు ఇహి ఉపదేసూ ॥

ఛం. ఉపదేసు యహు జేహిం తాత తుమ్హరే రామ సియ సుఖ పావహీం।
పితు మాతు ప్రియ పరివార పుర సుఖ సురతి బన బిసరావహీం।
తులసీ ప్రభుహి సిఖ దేఇ ఆయసు దీన్హ పుని ఆసిష దీ।
రతి హౌ అబిరల అమల సియ రఘుబీర పద నిత నిత నీ ॥

సో. మాతు చరన సిరు నాఇ చలే తురత సంకిత హృదయఁ।
బాగుర బిషమ తోరాఇ మనహుఁ భాగ మృగు భాగ బస ॥ 75 ॥

గే లఖను జహఁ జానకినాథూ। భే మన ముదిత పాఇ ప్రియ సాథూ ॥
బంది రామ సియ చరన సుహాఏ। చలే సంగ నృపమందిర ఆఏ ॥
కహహిం పరసపర పుర నర నారీ। భలి బనాఇ బిధి బాత బిగారీ ॥
తన కృస దుఖు బదన మలీనే। బికల మనహుఁ మాఖీ మధు ఛీనే ॥
కర మీజహిం సిరు ధుని పఛితాహీం। జను బిన పంఖ బిహగ అకులాహీమ్ ॥
భి బడ఼ఇ భీర భూప దరబారా। బరని న జాఇ బిషాదు అపారా ॥
సచివఁ ఉఠాఇ రాఉ బైఠారే। కహి ప్రియ బచన రాము పగు ధారే ॥
సియ సమేత దౌ తనయ నిహారీ। బ్యాకుల భయు భూమిపతి భారీ ॥

దో. సీయ సహిత సుత సుభగ దౌ దేఖి దేఖి అకులాఇ।
బారహిం బార సనేహ బస రాఉ లేఇ ఉర లాఇ ॥ 76 ॥

సకి న బోలి బికల నరనాహూ। సోక జనిత ఉర దారున దాహూ ॥
నాఇ సీసు పద అతి అనురాగా। ఉఠి రఘుబీర బిదా తబ మాగా ॥
పితు అసీస ఆయసు మోహి దీజై। హరష సమయ బిసము కత కీజై ॥
తాత కిఏఁ ప్రియ ప్రేమ ప్రమాదూ। జసు జగ జాఇ హోఇ అపబాదూ ॥
సుని సనేహ బస ఉఠి నరనాహాఁ। బైఠారే రఘుపతి గహి బాహాఁ ॥
సునహు తాత తుమ్హ కహుఁ ముని కహహీం। రాము చరాచర నాయక అహహీమ్ ॥
సుభ అరు అసుభ కరమ అనుహారీ। ఈస దేఇ ఫలు హ్దయఁ బిచారీ ॥
కరి జో కరమ పావ ఫల సోఈ। నిగమ నీతి అసి కహ సబు కోఈ ॥

దో. -ఔరు కరై అపరాధు కౌ ఔర పావ ఫల భోగు।
అతి బిచిత్ర భగవంత గతి కో జగ జానై జోగు ॥ 77 ॥

రాయఁ రామ రాఖన హిత లాగీ। బహుత ఉపాయ కిఏ ఛలు త్యాగీ ॥
లఖీ రామ రుఖ రహత న జానే। ధరమ ధురంధర ధీర సయానే ॥
తబ నృప సీయ లాఇ ఉర లీన్హీ। అతి హిత బహుత భాఁతి సిఖ దీన్హీ ॥
కహి బన కే దుఖ దుసహ సునాఏ। సాసు ససుర పితు సుఖ సముఝాఏ ॥
సియ మను రామ చరన అనురాగా। ఘరు న సుగము బను బిషము న లాగా ॥
ఔరు సబహిం సీయ సముఝాఈ। కహి కహి బిపిన బిపతి అధికాఈ ॥
సచివ నారి గుర నారి సయానీ। సహిత సనేహ కహహిం మృదు బానీ ॥
తుమ్హ కహుఁ తౌ న దీన్హ బనబాసూ। కరహు జో కహహిం ససుర గుర సాసూ ॥

దో. -సిఖ సీతలి హిత మధుర మృదు సుని సీతహి న సోహాని।
సరద చంద చందని లగత జను చకీ అకులాని ॥ 78 ॥

సీయ సకుచ బస ఉతరు న దేఈ। సో సుని తమకి ఉఠీ కైకేఈ ॥
ముని పట భూషన భాజన ఆనీ। ఆగేం ధరి బోలీ మృదు బానీ ॥
నృపహి ప్రాన ప్రియ తుమ్హ రఘుబీరా। సీల సనేహ న ఛాడ఼ఇహి భీరా ॥
సుకృత సుజసు పరలోకు నస్AU। తుమ్హహి జాన బన కహిహి న క్AU ॥
అస బిచారి సోఇ కరహు జో భావా। రామ జనని సిఖ సుని సుఖు పావా ॥
భూపహి బచన బానసమ లాగే। కరహిం న ప్రాన పయాన అభాగే ॥
లోగ బికల మురుఛిత నరనాహూ। కాహ కరిఅ కఛు సూఝ న కాహూ ॥
రాము తురత ముని బేషు బనాఈ। చలే జనక జననిహి సిరు నాఈ ॥

దో. సజి బన సాజు సమాజు సబు బనితా బంధు సమేత।
బంది బిప్ర గుర చరన ప్రభు చలే కరి సబహి అచేత ॥ 79 ॥

నికసి బసిష్ఠ ద్వార భే ఠాఢ఼ఏ। దేఖే లోగ బిరహ దవ దాఢ఼ఏ ॥
కహి ప్రియ బచన సకల సముఝాఏ। బిప్ర బృంద రఘుబీర బోలాఏ ॥
గుర సన కహి బరషాసన దీన్హే। ఆదర దాన బినయ బస కీన్హే ॥
జాచక దాన మాన సంతోషే। మీత పునీత ప్రేమ పరితోషే ॥
దాసీం దాస బోలాఇ బహోరీ। గురహి సౌంపి బోలే కర జోరీ ॥
సబ కై సార సఁభార గోసాఈం। కరబి జనక జననీ కీ నాఈ ॥
బారహిం బార జోరి జుగ పానీ। కహత రాము సబ సన మృదు బానీ ॥
సోఇ సబ భాఁతి మోర హితకారీ। జేహి తేం రహై భుఆల సుఖారీ ॥

దో. మాతు సకల మోరే బిరహఁ జేహిం న హోహిం దుఖ దీన।
సోఇ ఉపాఉ తుమ్హ కరేహు సబ పుర జన పరమ ప్రబీన ॥ 80 ॥

ఏహి బిధి రామ సబహి సముఝావా। గుర పద పదుమ హరషి సిరు నావా।
గనపతీ గౌరి గిరీసు మనాఈ। చలే అసీస పాఇ రఘురాఈ ॥
రామ చలత అతి భయు బిషాదూ। సుని న జాఇ పుర ఆరత నాదూ ॥
కుసగున లంక అవధ అతి సోకూ। హహరష బిషాద బిబస సురలోకూ ॥
గి మురుఛా తబ భూపతి జాగే। బోలి సుమంత్రు కహన అస లాగే ॥
రాము చలే బన ప్రాన న జాహీం। కేహి సుఖ లాగి రహత తన మాహీం।
ఏహి తేం కవన బ్యథా బలవానా। జో దుఖు పాఇ తజహిం తను ప్రానా ॥
పుని ధరి ధీర కహి నరనాహూ। లై రథు సంగ సఖా తుమ్హ జాహూ ॥

దో. -సుఠి సుకుమార కుమార దౌ జనకసుతా సుకుమారి।
రథ చఢ఼ఆఇ దేఖరాఇ బను ఫిరేహు గేఁ దిన చారి ॥ 81 ॥

జౌ నహిం ఫిరహిం ధీర దౌ భాఈ। సత్యసంధ దృఢ఼బ్రత రఘురాఈ ॥
తౌ తుమ్హ బినయ కరేహు కర జోరీ। ఫేరిఅ ప్రభు మిథిలేసకిసోరీ ॥
జబ సియ కానన దేఖి డేరాఈ। కహేహు మోరి సిఖ అవసరు పాఈ ॥
సాసు ససుర అస కహేఉ సఁదేసూ। పుత్రి ఫిరిఅ బన బహుత కలేసూ ॥
పితృగృహ కబహుఁ కబహుఁ ససురారీ। రహేహు జహాఁ రుచి హోఇ తుమ్హారీ ॥
ఏహి బిధి కరేహు ఉపాయ కదంబా। ఫిరి త హోఇ ప్రాన అవలంబా ॥
నాహిం త మోర మరను పరినామా। కఛు న బసాఇ భేఁ బిధి బామా ॥
అస కహి మురుఛి పరా మహి ర్AU। రాము లఖను సియ ఆని దేఖ్AU ॥

దో. -పాఇ రజాయసు నాఇ సిరు రథు అతి బేగ బనాఇ।
గయు జహాఁ బాహేర నగర సీయ సహిత దౌ భాఇ ॥ 82 ॥

తబ సుమంత్ర నృప బచన సునాఏ। కరి బినతీ రథ రాము చఢ఼ఆఏ ॥
చఢ఼ఇ రథ సీయ సహిత దౌ భాఈ। చలే హృదయఁ అవధహి సిరు నాఈ ॥
చలత రాము లఖి అవధ అనాథా। బికల లోగ సబ లాగే సాథా ॥
కృపాసింధు బహుబిధి సముఝావహిం। ఫిరహిం ప్రేమ బస పుని ఫిరి ఆవహిమ్ ॥
లాగతి అవధ భయావని భారీ। మానహుఁ కాలరాతి అఁధిఆరీ ॥
ఘోర జంతు సమ పుర నర నారీ। డరపహిం ఏకహి ఏక నిహారీ ॥
ఘర మసాన పరిజన జను భూతా। సుత హిత మీత మనహుఁ జమదూతా ॥
బాగన్హ బిటప బేలి కుమ్హిలాహీం। సరిత సరోవర దేఖి న జాహీమ్ ॥

దో. హయ గయ కోటిన్హ కేలిమృగ పురపసు చాతక మోర।
పిక రథాంగ సుక సారికా సారస హంస చకోర ॥ 83 ॥

రామ బియోగ బికల సబ ఠాఢ఼ఏ। జహఁ తహఁ మనహుఁ చిత్ర లిఖి కాఢ఼ఏ ॥
నగరు సఫల బను గహబర భారీ। ఖగ మృగ బిపుల సకల నర నారీ ॥
బిధి కైకేఈ కిరాతిని కీన్హీ। జేంహి దవ దుసహ దసహుఁ దిసి దీన్హీ ॥
సహి న సకే రఘుబర బిరహాగీ। చలే లోగ సబ బ్యాకుల భాగీ ॥
సబహిం బిచార కీన్హ మన మాహీం। రామ లఖన సియ బిను సుఖు నాహీమ్ ॥
జహాఁ రాము తహఁ సబుఇ సమాజూ। బిను రఘుబీర అవధ నహిం కాజూ ॥
చలే సాథ అస మంత్రు దృఢ఼ఆఈ। సుర దుర్లభ సుఖ సదన బిహాఈ ॥
రామ చరన పంకజ ప్రియ జిన్హహీ। బిషయ భోగ బస కరహిం కి తిన్హహీ ॥

దో. బాలక బృద్ధ బిహాఇ గృఁహ లగే లోగ సబ సాథ।
తమసా తీర నివాసు కియ ప్రథమ దివస రఘునాథ ॥ 84 ॥

రఘుపతి ప్రజా ప్రేమబస దేఖీ। సదయ హృదయఁ దుఖు భయు బిసేషీ ॥
కరునామయ రఘునాథ గోసాఁఈ। బేగి పాఇఅహిం పీర పరాఈ ॥
కహి సప్రేమ మృదు బచన సుహాఏ। బహుబిధి రామ లోగ సముఝాఏ ॥
కిఏ ధరమ ఉపదేస ఘనేరే। లోగ ప్రేమ బస ఫిరహిం న ఫేరే ॥
సీలు సనేహు ఛాడ఼ఇ నహిం జాఈ। అసమంజస బస భే రఘురాఈ ॥
లోగ సోగ శ్రమ బస గే సోఈ। కఛుక దేవమాయాఁ మతి మోఈ ॥
జబహిం జామ జుగ జామిని బీతీ। రామ సచివ సన కహేఉ సప్రీతీ ॥
ఖోజ మారి రథు హాఁకహు తాతా। ఆన ఉపాయఁ బనిహి నహిం బాతా ॥

దో. రామ లఖన సుయ జాన చఢ఼ఇ సంభు చరన సిరు నాఇ ॥
సచివఁ చలాయు తురత రథు ఇత ఉత ఖోజ దురాఇ ॥ 85 ॥

జాగే సకల లోగ భేఁ భోరూ। గే రఘునాథ భయు అతి సోరూ ॥
రథ కర ఖోజ కతహహుఁ నహిం పావహిం। రామ రామ కహి చహు దిసి ధావహిమ్ ॥
మనహుఁ బారినిధి బూడ఼ జహాజూ। భయు బికల బడ఼ బనిక సమాజూ ॥
ఏకహి ఏక దేంహిం ఉపదేసూ। తజే రామ హమ జాని కలేసూ ॥
నిందహిం ఆపు సరాహహిం మీనా। ధిగ జీవను రఘుబీర బిహీనా ॥
జౌం పై ప్రియ బియోగు బిధి కీన్హా। తౌ కస మరను న మాగేం దీన్హా ॥
ఏహి బిధి కరత ప్రలాప కలాపా। ఆఏ అవధ భరే పరితాపా ॥
బిషమ బియోగు న జాఇ బఖానా। అవధి ఆస సబ రాఖహిం ప్రానా ॥

దో. రామ దరస హిత నేమ బ్రత లగే కరన నర నారి।
మనహుఁ కోక కోకీ కమల దీన బిహీన తమారి ॥ 86 ॥

సీతా సచివ సహిత దౌ భాఈ। సృంగబేరపుర పహుఁచే జాఈ ॥
ఉతరే రామ దేవసరి దేఖీ। కీన్హ దండవత హరషు బిసేషీ ॥
లఖన సచివఁ సియఁ కిఏ ప్రనామా। సబహి సహిత సుఖు పాయు రామా ॥
గంగ సకల ముద మంగల మూలా। సబ సుఖ కరని హరని సబ సూలా ॥
కహి కహి కోటిక కథా ప్రసంగా। రాము బిలోకహిం గంగ తరంగా ॥
సచివహి అనుజహి ప్రియహి సునాఈ। బిబుధ నదీ మహిమా అధికాఈ ॥
మజ్జను కీన్హ పంథ శ్రమ గయూ। సుచి జలు పిఅత ముదిత మన భయూ ॥
సుమిరత జాహి మిటి శ్రమ భారూ। తేహి శ్రమ యహ లౌకిక బ్యవహారూ ॥

దో. సుధ్ద సచిదానందమయ కంద భానుకుల కేతు।
చరిత కరత నర అనుహరత సంసృతి సాగర సేతు ॥ 87 ॥

యహ సుధి గుహఁ నిషాద జబ పాఈ। ముదిత లిఏ ప్రియ బంధు బోలాఈ ॥
లిఏ ఫల మూల భేంట భరి భారా। మిలన చలేఉ హిఁయఁ హరషు అపారా ॥
కరి దండవత భేంట ధరి ఆగేం। ప్రభుహి బిలోకత అతి అనురాగేమ్ ॥
సహజ సనేహ బిబస రఘురాఈ। పూఁఛీ కుసల నికట బైఠాఈ ॥
నాథ కుసల పద పంకజ దేఖేం। భయుఁ భాగభాజన జన లేఖేమ్ ॥
దేవ ధరని ధను ధాము తుమ్హారా। మైం జను నీచు సహిత పరివారా ॥
కృపా కరిఅ పుర ధారిఅ ప్AU। థాపియ జను సబు లోగు సిహ్AU ॥
కహేహు సత్య సబు సఖా సుజానా। మోహి దీన్హ పితు ఆయసు ఆనా ॥

దో. బరష చారిదస బాసు బన ముని బ్రత బేషు అహారు।
గ్రామ బాసు నహిం ఉచిత సుని గుహహి భయు దుఖు భారు ॥ 88 ॥

రామ లఖన సియ రూప నిహారీ। కహహిం సప్రేమ గ్రామ నర నారీ ॥
తే పితు మాతు కహహు సఖి కైసే। జిన్హ పఠే బన బాలక ఐసే ॥
ఏక కహహిం భల భూపతి కీన్హా। లోయన లాహు హమహి బిధి దీన్హా ॥
తబ నిషాదపతి ఉర అనుమానా। తరు సింసుపా మనోహర జానా ॥
లై రఘునాథహి ఠాఉఁ దేఖావా। కహేఉ రామ సబ భాఁతి సుహావా ॥
పురజన కరి జోహారు ఘర ఆఏ। రఘుబర సంధ్యా కరన సిధాఏ ॥
గుహఁ సఁవారి సాఁథరీ డసాఈ। కుస కిసలయమయ మృదుల సుహాఈ ॥
సుచి ఫల మూల మధుర మృదు జానీ। దోనా భరి భరి రాఖేసి పానీ ॥

దో. సియ సుమంత్ర భ్రాతా సహిత కంద మూల ఫల ఖాఇ।
సయన కీన్హ రఘుబంసమని పాయ పలోటత భాఇ ॥ 89 ॥

ఉఠే లఖను ప్రభు సోవత జానీ। కహి సచివహి సోవన మృదు బానీ ॥
కఛుక దూర సజి బాన సరాసన। జాగన లగే బైఠి బీరాసన ॥
గుఁహ బోలాఇ పాహరూ ప్రతీతీ। ఠావఁ ఠాఁవ రాఖే అతి ప్రీతీ ॥
ఆపు లఖన పహిం బైఠేఉ జాఈ। కటి భాథీ సర చాప చఢ఼ఆఈ ॥
సోవత ప్రభుహి నిహారి నిషాదూ। భయు ప్రేమ బస హ్దయఁ బిషాదూ ॥
తను పులకిత జలు లోచన బహీ। బచన సప్రేమ లఖన సన కహీ ॥
భూపతి భవన సుభాయఁ సుహావా। సురపతి సదను న పటతర పావా ॥
మనిమయ రచిత చారు చౌబారే। జను రతిపతి నిజ హాథ సఁవారే ॥

దో. సుచి సుబిచిత్ర సుభోగమయ సుమన సుగంధ సుబాస।
పలఁగ మంజు మనిదీప జహఁ సబ బిధి సకల సుపాస ॥ 90 ॥

బిబిధ బసన ఉపధాన తురాఈ। ఛీర ఫేన మృదు బిసద సుహాఈ ॥
తహఁ సియ రాము సయన నిసి కరహీం। నిజ ఛబి రతి మనోజ మదు హరహీమ్ ॥
తే సియ రాము సాథరీం సోఏ। శ్రమిత బసన బిను జాహిం న జోఏ ॥
మాతు పితా పరిజన పురబాసీ। సఖా సుసీల దాస అరు దాసీ ॥
జోగవహిం జిన్హహి ప్రాన కీ నాఈ। మహి సోవత తేఇ రామ గోసాఈమ్ ॥
పితా జనక జగ బిదిత ప్రభ్AU। ససుర సురేస సఖా రఘుర్AU ॥
రామచందు పతి సో బైదేహీ। సోవత మహి బిధి బామ న కేహీ ॥
సియ రఘుబీర కి కానన జోగూ। కరమ ప్రధాన సత్య కహ లోగూ ॥

దో. కైకయనందిని మందమతి కఠిన కుటిలపను కీన్హ।
జేహీం రఘునందన జానకిహి సుఖ అవసర దుఖు దీన్హ ॥ 91 ॥

భి దినకర కుల బిటప కుఠారీ। కుమతి కీన్హ సబ బిస్వ దుఖారీ ॥
భయు బిషాదు నిషాదహి భారీ। రామ సీయ మహి సయన నిహారీ ॥
బోలే లఖన మధుర మృదు బానీ। గ్యాన బిరాగ భగతి రస సానీ ॥
కాహు న కౌ సుఖ దుఖ కర దాతా। నిజ కృత కరమ భోగ సబు భ్రాతా ॥
జోగ బియోగ భోగ భల మందా। హిత అనహిత మధ్యమ భ్రమ ఫందా ॥
జనము మరను జహఁ లగి జగ జాలూ। సంపతీ బిపతి కరము అరు కాలూ ॥
ధరని ధాము ధను పుర పరివారూ। సరగు నరకు జహఁ లగి బ్యవహారూ ॥
దేఖిఅ సునిఅ గునిఅ మన మాహీం। మోహ మూల పరమారథు నాహీమ్ ॥

దో. సపనేం హోఇ భిఖారి నృప రంకు నాకపతి హోఇ।
జాగేం లాభు న హాని కఛు తిమి ప్రపంచ జియఁ జోఇ ॥ 92 ॥

అస బిచారి నహిం కీజా రోసూ। కాహుహి బాది న దేఇఅ దోసూ ॥
మోహ నిసాఁ సబు సోవనిహారా। దేఖిఅ సపన అనేక ప్రకారా ॥
ఏహిం జగ జామిని జాగహిం జోగీ। పరమారథీ ప్రపంచ బియోగీ ॥
జానిఅ తబహిం జీవ జగ జాగా। జబ జబ బిషయ బిలాస బిరాగా ॥
హోఇ బిబేకు మోహ భ్రమ భాగా। తబ రఘునాథ చరన అనురాగా ॥
సఖా పరమ పరమారథు ఏహూ। మన క్రమ బచన రామ పద నేహూ ॥
రామ బ్రహ్మ పరమారథ రూపా। అబిగత అలఖ అనాది అనూపా ॥
సకల బికార రహిత గతభేదా। కహి నిత నేతి నిరూపహిం బేదా।

దో. భగత భూమి భూసుర సురభి సుర హిత లాగి కృపాల।
కరత చరిత ధరి మనుజ తను సునత మిటహి జగ జాల ॥ 93 ॥

మాసపారాయణ, పంద్రహవా విశ్రామ
సఖా సముఝి అస పరిహరి మోహు। సియ రఘుబీర చరన రత హోహూ ॥
కహత రామ గున భా భినుసారా। జాగే జగ మంగల సుఖదారా ॥
సకల సోచ కరి రామ నహావా। సుచి సుజాన బట ఛీర మగావా ॥
అనుజ సహిత సిర జటా బనాఏ। దేఖి సుమంత్ర నయన జల ఛాఏ ॥
హృదయఁ దాహు అతి బదన మలీనా। కహ కర జోరి బచన అతి దీనా ॥
నాథ కహేఉ అస కోసలనాథా। లై రథు జాహు రామ కేం సాథా ॥
బను దేఖాఇ సురసరి అన్హవాఈ। ఆనేహు ఫేరి బేగి దౌ భాఈ ॥
లఖను రాము సియ ఆనేహు ఫేరీ। సంసయ సకల సఁకోచ నిబేరీ ॥

దో. నృప అస కహేఉ గోసాఈఁ జస కహి కరౌం బలి సోఇ।
కరి బినతీ పాయన్హ పరేఉ దీన్హ బాల జిమి రోఇ ॥ 94 ॥

తాత కృపా కరి కీజిఅ సోఈ। జాతేం అవధ అనాథ న హోఈ ॥
మంత్రహి రామ ఉఠాఇ ప్రబోధా। తాత ధరమ మతు తుమ్హ సబు సోధా ॥
సిబి దధీచి హరిచంద నరేసా। సహే ధరమ హిత కోటి కలేసా ॥
రంతిదేవ బలి భూప సుజానా। ధరము ధరేఉ సహి సంకట నానా ॥
ధరము న దూసర సత్య సమానా। ఆగమ నిగమ పురాన బఖానా ॥
మైం సోఇ ధరము సులభ కరి పావా। తజేం తిహూఁ పుర అపజసు ఛావా ॥
సంభావిత కహుఁ అపజస లాహూ। మరన కోటి సమ దారున దాహూ ॥
తుమ్హ సన తాత బహుత కా కహూఁ। దిఏఁ ఉతరు ఫిరి పాతకు లహూఁ ॥

దో. పితు పద గహి కహి కోటి నతి బినయ కరబ కర జోరి।
చింతా కవనిహు బాత కై తాత కరిఅ జని మోరి ॥ 95 ॥

తుమ్హ పుని పితు సమ అతి హిత మోరేం। బినతీ కరుఁ తాత కర జోరేమ్ ॥
సబ బిధి సోఇ కరతబ్య తుమ్హారేం। దుఖ న పావ పితు సోచ హమారేమ్ ॥
సుని రఘునాథ సచివ సంబాదూ। భయు సపరిజన బికల నిషాదూ ॥
పుని కఛు లఖన కహీ కటు బానీ। ప్రభు బరజే బడ఼ అనుచిత జానీ ॥
సకుచి రామ నిజ సపథ దేవాఈ। లఖన సఁదేసు కహిఅ జని జాఈ ॥
కహ సుమంత్రు పుని భూప సఁదేసూ। సహి న సకిహి సియ బిపిన కలేసూ ॥
జేహి బిధి అవధ ఆవ ఫిరి సీయా। సోఇ రఘుబరహి తుమ్హహి కరనీయా ॥
నతరు నిపట అవలంబ బిహీనా। మైం న జిఅబ జిమి జల బిను మీనా ॥

దో. మికేం ససరేం సకల సుఖ జబహిం జహాఁ మను మాన ॥
తఁహ తబ రహిహి సుఖేన సియ జబ లగి బిపతి బిహాన ॥ 96 ॥

బినతీ భూప కీన్హ జేహి భాఁతీ। ఆరతి ప్రీతి న సో కహి జాతీ ॥
పితు సఁదేసు సుని కృపానిధానా। సియహి దీన్హ సిఖ కోటి బిధానా ॥
సాసు ససుర గుర ప్రియ పరివారూ। ఫిరతు త సబ కర మిటై ఖభారూ ॥
సుని పతి బచన కహతి బైదేహీ। సునహు ప్రానపతి పరమ సనేహీ ॥
ప్రభు కరునామయ పరమ బిబేకీ। తను తజి రహతి ఛాఁహ కిమి ఛేంకీ ॥
ప్రభా జాఇ కహఁ భాను బిహాఈ। కహఁ చంద్రికా చందు తజి జాఈ ॥
పతిహి ప్రేమమయ బినయ సునాఈ। కహతి సచివ సన గిరా సుహాఈ ॥
తుమ్హ పితు ససుర సరిస హితకారీ। ఉతరు దేఉఁ ఫిరి అనుచిత భారీ ॥

దో. ఆరతి బస సనముఖ భిఉఁ బిలగు న మానబ తాత।
ఆరజసుత పద కమల బిను బాది జహాఁ లగి నాత ॥ 97 ॥

పితు బైభవ బిలాస మైం డీఠా। నృప మని ముకుట మిలిత పద పీఠా ॥
సుఖనిధాన అస పితు గృహ మోరేం। పియ బిహీన మన భావ న భోరేమ్ ॥
ససుర చక్కవి కోసలర్AU। భువన చారిదస ప్రగట ప్రభ్AU ॥
ఆగేం హోఇ జేహి సురపతి లేఈ। అరధ సింఘాసన ఆసను దేఈ ॥
ససురు ఏతాదృస అవధ నివాసూ। ప్రియ పరివారు మాతు సమ సాసూ ॥
బిను రఘుపతి పద పదుమ పరాగా। మోహి కేఉ సపనేహుఁ సుఖద న లాగా ॥
అగమ పంథ బనభూమి పహారా। కరి కేహరి సర సరిత అపారా ॥
కోల కిరాత కురంగ బిహంగా। మోహి సబ సుఖద ప్రానపతి సంగా ॥

దో. సాసు ససుర సన మోరి హుఁతి బినయ కరబి పరి పాయఁ ॥
మోర సోచు జని కరిఅ కఛు మైం బన సుఖీ సుభాయఁ ॥ 98 ॥

ప్రాననాథ ప్రియ దేవర సాథా। బీర ధురీన ధరేం ధను భాథా ॥
నహిం మగ శ్రము భ్రము దుఖ మన మోరేం। మోహి లగి సోచు కరిఅ జని భోరేమ్ ॥
సుని సుమంత్రు సియ సీతలి బానీ। భయు బికల జను ఫని మని హానీ ॥
నయన సూఝ నహిం సుని న కానా। కహి న సకి కఛు అతి అకులానా ॥
రామ ప్రబోధు కీన్హ బహు భాఁతి। తదపి హోతి నహిం సీతలి ఛాతీ ॥
జతన అనేక సాథ హిత కీన్హే। ఉచిత ఉతర రఘునందన దీన్హే ॥
మేటి జాఇ నహిం రామ రజాఈ। కఠిన కరమ గతి కఛు న బసాఈ ॥
రామ లఖన సియ పద సిరు నాఈ। ఫిరేఉ బనిక జిమి మూర గవాఁఈ ॥

దో. -రథ హాఁకేఉ హయ రామ తన హేరి హేరి హిహినాహిం।
దేఖి నిషాద బిషాదబస ధునహిం సీస పఛితాహిమ్ ॥ 99 ॥

జాసు బియోగ బికల పసు ఐసే। ప్రజా మాతు పితు జీహహిం కైసేమ్ ॥
బరబస రామ సుమంత్రు పఠాఏ। సురసరి తీర ఆపు తబ ఆఏ ॥
మాగీ నావ న కేవటు ఆనా। కహి తుమ్హార మరము మైం జానా ॥
చరన కమల రజ కహుఁ సబు కహీ। మానుష కరని మూరి కఛు అహీ ॥
ఛుఅత సిలా భి నారి సుహాఈ। పాహన తేం న కాఠ కఠినాఈ ॥
తరనిఉ ముని ఘరిని హోఇ జాఈ। బాట పరి మోరి నావ ఉడ఼ఆఈ ॥
ఏహిం ప్రతిపాలుఁ సబు పరివారూ। నహిం జానుఁ కఛు ఔర కబారూ ॥
జౌ ప్రభు పార అవసి గా చహహూ। మోహి పద పదుమ పఖారన కహహూ ॥

ఛం. పద కమల ధోఇ చఢ఼ఆఇ నావ న నాథ ఉతరాఈ చహౌం।
మోహి రామ రాఉరి ఆన దసరథ సపథ సబ సాచీ కహౌమ్ ॥
బరు తీర మారహుఁ లఖను పై జబ లగి న పాయ పఖారిహౌం।
తబ లగి న తులసీదాస నాథ కృపాల పారు ఉతారిహౌమ్ ॥

సో. సుని కేబట కే బైన ప్రేమ లపేటే అటపటే।
బిహసే కరునాఐన చితి జానకీ లఖన తన ॥ 100 ॥

కృపాసింధు బోలే ముసుకాఈ। సోఇ కరు జేంహి తవ నావ న జాఈ ॥
వేగి ఆను జల పాయ పఖారూ। హోత బిలంబు ఉతారహి పారూ ॥
జాసు నామ సుమరత ఏక బారా। ఉతరహిం నర భవసింధు అపారా ॥
సోఇ కృపాలు కేవటహి నిహోరా। జేహిం జగు కియ తిహు పగహు తే థోరా ॥
పద నఖ నిరఖి దేవసరి హరషీ। సుని ప్రభు బచన మోహఁ మతి కరషీ ॥
కేవట రామ రజాయసు పావా। పాని కఠవతా భరి లేఇ ఆవా ॥
అతి ఆనంద ఉమగి అనురాగా। చరన సరోజ పఖారన లాగా ॥
బరషి సుమన సుర సకల సిహాహీం। ఏహి సమ పున్యపుంజ కౌ నాహీమ్ ॥

దో. పద పఖారి జలు పాన కరి ఆపు సహిత పరివార।
పితర పారు కరి ప్రభుహి పుని ముదిత గయు లేఇ పార ॥ 101 ॥

ఉతరి ఠాడ఼ భే సురసరి రేతా। సీయరామ గుహ లఖన సమేతా ॥
కేవట ఉతరి దండవత కీన్హా। ప్రభుహి సకుచ ఏహి నహిం కఛు దీన్హా ॥
పియ హియ కీ సియ జాననిహారీ। మని ముదరీ మన ముదిత ఉతారీ ॥
కహేఉ కృపాల లేహి ఉతరాఈ। కేవట చరన గహే అకులాఈ ॥
నాథ ఆజు మైం కాహ న పావా। మిటే దోష దుఖ దారిద దావా ॥
బహుత కాల మైం కీన్హి మజూరీ। ఆజు దీన్హ బిధి బని భలి భూరీ ॥
అబ కఛు నాథ న చాహిఅ మోరేం। దీనదయాల అనుగ్రహ తోరేమ్ ॥
ఫిరతీ బార మోహి జే దేబా। సో ప్రసాదు మైం సిర ధరి లేబా ॥

దో. బహుత కీన్హ ప్రభు లఖన సియఁ నహిం కఛు కేవటు లేఇ।
బిదా కీన్హ కరునాయతన భగతి బిమల బరు దేఇ ॥ 102 ॥

తబ మజ్జను కరి రఘుకులనాథా। పూజి పారథివ నాయు మాథా ॥
సియఁ సురసరిహి కహేఉ కర జోరీ। మాతు మనోరథ పురుబి మోరీ ॥
పతి దేవర సంగ కుసల బహోరీ। ఆఇ కరౌం జేహిం పూజా తోరీ ॥
సుని సియ బినయ ప్రేమ రస సానీ। భి తబ బిమల బారి బర బానీ ॥
సును రఘుబీర ప్రియా బైదేహీ। తవ ప్రభాఉ జగ బిదిత న కేహీ ॥
లోకప హోహిం బిలోకత తోరేం। తోహి సేవహిం సబ సిధి కర జోరేమ్ ॥
తుమ్హ జో హమహి బడ఼ఇ బినయ సునాఈ। కృపా కీన్హి మోహి దీన్హి బడ఼ఆఈ ॥
తదపి దేబి మైం దేబి అసీసా। సఫల హోపన హిత నిజ బాగీసా ॥

దో. ప్రాననాథ దేవర సహిత కుసల కోసలా ఆఇ।
పూజహి సబ మనకామనా సుజసు రహిహి జగ ఛాఇ ॥ 103 ॥

గంగ బచన సుని మంగల మూలా। ముదిత సీయ సురసరి అనుకులా ॥
తబ ప్రభు గుహహి కహేఉ ఘర జాహూ। సునత సూఖ ముఖు భా ఉర దాహూ ॥
దీన బచన గుహ కహ కర జోరీ। బినయ సునహు రఘుకులమని మోరీ ॥
నాథ సాథ రహి పంథు దేఖాఈ। కరి దిన చారి చరన సేవకాఈ ॥
జేహిం బన జాఇ రహబ రఘురాఈ। పరనకుటీ మైం కరబి సుహాఈ ॥
తబ మోహి కహఁ జసి దేబ రజాఈ। సోఇ కరిహుఁ రఘుబీర దోహాఈ ॥
సహజ సనేహ రామ లఖి తాసు। సంగ లీన్హ గుహ హృదయ హులాసూ ॥
పుని గుహఁ గ్యాతి బోలి సబ లీన్హే। కరి పరితోషు బిదా తబ కీన్హే ॥

దో. తబ గనపతి సివ సుమిరి ప్రభు నాఇ సురసరిహి మాథ। ì
సఖా అనుజ సియా సహిత బన గవను కీన్హ రధునాథ ॥ 104 ॥

తేహి దిన భయు బిటప తర బాసూ। లఖన సఖాఁ సబ కీన్హ సుపాసూ ॥
ప్రాత ప్రాతకృత కరి రధుసాఈ। తీరథరాజు దీఖ ప్రభు జాఈ ॥
సచివ సత్య శ్రధ్దా ప్రియ నారీ। మాధవ సరిస మీతు హితకారీ ॥
చారి పదారథ భరా భఁడారు। పున్య ప్రదేస దేస అతి చారు ॥
ఛేత్ర అగమ గఢ఼ఉ గాఢ఼ సుహావా। సపనేహుఁ నహిం ప్రతిపచ్ఛిన్హ పావా ॥
సేన సకల తీరథ బర బీరా। కలుష అనీక దలన రనధీరా ॥
సంగము సింహాసను సుఠి సోహా। ఛత్రు అఖయబటు ముని మను మోహా ॥
చవఁర జమున అరు గంగ తరంగా। దేఖి హోహిం దుఖ దారిద భంగా ॥

దో. సేవహిం సుకృతి సాధు సుచి పావహిం సబ మనకామ।
బందీ బేద పురాన గన కహహిం బిమల గున గ్రామ ॥ 105 ॥

కో కహి సకి ప్రయాగ ప్రభ్AU। కలుష పుంజ కుంజర మృగర్AU ॥
అస తీరథపతి దేఖి సుహావా। సుఖ సాగర రఘుబర సుఖు పావా ॥
కహి సియ లఖనహి సఖహి సునాఈ। శ్రీముఖ తీరథరాజ బడ఼ఆఈ ॥
కరి ప్రనాము దేఖత బన బాగా। కహత మహాతమ అతి అనురాగా ॥
ఏహి బిధి ఆఇ బిలోకీ బేనీ। సుమిరత సకల సుమంగల దేనీ ॥
ముదిత నహాఇ కీన్హి సివ సేవా। పుజి జథాబిధి తీరథ దేవా ॥
తబ ప్రభు భరద్వాజ పహిం ఆఏ। కరత దండవత ముని ఉర లాఏ ॥
ముని మన మోద న కఛు కహి జాఇ। బ్రహ్మానంద రాసి జను పాఈ ॥

దో. దీన్హి అసీస మునీస ఉర అతి అనందు అస జాని।
లోచన గోచర సుకృత ఫల మనహుఁ కిఏ బిధి ఆని ॥ 106 ॥

కుసల ప్రస్న కరి ఆసన దీన్హే। పూజి ప్రేమ పరిపూరన కీన్హే ॥
కంద మూల ఫల అంకుర నీకే। దిఏ ఆని ముని మనహుఁ అమీ కే ॥
సీయ లఖన జన సహిత సుహాఏ। అతి రుచి రామ మూల ఫల ఖాఏ ॥
భే బిగతశ్రమ రాము సుఖారే। భరవ్దాజ మృదు బచన ఉచారే ॥
ఆజు సుఫల తపు తీరథ త్యాగూ। ఆజు సుఫల జప జోగ బిరాగూ ॥
సఫల సకల సుభ సాధన సాజూ। రామ తుమ్హహి అవలోకత ఆజూ ॥
లాభ అవధి సుఖ అవధి న దూజీ। తుమ్హారేం దరస ఆస సబ పూజీ ॥
అబ కరి కృపా దేహు బర ఏహూ। నిజ పద సరసిజ సహజ సనేహూ ॥

దో. కరమ బచన మన ఛాడ఼ఇ ఛలు జబ లగి జను న తుమ్హార।
తబ లగి సుఖు సపనేహుఁ నహీం కిఏఁ కోటి ఉపచార ॥
సుని ముని బచన రాము సకుచానే। భావ భగతి ఆనంద అఘానే ॥
తబ రఘుబర ముని సుజసు సుహావా। కోటి భాఁతి కహి సబహి సునావా ॥
సో బడ సో సబ గున గన గేహూ। జేహి మునీస తుమ్హ ఆదర దేహూ ॥
ముని రఘుబీర పరసపర నవహీం। బచన అగోచర సుఖు అనుభవహీమ్ ॥
యహ సుధి పాఇ ప్రయాగ నివాసీ। బటు తాపస ముని సిద్ధ ఉదాసీ ॥
భరద్వాజ ఆశ్రమ సబ ఆఏ। దేఖన దసరథ సుఅన సుహాఏ ॥
రామ ప్రనామ కీన్హ సబ కాహూ। ముదిత భే లహి లోయన లాహూ ॥
దేహిం అసీస పరమ సుఖు పాఈ। ఫిరే సరాహత సుందరతాఈ ॥

దో. రామ కీన్హ బిశ్రామ నిసి ప్రాత ప్రయాగ నహాఇ।
చలే సహిత సియ లఖన జన ముదదిత మునిహి సిరు నాఇ ॥ 108 ॥

రామ సప్రేమ కహేఉ ముని పాహీం। నాథ కహిఅ హమ కేహి మగ జాహీమ్ ॥
ముని మన బిహసి రామ సన కహహీం। సుగమ సకల మగ తుమ్హ కహుఁ అహహీమ్ ॥
సాథ లాగి ముని సిష్య బోలాఏ। సుని మన ముదిత పచాసక ఆఏ ॥
సబన్హి రామ పర ప్రేమ అపారా। సకల కహహి మగు దీఖ హమారా ॥
ముని బటు చారి సంగ తబ దీన్హే। జిన్హ బహు జనమ సుకృత సబ కీన్హే ॥
కరి ప్రనాము రిషి ఆయసు పాఈ। ప్రముదిత హృదయఁ చలే రఘురాఈ ॥
గ్రామ నికట జబ నికసహి జాఈ। దేఖహి దరసు నారి నర ధాఈ ॥
హోహి సనాథ జనమ ఫలు పాఈ। ఫిరహి దుఖిత మను సంగ పఠాఈ ॥

దో. బిదా కిఏ బటు బినయ కరి ఫిరే పాఇ మన కామ।
ఉతరి నహాఏ జమున జల జో సరీర సమ స్యామ ॥ 109 ॥

సునత తీరవాసీ నర నారీ। ధాఏ నిజ నిజ కాజ బిసారీ ॥
లఖన రామ సియ సుందరతాఈ। దేఖి కరహిం నిజ భాగ్య బడ఼ఆఈ ॥
అతి లాలసా బసహిం మన మాహీం। నాఉఁ గాఉఁ బూఝత సకుచాహీమ్ ॥
జే తిన్హ మహుఁ బయబిరిధ సయానే। తిన్హ కరి జుగుతి రాము పహిచానే ॥
సకల కథా తిన్హ సబహి సునాఈ। బనహి చలే పితు ఆయసు పాఈ ॥
సుని సబిషాద సకల పఛితాహీం। రానీ రాయఁ కీన్హ భల నాహీమ్ ॥
తేహి అవసర ఏక తాపసు ఆవా। తేజపుంజ లఘుబయస సుహావా ॥
కవి అలఖిత గతి బేషు బిరాగీ। మన క్రమ బచన రామ అనురాగీ ॥

దో. సజల నయన తన పులకి నిజ ఇష్టదేఉ పహిచాని।
పరేఉ దండ జిమి ధరనితల దసా న జాఇ బఖాని ॥ 110 ॥

రామ సప్రేమ పులకి ఉర లావా। పరమ రంక జను పారసు పావా ॥
మనహుఁ ప్రేము పరమారథు దోఊ। మిలత ధరే తన కహ సబు కోఊ ॥
బహురి లఖన పాయన్హ సోఇ లాగా। లీన్హ ఉఠాఇ ఉమగి అనురాగా ॥
పుని సియ చరన ధూరి ధరి సీసా। జనని జాని సిసు దీన్హి అసీసా ॥
కీన్హ నిషాద దండవత తేహీ। మిలేఉ ముదిత లఖి రామ సనేహీ ॥
పిఅత నయన పుట రూపు పియూషా। ముదిత సుఅసను పాఇ జిమి భూఖా ॥
తే పితు మాతు కహహు సఖి కైసే। జిన్హ పఠే బన బాలక ఐసే ॥
రామ లఖన సియ రూపు నిహారీ। హోహిం సనేహ బికల నర నారీ ॥

దో. తబ రఘుబీర అనేక బిధి సఖహి సిఖావను దీన్హ।
రామ రజాయసు సీస ధరి భవన గవను తేఁఇఁ కీన్హ ॥ 111 ॥

పుని సియఁ రామ లఖన కర జోరీ। జమునహి కీన్హ ప్రనాము బహోరీ ॥
చలే ససీయ ముదిత దౌ భాఈ। రబితనుజా కి కరత బడ఼ఆఈ ॥
పథిక అనేక మిలహిం మగ జాతా। కహహిం సప్రేమ దేఖి దౌ భ్రాతా ॥
రాజ లఖన సబ అంగ తుమ్హారేం। దేఖి సోచు అతి హృదయ హమారేమ్ ॥
మారగ చలహు పయాదేహి పాఏఁ। జ్యోతిషు ఝూఠ హమారేం భాఏఁ ॥
అగము పంథ గిరి కానన భారీ। తేహి మహఁ సాథ నారి సుకుమారీ ॥
కరి కేహరి బన జాఇ న జోఈ। హమ సఁగ చలహి జో ఆయసు హోఈ ॥
జాబ జహాఁ లగి తహఁ పహుఁచాఈ। ఫిరబ బహోరి తుమ్హహి సిరు నాఈ ॥

దో. ఏహి బిధి పూఁఛహిం ప్రేమ బస పులక గాత జలు నైన।
కృపాసింధు ఫేరహి తిన్హహి కహి బినీత మృదు బైన ॥ 112 ॥

జే పుర గాఁవ బసహిం మగ మాహీం। తిన్హహి నాగ సుర నగర సిహాహీమ్ ॥
కేహి సుకృతీం కేహి ఘరీం బసాఏ। ధన్య పున్యమయ పరమ సుహాఏ ॥
జహఁ జహఁ రామ చరన చలి జాహీం। తిన్హ సమాన అమరావతి నాహీమ్ ॥
పున్యపుంజ మగ నికట నివాసీ। తిన్హహి సరాహహిం సురపురబాసీ ॥
జే భరి నయన బిలోకహిం రామహి। సీతా లఖన సహిత ఘనస్యామహి ॥
జే సర సరిత రామ అవగాహహిం। తిన్హహి దేవ సర సరిత సరాహహిమ్ ॥
జేహి తరు తర ప్రభు బైఠహిం జాఈ। కరహిం కలపతరు తాసు బడ఼ఆఈ ॥
పరసి రామ పద పదుమ పరాగా। మానతి భూమి భూరి నిజ భాగా ॥

దో. ఛాఁహ కరహి ఘన బిబుధగన బరషహి సుమన సిహాహిం।
దేఖత గిరి బన బిహగ మృగ రాము చలే మగ జాహిమ్ ॥ 113 ॥

సీతా లఖన సహిత రఘురాఈ। గాఁవ నికట జబ నికసహిం జాఈ ॥
సుని సబ బాల బృద్ధ నర నారీ। చలహిం తురత గృహకాజు బిసారీ ॥
రామ లఖన సియ రూప నిహారీ। పాఇ నయనఫలు హోహిం సుఖారీ ॥
సజల బిలోచన పులక సరీరా। సబ భే మగన దేఖి దౌ బీరా ॥
బరని న జాఇ దసా తిన్హ కేరీ। లహి జను రంకన్హ సురమని ఢేరీ ॥
ఏకన్హ ఏక బోలి సిఖ దేహీం। లోచన లాహు లేహు ఛన ఏహీమ్ ॥
రామహి దేఖి ఏక అనురాగే। చితవత చలే జాహిం సఁగ లాగే ॥
ఏక నయన మగ ఛబి ఉర ఆనీ। హోహిం సిథిల తన మన బర బానీ ॥

దో. ఏక దేఖిం బట ఛాఁహ భలి డాసి మృదుల తృన పాత।
కహహిం గవాఁఇఅ ఛినుకు శ్రము గవనబ అబహిం కి ప్రాత ॥ 114 ॥

ఏక కలస భరి ఆనహిం పానీ। అఁచిఅ నాథ కహహిం మృదు బానీ ॥
సుని ప్రియ బచన ప్రీతి అతి దేఖీ। రామ కృపాల సుసీల బిసేషీ ॥
జానీ శ్రమిత సీయ మన మాహీం। ఘరిక బిలంబు కీన్హ బట ఛాహీమ్ ॥
ముదిత నారి నర దేఖహిం సోభా। రూప అనూప నయన మను లోభా ॥
ఏకటక సబ సోహహిం చహుఁ ఓరా। రామచంద్ర ముఖ చంద చకోరా ॥
తరున తమాల బరన తను సోహా। దేఖత కోటి మదన మను మోహా ॥
దామిని బరన లఖన సుఠి నీకే। నఖ సిఖ సుభగ భావతే జీ కే ॥
మునిపట కటిన్హ కసేం తూనీరా। సోహహిం కర కమలిని ధను తీరా ॥

దో. జటా ముకుట సీసని సుభగ ఉర భుజ నయన బిసాల।
సరద పరబ బిధు బదన బర లసత స్వేద కన జాల ॥ 115 ॥

బరని న జాఇ మనోహర జోరీ। సోభా బహుత థోరి మతి మోరీ ॥
రామ లఖన సియ సుందరతాఈ। సబ చితవహిం చిత మన మతి లాఈ ॥
థకే నారి నర ప్రేమ పిఆసే। మనహుఁ మృగీ మృగ దేఖి దిఆ సే ॥
సీయ సమీప గ్రామతియ జాహీం। పూఁఛత అతి సనేహఁ సకుచాహీమ్ ॥
బార బార సబ లాగహిం పాఏఁ। కహహిం బచన మృదు సరల సుభాఏఁ ॥
రాజకుమారి బినయ హమ కరహీం। తియ సుభాయఁ కఛు పూఁఛత డరహీం।
స్వామిని అబినయ ఛమబి హమారీ। బిలగు న మానబ జాని గవాఁరీ ॥
రాజకుఅఁర దౌ సహజ సలోనే। ఇన్హ తేం లహీ దుతి మరకత సోనే ॥

దో. స్యామల గౌర కిసోర బర సుందర సుషమా ఐన।
సరద సర్బరీనాథ ముఖు సరద సరోరుహ నైన ॥ 116 ॥

మాసపారాయణ, సోలహవాఁ విశ్రామ
నవాన్హపారాయణ, చౌథా విశ్రామ
కోటి మనోజ లజావనిహారే। సుముఖి కహహు కో ఆహిం తుమ్హారే ॥
సుని సనేహమయ మంజుల బానీ। సకుచీ సియ మన మహుఁ ముసుకానీ ॥
తిన్హహి బిలోకి బిలోకతి ధరనీ। దుహుఁ సకోచ సకుచిత బరబరనీ ॥
సకుచి సప్రేమ బాల మృగ నయనీ। బోలీ మధుర బచన పికబయనీ ॥
సహజ సుభాయ సుభగ తన గోరే। నాము లఖను లఘు దేవర మోరే ॥
బహురి బదను బిధు అంచల ఢాఁకీ। పియ తన చితి భౌంహ కరి బాఁకీ ॥
ఖంజన మంజు తిరీఛే నయనని। నిజ పతి కహేఉ తిన్హహి సియఁ సయనని ॥
భి ముదిత సబ గ్రామబధూటీం। రంకన్హ రాయ రాసి జను లూటీమ్ ॥

దో. అతి సప్రేమ సియ పాయఁ పరి బహుబిధి దేహిం అసీస।
సదా సోహాగిని హోహు తుమ్హ జబ లగి మహి అహి సీస ॥ 117 ॥

పారబతీ సమ పతిప్రియ హోహూ। దేబి న హమ పర ఛాడ఼బ ఛోహూ ॥
పుని పుని బినయ కరిఅ కర జోరీ। జౌం ఏహి మారగ ఫిరిఅ బహోరీ ॥
దరసను దేబ జాని నిజ దాసీ। లఖీం సీయఁ సబ ప్రేమ పిఆసీ ॥
మధుర బచన కహి కహి పరితోషీం। జను కుముదినీం కౌముదీం పోషీమ్ ॥
తబహిం లఖన రఘుబర రుఖ జానీ। పూఁఛేఉ మగు లోగన్హి మృదు బానీ ॥
సునత నారి నర భే దుఖారీ। పులకిత గాత బిలోచన బారీ ॥
మిటా మోదు మన భే మలీనే। బిధి నిధి దీన్హ లేత జను ఛీనే ॥
సముఝి కరమ గతి ధీరజు కీన్హా। సోధి సుగమ మగు తిన్హ కహి దీన్హా ॥

దో. లఖన జానకీ సహిత తబ గవను కీన్హ రఘునాథ।
ఫేరే సబ ప్రియ బచన కహి లిఏ లాఇ మన సాథ ॥ 118 ॥ ý

ఫిరత నారి నర అతి పఛితాహీం। దేఅహి దోషు దేహిం మన మాహీమ్ ॥
సహిత బిషాద పరసపర కహహీం। బిధి కరతబ ఉలటే సబ అహహీమ్ ॥
నిపట నిరంకుస నిఠుర నిసంకూ। జేహిం ససి కీన్హ సరుజ సకలంకూ ॥
రూఖ కలపతరు సాగరు ఖారా। తేహిం పఠే బన రాజకుమారా ॥
జౌం పే ఇన్హహి దీన్హ బనబాసూ। కీన్హ బాది బిధి భోగ బిలాసూ ॥
ఏ బిచరహిం మగ బిను పదత్రానా। రచే బాది బిధి బాహన నానా ॥
ఏ మహి పరహిం డాసి కుస పాతా। సుభగ సేజ కత సృజత బిధాతా ॥
తరుబర బాస ఇన్హహి బిధి దీన్హా। ధవల ధామ రచి రచి శ్రము కీన్హా ॥

దో. జౌం ఏ ముని పట ధర జటిల సుందర సుఠి సుకుమార।
బిబిధ భాఁతి భూషన బసన బాది కిఏ కరతార ॥ 119 ॥

జౌం ఏ కంద మూల ఫల ఖాహీం। బాది సుధాది అసన జగ మాహీమ్ ॥
ఏక కహహిం ఏ సహజ సుహాఏ। ఆపు ప్రగట భే బిధి న బనాఏ ॥
జహఁ లగి బేద కహీ బిధి కరనీ। శ్రవన నయన మన గోచర బరనీ ॥
దేఖహు ఖోజి భుఅన దస చారీ। కహఁ అస పురుష కహాఁ అసి నారీ ॥
ఇన్హహి దేఖి బిధి మను అనురాగా। పటతర జోగ బనావై లాగా ॥
కీన్హ బహుత శ్రమ ఐక న ఆఏ। తేహిం ఇరిషా బన ఆని దురాఏ ॥
ఏక కహహిం హమ బహుత న జానహిం। ఆపుహి పరమ ధన్య కరి మానహిమ్ ॥
తే పుని పున్యపుంజ హమ లేఖే। జే దేఖహిం దేఖిహహిం జిన్హ దేఖే ॥

దో. ఏహి బిధి కహి కహి బచన ప్రియ లేహిం నయన భరి నీర।
కిమి చలిహహి మారగ అగమ సుఠి సుకుమార సరీర ॥ 120 ॥

నారి సనేహ బికల బస హోహీం। చకీ సాఁఝ సమయ జను సోహీమ్ ॥
మృదు పద కమల కఠిన మగు జానీ। గహబరి హృదయఁ కహహిం బర బానీ ॥
పరసత మృదుల చరన అరునారే। సకుచతి మహి జిమి హృదయ హమారే ॥
జౌం జగదీస ఇన్హహి బను దీన్హా। కస న సుమనమయ మారగు కీన్హా ॥
జౌం మాగా పాఇఅ బిధి పాహీం। ఏ రఖిఅహిం సఖి ఆఁఖిన్హ మాహీమ్ ॥
జే నర నారి న అవసర ఆఏ। తిన్హ సియ రాము న దేఖన పాఏ ॥
సుని సురుప బూఝహిం అకులాఈ। అబ లగి గే కహాఁ లగి భాఈ ॥
సమరథ ధాఇ బిలోకహిం జాఈ। ప్రముదిత ఫిరహిం జనమఫలు పాఈ ॥

దో. అబలా బాలక బృద్ధ జన కర మీజహిం పఛితాహిమ్ ॥
హోహిం ప్రేమబస లోగ ఇమి రాము జహాఁ జహఁ జాహిమ్ ॥ 121 ॥

గాఁవ గాఁవ అస హోఇ అనందూ। దేఖి భానుకుల కైరవ చందూ ॥
జే కఛు సమాచార సుని పావహిం। తే నృప రానిహి దోసు లగావహిమ్ ॥
కహహిం ఏక అతి భల నరనాహూ। దీన్హ హమహి జోఇ లోచన లాహూ ॥
కహహిం పరస్పర లోగ లోగాఈం। బాతేం సరల సనేహ సుహాఈమ్ ॥
తే పితు మాతు ధన్య జిన్హ జాఏ। ధన్య సో నగరు జహాఁ తేం ఆఏ ॥
ధన్య సో దేసు సైలు బన గ్AUఁ। జహఁ జహఁ జాహిం ధన్య సోఇ ఠ్AUఁ ॥
సుఖ పాయు బిరంచి రచి తేహీ। ఏ జేహి కే సబ భాఁతి సనేహీ ॥
రామ లఖన పథి కథా సుహాఈ। రహీ సకల మగ కానన ఛాఈ ॥

దో. ఏహి బిధి రఘుకుల కమల రబి మగ లోగన్హ సుఖ దేత।
జాహిం చలే దేఖత బిపిన సియ సౌమిత్రి సమేత ॥ 122 ॥

ఆగే రాము లఖను బనే పాఛేం। తాపస బేష బిరాజత కాఛేమ్ ॥
ఉభయ బీచ సియ సోహతి కైసే। బ్రహ్మ జీవ బిచ మాయా జైసే ॥
బహురి కహుఁ ఛబి జసి మన బసీ। జను మధు మదన మధ్య రతి లసీ ॥
ఉపమా బహురి కహుఁ జియఁ జోహీ। జను బుధ బిధు బిచ రోహిని సోహీ ॥
ప్రభు పద రేఖ బీచ బిచ సీతా। ధరతి చరన మగ చలతి సభీతా ॥
సీయ రామ పద అంక బరాఏఁ। లఖన చలహిం మగు దాహిన లాఏఁ ॥
రామ లఖన సియ ప్రీతి సుహాఈ। బచన అగోచర కిమి కహి జాఈ ॥
ఖగ మృగ మగన దేఖి ఛబి హోహీం। లిఏ చోరి చిత రామ బటోహీమ్ ॥

దో. జిన్హ జిన్హ దేఖే పథిక ప్రియ సియ సమేత దౌ భాఇ।
భవ మగు అగము అనందు తేఇ బిను శ్రమ రహే సిరాఇ ॥ 123 ॥

అజహుఁ జాసు ఉర సపనేహుఁ క్AU। బసహుఁ లఖను సియ రాము బట్AU ॥
రామ ధామ పథ పాఇహి సోఈ। జో పథ పావ కబహుఁ ముని కోఈ ॥
తబ రఘుబీర శ్రమిత సియ జానీ। దేఖి నికట బటు సీతల పానీ ॥
తహఁ బసి కంద మూల ఫల ఖాఈ। ప్రాత నహాఇ చలే రఘురాఈ ॥
దేఖత బన సర సైల సుహాఏ। బాలమీకి ఆశ్రమ ప్రభు ఆఏ ॥
రామ దీఖ ముని బాసు సుహావన। సుందర గిరి కానను జలు పావన ॥
సరని సరోజ బిటప బన ఫూలే। గుంజత మంజు మధుప రస భూలే ॥
ఖగ మృగ బిపుల కోలాహల కరహీం। బిరహిత బైర ముదిత మన చరహీమ్ ॥

దో. సుచి సుందర ఆశ్రము నిరఖి హరషే రాజివనేన।
సుని రఘుబర ఆగమను ముని ఆగేం ఆయు లేన ॥ 124 ॥

ముని కహుఁ రామ దండవత కీన్హా। ఆసిరబాదు బిప్రబర దీన్హా ॥
దేఖి రామ ఛబి నయన జుడ఼ఆనే। కరి సనమాను ఆశ్రమహిం ఆనే ॥
మునిబర అతిథి ప్రానప్రియ పాఏ। కంద మూల ఫల మధుర మగాఏ ॥
సియ సౌమిత్రి రామ ఫల ఖాఏ। తబ ముని ఆశ్రమ దిఏ సుహాఏ ॥
బాలమీకి మన ఆనఁదు భారీ। మంగల మూరతి నయన నిహారీ ॥
తబ కర కమల జోరి రఘురాఈ। బోలే బచన శ్రవన సుఖదాఈ ॥
తుమ్హ త్రికాల దరసీ మునినాథా। బిస్వ బదర జిమి తుమ్హరేం హాథా ॥
అస కహి ప్రభు సబ కథా బఖానీ। జేహి జేహి భాఁతి దీన్హ బను రానీ ॥

దో. తాత బచన పుని మాతు హిత భాఇ భరత అస రాఉ।
మో కహుఁ దరస తుమ్హార ప్రభు సబు మమ పున్య ప్రభాఉ ॥ 125 ॥

దేఖి పాయ మునిరాయ తుమ్హారే। భే సుకృత సబ సుఫల హమారే ॥
అబ జహఁ రాఉర ఆయసు హోఈ। ముని ఉదబేగు న పావై కోఈ ॥
ముని తాపస జిన్హ తేం దుఖు లహహీం। తే నరేస బిను పావక దహహీమ్ ॥
మంగల మూల బిప్ర పరితోషూ। దహి కోటి కుల భూసుర రోషూ ॥
అస జియఁ జాని కహిఅ సోఇ ఠ్AUఁ। సియ సౌమిత్రి సహిత జహఁ జ్AUఁ ॥
తహఁ రచి రుచిర పరన తృన సాలా। బాసు కరౌ కఛు కాల కృపాలా ॥
సహజ సరల సుని రఘుబర బానీ। సాధు సాధు బోలే ముని గ్యానీ ॥
కస న కహహు అస రఘుకులకేతూ। తుమ్హ పాలక సంతత శ్రుతి సేతూ ॥

ఛం. శ్రుతి సేతు పాలక రామ తుమ్హ జగదీస మాయా జానకీ।
జో సృజతి జగు పాలతి హరతి రూఖ పాఇ కృపానిధాన కీ ॥
జో సహససీసు అహీసు మహిధరు లఖను సచరాచర ధనీ।
సుర కాజ ధరి నరరాజ తను చలే దలన ఖల నిసిచర అనీ ॥

సో. రామ సరుప తుమ్హార బచన అగోచర బుద్ధిపర।
అబిగత అకథ అపార నేతి నిత నిగమ కహ ॥ 126 ॥

జగు పేఖన తుమ్హ దేఖనిహారే। బిధి హరి సంభు నచావనిహారే ॥
తేఉ న జానహిం మరము తుమ్హారా। ఔరు తుమ్హహి కో జాననిహారా ॥
సోఇ జాని జేహి దేహు జనాఈ। జానత తుమ్హహి తుమ్హి హోఇ జాఈ ॥
తుమ్హరిహి కృపాఁ తుమ్హహి రఘునందన। జానహిం భగత భగత ఉర చందన ॥
చిదానందమయ దేహ తుమ్హారీ। బిగత బికార జాన అధికారీ ॥
నర తను ధరేహు సంత సుర కాజా। కహహు కరహు జస ప్రాకృత రాజా ॥
రామ దేఖి సుని చరిత తుమ్హారే। జడ఼ మోహహిం బుధ హోహిం సుఖారే ॥
తుమ్హ జో కహహు కరహు సబు సాఁచా। జస కాఛిఅ తస చాహిఅ నాచా ॥

దో. పూఁఛేహు మోహి కి రహౌం కహఁ మైం పూఁఛత సకుచాఉఁ।
జహఁ న హోహు తహఁ దేహు కహి తుమ్హహి దేఖావౌం ఠాఉఁ ॥ 127 ॥

సుని ముని బచన ప్రేమ రస సానే। సకుచి రామ మన మహుఁ ముసుకానే ॥
బాలమీకి హఁసి కహహిం బహోరీ। బానీ మధుర అమిఅ రస బోరీ ॥
సునహు రామ అబ కహుఁ నికేతా। జహాఁ బసహు సియ లఖన సమేతా ॥
జిన్హ కే శ్రవన సముద్ర సమానా। కథా తుమ్హారి సుభగ సరి నానా ॥
భరహిం నిరంతర హోహిం న పూరే। తిన్హ కే హియ తుమ్హ కహుఁ గృహ రూరే ॥
లోచన చాతక జిన్హ కరి రాఖే। రహహిం దరస జలధర అభిలాషే ॥
నిదరహిం సరిత సింధు సర భారీ। రూప బిందు జల హోహిం సుఖారీ ॥
తిన్హ కే హృదయ సదన సుఖదాయక। బసహు బంధు సియ సహ రఘునాయక ॥

దో. జసు తుమ్హార మానస బిమల హంసిని జీహా జాసు।
ముకుతాహల గున గన చుని రామ బసహు హియఁ తాసు ॥ 128 ॥

ప్రభు ప్రసాద సుచి సుభగ సుబాసా। సాదర జాసు లహి నిత నాసా ॥
తుమ్హహి నిబేదిత భోజన కరహీం। ప్రభు ప్రసాద పట భూషన ధరహీమ్ ॥
సీస నవహిం సుర గురు ద్విజ దేఖీ। ప్రీతి సహిత కరి బినయ బిసేషీ ॥
కర నిత కరహిం రామ పద పూజా। రామ భరోస హృదయఁ నహి దూజా ॥
చరన రామ తీరథ చలి జాహీం। రామ బసహు తిన్హ కే మన మాహీమ్ ॥
మంత్రరాజు నిత జపహిం తుమ్హారా। పూజహిం తుమ్హహి సహిత పరివారా ॥
తరపన హోమ కరహిం బిధి నానా। బిప్ర జేవాఁఇ దేహిం బహు దానా ॥
తుమ్హ తేం అధిక గురహి జియఁ జానీ। సకల భాయఁ సేవహిం సనమానీ ॥

దో. సబు కరి మాగహిం ఏక ఫలు రామ చరన రతి హౌ।
తిన్హ కేం మన మందిర బసహు సియ రఘునందన దౌ ॥ 129 ॥

కామ కోహ మద మాన న మోహా। లోభ న ఛోభ న రాగ న ద్రోహా ॥
జిన్హ కేం కపట దంభ నహిం మాయా। తిన్హ కేం హృదయ బసహు రఘురాయా ॥
సబ కే ప్రియ సబ కే హితకారీ। దుఖ సుఖ సరిస ప్రసంసా గారీ ॥
కహహిం సత్య ప్రియ బచన బిచారీ। జాగత సోవత సరన తుమ్హారీ ॥
తుమ్హహి ఛాడ఼ఇ గతి దూసరి నాహీం। రామ బసహు తిన్హ కే మన మాహీమ్ ॥
జననీ సమ జానహిం పరనారీ। ధను పరావ బిష తేం బిష భారీ ॥
జే హరషహిం పర సంపతి దేఖీ। దుఖిత హోహిం పర బిపతి బిసేషీ ॥
జిన్హహి రామ తుమ్హ ప్రానపిఆరే। తిన్హ కే మన సుభ సదన తుమ్హారే ॥

దో. స్వామి సఖా పితు మాతు గుర జిన్హ కే సబ తుమ్హ తాత।
మన మందిర తిన్హ కేం బసహు సీయ సహిత దౌ భ్రాత ॥ 130 ॥

అవగున తజి సబ కే గున గహహీం। బిప్ర ధేను హిత సంకట సహహీమ్ ॥
నీతి నిపున జిన్హ కి జగ లీకా। ఘర తుమ్హార తిన్హ కర మను నీకా ॥
గున తుమ్హార సముఝి నిజ దోసా। జేహి సబ భాఁతి తుమ్హార భరోసా ॥
రామ భగత ప్రియ లాగహిం జేహీ। తేహి ఉర బసహు సహిత బైదేహీ ॥
జాతి పాఁతి ధను ధరమ బడ఼ఆఈ। ప్రియ పరివార సదన సుఖదాఈ ॥
సబ తజి తుమ్హహి రహి ఉర లాఈ। తేహి కే హృదయఁ రహహు రఘురాఈ ॥
సరగు నరకు అపబరగు సమానా। జహఁ తహఁ దేఖ ధరేం ధను బానా ॥
కరమ బచన మన రాఉర చేరా। రామ కరహు తేహి కేం ఉర డేరా ॥

దో. జాహి న చాహిఅ కబహుఁ కఛు తుమ్హ సన సహజ సనేహు।
బసహు నిరంతర తాసు మన సో రాఉర నిజ గేహు ॥ 131 ॥

ఏహి బిధి మునిబర భవన దేఖాఏ। బచన సప్రేమ రామ మన భాఏ ॥
కహ ముని సునహు భానుకులనాయక। ఆశ్రమ కహుఁ సమయ సుఖదాయక ॥
చిత్రకూట గిరి కరహు నివాసూ। తహఁ తుమ్హార సబ భాఁతి సుపాసూ ॥
సైలు సుహావన కానన చారూ। కరి కేహరి మృగ బిహగ బిహారూ ॥
నదీ పునీత పురాన బఖానీ। అత్రిప్రియా నిజ తపబల ఆనీ ॥
సురసరి ధార నాఉఁ మందాకిని। జో సబ పాతక పోతక డాకిని ॥
అత్రి ఆది మునిబర బహు బసహీం। కరహిం జోగ జప తప తన కసహీమ్ ॥
చలహు సఫల శ్రమ సబ కర కరహూ। రామ దేహు గౌరవ గిరిబరహూ ॥

దో. చిత్రకూట మహిమా అమిత కహీం మహాముని గాఇ।
ఆఏ నహాఏ సరిత బర సియ సమేత దౌ భాఇ ॥ 132 ॥

రఘుబర కహేఉ లఖన భల ఘాటూ। కరహు కతహుఁ అబ ఠాహర ఠాటూ ॥
లఖన దీఖ పయ ఉతర కరారా। చహుఁ దిసి ఫిరేఉ ధనుష జిమి నారా ॥
నదీ పనచ సర సమ దమ దానా। సకల కలుష కలి సాఉజ నానా ॥
చిత్రకూట జను అచల అహేరీ। చుకి న ఘాత మార ముఠభేరీ ॥
అస కహి లఖన ఠాఉఁ దేఖరావా। థలు బిలోకి రఘుబర సుఖు పావా ॥
రమేఉ రామ మను దేవన్హ జానా। చలే సహిత సుర థపతి ప్రధానా ॥
కోల కిరాత బేష సబ ఆఏ। రచే పరన తృన సదన సుహాఏ ॥
బరని న జాహి మంజు దుఇ సాలా। ఏక లలిత లఘు ఏక బిసాలా ॥

దో. లఖన జానకీ సహిత ప్రభు రాజత రుచిర నికేత।
సోహ మదను ముని బేష జను రతి రితురాజ సమేత ॥ 133 ॥

మాసపారాయణ, సత్రహఁవా విశ్రామ
అమర నాగ కింనర దిసిపాలా। చిత్రకూట ఆఏ తేహి కాలా ॥
రామ ప్రనాము కీన్హ సబ కాహూ। ముదిత దేవ లహి లోచన లాహూ ॥
బరషి సుమన కహ దేవ సమాజూ। నాథ సనాథ భే హమ ఆజూ ॥
కరి బినతీ దుఖ దుసహ సునాఏ। హరషిత నిజ నిజ సదన సిధాఏ ॥
చిత్రకూట రఘునందను ఛాఏ। సమాచార సుని సుని ముని ఆఏ ॥
ఆవత దేఖి ముదిత మునిబృందా। కీన్హ దండవత రఘుకుల చందా ॥
ముని రఘుబరహి లాఇ ఉర లేహీం। సుఫల హోన హిత ఆసిష దేహీమ్ ॥
సియ సౌమిత్ర రామ ఛబి దేఖహిం। సాధన సకల సఫల కరి లేఖహిమ్ ॥

దో. జథాజోగ సనమాని ప్రభు బిదా కిఏ మునిబృంద।
కరహి జోగ జప జాగ తప నిజ ఆశ్రమన్హి సుఛంద ॥ 134 ॥

యహ సుధి కోల కిరాతన్హ పాఈ। హరషే జను నవ నిధి ఘర ఆఈ ॥
కంద మూల ఫల భరి భరి దోనా। చలే రంక జను లూటన సోనా ॥
తిన్హ మహఁ జిన్హ దేఖే దౌ భ్రాతా। అపర తిన్హహి పూఁఛహి మగు జాతా ॥
కహత సునత రఘుబీర నికాఈ। ఆఇ సబన్హి దేఖే రఘురాఈ ॥
కరహిం జోహారు భేంట ధరి ఆగే। ప్రభుహి బిలోకహిం అతి అనురాగే ॥
చిత్ర లిఖే జను జహఁ తహఁ ఠాఢ఼ఏ। పులక సరీర నయన జల బాఢ఼ఏ ॥
రామ సనేహ మగన సబ జానే। కహి ప్రియ బచన సకల సనమానే ॥
ప్రభుహి జోహారి బహోరి బహోరీ। బచన బినీత కహహిం కర జోరీ ॥

దో. అబ హమ నాథ సనాథ సబ భే దేఖి ప్రభు పాయ।
భాగ హమారే ఆగమను రాఉర కోసలరాయ ॥ 135 ॥

ధన్య భూమి బన పంథ పహారా। జహఁ జహఁ నాథ పాఉ తుమ్హ ధారా ॥
ధన్య బిహగ మృగ కాననచారీ। సఫల జనమ భే తుమ్హహి నిహారీ ॥
హమ సబ ధన్య సహిత పరివారా। దీఖ దరసు భరి నయన తుమ్హారా ॥
కీన్హ బాసు భల ఠాఉఁ బిచారీ। ఇహాఁ సకల రితు రహబ సుఖారీ ॥
హమ సబ భాఁతి కరబ సేవకాఈ। కరి కేహరి అహి బాఘ బరాఈ ॥
బన బేహడ఼ గిరి కందర ఖోహా। సబ హమార ప్రభు పగ పగ జోహా ॥
తహఁ తహఁ తుమ్హహి అహేర ఖేలాఉబ। సర నిరఝర జలఠాఉఁ దేఖాఉబ ॥
హమ సేవక పరివార సమేతా। నాథ న సకుచబ ఆయసు దేతా ॥

దో. బేద బచన ముని మన అగమ తే ప్రభు కరునా ఐన।
బచన కిరాతన్హ కే సునత జిమి పితు బాలక బైన ॥ 136 ॥

రామహి కేవల ప్రేము పిఆరా। జాని లేఉ జో జాననిహారా ॥
రామ సకల బనచర తబ తోషే। కహి మృదు బచన ప్రేమ పరిపోషే ॥
బిదా కిఏ సిర నాఇ సిధాఏ। ప్రభు గున కహత సునత ఘర ఆఏ ॥
ఏహి బిధి సియ సమేత దౌ భాఈ। బసహిం బిపిన సుర ముని సుఖదాఈ ॥
జబ తే ఆఇ రహే రఘునాయకు। తబ తేం భయు బను మంగలదాయకు ॥
ఫూలహిం ఫలహిం బిటప బిధి నానా ॥ మంజు బలిత బర బేలి బితానా ॥
సురతరు సరిస సుభాయఁ సుహాఏ। మనహుఁ బిబుధ బన పరిహరి ఆఏ ॥
గంజ మంజుతర మధుకర శ్రేనీ। త్రిబిధ బయారి బహి సుఖ దేనీ ॥

దో. నీలకంఠ కలకంఠ సుక చాతక చక్క చకోర।
భాఁతి భాఁతి బోలహిం బిహగ శ్రవన సుఖద చిత చోర ॥ 137 ॥

కేరి కేహరి కపి కోల కురంగా। బిగతబైర బిచరహిం సబ సంగా ॥
ఫిరత అహేర రామ ఛబి దేఖీ। హోహిం ముదిత మృగబంద బిసేషీ ॥
బిబుధ బిపిన జహఁ లగి జగ మాహీం। దేఖి రామ బను సకల సిహాహీమ్ ॥
సురసరి సరసి దినకర కన్యా। మేకలసుతా గోదావరి ధన్యా ॥
సబ సర సింధు నదీ నద నానా। మందాకిని కర కరహిం బఖానా ॥
ఉదయ అస్త గిరి అరు కైలాసూ। మందర మేరు సకల సురబాసూ ॥
సైల హిమాచల ఆదిక జేతే। చిత్రకూట జసు గావహిం తేతే ॥
బింధి ముదిత మన సుఖు న సమాఈ। శ్రమ బిను బిపుల బడ఼ఆఈ పాఈ ॥

దో. చిత్రకూట కే బిహగ మృగ బేలి బిటప తృన జాతి।
పున్య పుంజ సబ ధన్య అస కహహిం దేవ దిన రాతి ॥ 138 ॥

నయనవంత రఘుబరహి బిలోకీ। పాఇ జనమ ఫల హోహిం బిసోకీ ॥
పరసి చరన రజ అచర సుఖారీ। భే పరమ పద కే అధికారీ ॥
సో బను సైలు సుభాయఁ సుహావన। మంగలమయ అతి పావన పావన ॥
మహిమా కహిఅ కవని బిధి తాసూ। సుఖసాగర జహఁ కీన్హ నివాసూ ॥
పయ పయోధి తజి అవధ బిహాఈ। జహఁ సియ లఖను రాము రహే ఆఈ ॥
కహి న సకహిం సుషమా జసి కానన। జౌం సత సహస హోంహిం సహసానన ॥
సో మైం బరని కహౌం బిధి కేహీం। డాబర కమఠ కి మందర లేహీమ్ ॥
సేవహిం లఖను కరమ మన బానీ। జాఇ న సీలు సనేహు బఖానీ ॥

దో. -ఛిను ఛిను లఖి సియ రామ పద జాని ఆపు పర నేహు।
కరత న సపనేహుఁ లఖను చితు బంధు మాతు పితు గేహు ॥ 139 ॥

రామ సంగ సియ రహతి సుఖారీ। పుర పరిజన గృహ సురతి బిసారీ ॥
ఛిను ఛిను పియ బిధు బదను నిహారీ। ప్రముదిత మనహుఁ చకోరకుమారీ ॥
నాహ నేహు నిత బఢ఼త బిలోకీ। హరషిత రహతి దివస జిమి కోకీ ॥
సియ మను రామ చరన అనురాగా। అవధ సహస సమ బను ప్రియ లాగా ॥
పరనకుటీ ప్రియ ప్రియతమ సంగా। ప్రియ పరివారు కురంగ బిహంగా ॥
సాసు ససుర సమ మునితియ మునిబర। అసను అమిఅ సమ కంద మూల ఫర ॥
నాథ సాథ సాఁథరీ సుహాఈ। మయన సయన సయ సమ సుఖదాఈ ॥
లోకప హోహిం బిలోకత జాసూ। తేహి కి మోహి సక బిషయ బిలాసూ ॥

దో. -సుమిరత రామహి తజహిం జన తృన సమ బిషయ బిలాసు।
రామప్రియా జగ జనని సియ కఛు న ఆచరజు తాసు ॥ 140 ॥

సీయ లఖన జేహి బిధి సుఖు లహహీం। సోఇ రఘునాథ కరహి సోఇ కహహీమ్ ॥
కహహిం పురాతన కథా కహానీ। సునహిం లఖను సియ అతి సుఖు మానీ।
జబ జబ రాము అవధ సుధి కరహీం। తబ తబ బారి బిలోచన భరహీమ్ ॥
సుమిరి మాతు పితు పరిజన భాఈ। భరత సనేహు సీలు సేవకాఈ ॥
కృపాసింధు ప్రభు హోహిం దుఖారీ। ధీరజు ధరహిం కుసము బిచారీ ॥
లఖి సియ లఖను బికల హోఇ జాహీం। జిమి పురుషహి అనుసర పరిఛాహీమ్ ॥
ప్రియా బంధు గతి లఖి రఘునందను। ధీర కృపాల భగత ఉర చందను ॥
లగే కహన కఛు కథా పునీతా। సుని సుఖు లహహిం లఖను అరు సీతా ॥

దో. రాము లఖన సీతా సహిత సోహత పరన నికేత।
జిమి బాసవ బస అమరపుర సచీ జయంత సమేత ॥ 141 ॥

జోగవహిం ప్రభు సియ లఖనహిం కైసేం। పలక బిలోచన గోలక జైసేమ్ ॥
సేవహిం లఖను సీయ రఘుబీరహి। జిమి అబిబేకీ పురుష సరీరహి ॥
ఏహి బిధి ప్రభు బన బసహిం సుఖారీ। ఖగ మృగ సుర తాపస హితకారీ ॥
కహేఉఁ రామ బన గవను సుహావా। సునహు సుమంత్ర అవధ జిమి ఆవా ॥
ఫిరేఉ నిషాదు ప్రభుహి పహుఁచాఈ। సచివ సహిత రథ దేఖేసి ఆఈ ॥
మంత్రీ బికల బిలోకి నిషాదూ। కహి న జాఇ జస భయు బిషాదూ ॥
రామ రామ సియ లఖన పుకారీ। పరేఉ ధరనితల బ్యాకుల భారీ ॥
దేఖి దఖిన దిసి హయ హిహినాహీం। జను బిను పంఖ బిహగ అకులాహీమ్ ॥

దో. నహిం తృన చరహిం పిఅహిం జలు మోచహిం లోచన బారి।
బ్యాకుల భే నిషాద సబ రఘుబర బాజి నిహారి ॥ 142 ॥

ధరి ధీరజ తబ కహి నిషాదూ। అబ సుమంత్ర పరిహరహు బిషాదూ ॥
తుమ్హ పండిత పరమారథ గ్యాతా। ధరహు ధీర లఖి బిముఖ బిధాతా
బిబిధ కథా కహి కహి మృదు బానీ। రథ బైఠారేఉ బరబస ఆనీ ॥
సోక సిథిల రథ సకి న హాఁకీ। రఘుబర బిరహ పీర ఉర బాఁకీ ॥
చరఫరాహిఁ మగ చలహిం న ఘోరే। బన మృగ మనహుఁ ఆని రథ జోరే ॥
అఢ఼ఉకి పరహిం ఫిరి హేరహిం పీఛేం। రామ బియోగి బికల దుఖ తీఛేమ్ ॥
జో కహ రాము లఖను బైదేహీ। హింకరి హింకరి హిత హేరహిం తేహీ ॥
బాజి బిరహ గతి కహి కిమి జాతీ। బిను మని ఫనిక బికల జేహి భాఁతీ ॥

దో. భయు నిషాద బిషాదబస దేఖత సచివ తురంగ।
బోలి సుసేవక చారి తబ దిఏ సారథీ సంగ ॥ 143 ॥

గుహ సారథిహి ఫిరేఉ పహుఁచాఈ। బిరహు బిషాదు బరని నహిం జాఈ ॥
చలే అవధ లేఇ రథహి నిషాదా। హోహి ఛనహిం ఛన మగన బిషాదా ॥
సోచ సుమంత్ర బికల దుఖ దీనా। ధిగ జీవన రఘుబీర బిహీనా ॥
రహిహి న అంతహుఁ అధమ సరీరూ। జసు న లహేఉ బిఛురత రఘుబీరూ ॥
భే అజస అఘ భాజన ప్రానా। కవన హేతు నహిం కరత పయానా ॥
అహహ మంద మను అవసర చూకా। అజహుఁ న హృదయ హోత దుఇ టూకా ॥
మీజి హాథ సిరు ధుని పఛితాఈ। మనహఁ కృపన ధన రాసి గవాఁఈ ॥
బిరిద బాఁధి బర బీరు కహాఈ। చలేఉ సమర జను సుభట పరాఈ ॥

దో. బిప్ర బిబేకీ బేదబిద సంమత సాధు సుజాతి।
జిమి ధోఖేం మదపాన కర సచివ సోచ తేహి భాఁతి ॥ 144 ॥

జిమి కులీన తియ సాధు సయానీ। పతిదేవతా కరమ మన బానీ ॥
రహై కరమ బస పరిహరి నాహూ। సచివ హృదయఁ తిమి దారున దాహు ॥
లోచన సజల డీఠి భి థోరీ। సుని న శ్రవన బికల మతి భోరీ ॥
సూఖహిం అధర లాగి ముహఁ లాటీ। జిఉ న జాఇ ఉర అవధి కపాటీ ॥
బిబరన భయు న జాఇ నిహారీ। మారేసి మనహుఁ పితా మహతారీ ॥
హాని గలాని బిపుల మన బ్యాపీ। జమపుర పంథ సోచ జిమి పాపీ ॥
బచను న ఆవ హృదయఁ పఛితాఈ। అవధ కాహ మైం దేఖబ జాఈ ॥
రామ రహిత రథ దేఖిహి జోఈ। సకుచిహి మోహి బిలోకత సోఈ ॥

దో. -ధాఇ పూఁఛిహహిం మోహి జబ బికల నగర నర నారి।
ఉతరు దేబ మైం సబహి తబ హృదయఁ బజ్రు బైఠారి ॥ 145 ॥

పుఛిహహిం దీన దుఖిత సబ మాతా। కహబ కాహ మైం తిన్హహి బిధాతా ॥
పూఛిహి జబహిం లఖన మహతారీ। కహిహుఁ కవన సఁదేస సుఖారీ ॥
రామ జనని జబ ఆఇహి ధాఈ। సుమిరి బచ్ఛు జిమి ధేను లవాఈ ॥
పూఁఛత ఉతరు దేబ మైం తేహీ। గే బను రామ లఖను బైదేహీ ॥
జోఇ పూఁఛిహి తేహి ఊతరు దేబా।జాఇ అవధ అబ యహు సుఖు లేబా ॥
పూఁఛిహి జబహిం రాఉ దుఖ దీనా। జివను జాసు రఘునాథ అధీనా ॥
దేహుఁ ఉతరు కౌను ముహు లాఈ। ఆయుఁ కుసల కుఅఁర పహుఁచాఈ ॥
సునత లఖన సియ రామ సఁదేసూ। తృన జిమి తను పరిహరిహి నరేసూ ॥

దో. -హ్రదు న బిదరేఉ పంక జిమి బిఛురత ప్రీతము నీరు ॥
జానత హౌం మోహి దీన్హ బిధి యహు జాతనా సరీరు ॥ 146 ॥

ఏహి బిధి కరత పంథ పఛితావా। తమసా తీర తురత రథు ఆవా ॥
బిదా కిఏ కరి బినయ నిషాదా। ఫిరే పాయఁ పరి బికల బిషాదా ॥
పైఠత నగర సచివ సకుచాఈ। జను మారేసి గుర బాఁభన గాఈ ॥
బైఠి బిటప తర దివసు గవాఁవా। సాఁఝ సమయ తబ అవసరు పావా ॥
అవధ ప్రబేసు కీన్హ అఁధిఆరేం। పైఠ భవన రథు రాఖి దుఆరేమ్ ॥
జిన్హ జిన్హ సమాచార సుని పాఏ। భూప ద్వార రథు దేఖన ఆఏ ॥
రథు పహిచాని బికల లఖి ఘోరే। గరహిం గాత జిమి ఆతప ఓరే ॥
నగర నారి నర బ్యాకుల కైంసేం। నిఘటత నీర మీనగన జైంసేమ్ ॥

దో. -సచివ ఆగమను సునత సబు బికల భయు రనివాసు।
భవన భయంకరు లాగ తేహి మానహుఁ ప్రేత నివాసు ॥ 147 ॥

అతి ఆరతి సబ పూఁఛహిం రానీ। ఉతరు న ఆవ బికల భి బానీ ॥
సుని న శ్రవన నయన నహిం సూఝా। కహహు కహాఁ నృప తేహి తేహి బూఝా ॥
దాసిన్హ దీఖ సచివ బికలాఈ। కౌసల్యా గృహఁ గీం లవాఈ ॥
జాఇ సుమంత్ర దీఖ కస రాజా। అమిఅ రహిత జను చందు బిరాజా ॥
ఆసన సయన బిభూషన హీనా। పరేఉ భూమితల నిపట మలీనా ॥
లేఇ ఉసాసు సోచ ఏహి భాఁతీ। సురపుర తేం జను ఖఁసేఉ జజాతీ ॥
లేత సోచ భరి ఛిను ఛిను ఛాతీ। జను జరి పంఖ పరేఉ సంపాతీ ॥
రామ రామ కహ రామ సనేహీ। పుని కహ రామ లఖన బైదేహీ ॥

దో. దేఖి సచివఁ జయ జీవ కహి కీన్హేఉ దండ ప్రనాము।
సునత ఉఠేఉ బ్యాకుల నృపతి కహు సుమంత్ర కహఁ రాము ॥ 148 ॥

భూప సుమంత్రు లీన్హ ఉర లాఈ। బూడ఼త కఛు అధార జను పాఈ ॥
సహిత సనేహ నికట బైఠారీ। పూఁఛత రాఉ నయన భరి బారీ ॥
రామ కుసల కహు సఖా సనేహీ। కహఁ రఘునాథు లఖను బైదేహీ ॥
ఆనే ఫేరి కి బనహి సిధాఏ। సునత సచివ లోచన జల ఛాఏ ॥
సోక బికల పుని పూఁఛ నరేసూ। కహు సియ రామ లఖన సందేసూ ॥
రామ రూప గున సీల సుభ్AU। సుమిరి సుమిరి ఉర సోచత ర్AU ॥
రాఉ సునాఇ దీన్హ బనబాసూ। సుని మన భయు న హరషు హరాఁసూ ॥
సో సుత బిఛురత గే న ప్రానా। కో పాపీ బడ఼ మోహి సమానా ॥

దో. సఖా రాము సియ లఖను జహఁ తహాఁ మోహి పహుఁచాఉ।
నాహిం త చాహత చలన అబ ప్రాన కహుఁ సతిభాఉ ॥ 149 ॥

పుని పుని పూఁఛత మంత్రహి ర్AU। ప్రియతమ సుఅన సఁదేస సున్AU ॥
కరహి సఖా సోఇ బేగి ఉప్AU। రాము లఖను సియ నయన దేఖ్AU ॥
సచివ ధీర ధరి కహ ముదు బానీ। మహారాజ తుమ్హ పండిత గ్యానీ ॥
బీర సుధీర ధురంధర దేవా। సాధు సమాజు సదా తుమ్హ సేవా ॥
జనమ మరన సబ దుఖ భోగా। హాని లాభ ప్రియ మిలన బియోగా ॥
కాల కరమ బస హౌహిం గోసాఈం। బరబస రాతి దివస కీ నాఈమ్ ॥
సుఖ హరషహిం జడ఼ దుఖ బిలఖాహీం। దౌ సమ ధీర ధరహిం మన మాహీమ్ ॥
ధీరజ ధరహు బిబేకు బిచారీ। ఛాడ఼ఇఅ సోచ సకల హితకారీ ॥

దో. ప్రథమ బాసు తమసా భయు దూసర సురసరి తీర।
న్హాఈ రహే జలపాను కరి సియ సమేత దౌ బీర ॥ 150 ॥

కేవట కీన్హి బహుత సేవకాఈ। సో జామిని సింగరౌర గవాఁఈ ॥
హోత ప్రాత బట ఛీరు మగావా। జటా ముకుట నిజ సీస బనావా ॥
రామ సఖాఁ తబ నావ మగాఈ। ప్రియా చఢ఼ఆఇ చఢ఼ఏ రఘురాఈ ॥
లఖన బాన ధను ధరే బనాఈ। ఆపు చఢ఼ఏ ప్రభు ఆయసు పాఈ ॥
బికల బిలోకి మోహి రఘుబీరా। బోలే మధుర బచన ధరి ధీరా ॥
తాత ప్రనాము తాత సన కహేహు। బార బార పద పంకజ గహేహూ ॥
కరబి పాయఁ పరి బినయ బహోరీ। తాత కరిఅ జని చింతా మోరీ ॥
బన మగ మంగల కుసల హమారేం। కృపా అనుగ్రహ పున్య తుమ్హారేమ్ ॥

ఛం. తుమ్హరే అనుగ్రహ తాత కానన జాత సబ సుఖు పాఇహౌం।
ప్రతిపాలి ఆయసు కుసల దేఖన పాయ పుని ఫిరి ఆఇహౌమ్ ॥
జననీం సకల పరితోషి పరి పరి పాయఁ కరి బినతీ ఘనీ।
తులసీ కరేహు సోఇ జతను జేహిం కుసలీ రహహిం కోసల ధనీ ॥

సో. గుర సన కహబ సఁదేసు బార బార పద పదుమ గహి।
కరబ సోఇ ఉపదేసు జేహిం న సోచ మోహి అవధపతి ॥ 151 ॥

పురజన పరిజన సకల నిహోరీ। తాత సునాఏహు బినతీ మోరీ ॥
సోఇ సబ భాఁతి మోర హితకారీ। జాతేం రహ నరనాహు సుఖారీ ॥
కహబ సఁదేసు భరత కే ఆఏఁ। నీతి న తజిఅ రాజపదు పాఏఁ ॥
పాలేహు ప్రజహి కరమ మన బానీ। సీహు మాతు సకల సమ జానీ ॥
ఓర నిబాహేహు భాయప భాఈ। కరి పితు మాతు సుజన సేవకాఈ ॥
తాత భాఁతి తేహి రాఖబ ర్AU। సోచ మోర జేహిం కరై న క్AU ॥
లఖన కహే కఛు బచన కఠోరా। బరజి రామ పుని మోహి నిహోరా ॥
బార బార నిజ సపథ దేవాఈ। కహబి న తాత లఖన లరికాఈ ॥

దో. కహి ప్రనామ కఛు కహన లియ సియ భి సిథిల సనేహ।
థకిత బచన లోచన సజల పులక పల్లవిత దేహ ॥ 152 ॥

తేహి అవసర రఘుబర రూఖ పాఈ। కేవట పారహి నావ చలాఈ ॥
రఘుకులతిలక చలే ఏహి భాఁతీ। దేఖుఁ ఠాఢ఼ కులిస ధరి ఛాతీ ॥
మైం ఆపన కిమి కహౌం కలేసూ। జిఅత ఫిరేఉఁ లేఇ రామ సఁదేసూ ॥
అస కహి సచివ బచన రహి గయూ। హాని గలాని సోచ బస భయూ ॥
సుత బచన సునతహిం నరనాహూ। పరేఉ ధరని ఉర దారున దాహూ ॥
తలఫత బిషమ మోహ మన మాపా। మాజా మనహుఁ మీన కహుఁ బ్యాపా ॥
కరి బిలాప సబ రోవహిం రానీ। మహా బిపతి కిమి జాఇ బఖానీ ॥
సుని బిలాప దుఖహూ దుఖు లాగా। ధీరజహూ కర ధీరజు భాగా ॥

దో. భయు కోలాహలు అవధ అతి సుని నృప రాఉర సోరు।
బిపుల బిహగ బన పరేఉ నిసి మానహుఁ కులిస కఠోరు ॥ 153 ॥

ప్రాన కంఠగత భయు భుఆలూ। మని బిహీన జను బ్యాకుల బ్యాలూ ॥
ఇద్రీం సకల బికల భిఁ భారీ। జను సర సరసిజ బను బిను బారీ ॥
కౌసల్యాఁ నృపు దీఖ మలానా। రబికుల రబి అఁథయు జియఁ జానా।
ఉర ధరి ధీర రామ మహతారీ। బోలీ బచన సమయ అనుసారీ ॥
నాథ సముఝి మన కరిఅ బిచారూ। రామ బియోగ పయోధి అపారూ ॥
కరనధార తుమ్హ అవధ జహాజూ। చఢ఼ఏఉ సకల ప్రియ పథిక సమాజూ ॥
ధీరజు ధరిఅ త పాఇఅ పారూ। నాహిం త బూడ఼ఇహి సబు పరివారూ ॥
జౌం జియఁ ధరిఅ బినయ పియ మోరీ। రాము లఖను సియ మిలహిం బహోరీ ॥

దో. -ప్రియా బచన మృదు సునత నృపు చితయు ఆఁఖి ఉఘారి।
తలఫత మీన మలీన జను సీంచత సీతల బారి ॥ 154 ॥

ధరి ధీరజు ఉఠీ బైఠ భుఆలూ। కహు సుమంత్ర కహఁ రామ కృపాలూ ॥
కహాఁ లఖను కహఁ రాము సనేహీ। కహఁ ప్రియ పుత్రబధూ బైదేహీ ॥
బిలపత రాఉ బికల బహు భాఁతీ। భి జుగ సరిస సిరాతి న రాతీ ॥
తాపస అంధ సాప సుధి ఆఈ। కౌసల్యహి సబ కథా సునాఈ ॥
భయు బికల బరనత ఇతిహాసా। రామ రహిత ధిగ జీవన ఆసా ॥
సో తను రాఖి కరబ మైం కాహా। జేంహి న ప్రేమ పను మోర నిబాహా ॥
హా రఘునందన ప్రాన పిరీతే। తుమ్హ బిను జిఅత బహుత దిన బీతే ॥
హా జానకీ లఖన హా రఘుబర। హా పితు హిత చిత చాతక జలధర।

దో. రామ రామ కహి రామ కహి రామ రామ కహి రామ।
తను పరిహరి రఘుబర బిరహఁ రాఉ గయు సురధామ ॥ 155 ॥

జిఅన మరన ఫలు దసరథ పావా। అండ అనేక అమల జసు ఛావా ॥
జిఅత రామ బిధు బదను నిహారా। రామ బిరహ కరి మరను సఁవారా ॥
సోక బికల సబ రోవహిం రానీ। రూపు సీల బలు తేజు బఖానీ ॥
కరహిం బిలాప అనేక ప్రకారా। పరహీం భూమితల బారహిం బారా ॥
బిలపహిం బికల దాస అరు దాసీ। ఘర ఘర రుదను కరహిం పురబాసీ ॥
అఁథయు ఆజు భానుకుల భానూ। ధరమ అవధి గున రూప నిధానూ ॥
గారీం సకల కైకిహి దేహీం। నయన బిహీన కీన్హ జగ జేహీమ్ ॥
ఏహి బిధి బిలపత రైని బిహానీ। ఆఏ సకల మహాముని గ్యానీ ॥

దో. తబ బసిష్ఠ ముని సమయ సమ కహి అనేక ఇతిహాస।
సోక నేవారేఉ సబహి కర నిజ బిగ్యాన ప్రకాస ॥ 156 ॥

తేల నాఁవ భరి నృప తను రాఖా। దూత బోలాఇ బహురి అస భాషా ॥
ధావహు బేగి భరత పహిం జాహూ। నృప సుధి కతహుఁ కహహు జని కాహూ ॥
ఏతనేఇ కహేహు భరత సన జాఈ। గుర బోలాఈ పఠయు దౌ భాఈ ॥
సుని ముని ఆయసు ధావన ధాఏ। చలే బేగ బర బాజి లజాఏ ॥
అనరథు అవధ అరంభేఉ జబ తేం। కుసగున హోహిం భరత కహుఁ తబ తేమ్ ॥
దేఖహిం రాతి భయానక సపనా। జాగి కరహిం కటు కోటి కలపనా ॥
బిప్ర జేవాఁఇ దేహిం దిన దానా। సివ అభిషేక కరహిం బిధి నానా ॥
మాగహిం హృదయఁ మహేస మనాఈ। కుసల మాతు పితు పరిజన భాఈ ॥

దో. ఏహి బిధి సోచత భరత మన ధావన పహుఁచే ఆఇ।
గుర అనుసాసన శ్రవన సుని చలే గనేసు మనాఇ ॥ 157 ॥

చలే సమీర బేగ హయ హాఁకే। నాఘత సరిత సైల బన బాఁకే ॥
హృదయఁ సోచు బడ఼ కఛు న సోహాఈ। అస జానహిం జియఁ జాఉఁ ఉడ఼ఆఈ ॥
ఏక నిమేష బరస సమ జాఈ। ఏహి బిధి భరత నగర నిఅరాఈ ॥
అసగున హోహిం నగర పైఠారా। రటహిం కుభాఁతి కుఖేత కరారా ॥
ఖర సిఆర బోలహిం ప్రతికూలా। సుని సుని హోఇ భరత మన సూలా ॥
శ్రీహత సర సరితా బన బాగా। నగరు బిసేషి భయావను లాగా ॥
ఖగ మృగ హయ గయ జాహిం న జోఏ। రామ బియోగ కురోగ బిగోఏ ॥
నగర నారి నర నిపట దుఖారీ। మనహుఁ సబన్హి సబ సంపతి హారీ ॥

దో. పురజన మిలిహిం న కహహిం కఛు గవఁహిం జోహారహిం జాహిం।
భరత కుసల పూఁఛి న సకహిం భయ బిషాద మన మాహిమ్ ॥ 158 ॥

హాట బాట నహిం జాఇ నిహారీ। జను పుర దహఁ దిసి లాగి దవారీ ॥
ఆవత సుత సుని కైకయనందిని। హరషీ రబికుల జలరుహ చందిని ॥
సజి ఆరతీ ముదిత ఉఠి ధాఈ। ద్వారేహిం భేంటి భవన లేఇ ఆఈ ॥
భరత దుఖిత పరివారు నిహారా। మానహుఁ తుహిన బనజ బను మారా ॥
కైకేఈ హరషిత ఏహి భాఁతి। మనహుఁ ముదిత దవ లాఇ కిరాతీ ॥
సుతహి ససోచ దేఖి మను మారేం। పూఁఛతి నైహర కుసల హమారేమ్ ॥
సకల కుసల కహి భరత సునాఈ। పూఁఛీ నిజ కుల కుసల భలాఈ ॥
కహు కహఁ తాత కహాఁ సబ మాతా। కహఁ సియ రామ లఖన ప్రియ భ్రాతా ॥

దో. సుని సుత బచన సనేహమయ కపట నీర భరి నైన।
భరత శ్రవన మన సూల సమ పాపిని బోలీ బైన ॥ 159 ॥

తాత బాత మైం సకల సఁవారీ। భై మంథరా సహాయ బిచారీ ॥
కఛుక కాజ బిధి బీచ బిగారేఉ। భూపతి సురపతి పుర పగు ధారేఉ ॥
సునత భరతు భే బిబస బిషాదా। జను సహమేఉ కరి కేహరి నాదా ॥
తాత తాత హా తాత పుకారీ। పరే భూమితల బ్యాకుల భారీ ॥
చలత న దేఖన పాయుఁ తోహీ। తాత న రామహి సౌంపేహు మోహీ ॥
బహురి ధీర ధరి ఉఠే సఁభారీ। కహు పితు మరన హేతు మహతారీ ॥
సుని సుత బచన కహతి కైకేఈ। మరము పాఁఛి జను మాహుర దేఈ ॥
ఆదిహు తేం సబ ఆపని కరనీ। కుటిల కఠోర ముదిత మన బరనీ ॥

దో. భరతహి బిసరేఉ పితు మరన సునత రామ బన గౌను।
హేతు అపనపు జాని జియఁ థకిత రహే ధరి మౌను ॥ 160 ॥

బికల బిలోకి సుతహి సముఝావతి। మనహుఁ జరే పర లోను లగావతి ॥
తాత రాఉ నహిం సోచే జోగూ। బిఢ఼ఇ సుకృత జసు కీన్హేఉ భోగూ ॥
జీవత సకల జనమ ఫల పాఏ। అంత అమరపతి సదన సిధాఏ ॥
అస అనుమాని సోచ పరిహరహూ। సహిత సమాజ రాజ పుర కరహూ ॥
సుని సుఠి సహమేఉ రాజకుమారూ। పాకేం ఛత జను లాగ అఁగారూ ॥
ధీరజ ధరి భరి లేహిం ఉసాసా। పాపని సబహి భాఁతి కుల నాసా ॥
జౌం పై కురుచి రహీ అతి తోహీ। జనమత కాహే న మారే మోహీ ॥
పేడ఼ కాటి తైం పాలు సీంచా। మీన జిఅన నితి బారి ఉలీచా ॥

దో. హంసబంసు దసరథు జనకు రామ లఖన సే భాఇ।
జననీ తూఁ జననీ భీ బిధి సన కఛు న బసాఇ ॥ 161 ॥

జబ తైం కుమతి కుమత జియఁ ఠయూ। ఖండ ఖండ హోఇ హ్రదు న గయూ ॥
బర మాగత మన భి నహిం పీరా। గరి న జీహ ముహఁ పరేఉ న కీరా ॥
భూపఁ ప్రతీత తోరి కిమి కీన్హీ। మరన కాల బిధి మతి హరి లీన్హీ ॥
బిధిహుఁ న నారి హృదయ గతి జానీ। సకల కపట అఘ అవగున ఖానీ ॥
సరల సుసీల ధరమ రత ర్AU। సో కిమి జానై తీయ సుభ్AU ॥
అస కో జీవ జంతు జగ మాహీం। జేహి రఘునాథ ప్రానప్రియ నాహీమ్ ॥
భే అతి అహిత రాము తేఉ తోహీ। కో తూ అహసి సత్య కహు మోహీ ॥
జో హసి సో హసి ముహఁ మసి లాఈ। ఆఁఖి ఓట ఉఠి బైఠహిం జాఈ ॥

దో. రామ బిరోధీ హృదయ తేం ప్రగట కీన్హ బిధి మోహి।
మో సమాన కో పాతకీ బాది కహుఁ కఛు తోహి ॥ 162 ॥

సుని సత్రుఘున మాతు కుటిలాఈ। జరహిం గాత రిస కఛు న బసాఈ ॥
తేహి అవసర కుబరీ తహఁ ఆఈ। బసన బిభూషన బిబిధ బనాఈ ॥
లఖి రిస భరేఉ లఖన లఘు భాఈ। బరత అనల ఘృత ఆహుతి పాఈ ॥
హుమగి లాత తకి కూబర మారా। పరి ముహ భర మహి కరత పుకారా ॥
కూబర టూటేఉ ఫూట కపారూ। దలిత దసన ముఖ రుధిర ప్రచారూ ॥
ఆహ దిఅ మైం కాహ నసావా। కరత నీక ఫలు అనిస పావా ॥
సుని రిపుహన లఖి నఖ సిఖ ఖోటీ। లగే ఘసీటన ధరి ధరి ఝోంటీ ॥
భరత దయానిధి దీన్హి ఛడ఼ఆఈ। కౌసల్యా పహిం గే దౌ భాఈ ॥

దో. మలిన బసన బిబరన బికల కృస సరీర దుఖ భార।
కనక కలప బర బేలి బన మానహుఁ హనీ తుసార ॥ 163 ॥

భరతహి దేఖి మాతు ఉఠి ధాఈ। మురుఛిత అవని పరీ ఝిఁ ఆఈ ॥
దేఖత భరతు బికల భే భారీ। పరే చరన తన దసా బిసారీ ॥
మాతు తాత కహఁ దేహి దేఖాఈ। కహఁ సియ రాము లఖను దౌ భాఈ ॥
కైకి కత జనమీ జగ మాఝా। జౌం జనమి త భి కాహే న బాఁఝా ॥
కుల కలంకు జేహిం జనమేఉ మోహీ। అపజస భాజన ప్రియజన ద్రోహీ ॥
కో తిభువన మోహి సరిస అభాగీ। గతి అసి తోరి మాతు జేహి లాగీ ॥
పితు సురపుర బన రఘుబర కేతూ। మైం కేవల సబ అనరథ హేతు ॥
ధిగ మోహి భయుఁ బేను బన ఆగీ। దుసహ దాహ దుఖ దూషన భాగీ ॥

దో. మాతు భరత కే బచన మృదు సుని సుని ఉఠీ సఁభారి ॥
లిఏ ఉఠాఇ లగాఇ ఉర లోచన మోచతి బారి ॥ 164 ॥

సరల సుభాయ మాయఁ హియఁ లాఏ। అతి హిత మనహుఁ రామ ఫిరి ఆఏ ॥
భేంటేఉ బహురి లఖన లఘు భాఈ। సోకు సనేహు న హృదయఁ సమాఈ ॥
దేఖి సుభాఉ కహత సబు కోఈ। రామ మాతు అస కాహే న హోఈ ॥
మాతాఁ భరతు గోద బైఠారే। ఆఁసు పౌంఛి మృదు బచన ఉచారే ॥
అజహుఁ బచ్ఛ బలి ధీరజ ధరహూ। కుసము సముఝి సోక పరిహరహూ ॥
జని మానహు హియఁ హాని గలానీ। కాల కరమ గతి అఘటిత జాని ॥
కాహుహి దోసు దేహు జని తాతా। భా మోహి సబ బిధి బామ బిధాతా ॥
జో ఏతేహుఁ దుఖ మోహి జిఆవా। అజహుఁ కో జాని కా తేహి భావా ॥

దో. పితు ఆయస భూషన బసన తాత తజే రఘుబీర।
బిసము హరషు న హృదయఁ కఛు పహిరే బలకల చీర। 165 ॥

ముఖ ప్రసన్న మన రంగ న రోషూ। సబ కర సబ బిధి కరి పరితోషూ ॥
చలే బిపిన సుని సియ సఁగ లాగీ। రహి న రామ చరన అనురాగీ ॥
సునతహిం లఖను చలే ఉఠి సాథా। రహహిం న జతన కిఏ రఘునాథా ॥
తబ రఘుపతి సబహీ సిరు నాఈ। చలే సంగ సియ అరు లఘు భాఈ ॥
రాము లఖను సియ బనహి సిధాఏ। గిఉఁ న సంగ న ప్రాన పఠాఏ ॥
యహు సబు భా ఇన్హ ఆఁఖిన్హ ఆగేం। తు న తజా తను జీవ అభాగేమ్ ॥
మోహి న లాజ నిజ నేహు నిహారీ। రామ సరిస సుత మైం మహతారీ ॥
జిఐ మరై భల భూపతి జానా। మోర హృదయ సత కులిస సమానా ॥

దో. కౌసల్యా కే బచన సుని భరత సహిత రనివాస।
బ్యాకుల బిలపత రాజగృహ మానహుఁ సోక నేవాసు ॥ 166 ॥

బిలపహిం బికల భరత దౌ భాఈ। కౌసల్యాఁ లిఏ హృదయఁ లగాఈ ॥
భాఁతి అనేక భరతు సముఝాఏ। కహి బిబేకమయ బచన సునాఏ ॥
భరతహుఁ మాతు సకల సముఝాఈం। కహి పురాన శ్రుతి కథా సుహాఈమ్ ॥
ఛల బిహీన సుచి సరల సుబానీ। బోలే భరత జోరి జుగ పానీ ॥
జే అఘ మాతు పితా సుత మారేం। గాఇ గోఠ మహిసుర పుర జారేమ్ ॥
జే అఘ తియ బాలక బధ కీన్హేం। మీత మహీపతి మాహుర దీన్హేమ్ ॥
జే పాతక ఉపపాతక అహహీం। కరమ బచన మన భవ కబి కహహీమ్ ॥
తే పాతక మోహి హోహుఁ బిధాతా। జౌం యహు హోఇ మోర మత మాతా ॥

దో. జే పరిహరి హరి హర చరన భజహిం భూతగన ఘోర।
తేహి కి గతి మోహి దేఉ బిధి జౌం జననీ మత మోర ॥ 167 ॥

బేచహిం బేదు ధరము దుహి లేహీం। పిసున పరాయ పాప కహి దేహీమ్ ॥
కపటీ కుటిల కలహప్రియ క్రోధీ। బేద బిదూషక బిస్వ బిరోధీ ॥
లోభీ లంపట లోలుపచారా। జే తాకహిం పరధను పరదారా ॥
పావౌం మైం తిన్హ కే గతి ఘోరా। జౌం జననీ యహు సంమత మోరా ॥
జే నహిం సాధుసంగ అనురాగే। పరమారథ పథ బిముఖ అభాగే ॥
జే న భజహిం హరి నరతను పాఈ। జిన్హహి న హరి హర సుజసు సోహాఈ ॥
తజి శ్రుతిపంథు బామ పథ చలహీం। బంచక బిరచి బేష జగు ఛలహీమ్ ॥
తిన్హ కై గతి మోహి సంకర దేఊ। జననీ జౌం యహు జానౌం భేఊ ॥

దో. మాతు భరత కే బచన సుని సాఁచే సరల సుభాయఁ।
కహతి రామ ప్రియ తాత తుమ్హ సదా బచన మన కాయఁ ॥ 168 ॥

రామ ప్రానహు తేం ప్రాన తుమ్హారే। తుమ్హ రఘుపతిహి ప్రానహు తేం ప్యారే ॥
బిధు బిష చవై స్త్రవై హిము ఆగీ। హోఇ బారిచర బారి బిరాగీ ॥
భేఁ గ్యాను బరు మిటై న మోహూ। తుమ్హ రామహి ప్రతికూల న హోహూ ॥
మత తుమ్హార యహు జో జగ కహహీం। సో సపనేహుఁ సుఖ సుగతి న లహహీమ్ ॥
అస కహి మాతు భరతు హియఁ లాఏ। థన పయ స్త్రవహిం నయన జల ఛాఏ ॥
కరత బిలాప బహుత యహి భాఁతీ। బైఠేహిం బీతి గి సబ రాతీ ॥
బామదేఉ బసిష్ఠ తబ ఆఏ। సచివ మహాజన సకల బోలాఏ ॥
ముని బహు భాఁతి భరత ఉపదేసే। కహి పరమారథ బచన సుదేసే ॥

దో. తాత హృదయఁ ధీరజు ధరహు కరహు జో అవసర ఆజు।
ఉఠే భరత గుర బచన సుని కరన కహేఉ సబు సాజు ॥ 169 ॥

నృపతను బేద బిదిత అన్హవావా। పరమ బిచిత్ర బిమాను బనావా ॥
గహి పద భరత మాతు సబ రాఖీ। రహీం రాని దరసన అభిలాషీ ॥
చందన అగర భార బహు ఆఏ। అమిత అనేక సుగంధ సుహాఏ ॥
సరజు తీర రచి చితా బనాఈ। జను సురపుర సోపాన సుహాఈ ॥
ఏహి బిధి దాహ క్రియా సబ కీన్హీ। బిధివత న్హాఇ తిలాంజులి దీన్హీ ॥
సోధి సుమృతి సబ బేద పురానా। కీన్హ భరత దసగాత బిధానా ॥
జహఁ జస మునిబర ఆయసు దీన్హా। తహఁ తస సహస భాఁతి సబు కీన్హా ॥
భే బిసుద్ధ దిఏ సబ దానా। ధేను బాజి గజ బాహన నానా ॥

దో. సింఘాసన భూషన బసన అన్న ధరని ధన ధామ।
దిఏ భరత లహి భూమిసుర భే పరిపూరన కామ ॥ 170 ॥

పితు హిత భరత కీన్హి జసి కరనీ। సో ముఖ లాఖ జాఇ నహిం బరనీ ॥
సుదిను సోధి మునిబర తబ ఆఏ। సచివ మహాజన సకల బోలాఏ ॥
బైఠే రాజసభాఁ సబ జాఈ। పఠే బోలి భరత దౌ భాఈ ॥
భరతు బసిష్ఠ నికట బైఠారే। నీతి ధరమమయ బచన ఉచారే ॥
ప్రథమ కథా సబ మునిబర బరనీ। కైకి కుటిల కీన్హి జసి కరనీ ॥
భూప ధరమబ్రతు సత్య సరాహా। జేహిం తను పరిహరి ప్రేము నిబాహా ॥
కహత రామ గున సీల సుభ్AU। సజల నయన పులకేఉ మునిర్AU ॥
బహురి లఖన సియ ప్రీతి బఖానీ। సోక సనేహ మగన ముని గ్యానీ ॥

దో. సునహు భరత భావీ ప్రబల బిలఖి కహేఉ మునినాథ।
హాని లాభు జీవన మరను జసు అపజసు బిధి హాథ ॥ 171 ॥

అస బిచారి కేహి దేఇఅ దోసూ। బ్యరథ కాహి పర కీజిఅ రోసూ ॥
తాత బిచారు కేహి కరహు మన మాహీం। సోచ జోగు దసరథు నృపు నాహీమ్ ॥
సోచిఅ బిప్ర జో బేద బిహీనా। తజి నిజ ధరము బిషయ లయలీనా ॥
సోచిఅ నృపతి జో నీతి న జానా। జేహి న ప్రజా ప్రియ ప్రాన సమానా ॥
సోచిఅ బయసు కృపన ధనవానూ। జో న అతిథి సివ భగతి సుజానూ ॥
సోచిఅ సూద్రు బిప్ర అవమానీ। ముఖర మానప్రియ గ్యాన గుమానీ ॥
సోచిఅ పుని పతి బంచక నారీ। కుటిల కలహప్రియ ఇచ్ఛాచారీ ॥
సోచిఅ బటు నిజ బ్రతు పరిహరీ। జో నహిం గుర ఆయసు అనుసరీ ॥

దో. సోచిఅ గృహీ జో మోహ బస కరి కరమ పథ త్యాగ।
సోచిఅ జతి ప్రంపచ రత బిగత బిబేక బిరాగ ॥ 172 ॥

బైఖానస సోఇ సోచై జోగు। తపు బిహాఇ జేహి భావి భోగూ ॥
సోచిఅ పిసున అకారన క్రోధీ। జనని జనక గుర బంధు బిరోధీ ॥
సబ బిధి సోచిఅ పర అపకారీ। నిజ తను పోషక నిరదయ భారీ ॥
సోచనీయ సబహి బిధి సోఈ। జో న ఛాడ఼ఇ ఛలు హరి జన హోఈ ॥
సోచనీయ నహిం కోసలర్AU। భువన చారిదస ప్రగట ప్రభ్AU ॥
భయు న అహి న అబ హోనిహారా। భూప భరత జస పితా తుమ్హారా ॥
బిధి హరి హరు సురపతి దిసినాథా। బరనహిం సబ దసరథ గున గాథా ॥

దో. కహహు తాత కేహి భాఁతి కౌ కరిహి బడ఼ఆఈ తాసు।
రామ లఖన తుమ్హ సత్రుహన సరిస సుఅన సుచి జాసు ॥ 173 ॥

సబ ప్రకార భూపతి బడ఼భాగీ। బాది బిషాదు కరిఅ తేహి లాగీ ॥
యహు సుని సముఝి సోచు పరిహరహూ। సిర ధరి రాజ రజాయసు కరహూ ॥
రాఁయ రాజపదు తుమ్హ కహుఁ దీన్హా। పితా బచను ఫుర చాహిఅ కీన్హా ॥
తజే రాము జేహిం బచనహి లాగీ। తను పరిహరేఉ రామ బిరహాగీ ॥
నృపహి బచన ప్రియ నహిం ప్రియ ప్రానా। కరహు తాత పితు బచన ప్రవానా ॥
కరహు సీస ధరి భూప రజాఈ। హి తుమ్హ కహఁ సబ భాఁతి భలాఈ ॥
పరసురామ పితు అగ్యా రాఖీ। మారీ మాతు లోక సబ సాఖీ ॥
తనయ జజాతిహి జౌబను దయూ। పితు అగ్యాఁ అఘ అజసు న భయూ ॥

దో. అనుచిత ఉచిత బిచారు తజి జే పాలహిం పితు బైన।
తే భాజన సుఖ సుజస కే బసహిం అమరపతి ఐన ॥ 174 ॥

అవసి నరేస బచన ఫుర కరహూ। పాలహు ప్రజా సోకు పరిహరహూ ॥
సురపుర నృప పాఇహి పరితోషూ। తుమ్హ కహుఁ సుకృత సుజసు నహిం దోషూ ॥
బేద బిదిత సంమత సబహీ కా। జేహి పితు దేఇ సో పావి టీకా ॥
కరహు రాజు పరిహరహు గలానీ। మానహు మోర బచన హిత జానీ ॥
సుని సుఖు లహబ రామ బైదేహీం। అనుచిత కహబ న పండిత కేహీమ్ ॥
కౌసల్యాది సకల మహతారీం। తేఉ ప్రజా సుఖ హోహిం సుఖారీమ్ ॥
పరమ తుమ్హార రామ కర జానిహి। సో సబ బిధి తుమ్హ సన భల మానిహి ॥
సౌంపేహు రాజు రామ కై ఆఏఁ। సేవా కరేహు సనేహ సుహాఏఁ ॥

దో. కీజిఅ గుర ఆయసు అవసి కహహిం సచివ కర జోరి।
రఘుపతి ఆఏఁ ఉచిత జస తస తబ కరబ బహోరి ॥ 175 ॥

కౌసల్యా ధరి ధీరజు కహీ। పూత పథ్య గుర ఆయసు అహీ ॥
సో ఆదరిఅ కరిఅ హిత మానీ। తజిఅ బిషాదు కాల గతి జానీ ॥
బన రఘుపతి సురపతి నరనాహూ। తుమ్హ ఏహి భాఁతి తాత కదరాహూ ॥
పరిజన ప్రజా సచివ సబ అంబా। తుమ్హహీ సుత సబ కహఁ అవలంబా ॥
లఖి బిధి బామ కాలు కఠినాఈ। ధీరజు ధరహు మాతు బలి జాఈ ॥
సిర ధరి గుర ఆయసు అనుసరహూ। ప్రజా పాలి పరిజన దుఖు హరహూ ॥
గుర కే బచన సచివ అభినందను। సునే భరత హియ హిత జను చందను ॥
సునీ బహోరి మాతు మృదు బానీ। సీల సనేహ సరల రస సానీ ॥

ఛం. సానీ సరల రస మాతు బానీ సుని భరత బ్యాకుల భే।
లోచన సరోరుహ స్త్రవత సీంచత బిరహ ఉర అంకుర నే ॥
సో దసా దేఖత సమయ తేహి బిసరీ సబహి సుధి దేహ కీ।
తులసీ సరాహత సకల సాదర సీవఁ సహజ సనేహ కీ ॥

సో. భరతు కమల కర జోరి ధీర ధురంధర ధీర ధరి।
బచన అమిఅఁ జను బోరి దేత ఉచిత ఉత్తర సబహి ॥ 176 ॥

మాసపారాయణ, అఠారహవాఁ విశ్రామ
మోహి ఉపదేసు దీన్హ గుర నీకా। ప్రజా సచివ సంమత సబహీ కా ॥
మాతు ఉచిత ధరి ఆయసు దీన్హా। అవసి సీస ధరి చాహుఁ కీన్హా ॥
గుర పితు మాతు స్వామి హిత బానీ। సుని మన ముదిత కరిఅ భలి జానీ ॥
ఉచిత కి అనుచిత కిఏఁ బిచారూ। ధరము జాఇ సిర పాతక భారూ ॥
తుమ్హ తౌ దేహు సరల సిఖ సోఈ। జో ఆచరత మోర భల హోఈ ॥
జద్యపి యహ సముఝత హుఁ నీకేం। తదపి హోత పరితోషు న జీ కేమ్ ॥
అబ తుమ్హ బినయ మోరి సుని లేహూ। మోహి అనుహరత సిఖావను దేహూ ॥
ఊతరు దేఉఁ ఛమబ అపరాధూ। దుఖిత దోష గున గనహిం న సాధూ ॥

దో. పితు సురపుర సియ రాము బన కరన కహహు మోహి రాజు।
ఏహి తేం జానహు మోర హిత కై ఆపన బడ఼ కాజు ॥ 177 ॥

హిత హమార సియపతి సేవకాఈ। సో హరి లీన్హ మాతు కుటిలాఈ ॥
మైం అనుమాని దీఖ మన మాహీం। ఆన ఉపాయఁ మోర హిత నాహీమ్ ॥
సోక సమాజు రాజు కేహి లేఖేం। లఖన రామ సియ బిను పద దేఖేమ్ ॥
బాది బసన బిను భూషన భారూ। బాది బిరతి బిను బ్రహ్మ బిచారూ ॥
సరుజ సరీర బాది బహు భోగా। బిను హరిభగతి జాయఁ జప జోగా ॥
జాయఁ జీవ బిను దేహ సుహాఈ। బాది మోర సబు బిను రఘురాఈ ॥
జాఉఁ రామ పహిం ఆయసు దేహూ। ఏకహిం ఆఁక మోర హిత ఏహూ ॥
మోహి నృప కరి భల ఆపన చహహూ। సౌ సనేహ జడ఼తా బస కహహూ ॥

దో. కైకేఈ సుఅ కుటిలమతి రామ బిముఖ గతలాజ।
తుమ్హ చాహత సుఖు మోహబస మోహి సే అధమ కేం రాజ ॥ 178 ॥

కహుఁ సాఁచు సబ సుని పతిఆహూ। చాహిఅ ధరమసీల నరనాహూ ॥
మోహి రాజు హఠి దేఇహహు జబహీం। రసా రసాతల జాఇహి తబహీమ్ ॥
మోహి సమాన కో పాప నివాసూ। జేహి లగి సీయ రామ బనబాసూ ॥
రాయఁ రామ కహుఁ కానను దీన్హా। బిఛురత గమను అమరపుర కీన్హా ॥
మైం సఠు సబ అనరథ కర హేతూ। బైఠ బాత సబ సునుఁ సచేతూ ॥
బిను రఘుబీర బిలోకి అబాసూ। రహే ప్రాన సహి జగ ఉపహాసూ ॥
రామ పునీత బిషయ రస రూఖే। లోలుప భూమి భోగ కే భూఖే ॥
కహఁ లగి కహౌం హృదయ కఠినాఈ। నిదరి కులిసు జేహిం లహీ బడ఼ఆఈ ॥

దో. కారన తేం కారజు కఠిన హోఇ దోసు నహి మోర।
కులిస అస్థి తేం ఉపల తేం లోహ కరాల కఠోర ॥ 179 ॥

కైకేఈ భవ తను అనురాగే। పాఁవర ప్రాన అఘాఇ అభాగే ॥
జౌం ప్రియ బిరహఁ ప్రాన ప్రియ లాగే। దేఖబ సునబ బహుత అబ ఆగే ॥
లఖన రామ సియ కహుఁ బను దీన్హా। పఠి అమరపుర పతి హిత కీన్హా ॥
లీన్హ బిధవపన అపజసు ఆపూ। దీన్హేఉ ప్రజహి సోకు సంతాపూ ॥
మోహి దీన్హ సుఖు సుజసు సురాజూ। కీన్హ కైకేఈం సబ కర కాజూ ॥
ఏహి తేం మోర కాహ అబ నీకా। తేహి పర దేన కహహు తుమ్హ టీకా ॥
కైకీ జఠర జనమి జగ మాహీం। యహ మోహి కహఁ కఛు అనుచిత నాహీమ్ ॥
మోరి బాత సబ బిధిహిం బనాఈ। ప్రజా పాఁచ కత కరహు సహాఈ ॥

దో. గ్రహ గ్రహీత పుని బాత బస తేహి పుని బీఛీ మార।
తేహి పిఆఇఅ బారునీ కహహు కాహ ఉపచార ॥ 180 ॥

కైకి సుఅన జోగు జగ జోఈ। చతుర బిరంచి దీన్హ మోహి సోఈ ॥
దసరథ తనయ రామ లఘు భాఈ। దీన్హి మోహి బిధి బాది బడ఼ఆఈ ॥
తుమ్హ సబ కహహు కఢ఼ఆవన టీకా। రాయ రజాయసు సబ కహఁ నీకా ॥
ఉతరు దేఉఁ కేహి బిధి కేహి కేహీ। కహహు సుఖేన జథా రుచి జేహీ ॥
మోహి కుమాతు సమేత బిహాఈ। కహహు కహిహి కే కీన్హ భలాఈ ॥
మో బిను కో సచరాచర మాహీం। జేహి సియ రాము ప్రానప్రియ నాహీమ్ ॥
పరమ హాని సబ కహఁ బడ఼ లాహూ। అదిను మోర నహి దూషన కాహూ ॥
సంసయ సీల ప్రేమ బస అహహూ। సబుఇ ఉచిత సబ జో కఛు కహహూ ॥

దో. రామ మాతు సుఠి సరలచిత మో పర ప్రేము బిసేషి।
కహి సుభాయ సనేహ బస మోరి దీనతా దేఖి ॥ 181।

గుర బిబేక సాగర జగు జానా। జిన్హహి బిస్వ కర బదర సమానా ॥
మో కహఁ తిలక సాజ సజ సోఊ। భేఁ బిధి బిముఖ బిముఖ సబు కోఊ ॥
పరిహరి రాము సీయ జగ మాహీం। కౌ న కహిహి మోర మత నాహీమ్ ॥
సో మైం సునబ సహబ సుఖు మానీ। అంతహుఁ కీచ తహాఁ జహఁ పానీ ॥
డరు న మోహి జగ కహిహి కి పోచూ। పరలోకహు కర నాహిన సోచూ ॥
ఏకి ఉర బస దుసహ దవారీ। మోహి లగి భే సియ రాము దుఖారీ ॥
జీవన లాహు లఖన భల పావా। సబు తజి రామ చరన మను లావా ॥
మోర జనమ రఘుబర బన లాగీ। ఝూఠ కాహ పఛితాఉఁ అభాగీ ॥

దో. ఆపని దారున దీనతా కహుఁ సబహి సిరు నాఇ।
దేఖేం బిను రఘునాథ పద జియ కై జరని న జాఇ ॥ 182 ॥

ఆన ఉపాఉ మోహి నహి సూఝా। కో జియ కై రఘుబర బిను బూఝా ॥
ఏకహిం ఆఁక ఇహి మన మాహీం। ప్రాతకాల చలిహుఁ ప్రభు పాహీమ్ ॥
జద్యపి మైం అనభల అపరాధీ। భై మోహి కారన సకల ఉపాధీ ॥
తదపి సరన సనముఖ మోహి దేఖీ। ఛమి సబ కరిహహిం కృపా బిసేషీ ॥
సీల సకుచ సుఠి సరల సుభ్AU। కృపా సనేహ సదన రఘుర్AU ॥
అరిహుక అనభల కీన్హ న రామా। మైం సిసు సేవక జద్యపి బామా ॥
తుమ్హ పై పాఁచ మోర భల మానీ। ఆయసు ఆసిష దేహు సుబానీ ॥
జేహిం సుని బినయ మోహి జను జానీ। ఆవహిం బహురి రాము రజధానీ ॥

దో. జద్యపి జనము కుమాతు తేం మైం సఠు సదా సదోస।
ఆపన జాని న త్యాగిహహిం మోహి రఘుబీర భరోస ॥ 183 ॥

భరత బచన సబ కహఁ ప్రియ లాగే। రామ సనేహ సుధాఁ జను పాగే ॥
లోగ బియోగ బిషమ బిష దాగే। మంత్ర సబీజ సునత జను జాగే ॥
మాతు సచివ గుర పుర నర నారీ। సకల సనేహఁ బికల భే భారీ ॥
భరతహి కహహి సరాహి సరాహీ। రామ ప్రేమ మూరతి తను ఆహీ ॥
తాత భరత అస కాహే న కహహూ। ప్రాన సమాన రామ ప్రియ అహహూ ॥
జో పావఁరు అపనీ జడ఼తాఈ। తుమ్హహి సుగాఇ మాతు కుటిలాఈ ॥
సో సఠు కోటిక పురుష సమేతా। బసిహి కలప సత నరక నికేతా ॥
అహి అఘ అవగున నహి మని గహీ। హరి గరల దుఖ దారిద దహీ ॥

దో. అవసి చలిఅ బన రాము జహఁ భరత మంత్రు భల కీన్హ।
సోక సింధు బూడ఼త సబహి తుమ్హ అవలంబను దీన్హ ॥ 184 ॥

భా సబ కేం మన మోదు న థోరా। జను ఘన ధుని సుని చాతక మోరా ॥
చలత ప్రాత లఖి నిరను నీకే। భరతు ప్రానప్రియ భే సబహీ కే ॥
మునిహి బంది భరతహి సిరు నాఈ। చలే సకల ఘర బిదా కరాఈ ॥
ధన్య భరత జీవను జగ మాహీం। సీలు సనేహు సరాహత జాహీమ్ ॥
కహహి పరసపర భా బడ఼ కాజూ। సకల చలై కర సాజహిం సాజూ ॥
జేహి రాఖహిం రహు ఘర రఖవారీ। సో జాని జను గరదని మారీ ॥
కౌ కహ రహన కహిఅ నహిం కాహూ। కో న చహి జగ జీవన లాహూ ॥

దో. జరు సో సంపతి సదన సుఖు సుహద మాతు పితు భాఇ।
సనముఖ హోత జో రామ పద కరై న సహస సహాఇ ॥ 185 ॥

ఘర ఘర సాజహిం బాహన నానా। హరషు హృదయఁ పరభాత పయానా ॥
భరత జాఇ ఘర కీన్హ బిచారూ। నగరు బాజి గజ భవన భఁడారూ ॥
సంపతి సబ రఘుపతి కై ఆహీ। జౌ బిను జతన చలౌం తజి తాహీ ॥
తౌ పరినామ న మోరి భలాఈ। పాప సిరోమని సాఇఁ దోహాఈ ॥
కరి స్వామి హిత సేవకు సోఈ। దూషన కోటి దేఇ కిన కోఈ ॥
అస బిచారి సుచి సేవక బోలే। జే సపనేహుఁ నిజ ధరమ న డోలే ॥
కహి సబు మరము ధరము భల భాషా। జో జేహి లాయక సో తేహిం రాఖా ॥
కరి సబు జతను రాఖి రఖవారే। రామ మాతు పహిం భరతు సిధారే ॥

దో. ఆరత జననీ జాని సబ భరత సనేహ సుజాన।
కహేఉ బనావన పాలకీం సజన సుఖాసన జాన ॥ 186 ॥

చక్క చక్కి జిమి పుర నర నారీ। చహత ప్రాత ఉర ఆరత భారీ ॥
జాగత సబ నిసి భయు బిహానా। భరత బోలాఏ సచివ సుజానా ॥
కహేఉ లేహు సబు తిలక సమాజూ। బనహిం దేబ ముని రామహిం రాజూ ॥
బేగి చలహు సుని సచివ జోహారే। తురత తురగ రథ నాగ సఁవారే ॥
అరుంధతీ అరు అగిని సమ్AU। రథ చఢ఼ఇ చలే ప్రథమ మునిర్AU ॥
బిప్ర బృంద చఢ఼ఇ బాహన నానా। చలే సకల తప తేజ నిధానా ॥
నగర లోగ సబ సజి సజి జానా। చిత్రకూట కహఁ కీన్హ పయానా ॥
సిబికా సుభగ న జాహిం బఖానీ। చఢ఼ఇ చఢ఼ఇ చలత భీ సబ రానీ ॥

దో. సౌంపి నగర సుచి సేవకని సాదర సకల చలాఇ।
సుమిరి రామ సియ చరన తబ చలే భరత దౌ భాఇ ॥ 187 ॥

రామ దరస బస సబ నర నారీ। జను కరి కరిని చలే తకి బారీ ॥
బన సియ రాము సముఝి మన మాహీం। సానుజ భరత పయాదేహిం జాహీమ్ ॥
దేఖి సనేహు లోగ అనురాగే। ఉతరి చలే హయ గయ రథ త్యాగే ॥
జాఇ సమీప రాఖి నిజ డోలీ। రామ మాతు మృదు బానీ బోలీ ॥
తాత చఢ఼హు రథ బలి మహతారీ। హోఇహి ప్రియ పరివారు దుఖారీ ॥
తుమ్హరేం చలత చలిహి సబు లోగూ। సకల సోక కృస నహిం మగ జోగూ ॥
సిర ధరి బచన చరన సిరు నాఈ। రథ చఢ఼ఇ చలత భే దౌ భాఈ ॥
తమసా ప్రథమ దివస కరి బాసూ। దూసర గోమతి తీర నివాసూ ॥

దో. పయ అహార ఫల అసన ఏక నిసి భోజన ఏక లోగ।
కరత రామ హిత నేమ బ్రత పరిహరి భూషన భోగ ॥ 188 ॥

సీ తీర బసి చలే బిహానే। సృంగబేరపుర సబ నిఅరానే ॥
సమాచార సబ సునే నిషాదా। హృదయఁ బిచార కరి సబిషాదా ॥
కారన కవన భరతు బన జాహీం। హై కఛు కపట భాఉ మన మాహీమ్ ॥
జౌం పై జియఁ న హోతి కుటిలాఈ। తౌ కత లీన్హ సంగ కటకాఈ ॥
జానహిం సానుజ రామహి మారీ। కరుఁ అకంటక రాజు సుఖారీ ॥
భరత న రాజనీతి ఉర ఆనీ। తబ కలంకు అబ జీవన హానీ ॥
సకల సురాసుర జురహిం జుఝారా। రామహి సమర న జీతనిహారా ॥
కా ఆచరజు భరతు అస కరహీం। నహిం బిష బేలి అమిఅ ఫల ఫరహీమ్ ॥

దో. అస బిచారి గుహఁ గ్యాతి సన కహేఉ సజగ సబ హోహు।
హథవాఁసహు బోరహు తరని కీజిఅ ఘాటారోహు ॥ 189 ॥

హోహు సఁజోఇల రోకహు ఘాటా। ఠాటహు సకల మరై కే ఠాటా ॥
సనముఖ లోహ భరత సన లేఊఁ। జిఅత న సురసరి ఉతరన దేఊఁ ॥
సమర మరను పుని సురసరి తీరా। రామ కాజు ఛనభంగు సరీరా ॥
భరత భాఇ నృపు మై జన నీచూ। బడ఼ఏం భాగ అసి పాఇఅ మీచూ ॥
స్వామి కాజ కరిహుఁ రన రారీ। జస ధవలిహుఁ భువన దస చారీ ॥
తజుఁ ప్రాన రఘునాథ నిహోరేం। దుహూఁ హాథ ముద మోదక మోరేమ్ ॥
సాధు సమాజ న జాకర లేఖా। రామ భగత మహుఁ జాసు న రేఖా ॥
జాయఁ జిఅత జగ సో మహి భారూ। జననీ జౌబన బిటప కుఠారూ ॥

దో. బిగత బిషాద నిషాదపతి సబహి బఢ఼ఆఇ ఉఛాహు।
సుమిరి రామ మాగేఉ తురత తరకస ధనుష సనాహు ॥ 190 ॥

బేగహు భాఇహు సజహు సఁజోఊ। సుని రజాఇ కదరాఇ న కోఊ ॥
భలేహిం నాథ సబ కహహిం సహరషా। ఏకహిం ఏక బఢ఼ఆవి కరషా ॥
చలే నిషాద జోహారి జోహారీ। సూర సకల రన రూచి రారీ ॥
సుమిరి రామ పద పంకజ పనహీం। భాథీం బాఁధి చఢ఼ఆఇన్హి ధనహీమ్ ॥
అఁగరీ పహిరి కూఁడ఼ఇ సిర ధరహీం। ఫరసా బాఁస సేల సమ కరహీమ్ ॥
ఏక కుసల అతి ఓడ఼న ఖాఁడ఼ఏ। కూదహి గగన మనహుఁ ఛితి ఛాఁడ఼ఏ ॥
నిజ నిజ సాజు సమాజు బనాఈ। గుహ రాఉతహి జోహారే జాఈ ॥
దేఖి సుభట సబ లాయక జానే। లై లై నామ సకల సనమానే ॥

దో. భాఇహు లావహు ధోఖ జని ఆజు కాజ బడ఼ మోహి।
సుని సరోష బోలే సుభట బీర అధీర న హోహి ॥ 191 ॥

రామ ప్రతాప నాథ బల తోరే। కరహిం కటకు బిను భట బిను ఘోరే ॥
జీవత పాఉ న పాఛేం ధరహీం। రుండ ముండమయ మేదిని కరహీమ్ ॥
దీఖ నిషాదనాథ భల టోలూ। కహేఉ బజాఉ జుఝ్AU ఢోలూ ॥
ఏతనా కహత ఛీంక భి బాఁఏ। కహేఉ సగునిఅన్హ ఖేత సుహాఏ ॥
బూఢ఼ఉ ఏకు కహ సగున బిచారీ। భరతహి మిలిఅ న హోఇహి రారీ ॥
రామహి భరతు మనావన జాహీం। సగున కహి అస బిగ్రహు నాహీమ్ ॥
సుని గుహ కహి నీక కహ బూఢ఼ఆ। సహసా కరి పఛితాహిం బిమూఢ఼ఆ ॥
భరత సుభాఉ సీలు బిను బూఝేం। బడ఼ఇ హిత హాని జాని బిను జూఝేమ్ ॥

దో. గహహు ఘాట భట సమిటి సబ లేఉఁ మరమ మిలి జాఇ।
బూఝి మిత్ర అరి మధ్య గతి తస తబ కరిహుఁ ఆఇ ॥ 192 ॥

లఖన సనేహు సుభాయఁ సుహాఏఁ। బైరు ప్రీతి నహిం దురిఁ దురాఏఁ ॥
అస కహి భేంట సఁజోవన లాగే। కంద మూల ఫల ఖగ మృగ మాగే ॥
మీన పీన పాఠీన పురానే। భరి భరి భార కహారన్హ ఆనే ॥
మిలన సాజు సజి మిలన సిధాఏ। మంగల మూల సగున సుభ పాఏ ॥
దేఖి దూరి తేం కహి నిజ నామూ। కీన్హ మునీసహి దండ ప్రనామూ ॥
జాని రామప్రియ దీన్హి అసీసా। భరతహి కహేఉ బుఝాఇ మునీసా ॥
రామ సఖా సుని సందను త్యాగా। చలే ఉతరి ఉమగత అనురాగా ॥
గాఉఁ జాతి గుహఁ నాఉఁ సునాఈ। కీన్హ జోహారు మాథ మహి లాఈ ॥

దో. కరత దండవత దేఖి తేహి భరత లీన్హ ఉర లాఇ।
మనహుఁ లఖన సన భేంట భి ప్రేమ న హృదయఁ సమాఇ ॥ 193 ॥

భేంటత భరతు తాహి అతి ప్రీతీ। లోగ సిహాహిం ప్రేమ కై రీతీ ॥
ధన్య ధన్య ధుని మంగల మూలా। సుర సరాహి తేహి బరిసహిం ఫూలా ॥
లోక బేద సబ భాఁతిహిం నీచా। జాసు ఛాఁహ ఛుఇ లేఇఅ సీంచా ॥
తేహి భరి అంక రామ లఘు భ్రాతా। మిలత పులక పరిపూరిత గాతా ॥
రామ రామ కహి జే జముహాహీం। తిన్హహి న పాప పుంజ సముహాహీమ్ ॥
యహ తౌ రామ లాఇ ఉర లీన్హా। కుల సమేత జగు పావన కీన్హా ॥
కరమనాస జలు సురసరి పరీ। తేహి కో కహహు సీస నహిం ధరీ ॥
ఉలటా నాము జపత జగు జానా। బాలమీకి భే బ్రహ్మ సమానా ॥

దో. స్వపచ సబర ఖస జమన జడ఼ పావఁర కోల కిరాత।
రాము కహత పావన పరమ హోత భువన బిఖ్యాత ॥ 194 ॥

నహిం అచిరజు జుగ జుగ చలి ఆఈ। కేహి న దీన్హి రఘుబీర బడ఼ఆఈ ॥
రామ నామ మహిమా సుర కహహీం। సుని సుని అవధలోగ సుఖు లహహీమ్ ॥
రామసఖహి మిలి భరత సప్రేమా। పూఁఛీ కుసల సుమంగల ఖేమా ॥
దేఖి భరత కర సీల సనేహూ। భా నిషాద తేహి సమయ బిదేహూ ॥
సకుచ సనేహు మోదు మన బాఢ఼ఆ। భరతహి చితవత ఏకటక ఠాఢ఼ఆ ॥
ధరి ధీరజు పద బంది బహోరీ। బినయ సప్రేమ కరత కర జోరీ ॥
కుసల మూల పద పంకజ పేఖీ। మైం తిహుఁ కాల కుసల నిజ లేఖీ ॥
అబ ప్రభు పరమ అనుగ్రహ తోరేం। సహిత కోటి కుల మంగల మోరేమ్ ॥

దో. సముఝి మోరి కరతూతి కులు ప్రభు మహిమా జియఁ జోఇ।
జో న భజి రఘుబీర పద జగ బిధి బంచిత సోఇ ॥ 195 ॥

కపటీ కాయర కుమతి కుజాతీ। లోక బేద బాహేర సబ భాఁతీ ॥
రామ కీన్హ ఆపన జబహీ తేం। భయుఁ భువన భూషన తబహీ తేమ్ ॥
దేఖి ప్రీతి సుని బినయ సుహాఈ। మిలేఉ బహోరి భరత లఘు భాఈ ॥
కహి నిషాద నిజ నామ సుబానీం। సాదర సకల జోహారీం రానీమ్ ॥
జాని లఖన సమ దేహిం అసీసా। జిఅహు సుఖీ సయ లాఖ బరీసా ॥
నిరఖి నిషాదు నగర నర నారీ। భే సుఖీ జను లఖను నిహారీ ॥
కహహిం లహేఉ ఏహిం జీవన లాహూ। భేంటేఉ రామభద్ర భరి బాహూ ॥
సుని నిషాదు నిజ భాగ బడ఼ఆఈ। ప్రముదిత మన లి చలేఉ లేవాఈ ॥

దో. సనకారే సేవక సకల చలే స్వామి రుఖ పాఇ।
ఘర తరు తర సర బాగ బన బాస బనాఏన్హి జాఇ ॥ 196 ॥

సృంగబేరపుర భరత దీఖ జబ। భే సనేహఁ సబ అంగ సిథిల తబ ॥
సోహత దిఏఁ నిషాదహి లాగూ। జను తను ధరేం బినయ అనురాగూ ॥
ఏహి బిధి భరత సేను సబు సంగా। దీఖి జాఇ జగ పావని గంగా ॥
రామఘాట కహఁ కీన్హ ప్రనామూ। భా మను మగను మిలే జను రామూ ॥
కరహిం ప్రనామ నగర నర నారీ। ముదిత బ్రహ్మమయ బారి నిహారీ ॥
కరి మజ్జను మాగహిం కర జోరీ। రామచంద్ర పద ప్రీతి న థోరీ ॥
భరత కహేఉ సురసరి తవ రేనూ। సకల సుఖద సేవక సురధేనూ ॥
జోరి పాని బర మాగుఁ ఏహూ। సీయ రామ పద సహజ సనేహూ ॥

దో. ఏహి బిధి మజ్జను భరతు కరి గుర అనుసాసన పాఇ।
మాతు నహానీం జాని సబ డేరా చలే లవాఇ ॥ 197 ॥

జహఁ తహఁ లోగన్హ డేరా కీన్హా। భరత సోధు సబహీ కర లీన్హా ॥
సుర సేవా కరి ఆయసు పాఈ। రామ మాతు పహిం గే దౌ భాఈ ॥
చరన చాఁపి కహి కహి మృదు బానీ। జననీం సకల భరత సనమానీ ॥
భాఇహి సౌంపి మాతు సేవకాఈ। ఆపు నిషాదహి లీన్హ బోలాఈ ॥
చలే సఖా కర సోం కర జోరేం। సిథిల సరీర సనేహ న థోరేమ్ ॥
పూఁఛత సఖహి సో ఠాఉఁ దేఖ్AU। నేకు నయన మన జరని జుడ఼AU ॥
జహఁ సియ రాము లఖను నిసి సోఏ। కహత భరే జల లోచన కోఏ ॥
భరత బచన సుని భయు బిషాదూ। తురత తహాఁ లి గయు నిషాదూ ॥

దో. జహఁ సింసుపా పునీత తర రఘుబర కియ బిశ్రాము।
అతి సనేహఁ సాదర భరత కీన్హేఉ దండ ప్రనాము ॥ 198 ॥

కుస సాఁథరీíనిహారి సుహాఈ। కీన్హ ప్రనాము ప్రదచ్ఛిన జాఈ ॥
చరన రేఖ రజ ఆఁఖిన్హ లాఈ। బని న కహత ప్రీతి అధికాఈ ॥
కనక బిందు దుఇ చారిక దేఖే। రాఖే సీస సీయ సమ లేఖే ॥
సజల బిలోచన హృదయఁ గలానీ। కహత సఖా సన బచన సుబానీ ॥
శ్రీహత సీయ బిరహఁ దుతిహీనా। జథా అవధ నర నారి బిలీనా ॥
పితా జనక దేఉఁ పటతర కేహీ। కరతల భోగు జోగు జగ జేహీ ॥
ససుర భానుకుల భాను భుఆలూ। జేహి సిహాత అమరావతిపాలూ ॥
ప్రాననాథు రఘునాథ గోసాఈ। జో బడ఼ హోత సో రామ బడ఼ఆఈ ॥

దో. పతి దేవతా సుతీయ మని సీయ సాఁథరీ దేఖి।
బిహరత హ్రదు న హహరి హర పబి తేం కఠిన బిసేషి ॥ 199 ॥

లాలన జోగు లఖన లఘు లోనే। భే న భాఇ అస అహహిం న హోనే ॥
పురజన ప్రియ పితు మాతు దులారే। సియ రఘుబరహి ప్రానపిఆరే ॥
మృదు మూరతి సుకుమార సుభ్AU। తాత బాఉ తన లాగ న క్AU ॥
తే బన సహహిం బిపతి సబ భాఁతీ। నిదరే కోటి కులిస ఏహిం ఛాతీ ॥
రామ జనమి జగు కీన్హ ఉజాగర। రూప సీల సుఖ సబ గున సాగర ॥
పురజన పరిజన గుర పితు మాతా। రామ సుభాఉ సబహి సుఖదాతా ॥
బైరిఉ రామ బడ఼ఆఈ కరహీం। బోలని మిలని బినయ మన హరహీమ్ ॥
సారద కోటి కోటి సత సేషా। కరి న సకహిం ప్రభు గున గన లేఖా ॥

దో. సుఖస్వరుప రఘుబంసమని మంగల మోద నిధాన।
తే సోవత కుస డాసి మహి బిధి గతి అతి బలవాన ॥ 200 ॥

రామ సునా దుఖు కాన న క్AU। జీవనతరు జిమి జోగవి ర్AU ॥
పలక నయన ఫని మని జేహి భాఁతీ। జోగవహిం జనని సకల దిన రాతీ ॥
తే అబ ఫిరత బిపిన పదచారీ। కంద మూల ఫల ఫూల అహారీ ॥
ధిగ కైకేఈ అమంగల మూలా। భిసి ప్రాన ప్రియతమ ప్రతికూలా ॥
మైం ధిగ ధిగ అఘ ఉదధి అభాగీ। సబు ఉతపాతు భయు జేహి లాగీ ॥
కుల కలంకు కరి సృజేఉ బిధాతాఁ। సాఇఁదోహ మోహి కీన్హ కుమాతాఁ ॥
సుని సప్రేమ సముఝావ నిషాదూ। నాథ కరిఅ కత బాది బిషాదూ ॥
రామ తుమ్హహి ప్రియ తుమ్హ ప్రియ రామహి। యహ నిరజోసు దోసు బిధి బామహి ॥

ఛం. బిధి బామ కీ కరనీ కఠిన జేంహిం మాతు కీన్హీ బావరీ।
తేహి రాతి పుని పుని కరహిం ప్రభు సాదర సరహనా రావరీ ॥
తులసీ న తుమ్హ సో రామ ప్రీతము కహతు హౌం సౌహేం కిఏఁ।
పరినామ మంగల జాని అపనే ఆనిఏ ధీరజు హిఏఁ ॥

సో. అంతరజామీ రాము సకుచ సప్రేమ కృపాయతన।
చలిఅ కరిఅ బిశ్రాము యహ బిచారి దృఢ఼ ఆని మన ॥ 201 ॥

సఖా బచన సుని ఉర ధరి ధీరా। బాస చలే సుమిరత రఘుబీరా ॥
యహ సుధి పాఇ నగర నర నారీ। చలే బిలోకన ఆరత భారీ ॥
పరదఖినా కరి కరహిం ప్రనామా। దేహిం కైకిహి ఖోరి నికామా ॥
భరీ భరి బారి బిలోచన లేంహీం। బామ బిధాతాహి దూషన దేహీమ్ ॥
ఏక సరాహహిం భరత సనేహూ। కౌ కహ నృపతి నిబాహేఉ నేహూ ॥
నిందహిం ఆపు సరాహి నిషాదహి। కో కహి సకి బిమోహ బిషాదహి ॥
ఏహి బిధి రాతి లోగు సబు జాగా। భా భినుసార గుదారా లాగా ॥
గురహి సునావఁ చఢ఼ఆఇ సుహాఈం। నీం నావ సబ మాతు చఢ఼ఆఈమ్ ॥
దండ చారి మహఁ భా సబు పారా। ఉతరి భరత తబ సబహి సఁభారా ॥

దో. ప్రాతక్రియా కరి మాతు పద బంది గురహి సిరు నాఇ।
ఆగేం కిఏ నిషాద గన దీన్హేఉ కటకు చలాఇ ॥ 202 ॥

కియు నిషాదనాథు అగుఆఈం। మాతు పాలకీం సకల చలాఈమ్ ॥
సాథ బోలాఇ భాఇ లఘు దీన్హా। బిప్రన్హ సహిత గవను గుర కీన్హా ॥
ఆపు సురసరిహి కీన్హ ప్రనామూ। సుమిరే లఖన సహిత సియ రామూ ॥
గవనే భరత పయోదేహిం పాఏ। కోతల సంగ జాహిం డోరిఆఏ ॥
కహహిం సుసేవక బారహిం బారా। హోఇఅ నాథ అస్వ అసవారా ॥
రాము పయోదేహి పాయఁ సిధాఏ। హమ కహఁ రథ గజ బాజి బనాఏ ॥
సిర భర జాఉఁ ఉచిత అస మోరా। సబ తేం సేవక ధరము కఠోరా ॥
దేఖి భరత గతి సుని మృదు బానీ। సబ సేవక గన గరహిం గలానీ ॥

దో. భరత తీసరే పహర కహఁ కీన్హ ప్రబేసు ప్రయాగ।
కహత రామ సియ రామ సియ ఉమగి ఉమగి అనురాగ ॥ 203 ॥

ఝలకా ఝలకత పాయన్హ కైంసేం। పంకజ కోస ఓస కన జైసేమ్ ॥
భరత పయాదేహిం ఆఏ ఆజూ। భయు దుఖిత సుని సకల సమాజూ ॥
ఖబరి లీన్హ సబ లోగ నహాఏ। కీన్హ ప్రనాము త్రిబేనిహిం ఆఏ ॥
సబిధి సితాసిత నీర నహానే। దిఏ దాన మహిసుర సనమానే ॥
దేఖత స్యామల ధవల హలోరే। పులకి సరీర భరత కర జోరే ॥
సకల కామ ప్రద తీరథర్AU। బేద బిదిత జగ ప్రగట ప్రభ్AU ॥
మాగుఁ భీఖ త్యాగి నిజ ధరమూ। ఆరత కాహ న కరి కుకరమూ ॥
అస జియఁ జాని సుజాన సుదానీ। సఫల కరహిం జగ జాచక బానీ ॥

దో. అరథ న ధరమ న కామ రుచి గతి న చహుఁ నిరబాన।
జనమ జనమ రతి రామ పద యహ బరదాను న ఆన ॥ 204 ॥

జానహుఁ రాము కుటిల కరి మోహీ। లోగ కహు గుర సాహిబ ద్రోహీ ॥
సీతా రామ చరన రతి మోరేం। అనుదిన బఢ఼ఉ అనుగ్రహ తోరేమ్ ॥
జలదు జనమ భరి సురతి బిసారు। జాచత జలు పబి పాహన డారు ॥
చాతకు రటని ఘటేం ఘటి జాఈ। బఢ఼ఏ ప్రేము సబ భాఁతి భలాఈ ॥
కనకహిం బాన చఢ఼ఇ జిమి దాహేం। తిమి ప్రియతమ పద నేమ నిబాహేమ్ ॥
భరత బచన సుని మాఝ త్రిబేనీ। భి మృదు బాని సుమంగల దేనీ ॥
తాత భరత తుమ్హ సబ బిధి సాధూ। రామ చరన అనురాగ అగాధూ ॥
బాద గలాని కరహు మన మాహీం। తుమ్హ సమ రామహి కౌ ప్రియ నాహీమ్ ॥

దో. తను పులకేఉ హియఁ హరషు సుని బేని బచన అనుకూల।
భరత ధన్య కహి ధన్య సుర హరషిత బరషహిం ఫూల ॥ 205 ॥

ప్రముదిత తీరథరాజ నివాసీ। బైఖానస బటు గృహీ ఉదాసీ ॥
కహహిం పరసపర మిలి దస పాఁచా। భరత సనేహ సీలు సుచి సాఁచా ॥
సునత రామ గున గ్రామ సుహాఏ। భరద్వాజ మునిబర పహిం ఆఏ ॥
దండ ప్రనాము కరత ముని దేఖే। మూరతిమంత భాగ్య నిజ లేఖే ॥
ధాఇ ఉఠాఇ లాఇ ఉర లీన్హే। దీన్హి అసీస కృతారథ కీన్హే ॥
ఆసను దీన్హ నాఇ సిరు బైఠే। చహత సకుచ గృహఁ జను భజి పైఠే ॥
ముని పూఁఛబ కఛు యహ బడ఼ సోచూ। బోలే రిషి లఖి సీలు సఁకోచూ ॥
సునహు భరత హమ సబ సుధి పాఈ। బిధి కరతబ పర కిఛు న బసాఈ ॥

దో. తుమ్హ గలాని జియఁ జని కరహు సముఝీ మాతు కరతూతి।
తాత కైకిహి దోసు నహిం గీ గిరా మతి ధూతి ॥ 206 ॥

యహు కహత భల కహిహి న కోఊ। లోకు బేద బుధ సంమత దోఊ ॥
తాత తుమ్హార బిమల జసు గాఈ। పాఇహి లోకు బేదు బడ఼ఆఈ ॥
లోక బేద సంమత సబు కహీ। జేహి పితు దేఇ రాజు సో లహీ ॥
రాఉ సత్యబ్రత తుమ్హహి బోలాఈ। దేత రాజు సుఖు ధరము బడ఼ఆఈ ॥
రామ గవను బన అనరథ మూలా। జో సుని సకల బిస్వ భి సూలా ॥
సో భావీ బస రాని అయానీ। కరి కుచాలి అంతహుఁ పఛితానీ ॥
తహఁఉఁ తుమ్హార అలప అపరాధూ। కహై సో అధమ అయాన అసాధూ ॥
కరతేహు రాజు త తుమ్హహి న దోషూ। రామహి హోత సునత సంతోషూ ॥

దో. అబ అతి కీన్హేహు భరత భల తుమ్హహి ఉచిత మత ఏహు।
సకల సుమంగల మూల జగ రఘుబర చరన సనేహు ॥ 207 ॥

సో తుమ్హార ధను జీవను ప్రానా। భూరిభాగ కో తుమ్హహి సమానా ॥
యహ తమ్హార ఆచరజు న తాతా। దసరథ సుఅన రామ ప్రియ భ్రాతా ॥
సునహు భరత రఘుబర మన మాహీం। పేమ పాత్రు తుమ్హ సమ కౌ నాహీమ్ ॥
లఖన రామ సీతహి అతి ప్రీతీ। నిసి సబ తుమ్హహి సరాహత బీతీ ॥
జానా మరము నహాత ప్రయాగా। మగన హోహిం తుమ్హరేం అనురాగా ॥
తుమ్హ పర అస సనేహు రఘుబర కేం। సుఖ జీవన జగ జస జడ఼ నర కేమ్ ॥
యహ న అధిక రఘుబీర బడ఼ఆఈ। ప్రనత కుటుంబ పాల రఘురాఈ ॥
తుమ్హ తౌ భరత మోర మత ఏహూ। ధరేం దేహ జను రామ సనేహూ ॥

దో. తుమ్హ కహఁ భరత కలంక యహ హమ సబ కహఁ ఉపదేసు।
రామ భగతి రస సిద్ధి హిత భా యహ సము గనేసు ॥ 208 ॥

నవ బిధు బిమల తాత జసు తోరా। రఘుబర కింకర కుముద చకోరా ॥
ఉదిత సదా అఁథిహి కబహూఁ నా। ఘటిహి న జగ నభ దిన దిన దూనా ॥
కోక తిలోక ప్రీతి అతి కరిహీ। ప్రభు ప్రతాప రబి ఛబిహి న హరిహీ ॥
నిసి దిన సుఖద సదా సబ కాహూ। గ్రసిహి న కైకి కరతబు రాహూ ॥
పూరన రామ సుపేమ పియూషా। గుర అవమాన దోష నహిం దూషా ॥
రామ భగత అబ అమిఅఁ అఘాహూఁ। కీన్హేహు సులభ సుధా బసుధాహూఁ ॥
భూప భగీరథ సురసరి ఆనీ। సుమిరత సకల సుంమగల ఖానీ ॥
దసరథ గున గన బరని న జాహీం। అధికు కహా జేహి సమ జగ నాహీమ్ ॥

దో. జాసు సనేహ సకోచ బస రామ ప్రగట భే ఆఇ ॥
జే హర హియ నయనని కబహుఁ నిరఖే నహీం అఘాఇ ॥ 209 ॥

కీరతి బిధు తుమ్హ కీన్హ అనూపా। జహఁ బస రామ పేమ మృగరూపా ॥
తాత గలాని కరహు జియఁ జాఏఁ। డరహు దరిద్రహి పారసు పాఏఁ ॥ ॥
సునహు భరత హమ ఝూఠ న కహహీం। ఉదాసీన తాపస బన రహహీమ్ ॥
సబ సాధన కర సుఫల సుహావా। లఖన రామ సియ దరసను పావా ॥
తేహి ఫల కర ఫలు దరస తుమ్హారా। సహిత పయాగ సుభాగ హమారా ॥
భరత ధన్య తుమ్హ జసు జగు జయూ। కహి అస పేమ మగన పుని భయూ ॥
సుని ముని బచన సభాసద హరషే। సాధు సరాహి సుమన సుర బరషే ॥
ధన్య ధన్య ధుని గగన పయాగా। సుని సుని భరతు మగన అనురాగా ॥

దో. పులక గాత హియఁ రాము సియ సజల సరోరుహ నైన।
కరి ప్రనాము ముని మండలిహి బోలే గదగద బైన ॥ 210 ॥

ముని సమాజు అరు తీరథరాజూ। సాఁచిహుఁ సపథ అఘాఇ అకాజూ ॥
ఏహిం థల జౌం కిఛు కహిఅ బనాఈ। ఏహి సమ అధిక న అఘ అధమాఈ ॥
తుమ్హ సర్బగ్య కహుఁ సతిభ్AU। ఉర అంతరజామీ రఘుర్AU ॥
మోహి న మాతు కరతబ కర సోచూ। నహిం దుఖు జియఁ జగు జానిహి పోచూ ॥
నాహిన డరు బిగరిహి పరలోకూ। పితహు మరన కర మోహి న సోకూ ॥
సుకృత సుజస భరి భుఅన సుహాఏ। లఛిమన రామ సరిస సుత పాఏ ॥
రామ బిరహఁ తజి తను ఛనభంగూ। భూప సోచ కర కవన ప్రసంగూ ॥
రామ లఖన సియ బిను పగ పనహీం। కరి ముని బేష ఫిరహిం బన బనహీ ॥

దో. అజిన బసన ఫల అసన మహి సయన డాసి కుస పాత।
బసి తరు తర నిత సహత హిమ ఆతప బరషా బాత ॥ 211 ॥

ఏహి దుఖ దాహఁ దహి దిన ఛాతీ। భూఖ న బాసర నీద న రాతీ ॥
ఏహి కురోగ కర ఔషధు నాహీం। సోధేఉఁ సకల బిస్వ మన మాహీమ్ ॥
మాతు కుమత బఢ఼ఈ అఘ మూలా। తేహిం హమార హిత కీన్హ బఁసూలా ॥
కలి కుకాఠ కర కీన్హ కుజంత్రూ। గాడ఼ఇ అవధి పఢ఼ఇ కఠిన కుమంత్రు ॥
మోహి లగి యహు కుఠాటు తేహిం ఠాటా। ఘాలేసి సబ జగు బారహబాటా ॥
మిటి కుజోగు రామ ఫిరి ఆఏఁ। బసి అవధ నహిం ఆన ఉపాఏఁ ॥
భరత బచన సుని ముని సుఖు పాఈ। సబహిం కీన్హ బహు భాఁతి బడ఼ఆఈ ॥
తాత కరహు జని సోచు బిసేషీ। సబ దుఖు మిటహి రామ పగ దేఖీ ॥

దో. కరి ప్రబోధ మునిబర కహేఉ అతిథి పేమప్రియ హోహు।
కంద మూల ఫల ఫూల హమ దేహిం లేహు కరి ఛోహు ॥ 212 ॥

సుని ముని బచన భరత హిఁయ సోచూ। భయు కుఅవసర కఠిన సఁకోచూ ॥
జాని గరుఇ గుర గిరా బహోరీ। చరన బంది బోలే కర జోరీ ॥
సిర ధరి ఆయసు కరిఅ తుమ్హారా। పరమ ధరమ యహు నాథ హమారా ॥
భరత బచన మునిబర మన భాఏ। సుచి సేవక సిష నికట బోలాఏ ॥
చాహిఏ కీన్హ భరత పహునాఈ। కంద మూల ఫల ఆనహు జాఈ ॥
భలేహీం నాథ కహి తిన్హ సిర నాఏ। ప్రముదిత నిజ నిజ కాజ సిధాఏ ॥
మునిహి సోచ పాహున బడ఼ నేవతా। తసి పూజా చాహిఅ జస దేవతా ॥
సుని రిధి సిధి అనిమాదిక ఆఈ। ఆయసు హోఇ సో కరహిం గోసాఈ ॥

దో. రామ బిరహ బ్యాకుల భరతు సానుజ సహిత సమాజ।
పహునాఈ కరి హరహు శ్రమ కహా ముదిత మునిరాజ ॥ 213 ॥

రిధి సిధి సిర ధరి మునిబర బానీ। బడ఼భాగిని ఆపుహి అనుమానీ ॥
కహహిం పరసపర సిధి సముదాఈ। అతులిత అతిథి రామ లఘు భాఈ ॥
ముని పద బంది కరిఅ సోఇ ఆజూ। హోఇ సుఖీ సబ రాజ సమాజూ ॥
అస కహి రచేఉ రుచిర గృహ నానా। జేహి బిలోకి బిలఖాహిం బిమానా ॥
భోగ బిభూతి భూరి భరి రాఖే। దేఖత జిన్హహి అమర అభిలాషే ॥
దాసీం దాస సాజు సబ లీన్హేం। జోగవత రహహిం మనహి మను దీన్హేమ్ ॥
సబ సమాజు సజి సిధి పల మాహీం। జే సుఖ సురపుర సపనేహుఁ నాహీమ్ ॥
ప్రథమహిం బాస దిఏ సబ కేహీ। సుందర సుఖద జథా రుచి జేహీ ॥

దో. బహురి సపరిజన భరత కహుఁ రిషి అస ఆయసు దీన్హ।
బిధి బిసమయ దాయకు బిభవ మునిబర తపబల కీన్హ ॥ 214 ॥

ముని ప్రభాఉ జబ భరత బిలోకా। సబ లఘు లగే లోకపతి లోకా ॥
సుఖ సమాజు నహిం జాఇ బఖానీ। దేఖత బిరతి బిసారహీం గ్యానీ ॥
ఆసన సయన సుబసన బితానా। బన బాటికా బిహగ మృగ నానా ॥
సురభి ఫూల ఫల అమిఅ సమానా। బిమల జలాసయ బిబిధ బిధానా।
అసన పాన సుచ అమిఅ అమీ సే। దేఖి లోగ సకుచాత జమీ సే ॥
సుర సురభీ సురతరు సబహీ కేం। లఖి అభిలాషు సురేస సచీ కేమ్ ॥
రితు బసంత బహ త్రిబిధ బయారీ। సబ కహఁ సులభ పదారథ చారీ ॥
స్త్రక చందన బనితాదిక భోగా। దేఖి హరష బిసమయ బస లోగా ॥

దో. సంపత చకీ భరతు చక ముని ఆయస ఖేలవార ॥
తేహి నిసి ఆశ్రమ పింజరాఁ రాఖే భా భినుసార ॥ 215 ॥

మాసపారాయణ, ఉన్నీసవాఁ విశ్రామ
కీన్హ నిమజ్జను తీరథరాజా। నాఇ మునిహి సిరు సహిత సమాజా ॥
రిషి ఆయసు అసీస సిర రాఖీ। కరి దండవత బినయ బహు భాషీ ॥
పథ గతి కుసల సాథ సబ లీన్హే। చలే చిత్రకూటహిం చితు దీన్హేమ్ ॥
రామసఖా కర దీన్హేం లాగూ। చలత దేహ ధరి జను అనురాగూ ॥
నహిం పద త్రాన సీస నహిం ఛాయా। పేము నేము బ్రతు ధరము అమాయా ॥
లఖన రామ సియ పంథ కహానీ। పూఁఛత సఖహి కహత మృదు బానీ ॥
రామ బాస థల బిటప బిలోకేం। ఉర అనురాగ రహత నహిం రోకైమ్ ॥
దైఖి దసా సుర బరిసహిం ఫూలా। భి మృదు మహి మగు మంగల మూలా ॥

దో. కిఏఁ జాహిం ఛాయా జలద సుఖద బహి బర బాత।
తస మగు భయు న రామ కహఁ జస భా భరతహి జాత ॥ 216 ॥

జడ఼ చేతన మగ జీవ ఘనేరే। జే చితే ప్రభు జిన్హ ప్రభు హేరే ॥
తే సబ భే పరమ పద జోగూ। భరత దరస మేటా భవ రోగూ ॥
యహ బడ఼ఇ బాత భరత కి నాహీం। సుమిరత జినహి రాము మన మాహీమ్ ॥
బారక రామ కహత జగ జేఊ। హోత తరన తారన నర తేఊ ॥
భరతు రామ ప్రియ పుని లఘు భ్రాతా। కస న హోఇ మగు మంగలదాతా ॥
సిద్ధ సాధు మునిబర అస కహహీం। భరతహి నిరఖి హరషు హియఁ లహహీమ్ ॥
దేఖి ప్రభాఉ సురేసహి సోచూ। జగు భల భలేహి పోచ కహుఁ పోచూ ॥
గుర సన కహేఉ కరిఅ ప్రభు సోఈ। రామహి భరతహి భేంట న హోఈ ॥

దో. రాము సఁకోచీ ప్రేమ బస భరత సపేమ పయోధి।
బనీ బాత బేగరన చహతి కరిఅ జతను ఛలు సోధి ॥ 217 ॥

బచన సునత సురగురు ముసకానే। సహస్రనయన బిను లోచన జానే ॥
మాయాపతి సేవక సన మాయా। కరి త ఉలటి పరి సురరాయా ॥
తబ కిఛు కీన్హ రామ రుఖ జానీ। అబ కుచాలి కరి హోఇహి హానీ ॥
సును సురేస రఘునాథ సుభ్AU। నిజ అపరాధ రిసాహిం న క్AU ॥
జో అపరాధు భగత కర కరీ। రామ రోష పావక సో జరీ ॥
లోకహుఁ బేద బిదిత ఇతిహాసా। యహ మహిమా జానహిం దురబాసా ॥
భరత సరిస కో రామ సనేహీ। జగు జప రామ రాము జప జేహీ ॥

దో. మనహుఁ న ఆనిఅ అమరపతి రఘుబర భగత అకాజు।
అజసు లోక పరలోక దుఖ దిన దిన సోక సమాజు ॥ 218 ॥

సును సురేస ఉపదేసు హమారా। రామహి సేవకు పరమ పిఆరా ॥
మానత సుఖు సేవక సేవకాఈ। సేవక బైర బైరు అధికాఈ ॥
జద్యపి సమ నహిం రాగ న రోషూ। గహహిం న పాప పూను గున దోషూ ॥
కరమ ప్రధాన బిస్వ కరి రాఖా। జో జస కరి సో తస ఫలు చాఖా ॥
తదపి కరహిం సమ బిషమ బిహారా। భగత అభగత హృదయ అనుసారా ॥
అగున అలేప అమాన ఏకరస। రాము సగున భే భగత పేమ బస ॥
రామ సదా సేవక రుచి రాఖీ। బేద పురాన సాధు సుర సాఖీ ॥
అస జియఁ జాని తజహు కుటిలాఈ। కరహు భరత పద ప్రీతి సుహాఈ ॥

దో. రామ భగత పరహిత నిరత పర దుఖ దుఖీ దయాల।
భగత సిరోమని భరత తేం జని డరపహు సురపాల ॥ 219 ॥

సత్యసంధ ప్రభు సుర హితకారీ। భరత రామ ఆయస అనుసారీ ॥
స్వారథ బిబస బికల తుమ్హ హోహూ। భరత దోసు నహిం రాఉర మోహూ ॥
సుని సురబర సురగుర బర బానీ। భా ప్రమోదు మన మిటీ గలానీ ॥
బరషి ప్రసూన హరషి సురర్AU। లగే సరాహన భరత సుభ్AU ॥
ఏహి బిధి భరత చలే మగ జాహీం। దసా దేఖి ముని సిద్ధ సిహాహీమ్ ॥
జబహిం రాము కహి లేహిం ఉసాసా। ఉమగత పేము మనహఁ చహు పాసా ॥
ద్రవహిం బచన సుని కులిస పషానా। పురజన పేము న జాఇ బఖానా ॥
బీచ బాస కరి జమునహిం ఆఏ। నిరఖి నీరు లోచన జల ఛాఏ ॥

దో. రఘుబర బరన బిలోకి బర బారి సమేత సమాజ।
హోత మగన బారిధి బిరహ చఢ఼ఏ బిబేక జహాజ ॥ 220 ॥

జమున తీర తేహి దిన కరి బాసూ। భయు సమయ సమ సబహి సుపాసూ ॥
రాతహిం ఘాట ఘాట కీ తరనీ। ఆఈం అగనిత జాహిం న బరనీ ॥
ప్రాత పార భే ఏకహి ఖేంవాఁ। తోషే రామసఖా కీ సేవాఁ ॥
చలే నహాఇ నదిహి సిర నాఈ। సాథ నిషాదనాథ దౌ భాఈ ॥
ఆగేం మునిబర బాహన ఆఛేం। రాజసమాజ జాఇ సబు పాఛేమ్ ॥
తేహిం పాఛేం దౌ బంధు పయాదేం। భూషన బసన బేష సుఠి సాదేమ్ ॥
సేవక సుహ్రద సచివసుత సాథా। సుమిరత లఖను సీయ రఘునాథా ॥
జహఁ జహఁ రామ బాస బిశ్రామా। తహఁ తహఁ కరహిం సప్రేమ ప్రనామా ॥

దో. మగబాసీ నర నారి సుని ధామ కామ తజి ధాఇ।
దేఖి సరూప సనేహ సబ ముదిత జనమ ఫలు పాఇ ॥ 221 ॥

కహహిం సపేమ ఏక ఏక పాహీం। రాము లఖను సఖి హోహిం కి నాహీమ్ ॥
బయ బపు బరన రూప సోఇ ఆలీ। సీలు సనేహు సరిస సమ చాలీ ॥
బేషు న సో సఖి సీయ న సంగా। ఆగేం అనీ చలీ చతురంగా ॥
నహిం ప్రసన్న ముఖ మానస ఖేదా। సఖి సందేహు హోఇ ఏహిం భేదా ॥
తాసు తరక తియగన మన మానీ। కహహిం సకల తేహి సమ న సయానీ ॥
తేహి సరాహి బానీ ఫురి పూజీ। బోలీ మధుర బచన తియ దూజీ ॥
కహి సపేమ సబ కథాప్రసంగూ। జేహి బిధి రామ రాజ రస భంగూ ॥
భరతహి బహురి సరాహన లాగీ। సీల సనేహ సుభాయ సుభాగీ ॥

దో. చలత పయాదేం ఖాత ఫల పితా దీన్హ తజి రాజు।
జాత మనావన రఘుబరహి భరత సరిస కో ఆజు ॥ 222 ॥

భాయప భగతి భరత ఆచరనూ। కహత సునత దుఖ దూషన హరనూ ॥
జో కఛు కహబ థోర సఖి సోఈ। రామ బంధు అస కాహే న హోఈ ॥
హమ సబ సానుజ భరతహి దేఖేం। భిన్హ ధన్య జుబతీ జన లేఖేమ్ ॥
సుని గున దేఖి దసా పఛితాహీం। కైకి జనని జోగు సుతు నాహీమ్ ॥
కౌ కహ దూషను రానిహి నాహిన। బిధి సబు కీన్హ హమహి జో దాహిన ॥
కహఁ హమ లోక బేద బిధి హీనీ। లఘు తియ కుల కరతూతి మలీనీ ॥
బసహిం కుదేస కుగాఁవ కుబామా। కహఁ యహ దరసు పున్య పరినామా ॥
అస అనందు అచిరిజు ప్రతి గ్రామా। జను మరుభూమి కలపతరు జామా ॥

దో. భరత దరసు దేఖత ఖులేఉ మగ లోగన్హ కర భాగు।
జను సింఘలబాసిన్హ భయు బిధి బస సులభ ప్రయాగు ॥ 223 ॥

నిజ గున సహిత రామ గున గాథా। సునత జాహిం సుమిరత రఘునాథా ॥
తీరథ ముని ఆశ్రమ సురధామా। నిరఖి నిమజ్జహిం కరహిం ప్రనామా ॥
మనహీం మన మాగహిం బరు ఏహూ। సీయ రామ పద పదుమ సనేహూ ॥
మిలహిం కిరాత కోల బనబాసీ। బైఖానస బటు జతీ ఉదాసీ ॥
కరి ప్రనాము పూఁఛహిం జేహిం తేహీ। కేహి బన లఖను రాము బైదేహీ ॥
తే ప్రభు సమాచార సబ కహహీం। భరతహి దేఖి జనమ ఫలు లహహీమ్ ॥
జే జన కహహిం కుసల హమ దేఖే। తే ప్రియ రామ లఖన సమ లేఖే ॥
ఏహి బిధి బూఝత సబహి సుబానీ। సునత రామ బనబాస కహానీ ॥

దో. తేహి బాసర బసి ప్రాతహీం చలే సుమిరి రఘునాథ।
రామ దరస కీ లాలసా భరత సరిస సబ సాథ ॥ 224 ॥

మంగల సగున హోహిం సబ కాహూ। ఫరకహిం సుఖద బిలోచన బాహూ ॥
భరతహి సహిత సమాజ ఉఛాహూ। మిలిహహిం రాము మిటహి దుఖ దాహూ ॥
కరత మనోరథ జస జియఁ జాకే। జాహిం సనేహ సురాఁ సబ ఛాకే ॥
సిథిల అంగ పగ మగ డగి డోలహిం। బిహబల బచన పేమ బస బోలహిమ్ ॥
రామసఖాఁ తేహి సమయ దేఖావా। సైల సిరోమని సహజ సుహావా ॥
జాసు సమీప సరిత పయ తీరా। సీయ సమేత బసహిం దౌ బీరా ॥
దేఖి కరహిం సబ దండ ప్రనామా। కహి జయ జానకి జీవన రామా ॥
ప్రేమ మగన అస రాజ సమాజూ। జను ఫిరి అవధ చలే రఘురాజూ ॥

దో. భరత ప్రేము తేహి సమయ జస తస కహి సకి న సేషు।
కబిహిం అగమ జిమి బ్రహ్మసుఖు అహ మమ మలిన జనేషు ॥ 225।

సకల సనేహ సిథిల రఘుబర కేం। గే కోస దుఇ దినకర ఢరకేమ్ ॥
జలు థలు దేఖి బసే నిసి బీతేం। కీన్హ గవన రఘునాథ పిరీతేమ్ ॥
ఉహాఁ రాము రజనీ అవసేషా। జాగే సీయఁ సపన అస దేఖా ॥
సహిత సమాజ భరత జను ఆఏ। నాథ బియోగ తాప తన తాఏ ॥
సకల మలిన మన దీన దుఖారీ। దేఖీం సాసు ఆన అనుహారీ ॥
సుని సియ సపన భరే జల లోచన। భే సోచబస సోచ బిమోచన ॥
లఖన సపన యహ నీక న హోఈ। కఠిన కుచాహ సునాఇహి కోఈ ॥
అస కహి బంధు సమేత నహానే। పూజి పురారి సాధు సనమానే ॥

ఛం. సనమాని సుర ముని బంది బైఠే ఉత్తర దిసి దేఖత భే।
నభ ధూరి ఖగ మృగ భూరి భాగే బికల ప్రభు ఆశ్రమ గే ॥
తులసీ ఉఠే అవలోకి కారను కాహ చిత సచకిత రహే।
సబ సమాచార కిరాత కోలన్హి ఆఇ తేహి అవసర కహే ॥

దో. సునత సుమంగల బైన మన ప్రమోద తన పులక భర।
సరద సరోరుహ నైన తులసీ భరే సనేహ జల ॥ 226 ॥

బహురి సోచబస భే సియరవనూ। కారన కవన భరత ఆగవనూ ॥
ఏక ఆఇ అస కహా బహోరీ। సేన సంగ చతురంగ న థోరీ ॥
సో సుని రామహి భా అతి సోచూ। ఇత పితు బచ ఇత బంధు సకోచూ ॥
భరత సుభాఉ సముఝి మన మాహీం। ప్రభు చిత హిత థితి పావత నాహీ ॥
సమాధాన తబ భా యహ జానే। భరతు కహే మహుఁ సాధు సయానే ॥
లఖన లఖేఉ ప్రభు హృదయఁ ఖభారూ। కహత సమయ సమ నీతి బిచారూ ॥
బిను పూఁఛ కఛు కహుఁ గోసాఈం। సేవకు సమయఁ న ఢీఠ ఢిఠాఈ ॥
తుమ్హ సర్బగ్య సిరోమని స్వామీ। ఆపని సముఝి కహుఁ అనుగామీ ॥

దో. నాథ సుహ్రద సుఠి సరల చిత సీల సనేహ నిధాన ॥
సబ పర ప్రీతి ప్రతీతి జియఁ జానిఅ ఆపు సమాన ॥ 227 ॥

బిషీ జీవ పాఇ ప్రభుతాఈ। మూఢ఼ మోహ బస హోహిం జనాఈ ॥
భరతు నీతి రత సాధు సుజానా। ప్రభు పద ప్రేమ సకల జగు జానా ॥
తేఊ ఆజు రామ పదు పాఈ। చలే ధరమ మరజాద మేటాఈ ॥
కుటిల కుబంధ కుఅవసరు తాకీ। జాని రామ బనవాస ఏకాకీ ॥
కరి కుమంత్రు మన సాజి సమాజూ। ఆఏ కరై అకంటక రాజూ ॥
కోటి ప్రకార కలపి కుటలాఈ। ఆఏ దల బటోరి దౌ భాఈ ॥
జౌం జియఁ హోతి న కపట కుచాలీ। కేహి సోహాతి రథ బాజి గజాలీ ॥
భరతహి దోసు దేఇ కో జాఏఁ। జగ బౌరాఇ రాజ పదు పాఏఁ ॥

దో. ససి గుర తియ గామీ నఘుషు చఢ఼ఏఉ భూమిసుర జాన।
లోక బేద తేం బిముఖ భా అధమ న బేన సమాన ॥ 228 ॥

సహసబాహు సురనాథు త్రిసంకూ। కేహి న రాజమద దీన్హ కలంకూ ॥
భరత కీన్హ యహ ఉచిత ఉప్AU। రిపు రిన రంచ న రాఖబ క్AU ॥
ఏక కీన్హి నహిం భరత భలాఈ। నిదరే రాము జాని అసహాఈ ॥
సముఝి పరిహి సౌ ఆజు బిసేషీ। సమర సరోష రామ ముఖు పేఖీ ॥
ఏతనా కహత నీతి రస భూలా। రన రస బిటపు పులక మిస ఫూలా ॥
ప్రభు పద బంది సీస రజ రాఖీ। బోలే సత్య సహజ బలు భాషీ ॥
అనుచిత నాథ న మానబ మోరా। భరత హమహి ఉపచార న థోరా ॥
కహఁ లగి సహిఅ రహిఅ మను మారేం। నాథ సాథ ధను హాథ హమారేమ్ ॥

దో. ఛత్రి జాతి రఘుకుల జనము రామ అనుగ జగు జాన।
లాతహుఁ మారేం చఢ఼తి సిర నీచ కో ధూరి సమాన ॥ 229 ॥

ఉఠి కర జోరి రజాయసు మాగా। మనహుఁ బీర రస సోవత జాగా ॥
బాఁధి జటా సిర కసి కటి భాథా। సాజి సరాసను సాయకు హాథా ॥
ఆజు రామ సేవక జసు లేఊఁ। భరతహి సమర సిఖావన దేఊఁ ॥
రామ నిరాదర కర ఫలు పాఈ। సోవహుఁ సమర సేజ దౌ భాఈ ॥
ఆఇ బనా భల సకల సమాజూ। ప్రగట కరుఁ రిస పాఛిల ఆజూ ॥
జిమి కరి నికర దలి మృగరాజూ। లేఇ లపేటి లవా జిమి బాజూ ॥
తైసేహిం భరతహి సేన సమేతా। సానుజ నిదరి నిపాతుఁ ఖేతా ॥
జౌం సహాయ కర సంకరు ఆఈ। తౌ మారుఁ రన రామ దోహాఈ ॥

దో. అతి సరోష మాఖే లఖను లఖి సుని సపథ ప్రవాన।
సభయ లోక సబ లోకపతి చాహత భభరి భగాన ॥ 230 ॥

జగు భయ మగన గగన భి బానీ। లఖన బాహుబలు బిపుల బఖానీ ॥
తాత ప్రతాప ప్రభాఉ తుమ్హారా। కో కహి సకి కో జాననిహారా ॥
అనుచిత ఉచిత కాజు కిఛు హోఊ। సముఝి కరిఅ భల కహ సబు కోఊ ॥
సహసా కరి పాఛైం పఛితాహీం। కహహిం బేద బుధ తే బుధ నాహీమ్ ॥
సుని సుర బచన లఖన సకుచానే। రామ సీయఁ సాదర సనమానే ॥
కహీ తాత తుమ్హ నీతి సుహాఈ। సబ తేం కఠిన రాజమదు భాఈ ॥
జో అచవఁత నృప మాతహిం తేఈ। నాహిన సాధుసభా జేహిం సేఈ ॥
సునహు లఖన భల భరత సరీసా। బిధి ప్రపంచ మహఁ సునా న దీసా ॥

దో. భరతహి హోఇ న రాజమదు బిధి హరి హర పద పాఇ ॥
కబహుఁ కి కాఁజీ సీకరని ఛీరసింధు బినసాఇ ॥ 231 ॥

తిమిరు తరున తరనిహి మకు గిలీ। గగను మగన మకు మేఘహిం మిలీ ॥
గోపద జల బూడ఼హిం ఘటజోనీ। సహజ ఛమా బరు ఛాడ఼ఐ ఛోనీ ॥
మసక ఫూఁక మకు మేరు ఉడ఼ఆఈ। హోఇ న నృపమదు భరతహి భాఈ ॥
లఖన తుమ్హార సపథ పితు ఆనా। సుచి సుబంధు నహిం భరత సమానా ॥
సగున ఖీరు అవగున జలు తాతా। మిలి రచి పరపంచు బిధాతా ॥
భరతు హంస రబిబంస తడ఼ఆగా। జనమి కీన్హ గున దోష బిభాగా ॥
గహి గున పయ తజి అవగున బారీ। నిజ జస జగత కీన్హి ఉజిఆరీ ॥
కహత భరత గున సీలు సుభ్AU। పేమ పయోధి మగన రఘుర్AU ॥

దో. సుని రఘుబర బానీ బిబుధ దేఖి భరత పర హేతు।
సకల సరాహత రామ సో ప్రభు కో కృపానికేతు ॥ 232 ॥

జౌం న హోత జగ జనమ భరత కో। సకల ధరమ ధుర ధరని ధరత కో ॥
కబి కుల అగమ భరత గున గాథా। కో జాని తుమ్హ బిను రఘునాథా ॥
లఖన రామ సియఁ సుని సుర బానీ। అతి సుఖు లహేఉ న జాఇ బఖానీ ॥
ఇహాఁ భరతు సబ సహిత సహాఏ। మందాకినీం పునీత నహాఏ ॥
సరిత సమీప రాఖి సబ లోగా। మాగి మాతు గుర సచివ నియోగా ॥
చలే భరతు జహఁ సియ రఘురాఈ। సాథ నిషాదనాథు లఘు భాఈ ॥
సముఝి మాతు కరతబ సకుచాహీం। కరత కుతరక కోటి మన మాహీమ్ ॥
రాము లఖను సియ సుని మమ న్AUఁ। ఉఠి జని అనత జాహిం తజి ఠ్AUఁ ॥

దో. మాతు మతే మహుఁ మాని మోహి జో కఛు కరహిం సో థోర।
అఘ అవగున ఛమి ఆదరహిం సముఝి ఆపనీ ఓర ॥ 233 ॥

జౌం పరిహరహిం మలిన మను జానీ। జౌ సనమానహిం సేవకు మానీ ॥
మోరేం సరన రామహి కీ పనహీ। రామ సుస్వామి దోసు సబ జనహీ ॥
జగ జస భాజన చాతక మీనా। నేమ పేమ నిజ నిపున నబీనా ॥
అస మన గునత చలే మగ జాతా। సకుచ సనేహఁ సిథిల సబ గాతా ॥
ఫేరత మనహుఁ మాతు కృత ఖోరీ। చలత భగతి బల ధీరజ ధోరీ ॥
జబ సముఝత రఘునాథ సుభ్AU। తబ పథ పరత ఉతాఇల ప్AU ॥
భరత దసా తేహి అవసర కైసీ। జల ప్రబాహఁ జల అలి గతి జైసీ ॥
దేఖి భరత కర సోచు సనేహూ। భా నిషాద తేహి సమయఁ బిదేహూ ॥

దో. లగే హోన మంగల సగున సుని గుని కహత నిషాదు।
మిటిహి సోచు హోఇహి హరషు పుని పరినామ బిషాదు ॥ 234 ॥

సేవక బచన సత్య సబ జానే। ఆశ్రమ నికట జాఇ నిఅరానే ॥
భరత దీఖ బన సైల సమాజూ। ముదిత ఛుధిత జను పాఇ సునాజూ ॥
ఈతి భీతి జను ప్రజా దుఖారీ। త్రిబిధ తాప పీడ఼ఇత గ్రహ మారీ ॥
జాఇ సురాజ సుదేస సుఖారీ। హోహిం భరత గతి తేహి అనుహారీ ॥
రామ బాస బన సంపతి భ్రాజా। సుఖీ ప్రజా జను పాఇ సురాజా ॥
సచివ బిరాగు బిబేకు నరేసూ। బిపిన సుహావన పావన దేసూ ॥
భట జమ నియమ సైల రజధానీ। సాంతి సుమతి సుచి సుందర రానీ ॥
సకల అంగ సంపన్న సుర్AU। రామ చరన ఆశ్రిత చిత చ్AU ॥

దో. జీతి మోహ మహిపాలు దల సహిత బిబేక భుఆలు।
కరత అకంటక రాజు పురఁ సుఖ సంపదా సుకాలు ॥ 235 ॥

బన ప్రదేస ముని బాస ఘనేరే। జను పుర నగర గాఉఁ గన ఖేరే ॥
బిపుల బిచిత్ర బిహగ మృగ నానా। ప్రజా సమాజు న జాఇ బఖానా ॥
ఖగహా కరి హరి బాఘ బరాహా। దేఖి మహిష బృష సాజు సరాహా ॥
బయరు బిహాఇ చరహిం ఏక సంగా। జహఁ తహఁ మనహుఁ సేన చతురంగా ॥
ఝరనా ఝరహిం మత్త గజ గాజహిం। మనహుఁ నిసాన బిబిధి బిధి బాజహిమ్ ॥
చక చకోర చాతక సుక పిక గన। కూజత మంజు మరాల ముదిత మన ॥
అలిగన గావత నాచత మోరా। జను సురాజ మంగల చహు ఓరా ॥
బేలి బిటప తృన సఫల సఫూలా। సబ సమాజు ముద మంగల మూలా ॥
దో. రామ సైల సోభా నిరఖి భరత హృదయఁ అతి పేము।
తాపస తప ఫలు పాఇ జిమి సుఖీ సిరానేం నేము ॥ 236 ॥

మాసపారాయణ, బీసవాఁ విశ్రామ
నవాహ్నపారాయణ, పాఁచవాఁ విశ్రామ
తబ కేవట ఊఁచేం చఢ఼ఇ ధాఈ। కహేఉ భరత సన భుజా ఉఠాఈ ॥
నాథ దేఖిఅహిం బిటప బిసాలా। పాకరి జంబు రసాల తమాలా ॥
జిన్హ తరుబరన్హ మధ్య బటు సోహా। మంజు బిసాల దేఖి మను మోహా ॥
నీల సఘన పల్ల్వ ఫల లాలా। అబిరల ఛాహఁ సుఖద సబ కాలా ॥
మానహుఁ తిమిర అరునమయ రాసీ। బిరచీ బిధి సఁకేలి సుషమా సీ ॥
ఏ తరు సరిత సమీప గోసాఁఈ। రఘుబర పరనకుటీ జహఁ ఛాఈ ॥
తులసీ తరుబర బిబిధ సుహాఏ। కహుఁ కహుఁ సియఁ కహుఁ లఖన లగాఏ ॥
బట ఛాయాఁ బేదికా బనాఈ। సియఁ నిజ పాని సరోజ సుహాఈ ॥

దో. జహాఁ బైఠి మునిగన సహిత నిత సియ రాము సుజాన।
సునహిం కథా ఇతిహాస సబ ఆగమ నిగమ పురాన ॥ 237 ॥

సఖా బచన సుని బిటప నిహారీ। ఉమగే భరత బిలోచన బారీ ॥
కరత ప్రనామ చలే దౌ భాఈ। కహత ప్రీతి సారద సకుచాఈ ॥
హరషహిం నిరఖి రామ పద అంకా। మానహుఁ పారసు పాయు రంకా ॥
రజ సిర ధరి హియఁ నయనన్హి లావహిం। రఘుబర మిలన సరిస సుఖ పావహిమ్ ॥
దేఖి భరత గతి అకథ అతీవా। ప్రేమ మగన మృగ ఖగ జడ఼ జీవా ॥
సఖహి సనేహ బిబస మగ భూలా। కహి సుపంథ సుర బరషహిం ఫూలా ॥
నిరఖి సిద్ధ సాధక అనురాగే। సహజ సనేహు సరాహన లాగే ॥
హోత న భూతల భాఉ భరత కో। అచర సచర చర అచర కరత కో ॥

దో. పేమ అమిఅ మందరు బిరహు భరతు పయోధి గఁభీర।
మథి ప్రగటేఉ సుర సాధు హిత కృపాసింధు రఘుబీర ॥ 238 ॥

సఖా సమేత మనోహర జోటా। లఖేఉ న లఖన సఘన బన ఓటా ॥
భరత దీఖ ప్రభు ఆశ్రము పావన। సకల సుమంగల సదను సుహావన ॥

కరత ప్రబేస మిటే దుఖ దావా। జను జోగీం పరమారథు పావా ॥
దేఖే భరత లఖన ప్రభు ఆగే। పూఁఛే బచన కహత అనురాగే ॥
సీస జటా కటి ముని పట బాఁధేం। తూన కసేం కర సరు ధను కాఁధేమ్ ॥
బేదీ పర ముని సాధు సమాజూ। సీయ సహిత రాజత రఘురాజూ ॥
బలకల బసన జటిల తను స్యామా। జను ముని బేష కీన్హ రతి కామా ॥
కర కమలని ధను సాయకు ఫేరత। జియ కీ జరని హరత హఁసి హేరత ॥

దో. లసత మంజు ముని మండలీ మధ్య సీయ రఘుచందు।
గ్యాన సభాఁ జను తను ధరే భగతి సచ్చిదానందు ॥ 239 ॥

సానుజ సఖా సమేత మగన మన। బిసరే హరష సోక సుఖ దుఖ గన ॥
పాహి నాథ కహి పాహి గోసాఈ। భూతల పరే లకుట కీ నాఈ ॥
బచన సపేమ లఖన పహిచానే। కరత ప్రనాము భరత జియఁ జానే ॥
బంధు సనేహ సరస ఏహి ఓరా। ఉత సాహిబ సేవా బస జోరా ॥
మిలి న జాఇ నహిం గుదరత బనీ। సుకబి లఖన మన కీ గతి భనీ ॥
రహే రాఖి సేవా పర భారూ। చఢ఼ఈ చంగ జను ఖైంచ ఖేలారూ ॥
కహత సప్రేమ నాఇ మహి మాథా। భరత ప్రనామ కరత రఘునాథా ॥
ఉఠే రాము సుని పేమ అధీరా। కహుఁ పట కహుఁ నిషంగ ధను తీరా ॥

దో. బరబస లిఏ ఉఠాఇ ఉర లాఏ కృపానిధాన।
భరత రామ కీ మిలని లఖి బిసరే సబహి అపాన ॥ 240 ॥

మిలని ప్రీతి కిమి జాఇ బఖానీ। కబికుల అగమ కరమ మన బానీ ॥
పరమ పేమ పూరన దౌ భాఈ। మన బుధి చిత అహమితి బిసరాఈ ॥
కహహు సుపేమ ప్రగట కో కరీ। కేహి ఛాయా కబి మతి అనుసరీ ॥
కబిహి అరథ ఆఖర బలు సాఁచా। అనుహరి తాల గతిహి నటు నాచా ॥
అగమ సనేహ భరత రఘుబర కో। జహఁ న జాఇ మను బిధి హరి హర కో ॥
సో మైం కుమతి కహౌం కేహి భాఁతీ। బాజ సురాగ కి గాఁడర తాఁతీ ॥
మిలని బిలోకి భరత రఘుబర కీ। సురగన సభయ ధకధకీ ధరకీ ॥
సముఝాఏ సురగురు జడ఼ జాగే। బరషి ప్రసూన ప్రసంసన లాగే ॥

దో. మిలి సపేమ రిపుసూదనహి కేవటు భేంటేఉ రామ।
భూరి భాయఁ భేంటే భరత లఛిమన కరత ప్రనామ ॥ 241 ॥

భేంటేఉ లఖన లలకి లఘు భాఈ। బహురి నిషాదు లీన్హ ఉర లాఈ ॥
పుని మునిగన దుహుఁ భాఇన్హ బందే। అభిమత ఆసిష పాఇ అనందే ॥
సానుజ భరత ఉమగి అనురాగా। ధరి సిర సియ పద పదుమ పరాగా ॥
పుని పుని కరత ప్రనామ ఉఠాఏ। సిర కర కమల పరసి బైఠాఏ ॥
సీయఁ అసీస దీన్హి మన మాహీం। మగన సనేహఁ దేహ సుధి నాహీమ్ ॥
సబ బిధి సానుకూల లఖి సీతా। భే నిసోచ ఉర అపడర బీతా ॥
కౌ కిఛు కహి న కౌ కిఛు పూఁఛా। ప్రేమ భరా మన నిజ గతి ఛూఁఛా ॥
తేహి అవసర కేవటు ధీరజు ధరి। జోరి పాని బినవత ప్రనాము కరి ॥

దో. నాథ సాథ మునినాథ కే మాతు సకల పుర లోగ।
సేవక సేనప సచివ సబ ఆఏ బికల బియోగ ॥ 242 ॥

సీలసింధు సుని గుర ఆగవనూ। సియ సమీప రాఖే రిపుదవనూ ॥
చలే సబేగ రాము తేహి కాలా। ధీర ధరమ ధుర దీనదయాలా ॥
గురహి దేఖి సానుజ అనురాగే। దండ ప్రనామ కరన ప్రభు లాగే ॥
మునిబర ధాఇ లిఏ ఉర లాఈ। ప్రేమ ఉమగి భేంటే దౌ భాఈ ॥
ప్రేమ పులకి కేవట కహి నామూ। కీన్హ దూరి తేం దండ ప్రనామూ ॥
రామసఖా రిషి బరబస భేంటా। జను మహి లుఠత సనేహ సమేటా ॥
రఘుపతి భగతి సుమంగల మూలా। నభ సరాహి సుర బరిసహిం ఫూలా ॥
ఏహి సమ నిపట నీచ కౌ నాహీం। బడ఼ బసిష్ఠ సమ కో జగ మాహీమ్ ॥

దో. జేహి లఖి లఖనహు తేం అధిక మిలే ముదిత మునిరాఉ।
సో సీతాపతి భజన కో ప్రగట ప్రతాప ప్రభాఉ ॥ 243 ॥

ఆరత లోగ రామ సబు జానా। కరునాకర సుజాన భగవానా ॥
జో జేహి భాయఁ రహా అభిలాషీ। తేహి తేహి కై తసి తసి రుఖ రాఖీ ॥
సానుజ మిలి పల మహు సబ కాహూ। కీన్హ దూరి దుఖు దారున దాహూ ॥
యహ బడ఼ఇ బాతఁ రామ కై నాహీం। జిమి ఘట కోటి ఏక రబి ఛాహీమ్ ॥
మిలి కేవటిహి ఉమగి అనురాగా। పురజన సకల సరాహహిం భాగా ॥
దేఖీం రామ దుఖిత మహతారీం। జను సుబేలి అవలీం హిమ మారీమ్ ॥
ప్రథమ రామ భేంటీ కైకేఈ। సరల సుభాయఁ భగతి మతి భేఈ ॥
పగ పరి కీన్హ ప్రబోధు బహోరీ। కాల కరమ బిధి సిర ధరి ఖోరీ ॥

దో. భేటీం రఘుబర మాతు సబ కరి ప్రబోధు పరితోషు ॥
అంబ ఈస ఆధీన జగు కాహు న దేఇఅ దోషు ॥ 244 ॥

గురతియ పద బందే దుహు భాఈ। సహిత బిప్రతియ జే సఁగ ఆఈ ॥
గంగ గౌరి సమ సబ సనమానీమ్ ॥ దేహిం అసీస ముదిత మృదు బానీ ॥
గహి పద లగే సుమిత్రా అంకా। జను భేటీం సంపతి అతి రంకా ॥
పుని జనని చరనని దౌ భ్రాతా। పరే పేమ బ్యాకుల సబ గాతా ॥
అతి అనురాగ అంబ ఉర లాఏ। నయన సనేహ సలిల అన్హవాఏ ॥
తేహి అవసర కర హరష బిషాదూ। కిమి కబి కహై మూక జిమి స్వాదూ ॥
మిలి జననహి సానుజ రఘుర్AU। గుర సన కహేఉ కి ధారిఅ ప్AU ॥
పురజన పాఇ మునీస నియోగూ। జల థల తకి తకి ఉతరేఉ లోగూ ॥

దో. మహిసుర మంత్రీ మాతు గుర గనే లోగ లిఏ సాథ ॥
పావన ఆశ్రమ గవను కియ భరత లఖన రఘునాథ ॥ 245 ॥

సీయ ఆఇ మునిబర పగ లాగీ। ఉచిత అసీస లహీ మన మాగీ ॥
గురపతినిహి మునితియన్హ సమేతా। మిలీ పేము కహి జాఇ న జేతా ॥
బంది బంది పగ సియ సబహీ కే। ఆసిరబచన లహే ప్రియ జీ కే ॥
సాసు సకల జబ సీయఁ నిహారీం। మూదే నయన సహమి సుకుమారీమ్ ॥
పరీం బధిక బస మనహుఁ మరాలీం। కాహ కీన్హ కరతార కుచాలీమ్ ॥
తిన్హ సియ నిరఖి నిపట దుఖు పావా। సో సబు సహిఅ జో దైఉ సహావా ॥
జనకసుతా తబ ఉర ధరి ధీరా। నీల నలిన లోయన భరి నీరా ॥
మిలీ సకల సాసున్హ సియ జాఈ। తేహి అవసర కరునా మహి ఛాఈ ॥

దో. లాగి లాగి పగ సబని సియ భేంటతి అతి అనురాగ ॥
హృదయఁ అసీసహిం పేమ బస రహిఅహు భరీ సోహాగ ॥ 246 ॥

బికల సనేహఁ సీయ సబ రానీం। బైఠన సబహి కహేఉ గుర గ్యానీమ్ ॥
కహి జగ గతి మాయిక మునినాథా। కహే కఛుక పరమారథ గాథా ॥
నృప కర సురపుర గవను సునావా। సుని రఘునాథ దుసహ దుఖు పావా ॥
మరన హేతు నిజ నేహు బిచారీ। భే అతి బికల ధీర ధుర ధారీ ॥
కులిస కఠోర సునత కటు బానీ। బిలపత లఖన సీయ సబ రానీ ॥
సోక బికల అతి సకల సమాజూ। మానహుఁ రాజు అకాజేఉ ఆజూ ॥
మునిబర బహురి రామ సముఝాఏ। సహిత సమాజ సుసరిత నహాఏ ॥
బ్రతు నిరంబు తేహి దిన ప్రభు కీన్హా। మునిహు కహేం జలు కాహుఁ న లీన్హా ॥

దో. భోరు భేఁ రఘునందనహి జో ముని ఆయసు దీన్హ ॥
శ్రద్ధా భగతి సమేత ప్రభు సో సబు సాదరు కీన్హ ॥ 247 ॥

కరి పితు క్రియా బేద జసి బరనీ। భే పునీత పాతక తమ తరనీ ॥
జాసు నామ పావక అఘ తూలా। సుమిరత సకల సుమంగల మూలా ॥
సుద్ధ సో భయు సాధు సంమత అస। తీరథ ఆవాహన సురసరి జస ॥
సుద్ధ భేఁ దుఇ బాసర బీతే। బోలే గుర సన రామ పిరీతే ॥
నాథ లోగ సబ నిపట దుఖారీ। కంద మూల ఫల అంబు అహారీ ॥
సానుజ భరతు సచివ సబ మాతా। దేఖి మోహి పల జిమి జుగ జాతా ॥
సబ సమేత పుర ధారిఅ ప్AU। ఆపు ఇహాఁ అమరావతి ర్AU ॥
బహుత కహేఉఁ సబ కియుఁ ఢిఠాఈ। ఉచిత హోఇ తస కరిఅ గోసాఁఈ ॥

దో. ధర్మ సేతు కరునాయతన కస న కహహు అస రామ।
లోగ దుఖిత దిన దుఇ దరస దేఖి లహహుఁ బిశ్రామ ॥ 248 ॥

రామ బచన సుని సభయ సమాజూ। జను జలనిధి మహుఁ బికల జహాజూ ॥
సుని గుర గిరా సుమంగల మూలా। భయు మనహుఁ మారుత అనుకులా ॥
పావన పయఁ తిహుఁ కాల నహాహీం। జో బిలోకి అంఘ ఓఘ నసాహీమ్ ॥
మంగలమూరతి లోచన భరి భరి। నిరఖహిం హరషి దండవత కరి కరి ॥
రామ సైల బన దేఖన జాహీం। జహఁ సుఖ సకల సకల దుఖ నాహీమ్ ॥
ఝరనా ఝరిహిం సుధాసమ బారీ। త్రిబిధ తాపహర త్రిబిధ బయారీ ॥
బిటప బేలి తృన అగనిత జాతీ। ఫల ప్రసూన పల్లవ బహు భాఁతీ ॥
సుందర సిలా సుఖద తరు ఛాహీం। జాఇ బరని బన ఛబి కేహి పాహీమ్ ॥

దో. సరని సరోరుహ జల బిహగ కూజత గుంజత భృంగ।
బైర బిగత బిహరత బిపిన మృగ బిహంగ బహురంగ ॥ 249 ॥

కోల కిరాత భిల్ల బనబాసీ। మధు సుచి సుందర స్వాదు సుధా సీ ॥
భరి భరి పరన పుటీం రచి రురీ। కంద మూల ఫల అంకుర జూరీ ॥
సబహి దేహిం కరి బినయ ప్రనామా। కహి కహి స్వాద భేద గున నామా ॥
దేహిం లోగ బహు మోల న లేహీం। ఫేరత రామ దోహాఈ దేహీమ్ ॥
కహహిం సనేహ మగన మృదు బానీ। మానత సాధు పేమ పహిచానీ ॥
తుమ్హ సుకృతీ హమ నీచ నిషాదా। పావా దరసను రామ ప్రసాదా ॥
హమహి అగమ అతి దరసు తుమ్హారా। జస మరు ధరని దేవధుని ధారా ॥
రామ కృపాల నిషాద నేవాజా। పరిజన ప్రజు చహిఅ జస రాజా ॥

దో. యహ జిఁయఁ జాని సఁకోచు తజి కరిఅ ఛోహు లఖి నేహు।
హమహి కృతారథ కరన లగి ఫల తృన అంకుర లేహు ॥ 250 ॥

తుమ్హ ప్రియ పాహునే బన పగు ధారే। సేవా జోగు న భాగ హమారే ॥
దేబ కాహ హమ తుమ్హహి గోసాఁఈ। ఈధను పాత కిరాత మితాఈ ॥
యహ హమారి అతి బడ఼ఇ సేవకాఈ। లేహి న బాసన బసన చోరాఈ ॥
హమ జడ఼ జీవ జీవ గన ఘాతీ। కుటిల కుచాలీ కుమతి కుజాతీ ॥
పాప కరత నిసి బాసర జాహీం। నహిం పట కటి నహి పేట అఘాహీమ్ ॥
సపోనేహుఁ ధరమ బుద్ధి కస క్AU। యహ రఘునందన దరస ప్రభ్AU ॥
జబ తేం ప్రభు పద పదుమ నిహారే। మిటే దుసహ దుఖ దోష హమారే ॥
బచన సునత పురజన అనురాగే। తిన్హ కే భాగ సరాహన లాగే ॥

ఛం. లాగే సరాహన భాగ సబ అనురాగ బచన సునావహీం।
బోలని మిలని సియ రామ చరన సనేహు లఖి సుఖు పావహీమ్ ॥
నర నారి నిదరహిం నేహు నిజ సుని కోల భిల్లని కీ గిరా।
తులసీ కృపా రఘుబంసమని కీ లోహ లై లౌకా తిరా ॥

సో. బిహరహిం బన చహు ఓర ప్రతిదిన ప్రముదిత లోగ సబ।
జల జ్యోం దాదుర మోర భే పీన పావస ప్రథమ ॥ 251 ॥

పుర జన నారి మగన అతి ప్రీతీ। బాసర జాహిం పలక సమ బీతీ ॥
సీయ సాసు ప్రతి బేష బనాఈ। సాదర కరి సరిస సేవకాఈ ॥
లఖా న మరము రామ బిను కాహూఁ। మాయా సబ సియ మాయా మాహూఁ ॥
సీయఁ సాసు సేవా బస కీన్హీం। తిన్హ లహి సుఖ సిఖ ఆసిష దీన్హీమ్ ॥
లఖి సియ సహిత సరల దౌ భాఈ। కుటిల రాని పఛితాని అఘాఈ ॥
అవని జమహి జాచతి కైకేఈ। మహి న బీచు బిధి మీచు న దేఈ ॥
లోకహుఁ బేద బిదిత కబి కహహీం। రామ బిముఖ థలు నరక న లహహీమ్ ॥
యహు సంసు సబ కే మన మాహీం। రామ గవను బిధి అవధ కి నాహీమ్ ॥

దో. నిసి న నీద నహిం భూఖ దిన భరతు బికల సుచి సోచ।
నీచ కీచ బిచ మగన జస మీనహి సలిల సఁకోచ ॥ 252 ॥

కీన్హీ మాతు మిస కాల కుచాలీ। ఈతి భీతి జస పాకత సాలీ ॥
కేహి బిధి హోఇ రామ అభిషేకూ। మోహి అవకలత ఉపాఉ న ఏకూ ॥
అవసి ఫిరహిం గుర ఆయసు మానీ। ముని పుని కహబ రామ రుచి జానీ ॥
మాతు కహేహుఁ బహురహిం రఘుర్AU। రామ జనని హఠ కరబి కి క్AU ॥
మోహి అనుచర కర కేతిక బాతా। తేహి మహఁ కుసము బామ బిధాతా ॥
జౌం హఠ కరుఁ త నిపట కుకరమూ। హరగిరి తేం గురు సేవక ధరమూ ॥
ఏకు జుగుతి న మన ఠహరానీ। సోచత భరతహి రైని బిహానీ ॥
ప్రాత నహాఇ ప్రభుహి సిర నాఈ। బైఠత పఠే రిషయఁ బోలాఈ ॥

దో. గుర పద కమల ప్రనాము కరి బైఠే ఆయసు పాఇ।
బిప్ర మహాజన సచివ సబ జురే సభాసద ఆఇ ॥ 253 ॥

బోలే మునిబరు సమయ సమానా। సునహు సభాసద భరత సుజానా ॥
ధరమ ధురీన భానుకుల భానూ। రాజా రాము స్వబస భగవానూ ॥
సత్యసంధ పాలక శ్రుతి సేతూ। రామ జనము జగ మంగల హేతూ ॥
గుర పితు మాతు బచన అనుసారీ। ఖల దలు దలన దేవ హితకారీ ॥
నీతి ప్రీతి పరమారథ స్వారథు। కౌ న రామ సమ జాన జథారథు ॥
బిధి హరి హరు ససి రబి దిసిపాలా। మాయా జీవ కరమ కులి కాలా ॥
అహిప మహిప జహఁ లగి ప్రభుతాఈ। జోగ సిద్ధి నిగమాగమ గాఈ ॥
కరి బిచార జిఁయఁ దేఖహు నీకేం। రామ రజాఇ సీస సబహీ కేమ్ ॥

దో. రాఖేం రామ రజాఇ రుఖ హమ సబ కర హిత హోఇ।
సముఝి సయానే కరహు అబ సబ మిలి సంమత సోఇ ॥ 254 ॥

సబ కహుఁ సుఖద రామ అభిషేకూ। మంగల మోద మూల మగ ఏకూ ॥
కేహి బిధి అవధ చలహిం రఘుర్AU। కహహు సముఝి సోఇ కరిఅ ఉప్AU ॥
సబ సాదర సుని మునిబర బానీ। నయ పరమారథ స్వారథ సానీ ॥
ఉతరు న ఆవ లోగ భే భోరే। తబ సిరు నాఇ భరత కర జోరే ॥
భానుబంస భే భూప ఘనేరే। అధిక ఏక తేం ఏక బడ఼ఏరే ॥
జనము హేతు సబ కహఁ పితు మాతా। కరమ సుభాసుభ దేఇ బిధాతా ॥
దలి దుఖ సజి సకల కల్యానా। అస అసీస రాఉరి జగు జానా ॥
సో గోసాఇఁ బిధి గతి జేహిం ఛేంకీ। సకి కో టారి టేక జో టేకీ ॥

దో. బూఝిఅ మోహి ఉపాఉ అబ సో సబ మోర అభాగు।
సుని సనేహమయ బచన గుర ఉర ఉమగా అనురాగు ॥ 255 ॥

తాత బాత ఫురి రామ కృపాహీం। రామ బిముఖ సిధి సపనేహుఁ నాహీమ్ ॥
సకుచుఁ తాత కహత ఏక బాతా। అరధ తజహిం బుధ సరబస జాతా ॥
తుమ్హ కానన గవనహు దౌ భాఈ। ఫేరిఅహిం లఖన సీయ రఘురాఈ ॥
సుని సుబచన హరషే దౌ భ్రాతా। భే ప్రమోద పరిపూరన గాతా ॥
మన ప్రసన్న తన తేజు బిరాజా। జను జియ రాఉ రాము భే రాజా ॥
బహుత లాభ లోగన్హ లఘు హానీ। సమ దుఖ సుఖ సబ రోవహిం రానీ ॥
కహహిం భరతు ముని కహా సో కీన్హే। ఫలు జగ జీవన్హ అభిమత దీన్హే ॥
కానన కరుఁ జనమ భరి బాసూ। ఏహిం తేం అధిక న మోర సుపాసూ ॥

దో. అఁతరజామీ రాము సియ తుమ్హ సరబగ్య సుజాన।
జో ఫుర కహహు త నాథ నిజ కీజిఅ బచను ప్రవాన ॥ 256 ॥

భరత బచన సుని దేఖి సనేహూ। సభా సహిత ముని భే బిదేహూ ॥
భరత మహా మహిమా జలరాసీ। ముని మతి ఠాఢ఼ఇ తీర అబలా సీ ॥
గా చహ పార జతను హియఁ హేరా। పావతి నావ న బోహితు బేరా ॥
ఔరు కరిహి కో భరత బడ఼ఆఈ। సరసీ సీపి కి సింధు సమాఈ ॥
భరతు మునిహి మన భీతర భాఏ। సహిత సమాజ రామ పహిఁ ఆఏ ॥
ప్రభు ప్రనాము కరి దీన్హ సుఆసను। బైఠే సబ సుని ముని అనుసాసను ॥
బోలే మునిబరు బచన బిచారీ। దేస కాల అవసర అనుహారీ ॥
సునహు రామ సరబగ్య సుజానా। ధరమ నీతి గున గ్యాన నిధానా ॥

దో. సబ కే ఉర అంతర బసహు జానహు భాఉ కుభాఉ।
పురజన జననీ భరత హిత హోఇ సో కహిఅ ఉపాఉ ॥ 257 ॥

ఆరత కహహిం బిచారి న క్AU। సూఝ జూఆరిహి ఆపన ద్AU ॥
సుని ముని బచన కహత రఘుర్AU। నాథ తుమ్హారేహి హాథ ఉప్AU ॥
సబ కర హిత రుఖ రాఉరి రాఖేఁ। ఆయసు కిఏఁ ముదిత ఫుర భాషేమ్ ॥
ప్రథమ జో ఆయసు మో కహుఁ హోఈ। మాథేఁ మాని కరౌ సిఖ సోఈ ॥
పుని జేహి కహఁ జస కహబ గోసాఈఁ। సో సబ భాఁతి ఘటిహి సేవకాఈఁ ॥
కహ ముని రామ సత్య తుమ్హ భాషా। భరత సనేహఁ బిచారు న రాఖా ॥
తేహి తేం కహుఁ బహోరి బహోరీ। భరత భగతి బస భి మతి మోరీ ॥
మోరేఁ జాన భరత రుచి రాఖి। జో కీజిఅ సో సుభ సివ సాఖీ ॥

దో. భరత బినయ సాదర సునిఅ కరిఅ బిచారు బహోరి।
కరబ సాధుమత లోకమత నృపనయ నిగమ నిచోరి ॥ 258 ॥

గురు అనురాగ భరత పర దేఖీ। రామ హ్దయఁ ఆనందు బిసేషీ ॥
భరతహి ధరమ ధురంధర జానీ। నిజ సేవక తన మానస బానీ ॥
బోలే గుర ఆయస అనుకూలా। బచన మంజు మృదు మంగలమూలా ॥
నాథ సపథ పితు చరన దోహాఈ। భయు న భుఅన భరత సమ భాఈ ॥
జే గుర పద అంబుజ అనురాగీ। తే లోకహుఁ బేదహుఁ బడ఼భాగీ ॥
రాఉర జా పర అస అనురాగూ। కో కహి సకి భరత కర భాగూ ॥
లఖి లఘు బంధు బుద్ధి సకుచాఈ। కరత బదన పర భరత బడ఼ఆఈ ॥
భరతు కహహీం సోఇ కిఏఁ భలాఈ। అస కహి రామ రహే అరగాఈ ॥

దో. తబ ముని బోలే భరత సన సబ సఁకోచు తజి తాత।
కృపాసింధు ప్రియ బంధు సన కహహు హృదయ కై బాత ॥ 259 ॥

సుని ముని బచన రామ రుఖ పాఈ। గురు సాహిబ అనుకూల అఘాఈ ॥
లఖి అపనే సిర సబు ఛరు భారూ। కహి న సకహిం కఛు కరహిం బిచారూ ॥
పులకి సరీర సభాఁ భే ఠాఢేం। నీరజ నయన నేహ జల బాఢ఼ఏమ్ ॥
కహబ మోర మునినాథ నిబాహా। ఏహి తేం అధిక కహౌం మైం కాహా।
మైం జానుఁ నిజ నాథ సుభ్AU। అపరాధిహు పర కోహ న క్AU ॥
మో పర కృపా సనేహ బిసేషీ। ఖేలత ఖునిస న కబహూఁ దేఖీ ॥
సిసుపన తేమ పరిహరేఉఁ న సంగూ। కబహుఁ న కీన్హ మోర మన భంగూ ॥
మైం ప్రభు కృపా రీతి జియఁ జోహీ। హారేహుఁ ఖేల జితావహిం మోహీ ॥

దో. మహూఁ సనేహ సకోచ బస సనముఖ కహీ న బైన।
దరసన తృపిత న ఆజు లగి పేమ పిఆసే నైన ॥ 260 ॥

బిధి న సకేఉ సహి మోర దులారా। నీచ బీచు జననీ మిస పారా।
యహు కహత మోహి ఆజు న సోభా। అపనీం సముఝి సాధు సుచి కో భా ॥
మాతు మంది మైం సాధు సుచాలీ। ఉర అస ఆనత కోటి కుచాలీ ॥
ఫరి కి కోదవ బాలి సుసాలీ। ముకుతా ప్రసవ కి సంబుక కాలీ ॥
సపనేహుఁ దోసక లేసు న కాహూ। మోర అభాగ ఉదధి అవగాహూ ॥
బిను సముఝేం నిజ అఘ పరిపాకూ। జారిఉఁ జాయఁ జనని కహి కాకూ ॥
హృదయఁ హేరి హారేఉఁ సబ ఓరా। ఏకహి భాఁతి భలేహిం భల మోరా ॥
గుర గోసాఇఁ సాహిబ సియ రామూ। లాగత మోహి నీక పరినామూ ॥

దో. సాధు సభా గుర ప్రభు నికట కహుఁ సుథల సతి భాఉ।
ప్రేమ ప్రపంచు కి ఝూఠ ఫుర జానహిం ముని రఘురాఉ ॥ 261 ॥

భూపతి మరన పేమ పను రాఖీ। జననీ కుమతి జగతు సబు సాఖీ ॥
దేఖి న జాహి బికల మహతారీ। జరహిం దుసహ జర పుర నర నారీ ॥
మహీం సకల అనరథ కర మూలా। సో సుని సముఝి సహిఉఁ సబ సూలా ॥
సుని బన గవను కీన్హ రఘునాథా। కరి ముని బేష లఖన సియ సాథా ॥
బిను పానహిన్హ పయాదేహి పాఏఁ। సంకరు సాఖి రహేఉఁ ఏహి ఘాఏఁ ॥
బహురి నిహార నిషాద సనేహూ। కులిస కఠిన ఉర భయు న బేహూ ॥
అబ సబు ఆఁఖిన్హ దేఖేఉఁ ఆఈ। జిఅత జీవ జడ఼ సబి సహాఈ ॥
జిన్హహి నిరఖి మగ సాఁపిని బీఛీ। తజహిం బిషమ బిషు తామస తీఛీ ॥

దో. తేఇ రఘునందను లఖను సియ అనహిత లాగే జాహి।
తాసు తనయ తజి దుసహ దుఖ దైఉ సహావి కాహి ॥ 262 ॥

సుని అతి బికల భరత బర బానీ। ఆరతి ప్రీతి బినయ నయ సానీ ॥
సోక మగన సబ సభాఁ ఖభారూ। మనహుఁ కమల బన పరేఉ తుసారూ ॥
కహి అనేక బిధి కథా పురానీ। భరత ప్రబోధు కీన్హ ముని గ్యానీ ॥
బోలే ఉచిత బచన రఘునందూ। దినకర కుల కైరవ బన చందూ ॥
తాత జాఁయ జియఁ కరహు గలానీ। ఈస అధీన జీవ గతి జానీ ॥
తీని కాల తిభుఅన మత మోరేం। పున్యసిలోక తాత తర తోరే ॥
ఉర ఆనత తుమ్హ పర కుటిలాఈ। జాఇ లోకు పరలోకు నసాఈ ॥
దోసు దేహిం జననిహి జడ఼ తేఈ। జిన్హ గుర సాధు సభా నహిం సేఈ ॥

దో. మిటిహహిం పాప ప్రపంచ సబ అఖిల అమంగల భార।
లోక సుజసు పరలోక సుఖు సుమిరత నాము తుమ్హార ॥ 263 ॥

కహుఁ సుభాఉ సత్య సివ సాఖీ। భరత భూమి రహ రాఉరి రాఖీ ॥
తాత కుతరక కరహు జని జాఏఁ। బైర పేమ నహి దురి దురాఏఁ ॥
ముని గన నికట బిహగ మృగ జాహీం। బాధక బధిక బిలోకి పరాహీమ్ ॥
హిత అనహిత పసు పచ్ఛిఉ జానా। మానుష తను గున గ్యాన నిధానా ॥
తాత తుమ్హహి మైం జానుఁ నీకేం। కరౌం కాహ అసమంజస జీకేమ్ ॥
రాఖేఉ రాయఁ సత్య మోహి త్యాగీ। తను పరిహరేఉ పేమ పన లాగీ ॥
తాసు బచన మేటత మన సోచూ। తేహి తేం అధిక తుమ్హార సఁకోచూ ॥
తా పర గుర మోహి ఆయసు దీన్హా। అవసి జో కహహు చహుఁ సోఇ కీన్హా ॥

దో. మను ప్రసన్న కరి సకుచ తజి కహహు కరౌం సోఇ ఆజు।
సత్యసంధ రఘుబర బచన సుని భా సుఖీ సమాజు ॥ 264 ॥

సుర గన సహిత సభయ సురరాజూ। సోచహిం చాహత హోన అకాజూ ॥
బనత ఉపాఉ కరత కఛు నాహీం। రామ సరన సబ గే మన మాహీమ్ ॥
బహురి బిచారి పరస్పర కహహీం। రఘుపతి భగత భగతి బస అహహీం।
సుధి కరి అంబరీష దురబాసా। భే సుర సురపతి నిపట నిరాసా ॥
సహే సురన్హ బహు కాల బిషాదా। నరహరి కిఏ ప్రగట ప్రహలాదా ॥
లగి లగి కాన కహహిం ధుని మాథా। అబ సుర కాజ భరత కే హాథా ॥
ఆన ఉపాఉ న దేఖిఅ దేవా। మానత రాము సుసేవక సేవా ॥
హియఁ సపేమ సుమిరహు సబ భరతహి। నిజ గున సీల రామ బస కరతహి ॥

దో. సుని సుర మత సురగుర కహేఉ భల తుమ్హార బడ఼ భాగు।
సకల సుమంగల మూల జగ భరత చరన అనురాగు ॥ 265 ॥

సీతాపతి సేవక సేవకాఈ। కామధేను సయ సరిస సుహాఈ ॥
భరత భగతి తుమ్హరేం మన ఆఈ। తజహు సోచు బిధి బాత బనాఈ ॥
దేఖు దేవపతి భరత ప్రభ్AU। సహజ సుభాయఁ బిబస రఘుర్AU ॥
మన థిర కరహు దేవ డరు నాహీం। భరతహి జాని రామ పరిఛాహీమ్ ॥
సునో సురగుర సుర సంమత సోచూ। అంతరజామీ ప్రభుహి సకోచూ ॥
నిజ సిర భారు భరత జియఁ జానా। కరత కోటి బిధి ఉర అనుమానా ॥
కరి బిచారు మన దీన్హీ ఠీకా। రామ రజాయస ఆపన నీకా ॥
నిజ పన తజి రాఖేఉ పను మోరా। ఛోహు సనేహు కీన్హ నహిం థోరా ॥

దో. కీన్హ అనుగ్రహ అమిత అతి సబ బిధి సీతానాథ।
కరి ప్రనాము బోలే భరతు జోరి జలజ జుగ హాథ ॥ 266 ॥

కహౌం కహావౌం కా అబ స్వామీ। కృపా అంబునిధి అంతరజామీ ॥
గుర ప్రసన్న సాహిబ అనుకూలా। మిటీ మలిన మన కలపిత సూలా ॥
అపడర డరేఉఁ న సోచ సమూలేం। రబిహి న దోసు దేవ దిసి భూలేమ్ ॥
మోర అభాగు మాతు కుటిలాఈ। బిధి గతి బిషమ కాల కఠినాఈ ॥
పాఉ రోఽపి సబ మిలి మోహి ఘాలా। ప్రనతపాల పన ఆపన పాలా ॥
యహ ని రీతి న రాఉరి హోఈ। లోకహుఁ బేద బిదిత నహిం గోఈ ॥
జగు అనభల భల ఏకు గోసాఈం। కహిఅ హోఇ భల కాసు భలాఈమ్ ॥
దేఉ దేవతరు సరిస సుభ్AU। సనముఖ బిముఖ న కాహుహి క్AU ॥

దో. జాఇ నికట పహిచాని తరు ఛాహఁ సమని సబ సోచ।
మాగత అభిమత పావ జగ రాఉ రంకు భల పోచ ॥ 267 ॥

లఖి సబ బిధి గుర స్వామి సనేహూ। మిటేఉ ఛోభు నహిం మన సందేహూ ॥
అబ కరునాకర కీజిఅ సోఈ। జన హిత ప్రభు చిత ఛోభు న హోఈ ॥
జో సేవకు సాహిబహి సఁకోచీ। నిజ హిత చహి తాసు మతి పోచీ ॥
సేవక హిత సాహిబ సేవకాఈ। కరై సకల సుఖ లోభ బిహాఈ ॥
స్వారథు నాథ ఫిరేం సబహీ కా। కిఏఁ రజాఇ కోటి బిధి నీకా ॥
యహ స్వారథ పరమారథ సారు। సకల సుకృత ఫల సుగతి సింగారు ॥
దేవ ఏక బినతీ సుని మోరీ। ఉచిత హోఇ తస కరబ బహోరీ ॥
తిలక సమాజు సాజి సబు ఆనా। కరిఅ సుఫల ప్రభు జౌం మను మానా ॥

దో. సానుజ పఠిఅ మోహి బన కీజిఅ సబహి సనాథ।
నతరు ఫేరిఅహిం బంధు దౌ నాథ చలౌం మైం సాథ ॥ 268 ॥

నతరు జాహిం బన తీనిఉ భాఈ। బహురిఅ సీయ సహిత రఘురాఈ ॥
జేహి బిధి ప్రభు ప్రసన్న మన హోఈ। కరునా సాగర కీజిఅ సోఈ ॥
దేవఁ దీన్హ సబు మోహి అభారు। మోరేం నీతి న ధరమ బిచారు ॥
కహుఁ బచన సబ స్వారథ హేతూ। రహత న ఆరత కేం చిత చేతూ ॥
ఉతరు దేఇ సుని స్వామి రజాఈ। సో సేవకు లఖి లాజ లజాఈ ॥
అస మైం అవగున ఉదధి అగాధూ। స్వామి సనేహఁ సరాహత సాధూ ॥
అబ కృపాల మోహి సో మత భావా। సకుచ స్వామి మన జాఇఁ న పావా ॥
ప్రభు పద సపథ కహుఁ సతి భ్AU। జగ మంగల హిత ఏక ఉప్AU ॥

దో. ప్రభు ప్రసన్న మన సకుచ తజి జో జేహి ఆయసు దేబ।
సో సిర ధరి ధరి కరిహి సబు మిటిహి అనట అవరేబ ॥ 269 ॥

భరత బచన సుచి సుని సుర హరషే। సాధు సరాహి సుమన సుర బరషే ॥
అసమంజస బస అవధ నేవాసీ। ప్రముదిత మన తాపస బనబాసీ ॥
చుపహిం రహే రఘునాథ సఁకోచీ। ప్రభు గతి దేఖి సభా సబ సోచీ ॥
జనక దూత తేహి అవసర ఆఏ। ముని బసిష్ఠఁ సుని బేగి బోలాఏ ॥
కరి ప్రనామ తిన్హ రాము నిహారే। బేషు దేఖి భే నిపట దుఖారే ॥
దూతన్హ మునిబర బూఝీ బాతా। కహహు బిదేహ భూప కుసలాతా ॥
సుని సకుచాఇ నాఇ మహి మాథా। బోలే చర బర జోరేం హాథా ॥
బూఝబ రాఉర సాదర సాఈం। కుసల హేతు సో భయు గోసాఈమ్ ॥

దో. నాహి త కోసల నాథ కేం సాథ కుసల గి నాథ।
మిథిలా అవధ బిసేష తేం జగు సబ భయు అనాథ ॥ 270 ॥

కోసలపతి గతి సుని జనకౌరా। భే సబ లోక సోక బస బౌరా ॥
జేహిం దేఖే తేహి సమయ బిదేహూ। నాము సత్య అస లాగ న కేహూ ॥
రాని కుచాలి సునత నరపాలహి। సూఝ న కఛు జస మని బిను బ్యాలహి ॥
భరత రాజ రఘుబర బనబాసూ। భా మిథిలేసహి హృదయఁ హరాఁసూ ॥
నృప బూఝే బుధ సచివ సమాజూ। కహహు బిచారి ఉచిత కా ఆజూ ॥
సముఝి అవధ అసమంజస దోఊ। చలిఅ కి రహిఅ న కహ కఛు కోఊ ॥
నృపహి ధీర ధరి హృదయఁ బిచారీ। పఠే అవధ చతుర చర చారీ ॥
బూఝి భరత సతి భాఉ కుభ్AU। ఆఏహు బేగి న హోఇ లఖ్AU ॥

దో. గే అవధ చర భరత గతి బూఝి దేఖి కరతూతి।
చలే చిత్రకూటహి భరతు చార చలే తేరహూతి ॥ 271 ॥

దూతన్హ ఆఇ భరత కి కరనీ। జనక సమాజ జథామతి బరనీ ॥
సుని గుర పరిజన సచివ మహీపతి। భే సబ సోచ సనేహఁ బికల అతి ॥
ధరి ధీరజు కరి భరత బడ఼ఆఈ। లిఏ సుభట సాహనీ బోలాఈ ॥
ఘర పుర దేస రాఖి రఖవారే। హయ గయ రథ బహు జాన సఁవారే ॥
దుఘరీ సాధి చలే తతకాలా। కిఏ బిశ్రాము న మగ మహీపాలా ॥
భోరహిం ఆజు నహాఇ ప్రయాగా। చలే జమున ఉతరన సబు లాగా ॥
ఖబరి లేన హమ పఠే నాథా। తిన్హ కహి అస మహి నాయు మాథా ॥
సాథ కిరాత ఛ సాతక దీన్హే। మునిబర తురత బిదా చర కీన్హే ॥

దో. సునత జనక ఆగవను సబు హరషేఉ అవధ సమాజు।
రఘునందనహి సకోచు బడ఼ సోచ బిబస సురరాజు ॥ 272 ॥

గరి గలాని కుటిల కైకేఈ। కాహి కహై కేహి దూషను దేఈ ॥
అస మన ఆని ముదిత నర నారీ। భయు బహోరి రహబ దిన చారీ ॥
ఏహి ప్రకార గత బాసర సోఊ। ప్రాత నహాన లాగ సబు కోఊ ॥
కరి మజ్జను పూజహిం నర నారీ। గనప గౌరి తిపురారి తమారీ ॥
రమా రమన పద బంది బహోరీ। బినవహిం అంజులి అంచల జోరీ ॥
రాజా రాము జానకీ రానీ। ఆనఁద అవధి అవధ రజధానీ ॥
సుబస బసు ఫిరి సహిత సమాజా। భరతహి రాము కరహుఁ జుబరాజా ॥
ఏహి సుఖ సుధాఁ సీంచీ సబ కాహూ। దేవ దేహు జగ జీవన లాహూ ॥

దో. గుర సమాజ భాఇన్హ సహిత రామ రాజు పుర హౌ।
అఛత రామ రాజా అవధ మరిఅ మాగ సబు కౌ ॥ 273 ॥

సుని సనేహమయ పురజన బానీ। నిందహిం జోగ బిరతి ముని గ్యానీ ॥
ఏహి బిధి నిత్యకరమ కరి పురజన। రామహి కరహిం ప్రనామ పులకి తన ॥
ఊఁచ నీచ మధ్యమ నర నారీ। లహహిం దరసు నిజ నిజ అనుహారీ ॥
సావధాన సబహీ సనమానహిం। సకల సరాహత కృపానిధానహిమ్ ॥
లరికాఇహి తే రఘుబర బానీ। పాలత నీతి ప్రీతి పహిచానీ ॥
సీల సకోచ సింధు రఘుర్AU। సుముఖ సులోచన సరల సుభ్AU ॥
కహత రామ గున గన అనురాగే। సబ నిజ భాగ సరాహన లాగే ॥
హమ సమ పున్య పుంజ జగ థోరే। జిన్హహి రాము జానత కరి మోరే ॥

దో. ప్రేమ మగన తేహి సమయ సబ సుని ఆవత మిథిలేసు।
సహిత సభా సంభ్రమ ఉఠేఉ రబికుల కమల దినేసు ॥ 274 ॥

భాఇ సచివ గుర పురజన సాథా। ఆగేం గవను కీన్హ రఘునాథా ॥
గిరిబరు దీఖ జనకపతి జబహీం। కరి ప్రనామ రథ త్యాగేఉ తబహీమ్ ॥
రామ దరస లాలసా ఉఛాహూ। పథ శ్రమ లేసు కలేసు న కాహూ ॥
మన తహఁ జహఁ రఘుబర బైదేహీ। బిను మన తన దుఖ సుఖ సుధి కేహీ ॥
ఆవత జనకు చలే ఏహి భాఁతీ। సహిత సమాజ ప్రేమ మతి మాతీ ॥
ఆఏ నికట దేఖి అనురాగే। సాదర మిలన పరసపర లాగే ॥
లగే జనక మునిజన పద బందన। రిషిన్హ ప్రనాము కీన్హ రఘునందన ॥
భాఇన్హ సహిత రాము మిలి రాజహి। చలే లవాఇ సమేత సమాజహి ॥

దో. ఆశ్రమ సాగర సాంత రస పూరన పావన పాథు।
సేన మనహుఁ కరునా సరిత లిఏఁ జాహిం రఘునాథు ॥ 275 ॥

బోరతి గ్యాన బిరాగ కరారే। బచన ససోక మిలత నద నారే ॥
సోచ ఉసాస సమీర తంరగా। ధీరజ తట తరుబర కర భంగా ॥
బిషమ బిషాద తోరావతి ధారా। భయ భ్రమ భవఁర అబర్త అపారా ॥
కేవట బుధ బిద్యా బడ఼ఇ నావా। సకహిం న ఖేఇ ఐక నహిం ఆవా ॥
బనచర కోల కిరాత బిచారే। థకే బిలోకి పథిక హియఁ హారే ॥
ఆశ్రమ ఉదధి మిలీ జబ జాఈ। మనహుఁ ఉఠేఉ అంబుధి అకులాఈ ॥
సోక బికల దౌ రాజ సమాజా। రహా న గ్యాను న ధీరజు లాజా ॥
భూప రూప గున సీల సరాహీ। రోవహిం సోక సింధు అవగాహీ ॥

ఛం. అవగాహి సోక సముద్ర సోచహిం నారి నర బ్యాకుల మహా।
దై దోష సకల సరోష బోలహిం బామ బిధి కీన్హో కహా ॥
సుర సిద్ధ తాపస జోగిజన ముని దేఖి దసా బిదేహ కీ।
తులసీ న సమరథు కౌ జో తరి సకై సరిత సనేహ కీ ॥

సో. కిఏ అమిత ఉపదేస జహఁ తహఁ లోగన్హ మునిబరన్హ।
ధీరజు ధరిఅ నరేస కహేఉ బసిష్ఠ బిదేహ సన ॥ 276 ॥

జాసు గ్యాను రబి భవ నిసి నాసా। బచన కిరన ముని కమల బికాసా ॥
తేహి కి మోహ మమతా నిఅరాఈ। యహ సియ రామ సనేహ బడ఼ఆఈ ॥
బిషీ సాధక సిద్ధ సయానే। త్రిబిధ జీవ జగ బేద బఖానే ॥
రామ సనేహ సరస మన జాసూ। సాధు సభాఁ బడ఼ ఆదర తాసూ ॥
సోహ న రామ పేమ బిను గ్యానూ। కరనధార బిను జిమి జలజానూ ॥
ముని బహుబిధి బిదేహు సముఝాఏ। రామఘాట సబ లోగ నహాఏ ॥
సకల సోక సంకుల నర నారీ। సో బాసరు బీతేఉ బిను బారీ ॥
పసు ఖగ మృగన్హ న కీన్హ అహారూ। ప్రియ పరిజన కర కౌన బిచారూ ॥

దో. దౌ సమాజ నిమిరాజు రఘురాజు నహానే ప్రాత।
బైఠే సబ బట బిటప తర మన మలీన కృస గాత ॥ 277 ॥

జే మహిసుర దసరథ పుర బాసీ। జే మిథిలాపతి నగర నివాసీ ॥
హంస బంస గుర జనక పురోధా। జిన్హ జగ మగు పరమారథు సోధా ॥
లగే కహన ఉపదేస అనేకా। సహిత ధరమ నయ బిరతి బిబేకా ॥
కౌసిక కహి కహి కథా పురానీం। సముఝాఈ సబ సభా సుబానీమ్ ॥
తబ రఘునాథ కోసికహి కహేఊ। నాథ కాలి జల బిను సబు రహేఊ ॥
ముని కహ ఉచిత కహత రఘురాఈ। గయు బీతి దిన పహర అఢ఼ఆఈ ॥
రిషి రుఖ లఖి కహ తేరహుతిరాజూ। ఇహాఁ ఉచిత నహిం అసన అనాజూ ॥
కహా భూప భల సబహి సోహానా। పాఇ రజాయసు చలే నహానా ॥

దో. తేహి అవసర ఫల ఫూల దల మూల అనేక ప్రకార।
లి ఆఏ బనచర బిపుల భరి భరి కాఁవరి భార ॥ 278 ॥

కామద మే గిరి రామ ప్రసాదా। అవలోకత అపహరత బిషాదా ॥
సర సరితా బన భూమి బిభాగా। జను ఉమగత ఆనఁద అనురాగా ॥
బేలి బిటప సబ సఫల సఫూలా। బోలత ఖగ మృగ అలి అనుకూలా ॥
తేహి అవసర బన అధిక ఉఛాహూ। త్రిబిధ సమీర సుఖద సబ కాహూ ॥
జాఇ న బరని మనోహరతాఈ। జను మహి కరతి జనక పహునాఈ ॥
తబ సబ లోగ నహాఇ నహాఈ। రామ జనక ముని ఆయసు పాఈ ॥
దేఖి దేఖి తరుబర అనురాగే। జహఁ తహఁ పురజన ఉతరన లాగే ॥
దల ఫల మూల కంద బిధి నానా। పావన సుందర సుధా సమానా ॥

దో. సాదర సబ కహఁ రామగుర పఠే భరి భరి భార।
పూజి పితర సుర అతిథి గుర లగే కరన ఫరహార ॥ 279 ॥

ఏహి బిధి బాసర బీతే చారీ। రాము నిరఖి నర నారి సుఖారీ ॥
దుహు సమాజ అసి రుచి మన మాహీం। బిను సియ రామ ఫిరబ భల నాహీమ్ ॥
సీతా రామ సంగ బనబాసూ। కోటి అమరపుర సరిస సుపాసూ ॥
పరిహరి లఖన రాము బైదేహీ। జేహి ఘరు భావ బామ బిధి తేహీ ॥
దాహిన దిఉ హోఇ జబ సబహీ। రామ సమీప బసిఅ బన తబహీ ॥
మందాకిని మజ్జను తిహు కాలా। రామ దరసు ముద మంగల మాలా ॥
అటను రామ గిరి బన తాపస థల। అసను అమిఅ సమ కంద మూల ఫల ॥
సుఖ సమేత సంబత దుఇ సాతా। పల సమ హోహిం న జనిఅహిం జాతా ॥

దో. ఏహి సుఖ జోగ న లోగ సబ కహహిం కహాఁ అస భాగు ॥
సహజ సుభాయఁ సమాజ దుహు రామ చరన అనురాగు ॥ 280 ॥

ఏహి బిధి సకల మనోరథ కరహీం। బచన సప్రేమ సునత మన హరహీమ్ ॥
సీయ మాతు తేహి సమయ పఠాఈం। దాసీం దేఖి సుఅవసరు ఆఈమ్ ॥
సావకాస సుని సబ సియ సాసూ। ఆయు జనకరాజ రనివాసూ ॥
కౌసల్యాఁ సాదర సనమానీ। ఆసన దిఏ సమయ సమ ఆనీ ॥
సీలు సనేహ సకల దుహు ఓరా। ద్రవహిం దేఖి సుని కులిస కఠోరా ॥
పులక సిథిల తన బారి బిలోచన। మహి నఖ లిఖన లగీం సబ సోచన ॥
సబ సియ రామ ప్రీతి కి సి మూరతీ। జను కరునా బహు బేష బిసూరతి ॥
సీయ మాతు కహ బిధి బుధి బాఁకీ। జో పయ ఫేను ఫోర పబి టాఁకీ ॥

దో. సునిఅ సుధా దేఖిఅహిం గరల సబ కరతూతి కరాల।
జహఁ తహఁ కాక ఉలూక బక మానస సకృత మరాల ॥ 281 ॥

సుని ససోచ కహ దేబి సుమిత్రా। బిధి గతి బడ఼ఇ బిపరీత బిచిత్రా ॥
జో సృజి పాలి హరి బహోరీ। బాల కేలి సమ బిధి మతి భోరీ ॥
కౌసల్యా కహ దోసు న కాహూ। కరమ బిబస దుఖ సుఖ ఛతి లాహూ ॥
కఠిన కరమ గతి జాన బిధాతా। జో సుభ అసుభ సకల ఫల దాతా ॥
ఈస రజాఇ సీస సబహీ కేం। ఉతపతి థితి లయ బిషహు అమీ కేమ్ ॥
దేబి మోహ బస సోచిఅ బాదీ। బిధి ప్రపంచు అస అచల అనాదీ ॥
భూపతి జిఅబ మరబ ఉర ఆనీ। సోచిఅ సఖి లఖి నిజ హిత హానీ ॥
సీయ మాతు కహ సత్య సుబానీ। సుకృతీ అవధి అవధపతి రానీ ॥

దో. లఖను రామ సియ జాహుఁ బన భల పరినామ న పోచు।
గహబరి హియఁ కహ కౌసిలా మోహి భరత కర సోచు ॥ 282 ॥

ఈస ప్రసాద అసీస తుమ్హారీ। సుత సుతబధూ దేవసరి బారీ ॥
రామ సపథ మైం కీన్హ న క్AU। సో కరి కహుఁ సఖీ సతి భ్AU ॥
భరత సీల గున బినయ బడ఼ఆఈ। భాయప భగతి భరోస భలాఈ ॥
కహత సారదహు కర మతి హీచే। సాగర సీప కి జాహిం ఉలీచే ॥
జానుఁ సదా భరత కులదీపా। బార బార మోహి కహేఉ మహీపా ॥
కసేం కనకు మని పారిఖి పాఏఁ। పురుష పరిఖిఅహిం సమయఁ సుభాఏఁ।
అనుచిత ఆజు కహబ అస మోరా। సోక సనేహఁ సయానప థోరా ॥
సుని సురసరి సమ పావని బానీ। భీం సనేహ బికల సబ రానీ ॥

దో. కౌసల్యా కహ ధీర ధరి సునహు దేబి మిథిలేసి।
కో బిబేకనిధి బల్లభహి తుమ్హహి సకి ఉపదేసి ॥ 283 ॥

రాని రాయ సన అవసరు పాఈ। అపనీ భాఁతి కహబ సముఝాఈ ॥
రఖిఅహిం లఖను భరతు గబనహిం బన। జౌం యహ మత మానై మహీప మన ॥
తౌ భల జతను కరబ సుబిచారీ। మోరేం సౌచు భరత కర భారీ ॥
గూఢ఼ సనేహ భరత మన మాహీ। రహేం నీక మోహి లాగత నాహీమ్ ॥
లఖి సుభాఉ సుని సరల సుబానీ। సబ భి మగన కరున రస రానీ ॥
నభ ప్రసూన ఝరి ధన్య ధన్య ధుని। సిథిల సనేహఁ సిద్ధ జోగీ ముని ॥
సబు రనివాసు బిథకి లఖి రహేఊ। తబ ధరి ధీర సుమిత్రాఁ కహేఊ ॥
దేబి దండ జుగ జామిని బీతీ। రామ మాతు సునీ ఉఠీ సప్రీతీ ॥

దో. బేగి పాఉ ధారిఅ థలహి కహ సనేహఁ సతిభాయ।
హమరేం తౌ అబ ఈస గతి కే మిథిలేస సహాయ ॥ 284 ॥

లఖి సనేహ సుని బచన బినీతా। జనకప్రియా గహ పాయ పునీతా ॥
దేబి ఉచిత అసి బినయ తుమ్హారీ। దసరథ ఘరిని రామ మహతారీ ॥
ప్రభు అపనే నీచహు ఆదరహీం। అగిని ధూమ గిరి సిర తిను ధరహీమ్ ॥
సేవకు రాఉ కరమ మన బానీ। సదా సహాయ మహేసు భవానీ ॥
రురే అంగ జోగు జగ కో హై। దీప సహాయ కి దినకర సోహై ॥
రాము జాఇ బను కరి సుర కాజూ। అచల అవధపుర కరిహహిం రాజూ ॥
అమర నాగ నర రామ బాహుబల। సుఖ బసిహహిం అపనేం అపనే థల ॥
యహ సబ జాగబలిక కహి రాఖా। దేబి న హోఇ ముధా ముని భాషా ॥

దో. అస కహి పగ పరి పేమ అతి సియ హిత బినయ సునాఇ ॥
సియ సమేత సియమాతు తబ చలీ సుఆయసు పాఇ ॥ 285 ॥

ప్రియ పరిజనహి మిలీ బైదేహీ। జో జేహి జోగు భాఁతి తేహి తేహీ ॥
తాపస బేష జానకీ దేఖీ। భా సబు బికల బిషాద బిసేషీ ॥
జనక రామ గుర ఆయసు పాఈ। చలే థలహి సియ దేఖీ ఆఈ ॥
లీన్హి లాఇ ఉర జనక జానకీ। పాహున పావన పేమ ప్రాన కీ ॥
ఉర ఉమగేఉ అంబుధి అనురాగూ। భయు భూప మను మనహుఁ పయాగూ ॥
సియ సనేహ బటు బాఢ఼త జోహా। తా పర రామ పేమ సిసు సోహా ॥
చిరజీవీ ముని గ్యాన బికల జను। బూడ఼త లహేఉ బాల అవలంబను ॥
మోహ మగన మతి నహిం బిదేహ కీ। మహిమా సియ రఘుబర సనేహ కీ ॥

దో. సియ పితు మాతు సనేహ బస బికల న సకీ సఁభారి।
ధరనిసుతాఁ ధీరజు ధరేఉ సము సుధరము బిచారి ॥ 286 ॥

తాపస బేష జనక సియ దేఖీ। భయు పేము పరితోషు బిసేషీ ॥
పుత్రి పవిత్ర కిఏ కుల దోఊ। సుజస ధవల జగు కహ సబు కోఊ ॥
జితి సురసరి కీరతి సరి తోరీ। గవను కీన్హ బిధి అండ కరోరీ ॥
గంగ అవని థల తీని బడ఼ఏరే। ఏహిం కిఏ సాధు సమాజ ఘనేరే ॥
పితు కహ సత్య సనేహఁ సుబానీ। సీయ సకుచ మహుఁ మనహుఁ సమానీ ॥
పుని పితు మాతు లీన్హ ఉర లాఈ। సిఖ ఆసిష హిత దీన్హి సుహాఈ ॥
కహతి న సీయ సకుచి మన మాహీం। ఇహాఁ బసబ రజనీం భల నాహీమ్ ॥
లఖి రుఖ రాని జనాయు ర్AU। హృదయఁ సరాహత సీలు సుభ్AU ॥

దో. బార బార మిలి భేంట సియ బిదా కీన్హ సనమాని।
కహీ సమయ సిర భరత గతి రాని సుబాని సయాని ॥ 287 ॥

సుని భూపాల భరత బ్యవహారూ। సోన సుగంధ సుధా ససి సారూ ॥
మూదే సజల నయన పులకే తన। సుజసు సరాహన లగే ముదిత మన ॥
సావధాన సును సుముఖి సులోచని। భరత కథా భవ బంధ బిమోచని ॥
ధరమ రాజనయ బ్రహ్మబిచారూ। ఇహాఁ జథామతి మోర ప్రచారూ ॥
సో మతి మోరి భరత మహిమాహీ। కహై కాహ ఛలి ఛుఅతి న ఛాఁహీ ॥
బిధి గనపతి అహిపతి సివ సారద। కబి కోబిద బుధ బుద్ధి బిసారద ॥
భరత చరిత కీరతి కరతూతీ। ధరమ సీల గున బిమల బిభూతీ ॥
సముఝత సునత సుఖద సబ కాహూ। సుచి సురసరి రుచి నిదర సుధాహూ ॥

దో. నిరవధి గున నిరుపమ పురుషు భరతు భరత సమ జాని।
కహిఅ సుమేరు కి సేర సమ కబికుల మతి సకుచాని ॥ 288 ॥

అగమ సబహి బరనత బరబరనీ। జిమి జలహీన మీన గము ధరనీ ॥
భరత అమిత మహిమా సును రానీ। జానహిం రాము న సకహిం బఖానీ ॥
బరని సప్రేమ భరత అనుభ్AU। తియ జియ కీ రుచి లఖి కహ ర్AU ॥
బహురహిం లఖను భరతు బన జాహీం। సబ కర భల సబ కే మన మాహీమ్ ॥
దేబి పరంతు భరత రఘుబర కీ। ప్రీతి ప్రతీతి జాఇ నహిం తరకీ ॥
భరతు అవధి సనేహ మమతా కీ। జద్యపి రాము సీమ సమతా కీ ॥
పరమారథ స్వారథ సుఖ సారే। భరత న సపనేహుఁ మనహుఁ నిహారే ॥
సాధన సిద్ధ రామ పగ నేహూ ॥ మోహి లఖి పరత భరత మత ఏహూ ॥

దో. భోరేహుఁ భరత న పేలిహహిం మనసహుఁ రామ రజాఇ।
కరిఅ న సోచు సనేహ బస కహేఉ భూప బిలఖాఇ ॥ 289 ॥

రామ భరత గున గనత సప్రీతీ। నిసి దంపతిహి పలక సమ బీతీ ॥
రాజ సమాజ ప్రాత జుగ జాగే। న్హాఇ న్హాఇ సుర పూజన లాగే ॥
గే నహాఇ గుర పహీం రఘురాఈ। బంది చరన బోలే రుఖ పాఈ ॥
నాథ భరతు పురజన మహతారీ। సోక బికల బనబాస దుఖారీ ॥
సహిత సమాజ రాఉ మిథిలేసూ। బహుత దివస భే సహత కలేసూ ॥
ఉచిత హోఇ సోఇ కీజిఅ నాథా। హిత సబహీ కర రౌరేం హాథా ॥
అస కహి అతి సకుచే రఘుర్AU। ముని పులకే లఖి సీలు సుభ్AU ॥
తుమ్హ బిను రామ సకల సుఖ సాజా। నరక సరిస దుహు రాజ సమాజా ॥

దో. ప్రాన ప్రాన కే జీవ కే జివ సుఖ కే సుఖ రామ।
తుమ్హ తజి తాత సోహాత గృహ జిన్హహి తిన్హహిం బిధి బామ ॥ 290 ॥

సో సుఖు కరము ధరము జరి జ్AU। జహఁ న రామ పద పంకజ భ్AU ॥
జోగు కుజోగు గ్యాను అగ్యానూ। జహఁ నహిం రామ పేమ పరధానూ ॥
తుమ్హ బిను దుఖీ సుఖీ తుమ్హ తేహీం। తుమ్హ జానహు జియ జో జేహి కేహీమ్ ॥
రాఉర ఆయసు సిర సబహీ కేం। బిదిత కృపాలహి గతి సబ నీకేమ్ ॥
ఆపు ఆశ్రమహి ధారిఅ ప్AU। భయు సనేహ సిథిల మునిర్AU ॥
కరి ప్రనామ తబ రాము సిధాఏ। రిషి ధరి ధీర జనక పహిం ఆఏ ॥
రామ బచన గురు నృపహి సునాఏ। సీల సనేహ సుభాయఁ సుహాఏ ॥
మహారాజ అబ కీజిఅ సోఈ। సబ కర ధరమ సహిత హిత హోఈ।

దో. గ్యాన నిధాన సుజాన సుచి ధరమ ధీర నరపాల।
తుమ్హ బిను అసమంజస సమన కో సమరథ ఏహి కాల ॥ 291 ॥

సుని ముని బచన జనక అనురాగే। లఖి గతి గ్యాను బిరాగు బిరాగే ॥
సిథిల సనేహఁ గునత మన మాహీం। ఆఏ ఇహాఁ కీన్హ భల నాహీ ॥
రామహి రాయఁ కహేఉ బన జానా। కీన్హ ఆపు ప్రియ ప్రేమ ప్రవానా ॥
హమ అబ బన తేం బనహి పఠాఈ। ప్రముదిత ఫిరబ బిబేక బడ఼ఆఈ ॥
తాపస ముని మహిసుర సుని దేఖీ। భే ప్రేమ బస బికల బిసేషీ ॥
సము సముఝి ధరి ధీరజు రాజా। చలే భరత పహిం సహిత సమాజా ॥
భరత ఆఇ ఆగేం భి లీన్హే। అవసర సరిస సుఆసన దీన్హే ॥
తాత భరత కహ తేరహుతి ర్AU। తుమ్హహి బిదిత రఘుబీర సుభ్AU ॥

దో. రామ సత్యబ్రత ధరమ రత సబ కర సీలు సనేహు ॥
సంకట సహత సకోచ బస కహిఅ జో ఆయసు దేహు ॥ 292 ॥

సుని తన పులకి నయన భరి బారీ। బోలే భరతు ధీర ధరి భారీ ॥
ప్రభు ప్రియ పూజ్య పితా సమ ఆపూ। కులగురు సమ హిత మాయ న బాపూ ॥
కౌసికాది ముని సచివ సమాజూ। గ్యాన అంబునిధి ఆపును ఆజూ ॥
సిసు సేవక ఆయసు అనుగామీ। జాని మోహి సిఖ దేఇఅ స్వామీ ॥
ఏహిం సమాజ థల బూఝబ రాఉర। మౌన మలిన మైం బోలబ బాఉర ॥
ఛోటే బదన కహుఁ బడ఼ఇ బాతా। ఛమబ తాత లఖి బామ బిధాతా ॥
ఆగమ నిగమ ప్రసిద్ధ పురానా। సేవాధరము కఠిన జగు జానా ॥
స్వామి ధరమ స్వారథహి బిరోధూ। బైరు అంధ ప్రేమహి న ప్రబోధూ ॥

దో. రాఖి రామ రుఖ ధరము బ్రతు పరాధీన మోహి జాని।
సబ కేం సంమత సర్బ హిత కరిఅ పేము పహిచాని ॥ 293 ॥

భరత బచన సుని దేఖి సుభ్AU। సహిత సమాజ సరాహత ర్AU ॥
సుగమ అగమ మృదు మంజు కఠోరే। అరథు అమిత అతి ఆఖర థోరే ॥
జ్యౌ ముఖ ముకుర ముకురు నిజ పానీ। గహి న జాఇ అస అదభుత బానీ ॥
భూప భరత ముని సహిత సమాజూ। గే జహఁ బిబుధ కుముద ద్విజరాజూ ॥
సుని సుధి సోచ బికల సబ లోగా। మనహుఁ మీనగన నవ జల జోగా ॥
దేవఁ ప్రథమ కులగుర గతి దేఖీ। నిరఖి బిదేహ సనేహ బిసేషీ ॥
రామ భగతిమయ భరతు నిహారే। సుర స్వారథీ హహరి హియఁ హారే ॥
సబ కౌ రామ పేమమయ పేఖా। భు అలేఖ సోచ బస లేఖా ॥

దో. రాము సనేహ సకోచ బస కహ ససోచ సురరాజ।
రచహు ప్రపంచహి పంచ మిలి నాహిం త భయు అకాజు ॥ 294 ॥

సురన్హ సుమిరి సారదా సరాహీ। దేబి దేవ సరనాగత పాహీ ॥
ఫేరి భరత మతి కరి నిజ మాయా। పాలు బిబుధ కుల కరి ఛల ఛాయా ॥
బిబుధ బినయ సుని దేబి సయానీ। బోలీ సుర స్వారథ జడ఼ జానీ ॥
మో సన కహహు భరత మతి ఫేరూ। లోచన సహస న సూఝ సుమేరూ ॥
బిధి హరి హర మాయా బడ఼ఇ భారీ। సౌ న భరత మతి సకి నిహారీ ॥
సో మతి మోహి కహత కరు భోరీ। చందిని కర కి చండకర చోరీ ॥
భరత హృదయఁ సియ రామ నివాసూ। తహఁ కి తిమిర జహఁ తరని ప్రకాసూ ॥
అస కహి సారద గి బిధి లోకా। బిబుధ బికల నిసి మానహుఁ కోకా ॥

దో. సుర స్వారథీ మలీన మన కీన్హ కుమంత్ర కుఠాటు ॥
రచి ప్రపంచ మాయా ప్రబల భయ భ్రమ అరతి ఉచాటు ॥ 295 ॥

కరి కుచాలి సోచత సురరాజూ। భరత హాథ సబు కాజు అకాజూ ॥
గే జనకు రఘునాథ సమీపా। సనమానే సబ రబికుల దీపా ॥
సమయ సమాజ ధరమ అబిరోధా। బోలే తబ రఘుబంస పురోధా ॥
జనక భరత సంబాదు సునాఈ। భరత కహాఉతి కహీ సుహాఈ ॥
తాత రామ జస ఆయసు దేహూ। సో సబు కరై మోర మత ఏహూ ॥
సుని రఘునాథ జోరి జుగ పానీ। బోలే సత్య సరల మృదు బానీ ॥
బిద్యమాన ఆపుని మిథిలేసూ। మోర కహబ సబ భాఁతి భదేసూ ॥
రాఉర రాయ రజాయసు హోఈ। రాఉరి సపథ సహీ సిర సోఈ ॥

దో. రామ సపథ సుని ముని జనకు సకుచే సభా సమేత।
సకల బిలోకత భరత ముఖు బని న ఉతరు దేత ॥ 296 ॥

సభా సకుచ బస భరత నిహారీ। రామబంధు ధరి ధీరజు భారీ ॥
కుసము దేఖి సనేహు సఁభారా। బఢ఼త బింధి జిమి ఘటజ నివారా ॥
సోక కనకలోచన మతి ఛోనీ। హరీ బిమల గున గన జగజోనీ ॥
భరత బిబేక బరాహఁ బిసాలా। అనాయాస ఉధరీ తేహి కాలా ॥
కరి ప్రనాము సబ కహఁ కర జోరే। రాము రాఉ గుర సాధు నిహోరే ॥
ఛమబ ఆజు అతి అనుచిత మోరా। కహుఁ బదన మృదు బచన కఠోరా ॥
హియఁ సుమిరీ సారదా సుహాఈ। మానస తేం ముఖ పంకజ ఆఈ ॥
బిమల బిబేక ధరమ నయ సాలీ। భరత భారతీ మంజు మరాలీ ॥

దో. నిరఖి బిబేక బిలోచనన్హి సిథిల సనేహఁ సమాజు।
కరి ప్రనాము బోలే భరతు సుమిరి సీయ రఘురాజు ॥ 297 ॥

ప్రభు పితు మాతు సుహ్రద గుర స్వామీ। పూజ్య పరమ హిత అతంరజామీ ॥
సరల సుసాహిబు సీల నిధానూ। ప్రనతపాల సర్బగ్య సుజానూ ॥
సమరథ సరనాగత హితకారీ। గునగాహకు అవగున అఘ హారీ ॥
స్వామి గోసాఁఇహి సరిస గోసాఈ। మోహి సమాన మైం సాఇఁ దోహాఈ ॥
ప్రభు పితు బచన మోహ బస పేలీ। ఆయుఁ ఇహాఁ సమాజు సకేలీ ॥
జగ భల పోచ ఊఁచ అరు నీచూ। అమిఅ అమరపద మాహురు మీచూ ॥
రామ రజాఇ మేట మన మాహీం। దేఖా సునా కతహుఁ కౌ నాహీమ్ ॥
సో మైం సబ బిధి కీన్హి ఢిఠాఈ। ప్రభు మానీ సనేహ సేవకాఈ ॥

దో. కృపాఁ భలాఈ ఆపనీ నాథ కీన్హ భల మోర।
దూషన భే భూషన సరిస సుజసు చారు చహు ఓర ॥ 298 ॥

రాఉరి రీతి సుబాని బడ఼ఆఈ। జగత బిదిత నిగమాగమ గాఈ ॥
కూర కుటిల ఖల కుమతి కలంకీ। నీచ నిసీల నిరీస నిసంకీ ॥
తేఉ సుని సరన సాముహేం ఆఏ। సకృత ప్రనాము కిహేం అపనాఏ ॥
దేఖి దోష కబహుఁ న ఉర ఆనే। సుని గున సాధు సమాజ బఖానే ॥
కో సాహిబ సేవకహి నేవాజీ। ఆపు సమాజ సాజ సబ సాజీ ॥
నిజ కరతూతి న సముఝిఅ సపనేం। సేవక సకుచ సోచు ఉర అపనేమ్ ॥
సో గోసాఇఁ నహి దూసర కోపీ। భుజా ఉఠాఇ కహుఁ పన రోపీ ॥
పసు నాచత సుక పాఠ ప్రబీనా। గున గతి నట పాఠక ఆధీనా ॥

దో. యోం సుధారి సనమాని జన కిఏ సాధు సిరమోర।
కో కృపాల బిను పాలిహై బిరిదావలి బరజోర ॥ 299 ॥

సోక సనేహఁ కి బాల సుభాఏఁ। ఆయుఁ లాఇ రజాయసు బాఏఁ ॥
తబహుఁ కృపాల హేరి నిజ ఓరా। సబహి భాఁతి భల మానేఉ మోరా ॥
దేఖేఉఁ పాయ సుమంగల మూలా। జానేఉఁ స్వామి సహజ అనుకూలా ॥
బడ఼ఏం సమాజ బిలోకేఉఁ భాగూ। బడ఼ఈం చూక సాహిబ అనురాగూ ॥
కృపా అనుగ్రహ అంగు అఘాఈ। కీన్హి కృపానిధి సబ అధికాఈ ॥
రాఖా మోర దులార గోసాఈం। అపనేం సీల సుభాయఁ భలాఈమ్ ॥
నాథ నిపట మైం కీన్హి ఢిఠాఈ। స్వామి సమాజ సకోచ బిహాఈ ॥
అబినయ బినయ జథారుచి బానీ। ఛమిహి దేఉ అతి ఆరతి జానీ ॥

దో. సుహ్రద సుజాన సుసాహిబహి బహుత కహబ బడ఼ఇ ఖోరి।
ఆయసు దేఇఅ దేవ అబ సబి సుధారీ మోరి ॥ 300 ॥

ప్రభు పద పదుమ పరాగ దోహాఈ। సత్య సుకృత సుఖ సీవఁ సుహాఈ ॥
సో కరి కహుఁ హిఏ అపనే కీ। రుచి జాగత సోవత సపనే కీ ॥
సహజ సనేహఁ స్వామి సేవకాఈ। స్వారథ ఛల ఫల చారి బిహాఈ ॥
అగ్యా సమ న సుసాహిబ సేవా। సో ప్రసాదు జన పావై దేవా ॥
అస కహి ప్రేమ బిబస భే భారీ। పులక సరీర బిలోచన బారీ ॥
ప్రభు పద కమల గహే అకులాఈ। సము సనేహు న సో కహి జాఈ ॥
కృపాసింధు సనమాని సుబానీ। బైఠాఏ సమీప గహి పానీ ॥
భరత బినయ సుని దేఖి సుభ్AU। సిథిల సనేహఁ సభా రఘుర్AU ॥

ఛం. రఘురాఉ సిథిల సనేహఁ సాధు సమాజ ముని మిథిలా ధనీ।
మన మహుఁ సరాహత భరత భాయప భగతి కీ మహిమా ఘనీ ॥
భరతహి ప్రసంసత బిబుధ బరషత సుమన మానస మలిన సే।
తులసీ బికల సబ లోగ సుని సకుచే నిసాగమ నలిన సే ॥

సో. దేఖి దుఖారీ దీన దుహు సమాజ నర నారి సబ।
మఘవా మహా మలీన ముఏ మారి మంగల చహత ॥ 301 ॥

కపట కుచాలి సీవఁ సురరాజూ। పర అకాజ ప్రియ ఆపన కాజూ ॥
కాక సమాన పాకరిపు రీతీ। ఛలీ మలీన కతహుఁ న ప్రతీతీ ॥
ప్రథమ కుమత కరి కపటు సఁకేలా। సో ఉచాటు సబ కేం సిర మేలా ॥
సురమాయాఁ సబ లోగ బిమోహే। రామ ప్రేమ అతిసయ న బిఛోహే ॥
భయ ఉచాట బస మన థిర నాహీం। ఛన బన రుచి ఛన సదన సోహాహీమ్ ॥
దుబిధ మనోగతి ప్రజా దుఖారీ। సరిత సింధు సంగమ జను బారీ ॥
దుచిత కతహుఁ పరితోషు న లహహీం। ఏక ఏక సన మరము న కహహీమ్ ॥
లఖి హియఁ హఁసి కహ కృపానిధానూ। సరిస స్వాన మఘవాన జుబానూ ॥

దో. భరతు జనకు మునిజన సచివ సాధు సచేత బిహాఇ।
లాగి దేవమాయా సబహి జథాజోగు జను పాఇ ॥ 302 ॥

కృపాసింధు లఖి లోగ దుఖారే। నిజ సనేహఁ సురపతి ఛల భారే ॥
సభా రాఉ గుర మహిసుర మంత్రీ। భరత భగతి సబ కై మతి జంత్రీ ॥
రామహి చితవత చిత్ర లిఖే సే। సకుచత బోలత బచన సిఖే సే ॥
భరత ప్రీతి నతి బినయ బడ఼ఆఈ। సునత సుఖద బరనత కఠినాఈ ॥
జాసు బిలోకి భగతి లవలేసూ। ప్రేమ మగన మునిగన మిథిలేసూ ॥
మహిమా తాసు కహై కిమి తులసీ। భగతి సుభాయఁ సుమతి హియఁ హులసీ ॥
ఆపు ఛోటి మహిమా బడ఼ఇ జానీ। కబికుల కాని మాని సకుచానీ ॥
కహి న సకతి గున రుచి అధికాఈ। మతి గతి బాల బచన కీ నాఈ ॥

దో. భరత బిమల జసు బిమల బిధు సుమతి చకోరకుమారి।
ఉదిత బిమల జన హృదయ నభ ఏకటక రహీ నిహారి ॥ 303 ॥

భరత సుభాఉ న సుగమ నిగమహూఁ। లఘు మతి చాపలతా కబి ఛమహూఁ ॥
కహత సునత సతి భాఉ భరత కో। సీయ రామ పద హోఇ న రత కో ॥
సుమిరత భరతహి ప్రేము రామ కో। జేహి న సులభ తేహి సరిస బామ కో ॥
దేఖి దయాల దసా సబహీ కీ। రామ సుజాన జాని జన జీ కీ ॥
ధరమ ధురీన ధీర నయ నాగర। సత్య సనేహ సీల సుఖ సాగర ॥
దేసు కాల లఖి సము సమాజూ। నీతి ప్రీతి పాలక రఘురాజూ ॥
బోలే బచన బాని సరబసు సే। హిత పరినామ సునత ససి రసు సే ॥
తాత భరత తుమ్హ ధరమ ధురీనా। లోక బేద బిద ప్రేమ ప్రబీనా ॥

దో. కరమ బచన మానస బిమల తుమ్హ సమాన తుమ్హ తాత।
గుర సమాజ లఘు బంధు గున కుసమయఁ కిమి కహి జాత ॥ 304 ॥

జానహు తాత తరని కుల రీతీ। సత్యసంధ పితు కీరతి ప్రీతీ ॥
సము సమాజు లాజ గురుజన కీ। ఉదాసీన హిత అనహిత మన కీ ॥
తుమ్హహి బిదిత సబహీ కర కరమూ। ఆపన మోర పరమ హిత ధరమూ ॥
మోహి సబ భాఁతి భరోస తుమ్హారా। తదపి కహుఁ అవసర అనుసారా ॥
తాత తాత బిను బాత హమారీ। కేవల గురుకుల కృపాఁ సఁభారీ ॥
నతరు ప్రజా పరిజన పరివారూ। హమహి సహిత సబు హోత ఖుఆరూ ॥
జౌం బిను అవసర అథవఁ దినేసూ। జగ కేహి కహహు న హోఇ కలేసూ ॥
తస ఉతపాతు తాత బిధి కీన్హా। ముని మిథిలేస రాఖి సబు లీన్హా ॥

దో. రాజ కాజ సబ లాజ పతి ధరమ ధరని ధన ధామ।
గుర ప్రభాఉ పాలిహి సబహి భల హోఇహి పరినామ ॥ 305 ॥

సహిత సమాజ తుమ్హార హమారా। ఘర బన గుర ప్రసాద రఖవారా ॥
మాతు పితా గుర స్వామి నిదేసూ। సకల ధరమ ధరనీధర సేసూ ॥
సో తుమ్హ కరహు కరావహు మోహూ। తాత తరనికుల పాలక హోహూ ॥
సాధక ఏక సకల సిధి దేనీ। కీరతి సుగతి భూతిమయ బేనీ ॥
సో బిచారి సహి సంకటు భారీ। కరహు ప్రజా పరివారు సుఖారీ ॥
బాఁటీ బిపతి సబహిం మోహి భాఈ। తుమ్హహి అవధి భరి బడ఼ఇ కఠినాఈ ॥
జాని తుమ్హహి మృదు కహుఁ కఠోరా। కుసమయఁ తాత న అనుచిత మోరా ॥
హోహిం కుఠాయఁ సుబంధు సుహాఏ। ఓడ఼ఇఅహిం హాథ అసనిహు కే ఘాఏ ॥

దో. సేవక కర పద నయన సే ముఖ సో సాహిబు హోఇ।
తులసీ ప్రీతి కి రీతి సుని సుకబి సరాహహిం సోఇ ॥ 306 ॥

సభా సకల సుని రఘుబర బానీ। ప్రేమ పయోధి అమిఅ జను సానీ ॥
సిథిల సమాజ సనేహ సమాధీ। దేఖి దసా చుప సారద సాధీ ॥
భరతహి భయు పరమ సంతోషూ। సనముఖ స్వామి బిముఖ దుఖ దోషూ ॥
ముఖ ప్రసన్న మన మిటా బిషాదూ। భా జను గూఁగేహి గిరా ప్రసాదూ ॥
కీన్హ సప్రేమ ప్రనాము బహోరీ। బోలే పాని పంకరుహ జోరీ ॥
నాథ భయు సుఖు సాథ గే కో। లహేఉఁ లాహు జగ జనము భే కో ॥
అబ కృపాల జస ఆయసు హోఈ। కరౌం సీస ధరి సాదర సోఈ ॥
సో అవలంబ దేవ మోహి దేఈ। అవధి పారు పావౌం జేహి సేఈ ॥

దో. దేవ దేవ అభిషేక హిత గుర అనుసాసను పాఇ।
ఆనేఉఁ సబ తీరథ సలిలు తేహి కహఁ కాహ రజాఇ ॥ 307 ॥

ఏకు మనోరథు బడ఼ మన మాహీం। సభయఁ సకోచ జాత కహి నాహీమ్ ॥
కహహు తాత ప్రభు ఆయసు పాఈ। బోలే బాని సనేహ సుహాఈ ॥
చిత్రకూట సుచి థల తీరథ బన। ఖగ మృగ సర సరి నిర్ఝర గిరిగన ॥
ప్రభు పద అంకిత అవని బిసేషీ। ఆయసు హోఇ త ఆవౌం దేఖీ ॥
అవసి అత్రి ఆయసు సిర ధరహూ। తాత బిగతభయ కానన చరహూ ॥
ముని ప్రసాద బను మంగల దాతా। పావన పరమ సుహావన భ్రాతా ॥
రిషినాయకు జహఁ ఆయసు దేహీం। రాఖేహు తీరథ జలు థల తేహీమ్ ॥
సుని ప్రభు బచన భరత సుఖ పావా। ముని పద కమల ముదిత సిరు నావా ॥

దో. భరత రామ సంబాదు సుని సకల సుమంగల మూల।
సుర స్వారథీ సరాహి కుల బరషత సురతరు ఫూల ॥ 308 ॥

ధన్య భరత జయ రామ గోసాఈం। కహత దేవ హరషత బరిఆఈ।
ముని మిథిలేస సభాఁ సబ కాహూ। భరత బచన సుని భయు ఉఛాహూ ॥
భరత రామ గున గ్రామ సనేహూ। పులకి ప్రసంసత రాఉ బిదేహూ ॥
సేవక స్వామి సుభాఉ సుహావన। నేము పేము అతి పావన పావన ॥
మతి అనుసార సరాహన లాగే। సచివ సభాసద సబ అనురాగే ॥
సుని సుని రామ భరత సంబాదూ। దుహు సమాజ హియఁ హరషు బిషాదూ ॥
రామ మాతు దుఖు సుఖు సమ జానీ। కహి గున రామ ప్రబోధీం రానీ ॥
ఏక కహహిం రఘుబీర బడ఼ఆఈ। ఏక సరాహత భరత భలాఈ ॥

దో. అత్రి కహేఉ తబ భరత సన సైల సమీప సుకూప।
రాఖిఅ తీరథ తోయ తహఁ పావన అమిఅ అనూప ॥ 309 ॥

భరత అత్రి అనుసాసన పాఈ। జల భాజన సబ దిఏ చలాఈ ॥
సానుజ ఆపు అత్రి ముని సాధూ। సహిత గే జహఁ కూప అగాధూ ॥
పావన పాథ పున్యథల రాఖా। ప్రముదిత ప్రేమ అత్రి అస భాషా ॥
తాత అనాది సిద్ధ థల ఏహూ। లోపేఉ కాల బిదిత నహిం కేహూ ॥
తబ సేవకన్హ సరస థలు దేఖా। కిన్హ సుజల హిత కూప బిసేషా ॥
బిధి బస భయు బిస్వ ఉపకారూ। సుగమ అగమ అతి ధరమ బిచారూ ॥
భరతకూప అబ కహిహహిం లోగా। అతి పావన తీరథ జల జోగా ॥
ప్రేమ సనేమ నిమజ్జత ప్రానీ। హోఇహహిం బిమల కరమ మన బానీ ॥

దో. కహత కూప మహిమా సకల గే జహాఁ రఘురాఉ।
అత్రి సునాయు రఘుబరహి తీరథ పున్య ప్రభాఉ ॥ 310 ॥

కహత ధరమ ఇతిహాస సప్రీతీ। భయు భోరు నిసి సో సుఖ బీతీ ॥
నిత్య నిబాహి భరత దౌ భాఈ। రామ అత్రి గుర ఆయసు పాఈ ॥
సహిత సమాజ సాజ సబ సాదేం। చలే రామ బన అటన పయాదేమ్ ॥
కోమల చరన చలత బిను పనహీం। భి మృదు భూమి సకుచి మన మనహీమ్ ॥
కుస కంటక కాఁకరీం కురాఈం। కటుక కఠోర కుబస్తు దురాఈమ్ ॥
మహి మంజుల మృదు మారగ కీన్హే। బహత సమీర త్రిబిధ సుఖ లీన్హే ॥
సుమన బరషి సుర ఘన కరి ఛాహీం। బిటప ఫూలి ఫలి తృన మృదుతాహీమ్ ॥
మృగ బిలోకి ఖగ బోలి సుబానీ। సేవహిం సకల రామ ప్రియ జానీ ॥

దో. సులభ సిద్ధి సబ ప్రాకృతహు రామ కహత జముహాత।
రామ ప్రాన ప్రియ భరత కహుఁ యహ న హోఇ బడ఼ఇ బాత ॥ 311 ॥

ఏహి బిధి భరతు ఫిరత బన మాహీం। నేము ప్రేము లఖి ముని సకుచాహీమ్ ॥
పున్య జలాశ్రయ భూమి బిభాగా। ఖగ మృగ తరు తృన గిరి బన బాగా ॥
చారు బిచిత్ర పబిత్ర బిసేషీ। బూఝత భరతు దిబ్య సబ దేఖీ ॥
సుని మన ముదిత కహత రిషిర్AU। హేతు నామ గున పున్య ప్రభ్AU ॥
కతహుఁ నిమజ్జన కతహుఁ ప్రనామా। కతహుఁ బిలోకత మన అభిరామా ॥
కతహుఁ బైఠి ముని ఆయసు పాఈ। సుమిరత సీయ సహిత దౌ భాఈ ॥
దేఖి సుభాఉ సనేహు సుసేవా। దేహిం అసీస ముదిత బనదేవా ॥
ఫిరహిం గేఁ దిను పహర అఢ఼ఆఈ। ప్రభు పద కమల బిలోకహిం ఆఈ ॥

దో. దేఖే థల తీరథ సకల భరత పాఁచ దిన మాఝ।
కహత సునత హరి హర సుజసు గయు దివసు భి సాఁఝ ॥ 312 ॥

భోర న్హాఇ సబు జురా సమాజూ। భరత భూమిసుర తేరహుతి రాజూ ॥
భల దిన ఆజు జాని మన మాహీం। రాము కృపాల కహత సకుచాహీమ్ ॥
గుర నృప భరత సభా అవలోకీ। సకుచి రామ ఫిరి అవని బిలోకీ ॥
సీల సరాహి సభా సబ సోచీ। కహుఁ న రామ సమ స్వామి సఁకోచీ ॥
భరత సుజాన రామ రుఖ దేఖీ। ఉఠి సప్రేమ ధరి ధీర బిసేషీ ॥
కరి దండవత కహత కర జోరీ। రాఖీం నాథ సకల రుచి మోరీ ॥
మోహి లగి సహేఉ సబహిం సంతాపూ। బహుత భాఁతి దుఖు పావా ఆపూ ॥
అబ గోసాఇఁ మోహి దేఉ రజాఈ। సేవౌం అవధ అవధి భరి జాఈ ॥

దో. జేహిం ఉపాయ పుని పాయ జను దేఖై దీనదయాల।
సో సిఖ దేఇఅ అవధి లగి కోసలపాల కృపాల ॥ 313 ॥

పురజన పరిజన ప్రజా గోసాఈ। సబ సుచి సరస సనేహఁ సగాఈ ॥
రాఉర బది భల భవ దుఖ దాహూ। ప్రభు బిను బాది పరమ పద లాహూ ॥
స్వామి సుజాను జాని సబ హీ కీ। రుచి లాలసా రహని జన జీ కీ ॥
ప్రనతపాలు పాలిహి సబ కాహూ। దేఉ దుహూ దిసి ఓర నిబాహూ ॥
అస మోహి సబ బిధి భూరి భరోసో। కిఏఁ బిచారు న సోచు ఖరో సో ॥
ఆరతి మోర నాథ కర ఛోహూ। దుహుఁ మిలి కీన్హ ఢీఠు హఠి మోహూ ॥
యహ బడ఼ దోషు దూరి కరి స్వామీ। తజి సకోచ సిఖిఅ అనుగామీ ॥
భరత బినయ సుని సబహిం ప్రసంసీ। ఖీర నీర బిబరన గతి హంసీ ॥

దో. దీనబంధు సుని బంధు కే బచన దీన ఛలహీన।
దేస కాల అవసర సరిస బోలే రాము ప్రబీన ॥ 314 ॥

తాత తుమ్హారి మోరి పరిజన కీ। చింతా గురహి నృపహి ఘర బన కీ ॥
మాథే పర గుర ముని మిథిలేసూ। హమహి తుమ్హహి సపనేహుఁ న కలేసూ ॥
మోర తుమ్హార పరమ పురుషారథు। స్వారథు సుజసు ధరము పరమారథు ॥
పితు ఆయసు పాలిహిం దుహు భాఈ। లోక బేద భల భూప భలాఈ ॥
గుర పితు మాతు స్వామి సిఖ పాలేం। చలేహుఁ కుమగ పగ పరహిం న ఖాలేమ్ ॥
అస బిచారి సబ సోచ బిహాఈ। పాలహు అవధ అవధి భరి జాఈ ॥
దేసు కోసు పరిజన పరివారూ। గుర పద రజహిం లాగ ఛరుభారూ ॥
తుమ్హ ముని మాతు సచివ సిఖ మానీ। పాలేహు పుహుమి ప్రజా రజధానీ ॥

దో. ముఖిఆ ముఖు సో చాహిఐ ఖాన పాన కహుఁ ఏక।
పాలి పోషి సకల అఁగ తులసీ సహిత బిబేక ॥ 315 ॥

రాజధరమ సరబసు ఏతనోఈ। జిమి మన మాహఁ మనోరథ గోఈ ॥
బంధు ప్రబోధు కీన్హ బహు భాఁతీ। బిను అధార మన తోషు న సాఁతీ ॥
భరత సీల గుర సచివ సమాజూ। సకుచ సనేహ బిబస రఘురాజూ ॥
ప్రభు కరి కృపా పాఁవరీం దీన్హీం। సాదర భరత సీస ధరి లీన్హీమ్ ॥
చరనపీఠ కరునానిధాన కే। జను జుగ జామిక ప్రజా ప్రాన కే ॥
సంపుట భరత సనేహ రతన కే। ఆఖర జుగ జున జీవ జతన కే ॥
కుల కపాట కర కుసల కరమ కే। బిమల నయన సేవా సుధరమ కే ॥
భరత ముదిత అవలంబ లహే తేం। అస సుఖ జస సియ రాము రహే తేమ్ ॥

దో. మాగేఉ బిదా ప్రనాము కరి రామ లిఏ ఉర లాఇ।
లోగ ఉచాటే అమరపతి కుటిల కుఅవసరు పాఇ ॥ 316 ॥

సో కుచాలి సబ కహఁ భి నీకీ। అవధి ఆస సమ జీవని జీ కీ ॥
నతరు లఖన సియ సమ బియోగా। హహరి మరత సబ లోగ కురోగా ॥
రామకృపాఁ అవరేబ సుధారీ। బిబుధ ధారి భి గునద గోహారీ ॥
భేంటత భుజ భరి భాఇ భరత సో। రామ ప్రేమ రసు కహి న పరత సో ॥
తన మన బచన ఉమగ అనురాగా। ధీర ధురంధర ధీరజు త్యాగా ॥
బారిజ లోచన మోచత బారీ। దేఖి దసా సుర సభా దుఖారీ ॥
మునిగన గుర ధుర ధీర జనక సే। గ్యాన అనల మన కసేం కనక సే ॥
జే బిరంచి నిరలేప ఉపాఏ। పదుమ పత్ర జిమి జగ జల జాఏ ॥

దో. తేఉ బిలోకి రఘుబర భరత ప్రీతి అనూప అపార।
భే మగన మన తన బచన సహిత బిరాగ బిచార ॥ 317 ॥

జహాఁ జనక గుర మతి భోరీ। ప్రాకృత ప్రీతి కహత బడ఼ఇ ఖోరీ ॥
బరనత రఘుబర భరత బియోగూ। సుని కఠోర కబి జానిహి లోగూ ॥
సో సకోచ రసు అకథ సుబానీ। సము సనేహు సుమిరి సకుచానీ ॥
భేంటి భరత రఘుబర సముఝాఏ। పుని రిపుదవను హరషి హియఁ లాఏ ॥
సేవక సచివ భరత రుఖ పాఈ। నిజ నిజ కాజ లగే సబ జాఈ ॥
సుని దారున దుఖు దుహూఁ సమాజా। లగే చలన కే సాజన సాజా ॥
ప్రభు పద పదుమ బంది దౌ భాఈ। చలే సీస ధరి రామ రజాఈ ॥
ముని తాపస బనదేవ నిహోరీ। సబ సనమాని బహోరి బహోరీ ॥

దో. లఖనహి భేంటి ప్రనాము కరి సిర ధరి సియ పద ధూరి।
చలే సప్రేమ అసీస సుని సకల సుమంగల మూరి ॥ 318 ॥

సానుజ రామ నృపహి సిర నాఈ। కీన్హి బహుత బిధి బినయ బడ఼ఆఈ ॥
దేవ దయా బస బడ఼ దుఖు పాయు। సహిత సమాజ కాననహిం ఆయు ॥
పుర పగు ధారిఅ దేఇ అసీసా। కీన్హ ధీర ధరి గవను మహీసా ॥
ముని మహిదేవ సాధు సనమానే। బిదా కిఏ హరి హర సమ జానే ॥
సాసు సమీప గే దౌ భాఈ। ఫిరే బంది పగ ఆసిష పాఈ ॥
కౌసిక బామదేవ జాబాలీ। పురజన పరిజన సచివ సుచాలీ ॥
జథా జోగు కరి బినయ ప్రనామా। బిదా కిఏ సబ సానుజ రామా ॥
నారి పురుష లఘు మధ్య బడ఼ఏరే। సబ సనమాని కృపానిధి ఫేరే ॥

దో. భరత మాతు పద బంది ప్రభు సుచి సనేహఁ మిలి భేంటి।
బిదా కీన్హ సజి పాలకీ సకుచ సోచ సబ మేటి ॥ 319 ॥

పరిజన మాతు పితహి మిలి సీతా। ఫిరీ ప్రానప్రియ ప్రేమ పునీతా ॥
కరి ప్రనాము భేంటీ సబ సాసూ। ప్రీతి కహత కబి హియఁ న హులాసూ ॥
సుని సిఖ అభిమత ఆసిష పాఈ। రహీ సీయ దుహు ప్రీతి సమాఈ ॥
రఘుపతి పటు పాలకీం మగాఈం। కరి ప్రబోధు సబ మాతు చఢ఼ఆఈ ॥
బార బార హిలి మిలి దుహు భాఈ। సమ సనేహఁ జననీ పహుఁచాఈ ॥
సాజి బాజి గజ బాహన నానా। భరత భూప దల కీన్హ పయానా ॥
హృదయఁ రాము సియ లఖన సమేతా। చలే జాహిం సబ లోగ అచేతా ॥
బసహ బాజి గజ పసు హియఁ హారేం। చలే జాహిం పరబస మన మారేమ్ ॥

దో. గుర గురతియ పద బంది ప్రభు సీతా లఖన సమేత।
ఫిరే హరష బిసమయ సహిత ఆఏ పరన నికేత ॥ 320 ॥

బిదా కీన్హ సనమాని నిషాదూ। చలేఉ హృదయఁ బడ఼ బిరహ బిషాదూ ॥
కోల కిరాత భిల్ల బనచారీ। ఫేరే ఫిరే జోహారి జోహారీ ॥
ప్రభు సియ లఖన బైఠి బట ఛాహీం। ప్రియ పరిజన బియోగ బిలఖాహీమ్ ॥
భరత సనేహ సుభాఉ సుబానీ। ప్రియా అనుజ సన కహత బఖానీ ॥
ప్రీతి ప్రతీతి బచన మన కరనీ। శ్రీముఖ రామ ప్రేమ బస బరనీ ॥
తేహి అవసర ఖగ మృగ జల మీనా। చిత్రకూట చర అచర మలీనా ॥
బిబుధ బిలోకి దసా రఘుబర కీ। బరషి సుమన కహి గతి ఘర ఘర కీ ॥
ప్రభు ప్రనాము కరి దీన్హ భరోసో। చలే ముదిత మన డర న ఖరో సో ॥

దో. సానుజ సీయ సమేత ప్రభు రాజత పరన కుటీర।
భగతి గ్యాను బైరాగ్య జను సోహత ధరేం సరీర ॥ 321 ॥

ముని మహిసుర గుర భరత భుఆలూ। రామ బిరహఁ సబు సాజు బిహాలూ ॥
ప్రభు గున గ్రామ గనత మన మాహీం। సబ చుపచాప చలే మగ జాహీమ్ ॥
జమునా ఉతరి పార సబు భయూ। సో బాసరు బిను భోజన గయూ ॥
ఉతరి దేవసరి దూసర బాసూ। రామసఖాఁ సబ కీన్హ సుపాసూ ॥
సీ ఉతరి గోమతీం నహాఏ। చౌథేం దివస అవధపుర ఆఏ।
జనకు రహే పుర బాసర చారీ। రాజ కాజ సబ సాజ సఁభారీ ॥
సౌంపి సచివ గుర భరతహి రాజూ। తేరహుతి చలే సాజి సబు సాజూ ॥
నగర నారి నర గుర సిఖ మానీ। బసే సుఖేన రామ రజధానీ ॥

దో. రామ దరస లగి లోగ సబ కరత నేమ ఉపబాస।
తజి తజి భూషన భోగ సుఖ జిఅత అవధి కీం ఆస ॥ 322 ॥

సచివ సుసేవక భరత ప్రబోధే। నిజ నిజ కాజ పాఇ పాఇ సిఖ ఓధే ॥
పుని సిఖ దీన్హ బోలి లఘు భాఈ। సౌంపీ సకల మాతు సేవకాఈ ॥
భూసుర బోలి భరత కర జోరే। కరి ప్రనామ బయ బినయ నిహోరే ॥
ఊఁచ నీచ కారజు భల పోచూ। ఆయసు దేబ న కరబ సఁకోచూ ॥
పరిజన పురజన ప్రజా బోలాఏ। సమాధాను కరి సుబస బసాఏ ॥
సానుజ గే గుర గేహఁ బహోరీ। కరి దండవత కహత కర జోరీ ॥
ఆయసు హోఇ త రహౌం సనేమా। బోలే ముని తన పులకి సపేమా ॥
సముఝవ కహబ కరబ తుమ్హ జోఈ। ధరమ సారు జగ హోఇహి సోఈ ॥

దో. సుని సిఖ పాఇ అసీస బడ఼ఇ గనక బోలి దిను సాధి।
సింఘాసన ప్రభు పాదుకా బైఠారే నిరుపాధి ॥ 323 ॥

రామ మాతు గుర పద సిరు నాఈ। ప్రభు పద పీఠ రజాయసు పాఈ ॥
నందిగావఁ కరి పరన కుటీరా। కీన్హ నివాసు ధరమ ధుర ధీరా ॥
జటాజూట సిర మునిపట ధారీ। మహి ఖని కుస సాఁథరీ సఁవారీ ॥
అసన బసన బాసన బ్రత నేమా। కరత కఠిన రిషిధరమ సప్రేమా ॥
భూషన బసన భోగ సుఖ భూరీ। మన తన బచన తజే తిన తూరీ ॥
అవధ రాజు సుర రాజు సిహాఈ। దసరథ ధను సుని ధనదు లజాఈ ॥
తేహిం పుర బసత భరత బిను రాగా। చంచరీక జిమి చంపక బాగా ॥
రమా బిలాసు రామ అనురాగీ। తజత బమన జిమి జన బడ఼భాగీ ॥

దో. రామ పేమ భాజన భరతు బడ఼ఏ న ఏహిం కరతూతి।
చాతక హంస సరాహిఅత టేంక బిబేక బిభూతి ॥ 324 ॥

దేహ దినహుఁ దిన దూబరి హోఈ। ఘటి తేజు బలు ముఖఛబి సోఈ ॥
నిత నవ రామ ప్రేమ పను పీనా। బఢ఼త ధరమ దలు మను న మలీనా ॥
జిమి జలు నిఘటత సరద ప్రకాసే। బిలసత బేతస బనజ బికాసే ॥
సమ దమ సంజమ నియమ ఉపాసా। నఖత భరత హియ బిమల అకాసా ॥
ధ్రువ బిస్వాస అవధి రాకా సీ। స్వామి సురతి సురబీథి బికాసీ ॥
రామ పేమ బిధు అచల అదోషా। సహిత సమాజ సోహ నిత చోఖా ॥
భరత రహని సముఝని కరతూతీ। భగతి బిరతి గున బిమల బిభూతీ ॥
బరనత సకల సుకచి సకుచాహీం। సేస గనేస గిరా గము నాహీమ్ ॥

దో. నిత పూజత ప్రభు పాఁవరీ ప్రీతి న హృదయఁ సమాతి ॥
మాగి మాగి ఆయసు కరత రాజ కాజ బహు భాఁతి ॥ 325 ॥

పులక గాత హియఁ సియ రఘుబీరూ। జీహ నాము జప లోచన నీరూ ॥
లఖన రామ సియ కానన బసహీం। భరతు భవన బసి తప తను కసహీమ్ ॥
దౌ దిసి సముఝి కహత సబు లోగూ। సబ బిధి భరత సరాహన జోగూ ॥
సుని బ్రత నేమ సాధు సకుచాహీం। దేఖి దసా మునిరాజ లజాహీమ్ ॥
పరమ పునీత భరత ఆచరనూ। మధుర మంజు ముద మంగల కరనూ ॥
హరన కఠిన కలి కలుష కలేసూ। మహామోహ నిసి దలన దినేసూ ॥
పాప పుంజ కుంజర మృగరాజూ। సమన సకల సంతాప సమాజూ।
జన రంజన భంజన భవ భారూ। రామ సనేహ సుధాకర సారూ ॥

ఛం. సియ రామ ప్రేమ పియూష పూరన హోత జనము న భరత కో।
ముని మన అగమ జమ నియమ సమ దమ బిషమ బ్రత ఆచరత కో ॥
దుఖ దాహ దారిద దంభ దూషన సుజస మిస అపహరత కో।
కలికాల తులసీ సే సఠన్హి హఠి రామ సనముఖ కరత కో ॥

సో. భరత చరిత కరి నేము తులసీ జో సాదర సునహిం।
సీయ రామ పద పేము అవసి హోఇ భవ రస బిరతి ॥ 326 ॥

మాసపారాయణ, ఇక్కీసవాఁ విశ్రామ
ఇతి శ్రీమద్రామచరితమానసే సకలకలికలుషవిధ్వంసనే
ద్వితీయః సోపానః సమాప్తః।
(అయోధ్యాకాండ సమాప్త)