അഥ ഏകാദശോഽധ്യായഃ ।
വിശ്വരൂപസംദര്ശനയോഗഃ
അര്ജുന ഉവാച ।
മദനുഗ്രഹായ പരമം ഗുഹ്യമധ്യാത്മസംജ്ഞിതമ് ।
യത്ത്വയോക്തം വചസ്തേന മോഹോഽയം വിഗതോ മമ ॥ 1 ॥
ഭവാപ്യയൌ ഹി ഭൂതാനാം ശ്രുതൌ വിസ്തരശോ മയാ ।
ത്വത്തഃ കമലപത്രാക്ഷ മാഹാത്മ്യമപി ചാവ്യയമ് ॥ 2 ॥
ഏവമേതദ്യഥാത്ഥ ത്വമാത്മാനം പരമേശ്വര ।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ രൂപമൈശ്വരം പുരുഷോത്തമ ॥ 3 ॥
മന്യസേ യദി തച്ഛക്യം മയാ ദ്രഷ്ടുമിതി പ്രഭോ ।
യോഗേശ്വര തതോ മേ ത്വം ദര്ശയാത്മാനമവ്യയമ് ॥ 4 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
പശ്യ മേ പാര്ഥ രൂപാണി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ।
നാനാവിധാനി ദിവ്യാനി നാനാവര്ണാകൃതീനി ച ॥ 5 ॥
പശ്യാദിത്യാന്വസൂന്രുദ്രാനശ്വിനൌ മരുതസ്തഥാ ।
ബഹൂന്യദൃഷ്ടപൂര്വാണി പശ്യാശ്ചര്യാണി ഭാരത ॥ 6 ॥
ഇഹൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പശ്യാദ്യ സചരാചരമ് ।
മമ ദേഹേ ഗുഡാകേശ യച്ചാന്യദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛസി ॥ 7 ॥
ന തു മാം ശക്യസേ ദ്രഷ്ടുമനേനൈവ സ്വചക്ഷുഷാ ।
ദിവ്യം ദദാമി തേ ചക്ഷുഃ പശ്യ മേ യോഗമൈശ്വരമ് ॥ 8 ॥
സംജയ ഉവാച ।
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജന്മഹായോഗേശ്വരോ ഹരിഃ ।
ദര്ശയാമാസ പാര്ഥായ പരമം രൂപമൈശ്വരമ് ॥ 9 ॥
അനേകവക്ത്രനയനമനേകാദ്ഭുതദര്ശനമ് ।
അനേകദിവ്യാഭരണം ദിവ്യാനേകോദ്യതായുധമ് ॥ 10 ॥
ദിവ്യമാല്യാംബരധരം ദിവ്യഗംധാനുലേപനമ് ।
സര്വാശ്ചര്യമയം ദേവമനംതം വിശ്വതോമുഖമ് ॥ 11 ॥
ദിവി സൂര്യസഹസ്രസ്യ ഭവേദ്യുഗപദുത്ഥിതാ ।
യദി ഭാഃ സദൃശീ സാ സ്യാദ്ഭാസസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 12 ॥
തത്രൈകസ്ഥം ജഗത്കൃത്സ്നം പ്രവിഭക്തമനേകധാ ।
അപശ്യദ്ദേവദേവസ്യ ശരീരേ പാംഡവസ്തദാ ॥ 13 ॥
തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടോ ഹൃഷ്ടരോമാ ധനംജയഃ ।
പ്രണമ്യ ശിരസാ ദേവം കൃതാംജലിരഭാഷത ॥ 14 ॥
അര്ജുന ഉവാച ।
പശ്യാമി ദേവാംസ്തവ ദേവ ദേഹേ സര്വാംസ്തഥാ ഭൂതവിശേഷസംഘാന്।
ബ്രഹ്മാണമീശം കമലാസനസ്ഥമൃഷീംശ്ച സര്വാനുരഗാംശ്ച ദിവ്യാന് ॥ 15 ॥
അനേകബാഹൂദരവക്ത്രനേത്രം പശ്യാമി ത്വാം സര്വതോഽനംതരൂപമ്।
നാംതം ന മധ്യം ന പുനസ്തവാദിം പശ്യാമി വിശ്വേശ്വര വിശ്വരൂപ ॥ 16 ॥
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രിണം ച തേജോരാശിം സര്വതോ ദീപ്തിമംതമ്।
പശ്യാമി ത്വാം ദുര്നിരീക്ഷ്യം സമംതാദ്ദീപ്താനലാര്കദ്യുതിമപ്രമേയമ് ॥ 17 ॥
ത്വമക്ഷരം പരമം വേദിതവ്യം ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ്।
ത്വമവ്യയഃ ശാശ്വതധര്മഗോപ്താ സനാതനസ്ത്വം പുരുഷോ മതോ മേ ॥ 18 ॥
അനാദിമധ്യാംതമനംതവീര്യമനംതബാഹും ശശിസൂര്യനേത്രമ്।
പശ്യാമി ത്വാം ദീപ്തഹുതാശവക്ത്രം സ്വതേജസാ വിശ്വമിദം തപംതമ് ॥ 19 ॥
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോരിദമംതരം ഹി വ്യാപ്തം ത്വയൈകേന ദിശശ്ച സര്വാഃ।
ദൃഷ്ട്വാദ്ഭുതം രൂപമുഗ്രം തവേദം ലോകത്രയം പ്രവ്യഥിതം മഹാത്മന് ॥ 20 ॥
അമീ ഹി ത്വാം സുരസംഘാ വിശംതി കേചിദ്ഭീതാഃ പ്രാംജലയോ ഗൃണംതി।
സ്വസ്തീത്യുക്ത്വാ മഹര്ഷിസിദ്ധസംഘാഃ സ്തുവംതി ത്വാം സ്തുതിഭിഃ പുഷ്കലാഭിഃ ॥ 21 ॥
രുദ്രാദിത്യാ വസവോ യേ ച സാധ്യാ വിശ്വേഽശ്വിനൌ മരുതശ്ചോഷ്മപാശ്ച।
ഗംധര്വയക്ഷാസുരസിദ്ധസംഘാ വീക്ഷംതേ ത്വാം വിസ്മിതാശ്ചൈവ സര്വേ ॥ 22 ॥
രൂപം മഹത്തേ ബഹുവക്ത്രനേത്രം മഹാബാഹോ ബഹുബാഹൂരുപാദമ്।
ബഹൂദരം ബഹുദംഷ്ട്രാകരാലം ദൃഷ്ട്വാ ലോകാഃ പ്രവ്യഥിതാസ്തഥാഹമ് ॥ 23 ॥
നഭഃസ്പൃശം ദീപ്തമനേകവര്ണം വ്യാത്താനനം ദീപ്തവിശാലനേത്രമ്।
ദൃഷ്ട്വാ ഹി ത്വാം പ്രവ്യഥിതാംതരാത്മാ ധൃതിം ന വിംദാമി ശമം ച വിഷ്ണോ ॥ 24 ॥
ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ച തേ മുഖാനി ദൃഷ്ട്വൈവ കാലാനലസംനിഭാനി।
ദിശോ ന ജാനേ ന ലഭേ ച ശര്മ പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ॥ 25 ॥
അമീ ച ത്വാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാഃ സര്വേ സഹൈവാവനിപാലസംഘൈഃ।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ സൂതപുത്രസ്തഥാസൌ സഹാസ്മദീയൈരപി യോധമുഖ്യൈഃ ॥ 26 ॥
വക്ത്രാണി തേ ത്വരമാണാ വിശംതി ദംഷ്ട്രാകരാലാനി ഭയാനകാനി।
കേചിദ്വിലഗ്നാ ദശനാംതരേഷു സംദൃശ്യംതേ ചൂര്ണിതൈരുത്തമാംഗൈഃ ॥ 27 ॥
യഥാ നദീനാം ബഹവോഽംബുവേഗാഃ സമുദ്രമേവാഭിമുഖാ ദ്രവംതി।
തഥാ തവാമീ നരലോകവീരാ വിശംതി വക്ത്രാണ്യഭിവിജ്വലംതി ॥ 28 ॥
യഥാ പ്രദീപ്തം ജ്വലനം പതംഗാ വിശംതി നാശായ സമൃദ്ധവേഗാഃ।
തഥൈവ നാശായ വിശംതി ലോകാസ്തവാപി വക്ത്രാണി സമൃദ്ധവേഗാഃ ॥ 29 ॥
ലേലിഹ്യസേ ഗ്രസമാനഃ സമംതാല്ലോകാന്സമഗ്രാന്വദനൈര്ജ്വലദ്ഭിഃ।
തേജോഭിരാപൂര്യ ജഗത്സമഗ്രം ഭാസസ്തവോഗ്രാഃ പ്രതപംതി വിഷ്ണോ ॥ 30 ॥
ആഖ്യാഹി മേ കോ ഭവാനുഗ്രരൂപോ നമോഽസ്തു തേ ദേവവര പ്രസീദ।
വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ഭവംതമാദ്യം ന ഹി പ്രജാനാമി തവ പ്രവൃത്തിമ് ॥ 31 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
കാലോഽസ്മി ലോകക്ഷയകൃത്പ്രവൃദ്ധോ ലോകാന്സമാഹര്തുമിഹ പ്രവൃത്തഃ।
ഋതേഽപി ത്വാം ന ഭവിഷ്യംതി സര്വേ യേഽവസ്ഥിതാഃ പ്രത്യനീകേഷു യോധാഃ ॥ 32 ॥
തസ്മാത്ത്വമുത്തിഷ്ഠ യശോ ലഭസ്വ ജിത്വാ ശത്രൂന്ഭുംക്ഷ്വ രാജ്യം സമൃദ്ധമ്।
മയൈവൈതേ നിഹതാഃ പൂര്വമേവ നിമിത്തമാത്രം ഭവ സവ്യസാചിന് ॥ 33 ॥
ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച ജയദ്രഥം ച കര്ണം തഥാന്യാനപി യോധവീരാന്।
മയാ ഹതാംസ്ത്വം ജഹി മാ വ്യഥിഷ്ഠാ യുധ്യസ്വ ജേതാസി രണേ സപത്നാന് ॥ 34 ॥
സംജയ ഉവാച ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചനം കേശവസ്യ കൃതാംജലിര്വേപമാനഃ കിരീടീ।
നമസ്കൃത്വാ ഭൂയ ഏവാഹ കൃഷ്ണം സഗദ്ഗദം ഭീതഭീതഃ പ്രണമ്യ ॥ 35 ॥
അര്ജുന ഉവാച ।
സ്ഥാനേ ഹൃഷീകേശ തവ പ്രകീര്ത്യാ ജഗത്പ്രഹൃഷ്യത്യനുരജ്യതേ ച।
രക്ഷാംസി ഭീതാനി ദിശോ ദ്രവംതി സര്വേ നമസ്യംതി ച സിദ്ധസംഘാഃ ॥ 36 ॥
കസ്മാച്ച തേ ന നമേരന്മഹാത്മന്ഗരീയസേ ബ്രഹ്മണോഽപ്യാദികര്ത്രേ।
അനംത ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ത്വമക്ഷരം സദസത്തത്പരം യത് ॥ 37 ॥
ത്വമാദിദേവഃ പുരുഷഃ പുരാണസ്ത്വമസ്യ വിശ്വസ്യ പരം നിധാനമ്।
വേത്താസി വേദ്യം ച പരം ച ധാമ ത്വയാ തതം വിശ്വമനംതരൂപ ॥ 38 ॥
വായുര്യമോഽഗ്നിര്വരുണഃ ശശാംകഃ പ്രജാപതിസ്ത്വം പ്രപിതാമഹശ്ച।
നമോ നമസ്തേഽസ്തു സഹസ്രകൃത്വഃ പുനശ്ച ഭൂയോഽപി നമോ നമസ്തേ ॥ 39 ॥
നമഃ പുരസ്താദഥ പൃഷ്ഠതസ്തേ നമോഽസ്തു തേ സര്വത ഏവ സര്വ।
അനംതവീര്യാമിതവിക്രമസ്ത്വം സര്വം സമാപ്നോഷി തതോഽസി സര്വഃ ॥ 40 ॥
സഖേതി മത്വാ പ്രസഭം യദുക്തം ഹേ കൃഷ്ണ ഹേ യാദവ ഹേ സഖേതി।
അജാനതാ മഹിമാനം തവേദം മയാ പ്രമാദാത്പ്രണയേന വാപി ॥ 41 ॥
യച്ചാവഹാസാര്ഥമസത്കൃതോഽസി വിഹാരശയ്യാസനഭോജനേഷു।
ഏകോഽഥവാപ്യച്യുത തത്സമക്ഷം തത്ക്ഷാമയേ ത്വാമഹമപ്രമേയമ് ॥ 42 ॥
പിതാസി ലോകസ്യ ചരാചരസ്യ ത്വമസ്യ പൂജ്യശ്ച ഗുരുര്ഗരീയാന്।
ന ത്വത്സമോഽസ്ത്യഭ്യധികഃ കുതോഽന്യോ ലോകത്രയേഽപ്യപ്രതിമപ്രഭാവ ॥ 43 ॥
തസ്മാത്പ്രണമ്യ പ്രണിധായ കായം പ്രസാദയേ ത്വാമഹമീശമീഡ്യമ്।
പിതേവ പുത്രസ്യ സഖേവ സഖ്യുഃ പ്രിയഃ പ്രിയായാര്ഹസി ദേവ സോഢുമ് ॥ 44 ॥
അദൃഷ്ടപൂര്വം ഹൃഷിതോഽസ്മി ദൃഷ്ട്വാ ഭയേന ച പ്രവ്യഥിതം മനോ മേ।
തദേവ മേ ദര്ശയ ദേവരൂപം പ്രസീദ ദേവേശ ജഗന്നിവാസ ॥ 45 ॥
കിരീടിനം ഗദിനം ചക്രഹസ്തമിച്ഛാമി ത്വാം ദ്രഷ്ടുമഹം തഥൈവ।
തേനൈവ രൂപേണ ചതുര്ഭുജേന സഹസ്രബാഹോ ഭവ വിശ്വമൂര്തേ ॥ 46 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
മയാ പ്രസന്നേന തവാര്ജുനേദം രൂപം പരം ദര്ശിതമാത്മയോഗാത്।
തേജോമയം വിശ്വമനംതമാദ്യം യന്മേ ത്വദന്യേന ന ദൃഷ്ടപൂര്വമ് ॥ 47 ॥
ന വേദയജ്ഞാധ്യയനൈര്ന ദാനൈര്ന ച ക്രിയാഭിര്ന തപോഭിരുഗ്രൈഃ।
ഏവംരൂപഃ ശക്യ അഹം നൃലോകേ ദ്രഷ്ടും ത്വദന്യേന കുരുപ്രവീര ॥ 48 ॥
മാ തേ വ്യഥാ മാ ച വിമൂഢഭാവോ ദൃഷ്ട്വാ രൂപം ഘോരമീദൃങ്മമേദമ്।
വ്യപേതഭീഃ പ്രീതമനാഃ പുനസ്ത്വം തദേവ മേ രൂപമിദം പ്രപശ്യ ॥ 49 ॥
സംജയ ഉവാച ।
ഇത്യര്ജുനം വാസുദേവസ്തഥോക്ത്വാ സ്വകം രൂപം ദര്ശയാമാസ ഭൂയഃ।
ആശ്വാസയാമാസ ച ഭീതമേനം ഭൂത്വാ പുനഃ സൌമ്യവപുര്മഹാത്മാ ॥ 50 ॥
അര്ജുന ഉവാച ।
ദൃഷ്ട്വേദം മാനുഷം രൂപം തവ സൌമ്യം ജനാര്ദന ।
ഇദാനീമസ്മി സംവൃത്തഃ സചേതാഃ പ്രകൃതിം ഗതഃ ॥ 51 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച ।
സുദുര്ദര്ശമിദം രൂപം ദൃഷ്ടവാനസി യന്മമ ।
ദേവാ അപ്യസ്യ രൂപസ്യ നിത്യം ദര്ശനകാംക്ഷിണഃ ॥ 52 ॥
നാഹം വേദൈര്ന തപസാ ന ദാനേന ന ചേജ്യയാ ।
ശക്യ ഏവംവിധോ ദ്രഷ്ടും ദൃഷ്ടവാനസി മാം യഥാ ॥ 53 ॥
ഭക്ത്യാ ത്വനന്യയാ ശക്യ അഹമേവംവിധോഽര്ജുന ।
ജ്ഞാതും ദ്രഷ്ടും ച തത്ത്വേന പ്രവേഷ്ടും ച പരംതപ ॥ 54 ॥
മത്കര്മകൃന്മത്പരമോ മദ്ഭക്തഃ സംഗവര്ജിതഃ ।
നിര്വൈരഃ സര്വഭൂതേഷു യഃ സ മാമേതി പാംഡവ ॥ 55 ॥
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ
വിശ്വരൂപദര്ശനയോഗോ നാമൈകാദശോഽധ്യായഃ ॥11 ॥